uộc cách mạng khoa học kỹ thuật đã và đang đem lại đem lại những chuyển biến mạnh mẽ trên toàn thế giới, nhất là CNTT đã dẫn đến sự xuất hiện một phương thức kinh doanh thương mại hoàn toàn mới, đó là thương mại điện tử. Việc áp dụng CNTT trong hoạt động kinh tế đã đem lại nhiều lợi ích to lớn cho toàn xã hội. Việc ứng dụng thương mại điện tử trong hoạt động kinh doanh cũng trở thành một xu thế tất yếu của thời đại.
PHÂN TÍCH VAI TRÒ CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TRONG BỐI CẢNH COVID-19
Bối cảnh covid 19
1.1.1 Chung Đại dịch COVID-19 là một đại dịch bệnh truyền nhiễm với tác nhân là virus SARS-CoV-2, đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu Khởi nguồn vào cuối tháng 12 năm
Vào năm 2019, dịch bệnh đầu tiên được ghi nhận tại thành phố Vũ Hán, Trung Quốc, xuất phát từ một nhóm người mắc viêm phổi không rõ nguyên nhân, chủ yếu liên quan đến những người làm việc tại chợ hải sản Hoa Nam Các nhà khoa học Trung Quốc đã xác định một chủng coronavirus mới, được Tổ chức Y tế Thế giới tạm thời gọi là 2019-nCoV, có trình tự gen tương đồng 79,5% với SARS-CoV Tại Việt Nam, trường hợp nhiễm COVID-19 đầu tiên do virus SARS-CoV-2 xảy ra vào ngày 23 tháng 1 năm 2020, dẫn đến các biện pháp cách ly, theo dõi và hạn chế người từ vùng dịch, đóng cửa biên giới và triển khai khai báo y tế.
Đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh mẽ đến các hoạt động tập trung đông người, đi lại và buôn bán tại nhiều địa phương, dẫn đến việc áp dụng các biện pháp hạn chế Một số nơi đã thực hiện đo thân nhiệt, cung cấp chất sát khuẩn, phát khẩu trang miễn phí và tăng cường kiểm soát Những biện pháp này nhằm giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch đến kinh tế và xã hội.
Trật tự và hoạt động kinh tế toàn cầu đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ do nhiều quốc gia áp dụng biện pháp cách ly tại nhà, giãn cách xã hội và đóng cửa biên giới Trong bối cảnh này, hoạt động kinh tế chủ yếu tập trung vào việc cung cấp các nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống, trong khi khu vực doanh nghiệp phải thích nghi với điều kiện bình thường mới, dẫn đến sự ngưng trệ của nhiều yếu tố trong hoạt động kinh tế.
Cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc đang trở nên gay gắt, diễn ra trên nhiều lĩnh vực khác nhau Mô hình quan hệ giữa các siêu cường đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ, sâu sắc và toàn diện.
Đại dịch COVID-19 đã gây ra những biến động lớn trong tư tưởng chính trị và xã hội, đánh dấu một giai đoạn chưa từng thấy kể từ sau Chiến tranh Lạnh Để ứng phó với tình hình này, mối quan hệ giữa chính phủ, xã hội và cá nhân đang trải qua những điều chỉnh đáng kể.
Đại dịch COVID-19 đang định hình lại dư luận toàn cầu, dẫn đến sự gia tăng chủ nghĩa dân tộc và bài ngoại, trong khi tự do và toàn cầu hóa phải đối mặt với nhiều thách thức Các nền kinh tế lớn đang cạnh tranh khốc liệt và rơi vào suy thoái nghiêm trọng, có thể dẫn đến sự cải tổ lớn trong trật tự kinh tế thế giới Khủng hoảng sức khỏe cộng đồng và kinh tế đã làm cho các quốc gia trở nên cảnh giác và phòng ngừa lẫn nhau Thế giới hiện đang chịu tác động từ bốn đặc điểm khác biệt: tất cả các nền kinh tế bị ảnh hưởng đồng thời, cả cung và cầu đều suy giảm, suy thoái không do nguyên nhân hệ thống mà do các biện pháp hành chính chống dịch, và mức độ toàn cầu hóa hiện tại cao hơn trước Tăng trưởng kinh tế thế giới đang giảm tốc và ảnh hưởng mạnh mẽ đến tổng cầu toàn cầu.
1.1.2 Nền kinh tế trong bối cảnh covid-19
Dự báo GDP toàn cầu sẽ giảm 5,2% vào năm 2020, đánh dấu cuộc suy thoái sâu nhất trong nhiều thập kỷ, bất chấp nỗ lực mạnh mẽ từ các chính phủ thông qua các chính sách tài khóa và tiền tệ để chống lại suy thoái Hơn nữa, tác động lâu dài của đại dịch sẽ để lại những vết sẹo nghiêm trọng, bao gồm đầu tư thấp hơn, sự xói mòn nguồn nhân lực do mất việc làm và gián đoạn trong giáo dục, cùng với sự phân mảnh của các mối liên kết thương mại và chuỗi cung ứng toàn cầu.
Khu vực đồng tiền chung châu Âu, bao gồm 19 quốc gia, dự kiến sẽ trải qua mức giảm kỷ lục 7,7% trong năm nay, với Hy Lạp, Ý, Tây Ban Nha và Croatia có thể chứng kiến nền kinh tế suy giảm hơn 9% Những quốc gia này rất phụ thuộc vào du lịch, ngành nghề bị ảnh hưởng nặng nề bởi các biện pháp phong tỏa và hạn chế đi lại Ngay cả Đức, nền kinh tế mạnh nhất châu Âu, cũng dự đoán giảm 6,5% GDP Đại dịch đã tác động sâu sắc đến chi tiêu của người tiêu dùng, sản xuất công nghiệp, đầu tư, thương mại quốc tế và chuỗi cung ứng, dẫn đến hàng triệu người mất việc làm Ước tính khoảng 70% việc làm sẽ bị mất ở các thị trường mới nổi và nền kinh tế đang phát triển, trong khi tỷ lệ thất nghiệp ở 27 quốc gia EU dự kiến tăng từ 6,7% năm 2019 lên 9% năm 2020, trước khi giảm xuống khoảng 8% vào năm 2021.
Trong năm qua, dịch Covid-19 đã gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quốc gia trên toàn cầu, đặc biệt là Việt Nam với nền kinh tế mở và hội nhập sâu rộng Sự bùng phát của dịch bệnh đã dẫn đến nhiều tác động tiêu cực trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, làm đình trệ và gián đoạn các hoạt động sản xuất, cung ứng, thương mại, hàng không, du lịch, cũng như thị trường lao động và việc làm.
Trong bối cảnh khó khăn kinh tế, nhiều doanh nghiệp đã phải đối mặt với tình trạng tạm ngừng hoạt động hoặc giải thể Trong 10 tháng đầu năm 2020, có 41,8 nghìn doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, tăng 58,7% so với cùng kỳ năm 2019 Bên cạnh đó, 13,5 nghìn doanh nghiệp đã hoàn tất thủ tục giải thể, cho thấy sự gia tăng 0,1% trong tình hình kinh doanh.
Trong 9 tháng đầu năm 2020, cả nước ghi nhận 98.954 doanh nghiệp mới được thành lập, giảm 3,2% so với cùng kỳ năm trước Đây là lần đầu tiên số lượng doanh nghiệp thành lập mới có xu hướng giảm.
Trong 9 tháng đầu năm 2020, số doanh nghiệp thành lập mới giảm so với giai đoạn 2015-2020, trong khi giai đoạn 2015-2019 chứng kiến mức tăng trung bình 14,3% mỗi năm Đặc biệt, có 78,3 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, tăng 27,2% so với cùng kỳ năm 2019, trong đó 38,6 nghìn doanh nghiệp đăng ký tạm ngừng kinh doanh, tăng 81,8% Đến giữa tháng 9 năm 2020, hơn 80% doanh nghiệp cho biết họ bị ảnh hưởng tiêu cực bởi đại dịch, mặc dù 3,3% doanh nghiệp lại ghi nhận tác động tích cực, chủ yếu trong các lĩnh vực bảo hiểm, y tế và chuyển phát Doanh thu của các doanh nghiệp giảm, với doanh nghiệp siêu nhỏ chịu tác động nặng nề nhất, tiếp theo là doanh nghiệp nhỏ.
Doanh nghiệp vừa và lớn cho thấy sức chống chọi khác nhau, với khu vực dịch vụ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất về doanh thu, tiếp theo là công nghiệp và xây dựng, trong khi nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm doanh thu ít nhất Lao động trong doanh nghiệp giảm mạnh, đặc biệt ở doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, cũng như doanh nghiệp ngoài nhà nước Khoảng 1/3 doanh nghiệp đang thiếu hụt nguyên, vật liệu đầu vào, tỷ lệ này cao hơn ở doanh nghiệp lớn Doanh nghiệp siêu nhỏ chỉ đáp ứng gần 1/5 nhu cầu về nguyên, vật liệu đầu vào, trong khi doanh nghiệp lớn đáp ứng trên 1/3 Thị trường tiêu thụ trong nước đang thu hẹp, với hơn 2/3 doanh nghiệp cho rằng tình hình giảm mạnh, và doanh nghiệp xuất khẩu lớn gặp khó khăn nhiều hơn do thị trường xuất khẩu thu hẹp Sụt giảm đơn hàng xuất khẩu và khó khăn trong lưu thông hàng hóa là những thách thức lớn, đặc biệt đối với doanh nghiệp siêu nhỏ, trong khi doanh nghiệp nhỏ và lớn gặp khó khăn chủ yếu do sụt giảm đơn hàng Tiềm lực tài chính và khả năng thanh khoản của doanh nghiệp còn yếu, làm cho tình hình càng thêm khó khăn trong bối cảnh đại dịch COVID-19.
1.1.3 Thương mại điện tử trong bối cảnh covid-19
Covid-19 đã mang lại lợi ích lớn cho bán lẻ trực tuyến khi đại dịch khiến mọi người hạn chế ra ngoài và phải ở nhà Do đó, số lượng và khối lượng bán hàng tăng đáng kể, dẫn đến doanh thu cao hơn Đặc biệt, bộ phận bán lẻ quốc tế của Amazon lần đầu tiên có lãi, trong khi hầu hết các công ty bán lẻ lớn đều ghi nhận mức tăng từ 10-20 điểm phần trăm trong quý II năm 2020.
Vai trò của thương mại điện tử trong bối cảnh Covid-19
1.2.1 Đối với các tổ chức (doanh nghiệp)
Quảng bá thông tin và tiếp thị toàn cầu với chi phí thấp là một lợi thế lớn trong thời đại internet hiện nay Doanh nghiệp có thể dễ dàng tiếp cận hàng triệu khách hàng trên toàn thế giới Tuy nhiên, cần xây dựng kế hoạch quảng cáo phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của doanh nghiệp để đạt hiệu quả tối ưu trong việc tiếp thị.
Trong thời đại số hóa hiện nay, dịch vụ khách hàng trong thương mại điện tử ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết Các doanh nghiệp có thể nhanh chóng cung cấp catalogue, thông tin chi tiết và bảng báo giá cho khách hàng, giúp việc mua sắm trực tuyến trở nên dễ dàng và thuận tiện Khách hàng ngày càng yêu cầu tốc độ nhanh hơn trong việc nhận thông tin sản phẩm, thực hiện giao dịch, thanh toán và các chính sách hậu mãi.
Thương mại điện tử giúp tăng doanh thu cho doanh nghiệp bằng cách mở rộng đối tượng khách hàng, không còn bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý hay thời gian làm việc Nhờ đó, các doanh nghiệp có thể tiếp cận một lượng khách hàng lớn hơn, từ đó gia tăng lợi nhuận một cách hiệu quả.
Thương mại điện tử giúp giảm chi phí hoạt động đáng kể, vì doanh nghiệp không cần phải chi tiền cho việc thuê cửa hàng, mặt bằng hay nhân viên phục vụ Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, các chi phí phát sinh do khoảng cách sẽ được giảm thiểu một cách hiệu quả.
Trong thời đại thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, việc sở hữu ý tưởng sáng tạo và chiến lược tiếp thị hiệu quả là chìa khóa để tăng cường lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp Thương mại điện tử không chỉ là một lĩnh vực kinh doanh mà còn là một sân chơi cho sự đổi mới và đột phá, nơi mọi doanh nghiệp đều có cơ hội tỏa sáng.
Dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đáng kể đến thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới (TMĐTXBG) Theo khảo sát của iPrice Insights và SimilarWeb, ba nền tảng TMĐT hàng đầu là Tiki, Lazada và Sendo ghi nhận sự sụt giảm mạnh về lượng khách truy cập so với cùng kỳ năm trước và các quý cuối năm 2019 Trong khi đó, Shopee chỉ giảm trong quý III và IV/2019 nhưng đã phục hồi và tăng trưởng trở lại vào quý I/2020.
Giai đoạn dịch Covid-19 đã khiến nhiều quốc gia áp dụng lệnh giãn cách xã hội, dẫn đến việc người dân hạn chế tiếp cận cửa hàng và siêu thị Tình hình này đã thúc đẩy người tiêu dùng thay đổi thói quen mua sắm từ thương mại truyền thống sang hình thức mua sắm trực tuyến qua các sàn giao dịch điện tử và website Sự chuyển đổi này không chỉ làm tăng cường hoạt động mua sắm trực tuyến mà còn thúc đẩy nhanh chóng quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp thương mại điện tử và các doanh nghiệp logistics trong việc giao hàng tận nhà.
COVID-19 đã tạo ra một cú huých mạnh mẽ cho thương mại điện tử, buộc nhiều doanh nghiệp chưa từng tham gia bán hàng trực tuyến phải chuyển đổi mô hình kinh doanh, trong khi nhiều khách hàng mới cũng bắt đầu mua sắm trực tuyến Tuy nhiên, sức mua của thị trường vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch.
Mặc dù số lượng giao dịch trong lĩnh vực thương mại điện tử tăng mạnh so với cùng kỳ, nhưng doanh thu lại giảm do giá trị các mặt hàng giao dịch thấp trong giai đoạn COVID-19 Bên cạnh đó, dịch bệnh cũng đã tác động tiêu cực đến hoạt động đặt phòng và mua vé máy bay trực tuyến, dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong các dịch vụ này.
Hiện nay, lượng khách hàng truy cập các sàn thương mại điện tử đạt khoảng 3,5 triệu lượt mỗi ngày, tăng hơn 150% so với trước Theo phân tích của GlobalData’s E-Commerce Analytics, với tốc độ tăng trưởng khoảng 18%, thị trường dự kiến sẽ đạt quy mô 26,1 tỷ USD vào năm 2024.
1.2.2 Đối với người tiêu dùng
Sự phát triển của thương mại điện tử đã xóa bỏ hầu hết các rào cản trong giao dịch mua bán, mang lại lợi ích lớn nhất cho người tiêu dùng Nhờ vào khả năng mua sắm mọi lúc, mọi nơi, người tiêu dùng trở thành động lực chính cho sự phát triển của xã hội.
Trong thời đại thông tin hiện nay, “shopping qua mạng” ngày càng trở nên phổ biến và mang tính xã hội hóa cao Sự gia tăng số lượng người sử dụng internet đã dẫn đến sự phát triển của nhiều dịch vụ mới, tạo ra một thị trường mới mang tên “thị trường áo”.
Thứ nhất, hạn chế khoảng cách, tụ tập đông người
Diễn biến phức tạp của Covid-19 đã khiến người tiêu dùng hạn chế tiếp xúc và gia tăng xu hướng mua sắm trực tuyến Với chiếc điện thoại thông minh, họ có thể dễ dàng lựa chọn sản phẩm mà không cần di chuyển nhiều, từ đó hạn chế khoảng cách và tránh tụ tập đông người.
Việc tăng cường sự đa dạng trong lựa chọn hàng hóa giúp người tiêu dùng dễ dàng tham khảo nhiều nguồn cung cấp với mức giá hợp lý, đồng thời giảm thiểu tình trạng khan hiếm hàng hóa do tích trữ trong thời gian dịch bệnh.
Mua sắm tại siêu thị mang lại lợi thế lớn với đa dạng hàng hóa và nhiều nhà cung cấp để lựa chọn Sự phong phú trong số lượng sản phẩm tại các cửa hàng giúp siêu thị trở thành điểm đến hấp dẫn cho người tiêu dùng.
THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN VIỆT NAM TỬ
Thực trạng ứng dụng thương mại điện tử Việt Nam trong bối cảnh đại dịch Covid-19
2.1.1 Đối với các tổ chức (doanh nghiệp)
Tình hình dịch bệnh Covid-19 đã tạo ra nhiều thách thức cho các doanh nghiệp toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam, với các chính sách như cách ly xã hội và phát hiện sớm ca bệnh nhằm kiểm soát dịch Nhiều ngành kinh tế như nông nghiệp, công nghiệp chế biến, xây dựng, bán lẻ và du lịch chịu tác động nặng nề từ đại dịch Tuy nhiên, Covid-19 cũng thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của kinh doanh online, khi hành vi mua sắm chuyển từ offline sang online Các doanh nghiệp Việt Nam đã nhanh chóng áp dụng mô hình thương mại điện tử, dự kiến tốc độ tăng trưởng ngành này đạt 30% với tổng giá trị lên tới hơn 15 tỷ USD.
Thương mại điện tử có tốc độ tăng trưởng tốt
Quý 2/2020, đại dịch Covid-19 làm cho thương mại điện tử Việt Nam cho thấy rõ các bước phát triển mới, vượt trội so với các nước trong khu vực.
Bảng 2.1.1 Tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử ở một số quốc gia
Vào đầu tháng 4, các đơn hàng thương mại điện tử tại Việt Nam đã tăng trưởng ổn định, đạt mức tăng trung bình 5.7% nhờ vào việc thực hiện triệt để các biện pháp giãn cách xã hội, trong khi ngành bán lẻ đang đối mặt với sự sụt giảm từ 30-40% Trong khi đó, Indonesia ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ 15%, còn Philippines lại giảm tới 80% do lệnh cấm của chính phủ đối với các hàng hóa không thiết yếu, khiến các công ty vận chuyển không thể hoạt động Sự chuyển mình này cho thấy tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ số trong doanh nghiệp.
Năm 2020, các doanh nghiệp Việt Nam đã tích cực ứng dụng công nghệ số và thương mại điện tử (TMĐT) để phát triển kênh phân phối mới, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất lớn Việc đưa TMĐT vào chiến lược phát triển dài hạn không chỉ giúp các doanh nghiệp đối phó với khủng hoảng mà còn tạo ra xu hướng mới, thuận tiện cho người tiêu dùng Khoảng 14,6% doanh nghiệp đã lựa chọn TMĐT như một giải pháp ứng phó với đại dịch, cho thấy sự phổ biến ngày càng tăng của hình thức này trong thị trường Việt Nam.
Chương trình phát triển thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã tạo nền tảng vững chắc cho hạ tầng TMĐT thông qua các sáng kiến hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm Hệ thống thanh toán TMĐT quốc gia KeyPay, Hệ thống Trục điện tử kết nối doanh nghiệp ERP Store, Ngày mua sắm trực tuyến Việt Nam Online Friday, và Gian hàng quốc gia Việt Nam trên các sàn TMĐT lớn.
Năm 2020, thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đã ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là khi hàng hóa biên giới được thông thương thuận lợi trở lại, thúc đẩy sự phát triển của mua sắm trực tuyến.
Năm 2020, Online Friday đã thu hút hơn 113 triệu lượt xem và tương tác từ người tiêu dùng trên các nền tảng trực tuyến, với 3,7 triệu đơn hàng được giao dịch trong vòng 60 giờ, tăng 267% so với năm trước.
Cuộc đua của các nhóm ngành trên các sản thương mại điện tử
Trong bối cảnh hiện nay, các ngành hàng giá trị cao không còn chiếm ưu thế trên các sàn thương mại điện tử (TMĐT) Thay vào đó, bách hóa và thực phẩm tươi sống đang trở thành những ngành hàng trọng yếu để cạnh tranh và phục hồi kinh tế Trước dịch, những mặt hàng này đã nằm trong kế hoạch phát triển của các doanh nghiệp TMĐT, nhưng sự bùng phát của Covid-19 đã thúc đẩy nhu cầu tăng cao một cách đột ngột Trong khi trước đây, thời trang và mỹ phẩm là những sản phẩm bán chạy nhất, thì giờ đây, bách hóa đang chiếm lĩnh thị trường TMĐT với sức hấp dẫn vượt trội.
Bảng 2.1.2 Tốc độ tăng trưởng trung bình của các ngành hàng trên các sản thương mại điện tử trong năm 2020
(Dữ liệu: iprice Group, Similar Web)
Mặc dù doanh thu của các sàn thương mại điện tử (TMĐT) đang tăng cao, lợi nhuận lại giảm do nhu cầu của khách hàng chủ yếu tập trung vào các sản phẩm có biên độ lợi nhuận thấp Nguyên nhân một phần là do chuỗi cung ứng trong các lĩnh vực như bách hóa, thực phẩm tươi sống và thiết bị y tế vẫn chưa hoàn thiện để thích ứng với môi trường TMĐT.
Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ bị ảnh hưởng tiêu cực
Doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chịu ảnh hưởng nặng nề, với nhiều đơn vị ghi nhận doanh số giảm mạnh, thậm chí doanh thu và lợi nhuận gần như bằng 0 Để hỗ trợ các doanh nghiệp này, Viện Khoa học Quản trị Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SISME) đã phát triển nền tảng số kết nối cộng đồng doanh nghiệp, cho phép hơn 1200 doanh nghiệp áp dụng quản lý từ xa, thúc đẩy số hóa quản trị và tối ưu hóa hoạt động sản xuất kinh doanh.
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần chủ động ứng dụng nền tảng số vào hoạt động sản xuất kinh doanh và kết nối giao thương để chia sẻ nguồn lực Họ cũng nên chuyển đổi phương thức quản lý từ xa, tuân thủ các giải pháp giảm thiểu lây lan dịch bệnh trong thời kỳ COVID-19, nhằm nâng cao hiệu suất lao động và tăng cường sự minh bạch Bên cạnh đó, việc mua nhượng quyền thương hiệu hoặc hợp tác với các thương hiệu uy tín cũng là một chiến lược phát triển hiệu quả.
Các doanh nghiệp kiến tạo thị trường phát triển nổi trội
Sự tham gia kịp thời của các sàn thương mại điện tử đã thúc đẩy sự tăng trưởng mạnh mẽ của thương mại điện tử B2C tại Việt Nam Các doanh nghiệp đang tạo dựng thị trường ngày càng phát triển nổi bật trong nước Dưới đây là bảng thể hiện sự phát triển của các doanh nghiệp này.
Bảng 2.1.3 Bảng xếp hạng các doanh nghiệp thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam
(Nguồn: iprice Group, Similar Web)
Trong mùa dịch, các doanh nghiệp kiến tạo thị trường như Shopee, Sendo, Lazada.vn và Tiki đã phát triển mạnh mẽ nhờ đáp ứng nhu cầu mua sắm cao của người tiêu dùng Cụ thể, Shopee ghi nhận hơn 37 triệu lượt truy cập mỗi tháng vào năm 2020, trong khi Sendo đạt khoảng 27 triệu lượt.
Các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki và Sendo đã ra mắt tính năng phát trực tiếp trên ứng dụng di động, tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho ngành bách hóa trực tuyến, đặc biệt trong lĩnh vực logistics Vào giữa tháng 4 năm 2020, Lazada đã triển khai dịch vụ giao thực phẩm tươi sống trong vòng 2 giờ, tiếp theo đó, vào tháng 5, Tiki cũng giới thiệu dịch vụ TikiNGON với khả năng giao hàng tươi sống trong 3 giờ Cuộc đua trong ngành bách hóa trực tuyến đang ngày càng trở nên sôi động.
Các chợ thương mại điện tử đang đầu tư mạnh vào phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là dịch vụ giao hàng nhanh, nhằm tạo ra giá trị mới và thực tế hơn để giữ chân khách hàng Điều này giúp giảm sự phụ thuộc vào chiết khấu trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn ra phức tạp vào năm 2020.
Sự phát triển nhanh chóng của một số ứng dụng thương mại
Mô hình thanh toán không tiền mặt, hay ví thương mại điện tử, đang trở nên phổ biến hơn bao giờ hết Theo ước tính, số lượng giao dịch thanh toán trực tuyến trên các ứng dụng đã tăng khoảng 600% so với cùng kỳ năm ngoái.
Khó khăn, thách thức của thương mại điện tử Việt Nam trong bối cảnh đại dịch Covid-19
Trong năm qua, dịch Covid-19 đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam, quốc gia có độ mở kinh tế lớn và hội nhập quốc tế sâu rộng Mặc dù thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang phát triển nhanh chóng và được dự đoán sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai, nhưng thị trường TMĐT vẫn còn nhiều vấn đề cần khắc phục và hạn chế.
Niềm tin của người tiêu dùng vào giao dịch trực tuyến tại Việt Nam còn hạn chế, thể hiện qua việc 86% giao dịch thương mại điện tử (TMĐT) vẫn sử dụng hình thức COD (thanh toán khi nhận hàng) trong năm 2019, theo Sách trắng về TMĐT Việt Nam 2020 Trong khi đó, tỷ lệ sử dụng thẻ ATM nội địa, thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ chỉ đạt 39% và 17% tương ứng.
Trong những năm qua, ngành Thuế đã có những bước tiến đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ người nộp thuế, tuy nhiên, thuế từ thương mại điện tử (TMĐT) vẫn chưa đạt hiệu quả cao Mặc dù cơ quan quản lý nhà nước đã nhận diện TMĐT là nguồn thu lớn, nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai giải pháp thu thuế hiệu quả, dẫn đến đóng góp của TMĐT cho ngân sách nhà nước còn hạn chế Đây là thách thức và cũng là yêu cầu đối với sự phát triển của TMĐT Việt Nam trong bối cảnh phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây.
Tình trạng hàng giả, hàng nhái và hàng kém chất lượng đang diễn ra phổ biến trên các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam, như vụ việc bản đồ “lưỡi bò” bị phát hiện và thu giữ trên Shopee Điều này cho thấy sự thiếu kiểm soát trong việc quản lý hàng hóa trực tuyến, với nhiều sản phẩm không rõ nguồn gốc và không được phép lưu hành Hơn nữa, việc sử dụng tiền mặt trong các giao dịch thương mại điện tử vẫn còn phổ biến, điều này có thể tạo ra thêm rủi ro cho người tiêu dùng.
Thách thức về an toàn và an ninh mạng trong thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang là vấn đề đáng lo ngại cho cả doanh nghiệp (DN) và người tiêu dùng Mặc dù Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nhưng tính khả thi của các quy định này vẫn còn hạn chế Điều này dẫn đến việc người tiêu dùng vẫn gặp rủi ro và không hoàn toàn yên tâm khi thực hiện giao dịch trực tuyến.
Năm là, cơ sở hạ tầng công nghệ chưa tốt không chỉ khiến cho TMĐT của Việt
Nam khó cạnh tranh với các quốc gia phát triển khác có thể đối mặt với các sự cố không mong muốn hoặc thách thức về an ninh mạng.
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa chú trọng đúng mức vào việc nghiên cứu thị hiếu khách hàng quốc tế để phát triển bán hàng trực tiếp, thay vì phụ thuộc vào các nhà phân phối trung gian Các doanh nghiệp thương mại điện tử trong nước cũng chậm trễ trong việc đầu tư cho nghiên cứu và chăm sóc khách hàng Về mặt uy tín, các nhà bán hàng trực tuyến Việt Nam còn yếu so với các đối thủ toàn cầu, trong khi chất lượng và mẫu mã sản phẩm nội địa vẫn chưa thể cạnh tranh với sản phẩm tương tự từ các quốc gia khác.
Tương lai của thương mại điện tử Việt Nam
Bill Gates từng nói: "Nếu doanh nghiệp của bạn không có mặt trên Internet, thì doanh nghiệp của bạn sẽ thất bại." Câu nói này phản ánh rõ ràng xu hướng toàn cầu về thương mại điện tử, đồng thời khẳng định tính đúng đắn của nó Tại Việt Nam, xu hướng hội nhập đang diễn ra mạnh mẽ, và thương mại điện tử ngày càng khẳng định vị trí quan trọng trên thị trường, mở ra một tương lai phát triển đầy tiềm năng.
Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, nhu cầu sử dụng thương mại điện tử tại Việt Nam đã gia tăng mạnh mẽ, với sự chuyển dịch từ mua sắm truyền thống sang các hình thức mua bán trực tuyến và dịch vụ qua Internet Khác với nhiều ngành khác, thương mại điện tử đã tận dụng cơ hội này để phát triển, đặc biệt trong nửa đầu năm 2020, khi các doanh nghiệp thương mại điện tử hoạt động sôi nổi bất chấp ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 đã trở thành yếu tố thúc đẩy mạnh mẽ sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, mở ra triển vọng tươi sáng cho ngành thương mại điện tử Việt Nam trong những năm tới.
Theo báo cáo của VECOM, thương mại điện tử tại Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng ấn tượng, với mức tăng 32% vào năm 2019 và 30% vào năm 2020, đạt quy mô 15 tỷ USD Sự phát triển mạnh mẽ này cho thấy thương mại điện tử ngày càng trở nên phổ biến và được ưa chuộng Dự báo trong những năm tới, đặc biệt là trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn chưa được kiểm soát hoàn toàn, thương mại điện tử sẽ tiếp tục bùng nổ, trở thành xu hướng hàng đầu trong lưu thông hàng hóa.
Theo Báo cáo Thương mại điện tử Đông Nam Á năm 2019 của Google, Temasek và Bain&Company, thương mại điện tử Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng trung bình 29% trong giai đoạn 2015-2025 Quy mô thương mại điện tử của Việt Nam có thể đạt 43 tỷ USD, giúp nước này đứng thứ ba trong khu vực ASEAN, cho thấy tiềm năng hứa hẹn của ngành và đóng góp lớn cho nền kinh tế quốc gia.
Thương mại điện tử tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với những thách thức, chủ yếu tập trung ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh Để khắc phục tình trạng này, VECOM đã triển khai chiến lược lan tỏa, với bước tiến quan trọng được thực hiện vào tháng 6 năm 2020 khi ký Thỏa thuận hợp tác phát triển thương mại điện tử với Sở Công Thương TP.
Diễn đàn Toàn cảnh thương mại điện tử Việt Nam với chủ đề “Tăng tốc sau đại dịch” do VECOM và các đơn vị thương mại điện tử hàng đầu tổ chức đã đưa ra nhiều giải pháp và chiến lược phát triển nhằm khắc phục những hạn chế Tương lai thương mại điện tử tại Việt Nam hứa hẹn sẽ phát triển mạnh mẽ và lan tỏa đến nhiều địa phương, không chỉ giới hạn ở hai đầu tàu lớn là TP Hồ Chí Minh và Hà Nội.
Xu hướng phát triển của thương mại điện tử Việt Nam: Đi cùng sự tăng trưởng cao trong và sau đợt dịch Covid-19 năm 2020 và đầu năm
Năm 2021, dịch bệnh có dấu hiệu bùng phát trở lại, dẫn đến xu hướng chính của các sàn thương mại điện tử là tăng cường áp dụng thanh toán kỹ thuật số và thương mại di động (M-Commerce), đồng thời làm cho thương mại điện tử ngày càng đa dạng hơn.
Trong bối cảnh chính phủ thúc đẩy xã hội không dùng tiền mặt, dịch bệnh đã gia tăng tốc độ chuyển đổi này ở nhiều khu vực Gần đây, việc sử dụng tiền qua ứng dụng và ví điện tử ngày càng phổ biến, với nhiều cửa hàng truyền thống chấp nhận thanh toán bằng ví nhiều hơn Theo thống kê của Shopee, số lượng cửa hàng tại Việt Nam chấp nhận thanh toán qua ví Airpay đã tăng gấp đôi trong năm 2020, cho thấy xu hướng này sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.
Thương mại di động đang trở thành xu hướng chủ đạo trong thương mại điện tử tại Việt Nam, khi hơn 90% dân số sử dụng thiết bị di động kết nối Internet Giá trị giao dịch qua điện thoại di động hiện chiếm khoảng 80% tổng giá trị giao dịch của các doanh nghiệp thương mại điện tử, và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới Sự phổ biến của điện thoại thông minh không chỉ gia tăng về mặt địa lý mà còn trong các nhóm tuổi, với nhiều người trên 50 tuổi hiện đang tham gia vào thanh toán điện tử Điều này cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của thương mại di động trong tương lai.
Thương mại điện tử tại Việt Nam đang phát triển đa dạng để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 có diễn biến phức tạp trở lại.
Dịch Covid-19 đã tạo ra thách thức cho các ngành kinh tế xã hội, nhưng đồng thời cũng thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của ngành thương mại điện tử tại Việt Nam Các số liệu thống kê cho thấy tốc độ tăng trưởng và quy mô của ngành này đã gia tăng đáng kể trong thời gian trước và sau dịch bệnh Điều này cho thấy rằng thương mại điện tử sẽ trở thành "miếng bánh ngon" mà nhiều doanh nghiệp sẽ hướng tới trong tương lai, hứa hẹn mang lại nguồn thu lớn cho cả doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam.
