TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA LỊCH SỬ ********** NGUYỄN THU TRANG ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC CHO SGK LỊCH SỬ LỚP Ở VIỆT NAM TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU SGK LỊCH SỬ CỦA AUSTRALIA KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chun ngành: Lí luận phương pháp dạy học Lịch sử HÀ NỘI, 2019 download by : skknchat@gmail.com TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA LỊCH SỬ ********** NGUYỄN THU TRANG ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC CHO SGK LỊCH SỬ LỚP Ở VIỆT NAM TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU SGK LỊCH SỬ CỦA AUSTRALIA KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lí luận phương pháp dạy học Lịch sử Người hướng dẫn khoa học ThS NINH THỊ HẠNH HÀ NỘI, 2019 download by : skknchat@gmail.com LỜI CẢM ƠN Để hồn thành khóa luận tốt nghiệp này, em tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới ThS Ninh Thị Hạnh - Giảng viên Đại học Sư phạm Hà Nội 2, người tận tình hướng dẫn, bảo, động viên tạo điều kiện thuận lợi suốt q trình hồn thành khóa luận Đồng thời em xin gửi lời cảm ơn đến thầy cô trường Đại học Sư phạm Hà Nội bạn sinh viên K41B Sư phạm Lịch sử có ý kiến đóng góp quý báu để em hồn thành khóa luận Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường THCS Pascal, thành phố Hà Nội, giáo viên tổ chuyên môn Lịch sử em HS khối giúp đỡ em q trình nghiên cứu thực tiễn cho đề tài khóa luận Cuối em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình bạn bè động viên, giúp đỡ em suốt thời gian qua download by : skknchat@gmail.com MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC TRONG SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS CỦA AUSTRALIA 13 1.1 Cơ sở lý luận 13 1.1.1 Quan niệm sách giáo khoa Lịch sử trường THCS 13 1.1.2 Xuất phát điểm vấn đề 17 1.1.3 Vai trò, ý nghĩa sách giáo khoa Lịch sử nói chung, cấu trúc học sách giáo khoa nói riêng 25 1.2 Cơ sở thực tiễn việc đề xuất sách giáo khoa Lịch sử trường THCS nói chung SGK Lịch sử lớp nói riêng 28 1.2.1 Nội dung chương trình, SGK Lịch sử hành Chương trình môn Lịch sử sau năm 2018 28 1.2.2 Khảo sát việc sử dụng SGK Lịch sử 30 1.3 Nội dung cấu trúc học sách giáo khoa Lịch sử trường THCS Australia 36 1.3.1 Nội dung cấu trúc sách giáo khoa Lịch sử Australia 36 1.4 Một số kinh nghiệm cho xây dựng cấu trúc học Lịch sử Việt Nam sau 2018 49 CHƯƠNG 2: ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC CHO SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ LỚP SAU NĂM 2018 TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC BÀI HỌC SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ Ở AUSTRALIA 53 2.1 Yêu cầu việc biên soạn cấu trúc học sách giáo khoa lịch sử THCS Việt Nam sau năm 2018 53 2.1.1 Yêu cầu việc biên soạn cấu trúc học 53 download by : skknchat@gmail.com 2.2 Vị trí, nội dung, mục tiêu chủ đề “Phát kiến địa lí” 55 2.3 Đề xuất cấu trúc học cho SGK Lịch sử lớp 57 2.3.1 Cấu trúc phần viết 57 2.3.2 Cấu trúc phần chế sư phạm 61 2.4 Thử nghiệm sư phạm 77 2.4.1 Mục đích thử nghiệm 77 2.4.2 Nội dung phương pháp thử nghiệm 78 2.4.3 Kết thử nghiệm 79 KẾT LUẬN 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC download by : skknchat@gmail.com MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Cuộc cách mạng số lan tỏa toàn giới với bùng nổ phương tiện truyền thông, internet, hệ thống thiết bị thông minh khiến giới trở thành “thế giới phẳng” (Thomas Friedman) Nền giáo dục cần làm để theo kịp phát triển cơng nghệ thay đổi xã hội Cách mạng số mang vào Việt Nam tranh hấp dẫn từ giáo dục tiên tiến, đặt giáo dục Việt Nam trước thời thách thức Mặc dù nhập giáo dục “nguyên khối” từ quốc gia có giáo dục tiên tiến Việt Nam hồn tồn học tập kinh nghiệm tiến họ để tạo nên môi trường giáo dục phù hợp Đảm bảo vai trị đào tạo “cơng dân toàn cầu” Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh: "Tri thức trở thành yếu tố hàng đầu để phát triển kinh tế, tất nền kinh tế lớn giới, quốc gia đều ý thức rõ về vai trò giáo dục việc xây dựng ng̀n nhân lực chất lượng cao tạo địn bẩy quan trọng để thúc đẩy lao động sản xuất, tạo động lực tăng trưởng phát triển kinh tế-xã hội mợt cách bền vững" Nhận thức rõ vai trị giáo dục – đào tạo phát triển đất nước, Đảng ta khẳng định “Giáo dục quốc sách hàng đầu”, mối quan tâm toàn xã hội Để đổi chất lượng giáo dục, chương trình SGK hai nhân tố quan trọng Dù khoa học kĩ thuật phát triển bổ sung nhiều phương tiện học tập đại thay hoàn toàn SGK SGK nguồn tài liệu chọn lọc có tính điển hình giáo viên tài liệu học tập học sinh Tuy không đề cập đến phương pháp dạy học nội dung chương trình, cấu tạo SGK gợi ý quan trọng việc lựa chọn phương pháp dạy học SGK Lịch sử ln giữ vai trị quan trọng trình dạy học Lịch sử, bên cạnh việc cung cấp kiến thức rèn luyện kĩ môn download by : skknchat@gmail.com Tuy nhiên, thực tế trường THPT nói chung THCS nói riêng, mơn Lịch sử chưa có vị trí xứng đáng, chưa nhận u thích đơng đảo từ phía học sinh, SGK Lịch sử cịn nhiều hạn chế định Vì vậy, để tạo điều kiện cho học sinh phát huy khả sáng tạo tính tự học tích cực mình, để phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế SGK nói chung SGK Lịch sử nói riêng, tiến hành đổi chương trình SGK điều quan trọng cần thiết Một số nước có giáo dục tiên tiến giới trọng đến cải cách đổi giáo dục Đặc biệt, Australia quốc gia có giáo dục tiên tiến Ở Australia thực nguyên tắc “một chương trình, nhiều SGK” Nhiều NXB tham gia vào trình nghiên cứu biên soạn SGK, có hai nhà xuất Macmillan Education, Pearson - nhà xuất uy tín Australia Nhìn giới, Việt Nam cần thiết phải học tập xu hướng giáo dục nước tiên tiến, đặc biệt việc cải tiến SGK ứng dụng phù hợp vào thực tiễn Việt Nam để rút ngắn đường tiếp cận với trình độ giáo dục giới Lí chúng tơi lựa chọn nghiên cứu SGK Lịch sử Australia hai lý Thứ nhất, SGK Lịch sử Australia với nội dung kiến thức; tư liệu tham khảo phong phú; kênh hình bắt mắt chứa đựng nội dung kiến thức sâu sắc; cách thiết kế hoạt động học tập thu hút, phát triển toàn diện kĩ cho HS Thứ hai, chúng tơi nhận thấy SGK Australia có số nội dung tương đồng với chương trình Lịch sử Việt Nam thuận lợi cho việc tham khảo, đề xuất cấu trúc, vận dụng cho việc biên soạn SGK Việt Nam Xuất phát từ lí trên, chúng tơi định chọn đề tài: “Đề xuất cấu trúc học cho SGK Lịch sử lớp Việt Nam sở nghiên cứu SGK Lịch sử Australia” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp download by : skknchat@gmail.com Lịch sử nghiên cứu vấn đề 2.1 Tài liệu nước ngồi *Sách chun khảo SGK có vai trị quan trọng hệ thống giáo dục quốc dân, ln nhận mối quan tâm hàng đầu Trong đó, tiêu biểu phải kể đến cơng trình “Chuẩn bị học lịch sử nào” N.G.Đai-ri (Đặng Bích Hà, Nguyễn Cao Lũy dịch, NXB Giáo dục, 1973) Đai-ri không quan tâm đến vấn đề biên soạn SGK cho phù hợp với trình độ nhận thức phát triển kỹ người học Tác giả đưa sơ đồ thể mối tương quan SGK với giảng giáo viên Trong đó, giảng giáo viên khơng bao gồm tồn đọc SGK thiết phải bao gồm phần tài liệu định Sơ đồ Đai-ri giúp giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác sử dụng hiệu SGK Trong “Dạy học nêu vấn đề” (NXB Giáo dục, Hà Nội, 1977) I.Ia.Lecne quan tâm đến SGK từ khía cạnh dạy học nêu vấn đề, thể quan điểm học lịch sử không cần tư nhận thức sai lầm Bên cạnh đó, tác giả cho SGK cần tăng cường tính nêu vấn đề, thay câu hỏi mức độ nhận thức, cần làm phong phú số lượng, tính đa dạng câu hỏi tập thực hành, đảm bảo khả cá biệt hóa q trình học tập lớp nhà HS thúc đẩy nâng cao trình độ GV Trong “Phát huy tính tích cực HS nào” Kharlamop tập II (NXB Giáo dục, 1979) sâu chất sử dụng SGK đề xuất yêu cầu làm việc với SGK lớp, đồng thời khẳng định vị trí vai trị SGK SGK không tài liệu học tập mà cịn có vị trí đáng kể việc phát huy tính tích cực hoạt động trí tuệ HS Trong “Phương pháp kỹ thuật lên lớp trường phổ thông tập 1” (NXB Giáo dục, 1983) khẳng định phân tích ý nghĩa SGK đưa download by : skknchat@gmail.com hướng dẫn sử dụng SGK cho hiệu nhằm nâng cao chất lượng học Lịch sử qua việc GV hướng dẫn HS tự nghiên cứu, tìm hiểu Trong “Các phương pháp giảng dạy hiệu quả” nhóm tác giả Marzano, Debrra J Pickering, Jane E.Pollock nghiên cứu lý thuyết, tổng kết kinh nghiệm giảng dạy Đó phương pháp như: tóm tắt ghi ý chính, tập nhà thực hành lớp, gợi ý câu hỏi khung thông tin cho trước… Các tác giả hướng dẫn GV biện pháp phát huy lực học tập nói chung HS Trong “Nghệ thuật khoa học dạy học” tác giả Robert J.Marzno vai trò người thầy: hướng dẫn HS phát vấn đề, đặt giả thuyết đề so sánh, đánh giá, giải quyết, Trong “Kỹ học tập để thành công” Fred Orr đề cập đến số kĩ sử dụng SGK, kĩ nghe giảng, đọc hiệu quả, ghi chép hiệu quả, kĩ viết luận văn, kỹ ôn tập, * Bài viết Tạp chí, hội thảo Trong “Hãy mở sách giáo khoa ra” đăng “Báo giáo viên” hai tác giả B P Êxipôp L P Arictôva hạn chế trình GV hướng dẫn, HS sử dụng SGK đồng thời đề xuất phương pháp hiệu quả, đẩy mạnh tính tích cực hoạt động nhận thức học sinh làm việc với SGK Trong viết “Làm để SGK Lịch sử định hình mợt đơn vị kiến thức thông qua chủ đề phân biệt chủng tộc” hai tác giả Katalin Morgan Elizabeth Henning, đăng tạp chí “Sử gia”, tháng 11/ 2011 Tác giả khẳng định SGK có vai trị đặc biệt quan trọng lớp học Nam Phi, nơi nhiều GV không hỗ trợ phương tiện khác Tác giả so sánh mười SGK đơn vị kiến thức chương trình giảng dạy, cụ thể “Tác động chế độ phân biệt chủng tộc Chủ nghĩa Darwin xã hội download by : skknchat@gmail.com kỉ XIX XX (Phân biệt chủng tộc châu Phi, Hoa Kỳ, Úc, châu Âu đặc biệt dẫn đến nạn diệt chủng Đức Quốc Xã) Trong viết “SGK lớp học EFL: xác định, đánh giá phân tích” hai tác giả Bijiana B.Radic - Bojanic Jagoda P Topalov đăng “Bộ sưu tập viết khoa Triết học XLVI”, tháng 3/ 2016, viết tập trung giải thích q trình lựa chọn SGK, nêu quy trình phân tích nội dung sau đánh giá tiềm năng, phù hợp SGK Tác giả kết luận rằng: GV phải đối mặt với việc lựa chọn đánh giá SGK, đồng thời viết đưa hướng dẫn, tiêu chí cụ thể để hỗ trợ GV q trình Trong viết “Vai trị SGK Lịch sử việc thúc đẩy tư lịch sử Bắc Phi” tác giả Daniel Ramoroka Alta Engelbrecht đăng tạp chí “Xưa nay” số 14, tháng 11/ 2015 Bài viết tập trung phân tích ba SGK bị đóng khung tư viết sách lỗi thời Ba SGK với nguồn tư liệu nghèo nàn, phần lớn thông tin truyền tải giống tóm tắt kiện, ảnh hưởng tiêu cực đến việc phân tích tư liệu, tư thực hành lớp học HS 2.2 Tài liệu nước * Sách chuyên khảo Nghiên cứu SGK không nhận ý nhà giáo dục nước mà nhận quan tâm của nhà giáo dục nước Trong “Đổi phương pháp dạy học, chương trình sách giáo khoa” tác giả Trần Bá Hoành (NXB Đại học Sư phạm, 2006) trình bày cụ thể việc tổ chức biên soạn, xuất bản, phát hành SGK Ngoài tác giả đưa quan điểm cá nhân yếu tố tiến bộ, hạn chế SGK Trong “Giáo dục học 1” (NXB Đại học Sư phạm Hà Nội, 2007) tác giả Trần Thị Tuyết Oanh chủ biên phân biệt khái niệm: chương download by : skknchat@gmail.com ... để nghiên cứu đề xuất cấu trúc học SGK Lịch sử lớp Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng Đối tượng nghiên cứu đề tài cấu trúc học SGK Lịch sử lớp Australia, từ đề xuất cấu trúc học cho SGK. .. nghiệm cho xây dựng cấu trúc học Lịch sử Việt Nam sau 2018 49 CHƯƠNG 2: ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC CHO SÁCH GIÁO KHOA LỊCH SỬ LỚP SAU NĂM 2018 TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU CẤU TRÚC BÀI HỌC SÁCH... ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI KHOA LỊCH SỬ ********** NGUYỄN THU TRANG ĐỀ XUẤT CẤU TRÚC BÀI HỌC CHO SGK LỊCH SỬ LỚP Ở VIỆT NAM TRÊN CƠ SỞ NGHIÊN CỨU SGK LỊCH SỬ CỦA AUSTRALIA KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC