GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Đặc điểm tình hình
1.1 Đặc điểm tâm sinh lý trẻ:
Sự phát triển ngôn ngữ ở trẻ em bắt nguồn từ nhu cầu giao tiếp và nhận thức, diễn ra qua nhiều giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi Trẻ mầm non đang trong quá trình mở rộng vốn từ, điều này giúp trẻ diễn đạt phong phú hơn về các sự vật và hiện tượng xung quanh Khi vốn từ của trẻ phong phú, trẻ có khả năng sử dụng nhiều mẫu câu, dẫn đến việc phát triển lời nói mạch lạc Dạy trẻ ngôn ngữ không chỉ là rèn luyện khả năng tư duy mà còn là trang bị cho trẻ công cụ giao tiếp hiệu quả.
Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ mầm non phụ thuộc vào các thành tựu trong tâm lý học và giáo dục học, cùng với các nghiên cứu về đặc điểm phát triển của trẻ Ở độ tuổi 5-6, trẻ tiếp tục hoàn thiện cấu trúc phát âm và khả năng vận động của các bộ phận phát âm Giai đoạn này chứng kiến sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc, với việc tích cực hoá vốn từ, giúp trẻ mở rộng và có trật tự hơn trong cách diễn đạt, mặc dù cấu trúc ngôn ngữ vẫn chưa hoàn thiện Từ 5 tuổi trở đi, trẻ trở nên thành thạo hơn trong việc sử dụng ngôn ngữ, giảm thiểu lỗi câu và bắt đầu giao tiếp xã hội, thể hiện nhu cầu và thuật lại trải nghiệm của mình.
Trẻ mầm non, đặc biệt là trong độ tuổi từ 4 đến 6, có khả năng sáng tạo vượt trội Sự sáng tạo của trẻ thể hiện qua nhiều lĩnh vực như kể truyện, tạo hình, âm nhạc và trò chơi Trẻ không chỉ tái tạo những gì đã thấy mà còn biến hóa các yếu tố từ tiềm thức, kết hợp với sự ngây thơ và kinh nghiệm còn hạn chế để tạo ra những ý tưởng mới mẻ.
1 sản phẩm đầy sáng tạo và thú vị.
Trẻ em tiếp nhận văn học thông qua việc cảm thụ ngôn từ, hình tượng nghệ thuật và tư tưởng của tác giả Quá trình này giúp trẻ mở rộng vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống, đồng thời phát triển năng lực cảm thụ và tư duy Các hình tượng văn học mở ra cho trẻ cái nhìn về xã hội, thiên nhiên và mối quan hệ giữa con người Nhờ đó, trẻ nhận thức được tính rõ ràng và chính xác của từ ngữ trong tác phẩm văn học.
Trẻ mẫu giáo tiếp nhận văn học nghệ thuật qua sự hướng dẫn của cô giáo, giúp trẻ yêu thích từ ngữ thông qua cách đọc diễn cảm Nhiệm vụ này yêu cầu trẻ tự tạo nội dung câu chuyện và cấu trúc logic, kết hợp lời nói với đồ dùng trực quan Khả năng sáng tạo của trẻ thể hiện qua việc kết hợp chi tiết từ các câu chuyện khác nhau để kể thành câu chuyện riêng Dù còn nhiều khiếm khuyết, việc trẻ tự sáng tạo câu chuyện là bước đệm quan trọng cho sự phát triển sáng tạo sau này Do đó, khuyến khích trẻ kể chuyện không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mà còn kích thích khả năng sáng tạo.
1.3 Vai trò của hoạt động với sự phát triển của trẻ
Việc trẻ kể chuyện sáng tạo không chỉ giúp phát triển năng lực tư duy và óc tưởng tượng mà còn nuôi dưỡng tình yêu với cái đẹp Khi trẻ tham gia vào hoạt động này, ngôn ngữ của trẻ được cải thiện, với khả năng phát âm rõ ràng và vốn từ phong phú Trẻ cũng học cách trình bày ý kiến và suy nghĩ của mình, từ đó có thể kể lại những sự vật hay sự kiện một cách mạch lạc bằng chính ngôn ngữ của mình.
Yêu cầu này đòi hỏi trẻ em cần có vốn từ phong phú và kỹ năng truyền đạt ý tưởng một cách chính xác Để phát triển những kỹ năng này, trẻ cần tập trung chú ý và nói biểu cảm Những kỹ năng này được trẻ lĩnh hội thông qua quá trình nhận thức hệ thống và luyện tập thường xuyên, nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức của trẻ mầm non hiện nay.
Nhiệm vụ của giáo viên dạy trẻ là sử dụng nhiều hình thức như kể truyện theo tranh minh họa và dựa trên cốt truyện sẵn có để khơi dậy khả năng kể truyện sáng tạo ở trẻ Thông qua việc kể truyện, giáo viên cần giúp trẻ tích lũy vốn từ phong phú, phát triển kỹ năng tổng hợp và khả năng truyền đạt ý nghĩ một cách chính xác Điều này không chỉ giúp trẻ tập trung chú ý mà còn rèn luyện kỹ năng nói biểu cảm Đây là một nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự nỗ lực từ cả giáo viên và trẻ.
2.1 Một số nét về trường, lớp:
Trường mầm non tôi đang dạy nằm ở vùng xa cuối huyện Gia Lâm, nơi có hơn 70% dân cư sống bằng nghề gốm sứ Trường có tổng cộng 370 học sinh, được tổ chức thành 9 nhóm lớp và có 36 cán bộ giáo viên, nhân viên Đặc biệt, 100% giáo viên đạt chuẩn và 85% giáo viên có trình độ trên chuẩn.
Trong những năm gần đây, SGD&ĐT Hà Nội và PGD&ĐT huyện Gia Lâm đã chú trọng đầu tư vào cơ sở hạ tầng giáo dục, tạo ra môi trường học tập rộng rãi và thoáng mát Bên cạnh đó, trang thiết bị dạy học hiện đại, bao gồm máy chiếu, máy tính, ti vi và đầu đĩa, cũng được trang bị đầy đủ, đáp ứng nhu cầu giảng dạy ứng dụng công nghệ thông tin.
Trường có khu vườn cổ tích, khu vui chơi và khu giáo dục thể chất, cùng với phòng vi tính và phòng nghệ thuật riêng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của trẻ Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, trang bị đồ dùng và đồ chơi dạy học đa dạng Đồng thời, trường cũng chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn cho giáo viên thông qua các lớp học chuyên đề về tin học, âm nhạc và kỹ năng tạo hình Nhờ vậy, chất lượng giảng dạy ngày càng được cải thiện, nhận được sự tin tưởng từ phụ huynh, dẫn đến số trẻ ra lớp ngày một đông.
Năm học 2016-2017, tôi được phân công làm chủ nhiệm lớp mẫu giáo lớn A1 với 43 trẻ, gồm 30 bé trai và 13 bé gái, có độ tuổi đồng đều Tất cả các trẻ đều ngoan ngoãn, đạt yêu cầu về thể chất, ngôn ngữ và tình cảm xã hội, đồng thời biết cảm thụ cái hay cái đẹp Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc rèn luyện và phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo.
Là một giáo viên có trình độ chuẩn, tôi được giao dạy lớp lớn và sở hữu hiểu biết sâu sắc về tâm sinh lý của trẻ 5-6 tuổi Với niềm đam mê nghề nghiệp và tình yêu trẻ em, tôi có khả năng đọc kể diễn cảm, hướng dẫn trẻ kể chuyện sáng tạo một cách hiệu quả Bên cạnh đó, tôi còn tạo ra các đồ dùng, đồ chơi tự tạo phong phú, đa dạng, mang tính thẩm mỹ cao, nhằm thu hút và kích thích hứng thú học tập của trẻ.
Giáo viên cùng lớp nhiệt tình, phối kết hợp nhịp nhàng trong các hoạt động và chăm sóc nuôi dưỡng trẻ.
Trẻ mẫu giáo lớn rất thích kể truyện
Tất cả trẻ trong lớp đều cùng một độ tuổi
Trẻ em trở nên mạnh dạn và tự tin khi có thói quen tốt trong các hoạt động, nhờ vào sự quan tâm và ủng hộ nhiệt tình từ các bậc phụ huynh Sự tham gia tích cực của phụ huynh vào các phong trào do lớp phát động cũng góp phần quan trọng trong việc xây dựng môi trường phát triển cho trẻ.
Trong quá trình nghiên cứu thực nghiệm đề tài “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua dạy trẻ kể truyện sáng tạo”, tôi đã gặp phải không ít khó khăn bên cạnh những thuận lợi.
Một số biện pháp thực hiện
Kết quả khảo sát cho thấy kỹ năng kể chuyện sáng tạo và phát âm rõ ràng của trẻ em không đồng đều, với nhiều trẻ còn yếu và thiếu tự tin Để khắc phục tình trạng này, tôi đã nghiên cứu và áp dụng một số biện pháp nhằm nâng cao khả năng kể chuyện và phát âm cho trẻ.
1 Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch hoạt động theo các tháng, tuần
Việc lập kế hoạch hoạt động hàng tháng và hàng tuần là rất quan trọng đối với giáo viên Kế hoạch này giúp giáo viên tổ chức các hoạt động hiệu quả, đồng thời có phương pháp tác động phù hợp đến trẻ thông qua các đề tài cụ thể, đảm bảo sự phát triển toàn diện cho các em.
Xây dựng kế hoạch hoạt động theo chủ đề cần phù hợp với độ tuổi và nội dung chương trình chăm sóc giáo dục trẻ Biện pháp này giúp giáo viên nhận diện những thành công và hạn chế trong quá trình giảng dạy, từ đó có thể điều chỉnh và bổ sung cho kế hoạch hoạt động trong tương lai.
Khảo sát thực trạng của lớp mẫu giáo lớn A1 đầu năm
Từ những thực tiễn trên tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng đầu năm được kết quả sau:
Nội dung Số trẻ trên tổng số Tỷ lệ % trẻ đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/ 43 58,1%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo 24/43 55,8%
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh
2 Biện pháp2: Tạo môi trường cho trẻ kể chuyện sáng tạo
Tạo môi trường hoạt động cho trẻ là yếu tố quan trọng trong chương trình đổi mới giáo dục, giúp nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo Một môi trường tốt sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ và tham gia tích cực vào các hoạt động, từ đó đạt được kết quả cao Ngay từ đầu năm học, tôi đã chú trọng vào việc tạo môi trường học tập bằng cách đưa hình ảnh nhân vật và bối cảnh của các câu chuyện vào góc văn học cũng như các khu vực khác trong và ngoài lớp học Tôi lựa chọn nội dung câu chuyện phù hợp và thể hiện các nhân vật một cách hấp dẫn, đồng thời sử dụng màu sắc và hình thức dễ làm từ nguyên vật liệu dễ kiếm và phế thải.
3 Biện pháp 3: Làm đồ dùng sử dụng trong các câu truyện
Ngoài việc trang trí tường bằng những bức tranh độc đáo, tôi còn sáng tạo ra các đồ dùng hỗ trợ cho trẻ em, chẳng hạn như những con rối dẹt được gắn kẹp ở phía dưới, giúp trẻ dễ dàng di chuyển khi kể chuyện.
Trước khi cho trẻ tham gia đóng kịch, tôi chuyển thể câu chuyện thành các mẩu đối thoại giữa các nhân vật và đọc cho trẻ nghe nhiều lần để giúp trẻ nắm bắt nội dung Tôi dẫn dắt câu chuyện, cho phép trẻ sáng tạo ngôn ngữ của riêng mình khi thể hiện vai diễn Qua thời gian sử dụng mặt nạ, tôi nhận thấy trẻ diễn rất thoải mái vì vẫn có thể nhìn thấy và nghe rõ bạn diễn, điều này giúp trẻ hứng thú và sáng tạo hơn trong việc thể hiện các mẩu đối thoại.
Tôi nỗ lực tạo ra nhiều đồ dùng giúp trẻ em hoạt động thoải mái và hứng thú hơn Các khuôn mặt có thể được điều chỉnh tùy thuộc vào nội dung và nhân vật trong câu chuyện mà trẻ kể.
4 Biện pháp 4 : Dạy trẻ nhận thức ngôn ngữ nói và ngôn ngữ hình ảnh
Tôi đã kể cho trẻ những câu chuyện để giúp các em làm quen với văn học và hiểu rõ nội dung Đồng thời, tôi phân tích và hướng dẫn trẻ đánh giá, nhận xét về tính cách của các nhân vật thông qua giọng kể, điệu bộ, cử chỉ và dáng vẻ của họ.
Ví dụ: Bà tiên Ông bụt:Giọng chậm, trầm, vang xa- dáng vẻ hiền từ phúc hậu Bác gấu: Giọng trầm ấm - dáng phục phịch
Cáo: Giọng xảo quyệt - dáng đưa đẩy
Chó sói: Giọng khàn đanh ác - dáng hung dữ
Thỏ: Giọng nói vui vẻ - dáng vẻ tinh nghịch
Phù thuỷ: Giọng khàn khàn, nham hiểm - dáng lom khom, cong cớn,
Mẹ: Giọng hiền từ ấm áp, cử chỉ điệu bộ mềm mại, nhẹ nhàng.
Bà: Giọng trầm ấm- dáng lụ khụ, cử chỉ chậm dãi.
Tôi hướng dẫn trẻ quan sát tranh chuyện và xem đĩa hình các câu chuyện, kết hợp tri giác với đàm thoại để trẻ có thể nhận xét và đánh giá nội dung truyện một cách chính xác, đồng thời diễn đạt ý tưởng của mình qua sự nhận thức.
Tôi hướng dẫn trẻ em kể chuyện theo nhóm trong khoảng thời gian một đến hai tuần, kết hợp với các môn học khác và các trò chơi nhằm củng cố kiến thức Phương pháp này không chỉ giúp trẻ hiểu sâu hơn mà còn mở rộng vốn hiểu biết về thế giới xung quanh.
5 Biện pháp 5 : Dạy trẻ sử dụng đồ dùng trực quan
Dạy trẻ sử dụng rối tay giúp phát triển khả năng giao tiếp và biểu cảm của các em Qua việc hướng dẫn trẻ thể hiện từng nhân vật trong câu chuyện, kết hợp với lời nói và ngôn ngữ cơ thể, trẻ sẽ học được cách diễn xuất sinh động Hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui mà còn khuyến khích sự sáng tạo và kỹ năng xã hội của trẻ.
Dạy trẻ ghép tranh kể chuyện là một hoạt động thú vị, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy và sáng tạo Bạn nên chọn những bức tranh mà trẻ yêu thích để ghép thành một câu chuyện liên hoàn Sau đó, hướng dẫn trẻ kể lại từng bức tranh, kết hợp với lời nói và các nhân vật trong tranh, tạo ra một trải nghiệm kể chuyện sinh động và hấp dẫn.
Dạy trẻ cách lựa chọn và kết hợp các nhân vật yêu thích để sáng tạo ra một câu chuyện mới là một hoạt động thú vị Trẻ em có thể tự do chọn những nhân vật mà chúng thích, sau đó dùng trí tưởng tượng của mình để gộp các nhân vật lại với nhau, từ đó hình thành nên một câu chuyện độc đáo và sáng tạo.
Dạy trẻ kể chuyện bằng sa bàn là một phương pháp hiệu quả, trong đó cha mẹ hoặc giáo viên chọn những nhân vật mà trẻ yêu thích và di chuyển chúng trên sa bàn Khi kể chuyện, hãy đưa nhân vật ra theo từng đoạn, giúp trẻ hình dung và theo dõi câu chuyện một cách sinh động Việc này không chỉ kích thích trí tưởng tượng mà còn giúp trẻ phát triển kỹ năng kể chuyện một cách tự nhiên.
6 Biện pháp 6 : Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo
Hướng dẫn trẻ kể truyện sáng tạo bao gồm các bước cơ bản sau:
Bước 1: Giới thiệu cho trẻ nhân vật cô đã chọn là những nhân vật nào?
Bước 2: Lắng nghe cô kể câu chuyện sáng tạo của mình qua việc sử dụng rối một lần Sau đó, tham gia đàm thoại với trẻ về nội dung câu chuyện, bao gồm tên nhân vật, đặc điểm nhân vật và khuyến khích trẻ đặt tên cho câu chuyện.
Kết quả đạt được
Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện kể chuyện sáng tạo, hầu hết trẻ em trong lớp đã tự tin thể hiện ý tưởng của mình mà không cần sự gợi ý từ giáo viên Bên cạnh đó, các em cũng đã biết sử dụng thành thạo các đồ dùng trực quan liên quan đến các chủ đề khác nhau.
Tôi thấy trẻ ở lớp tôi có những chuyển biến rõ rệt và tôi đã tiến hành khảo sát lại, thu được những kết quả sau đây.
*Kết quả khảo sát cuối năm
Nội dung Đầu năm Cuối năm Đạt Chưa đạt Đạt Chưa đạt
Phát âm rõ ràng mạch lạc 25/43X,1% 18/43A,9% 40/43,2% 3/43=6,8%
Hứng thú tham gia kể chuyện sáng tạo
Biết thể hiện ngôn ngữ hoàn cảnh (kể chuyện sáng tạo)
Sau khi kiên trì thực hiện nhiều biện pháp, tôi đã nâng cao phong cách nghệ thuật trong giảng dạy Nhờ vào sự nỗ lực của bản thân và sự hỗ trợ nhiệt tình từ cô giáo, giọng kể của tôi đã trở nên diễn cảm hơn, thu hút sự hứng thú của trẻ em trong các tiết học.
Tôi đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm và phương pháp dạy trẻ kể chuyện sáng tạo, đồng thời sưu tầm được nhiều truyện tranh, họa báo và tạp chí, cũng như học thuộc nhiều câu chuyện ngoài chương trình học.
Tạo môi trường học tập tích cực cho trẻ, đặc biệt tại góc văn học, là yếu tố quan trọng được nhà trường đánh giá cao Lớp học có không gian phù hợp sẽ khuyến khích sự sáng tạo và phát triển kỹ năng của trẻ, từ đó nhận được sự khen ngợi về chất lượng môi trường học tập.
Tôi đã sử dụng các nguyên vật liệu dễ tìm và sẵn có để tạo ra nhiều loại rối phong phú, đa dạng Những con rối này được sử dụng hiệu quả trong việc dạy trẻ kể chuyện sáng tạo.
Việc sưu tầm tranh ảnh theo từng chủ điểm giúp trẻ phát triển khả năng kể chuyện sáng tạo, điều này rất quan trọng cho sự phát triển ngôn ngữ của trẻ Phụ huynh nhận thấy con em mình ngày càng tự tin và bạo dạn khi kể những câu chuyện hay trước đám đông Cuối năm, nhiều bậc phụ huynh phấn khởi khi thấy trẻ không chỉ ngoan hơn mà còn rất thích đi học và chia sẻ với mọi người xung quanh.
Kết quả cho thấy, sau khi áp dụng các biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5-6 tuổi thông qua việc dạy trẻ kể truyện sáng tạo, 94% trẻ trong lớp tôi đã có khả năng phát âm rõ ràng và mạch lạc.
