CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THUẾ GTGT ĐỐI VỚI HỘ KINH
2.1.1 Lý luận về quản lý thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
2.1.1.1 Khái niệm hộ kinh doanh cá thể
Hộ kinh doanh cá thể là hình thức kinh doanh do một cá nhân hoặc nhóm người, hộ gia đình làm chủ, chỉ được đăng ký tại một địa điểm cụ thể Hình thức này không được sử dụng quá mười lao động, không có con dấu và chủ hộ phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân đối với hoạt động kinh doanh của mình.
Trường hợp hộ kinh doanh có sử dụng thường xuyên hơn 10 lao động thì phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp (Chính phủ, 2010)
2.1.1.2 Khái niệm thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể
Thuế giá trị gia tăng (VAT) là loại thuế gián thu đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng Theo quy định, tất cả các hộ kinh doanh cá thể có hoạt động sản xuất và kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đều phải nộp thuế giá trị gia tăng.
2.1.1.3 Công tác quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể a Khái niệm về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể
Quản lý có thể được hiểu là quá trình mà chủ thể quản lý tác động lên đối tượng quản lý để đạt được các mục tiêu cụ thể, đặc biệt trong bối cảnh môi trường luôn biến động.
Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền, 2004).
Với định nghĩa trên, có thể hiểu:
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là quá trình mà các cơ quan quản lý tác động lên các hộ kinh doanh nhằm đảm bảo họ thực hiện nghĩa vụ nộp thuế giá trị gia tăng đúng quy định của pháp luật, từ đó góp phần vào ngân sách nhà nước.
Các tổ chức và cơ quan nhà nước tham gia trực tiếp vào quá trình quản lý tài chính bao gồm Bộ Tài chính, các cơ quan thuế ở các cấp, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước, Quốc hội, Ủy ban Nhân dân (UBND), Hội đồng Nhân dân (HĐND) các cấp, cùng với Hội đồng Tư vấn thuế tại xã, phường.
Chủ thể gián tiếp trong quản lý thuế bao gồm các tổ chức và cơ quan nhà nước, cá nhân có vai trò phối hợp với cơ quan thuế trong việc tuyên truyền và phổ biến pháp luật thuế Họ cũng hỗ trợ cơ quan quản lý trực tiếp trong quản lý thuế, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ của mình Ngoài ra, các cơ quan có chức năng khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử các hành vi vi phạm thuế cũng là một phần quan trọng trong hệ thống quản lý thuế, cùng với các tổ chức và cá nhân khác liên quan đến công tác này.
* Đối tượng bị quản lý:là tất cả các hộ kinh doanh có hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế.
Khái niệm về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể có thể hiểu theo 02 nghĩa:
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là sự can thiệp có chủ đích của cơ quan Nhà nước trong việc ban hành và thực hiện hệ thống luật thuế giá trị gia tăng Điều này bao gồm cả việc thanh tra thuế nhằm điều chỉnh quy trình thu thuế, từ đó tạo nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước và đạt được các mục tiêu mà Nhà nước đề ra.
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể, theo nghĩa hẹp, chỉ bao gồm các hoạt động hành pháp sau khi có chính sách thuế GTGT Những hoạt động này bao gồm tuyên truyền và phổ biến các luật thuế, tổ chức quản lý thu thuế như quản lý đối tượng nộp thuế, quy trình thu thuế, tính thuế và thu nộp tiền thuế, cùng với việc thanh tra thuế Mục đích của công tác này là đảm bảo việc thực hiện chính sách thuế một cách hiệu quả và công bằng đối với các hộ kinh doanh cá thể.
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là một yếu tố quan trọng nhằm tăng thu cho Ngân sách Nhà nước Mặc dù tỷ trọng thuế từ lĩnh vực này chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng thu nhập ngân sách, nhưng do tính chất phức tạp và khó khăn trong quản lý, việc cải thiện quản lý thuế sẽ góp phần đáng kể vào việc động viên và nâng cao nguồn thu cho ngân sách (Chính phủ, 2010).
Nhà nước thực hiện vai trò quản lý đối với khu vực kinh tế cá thể thông qua việc thu thuế, mà không mang tính khách quan Vai trò của thuế là kết quả của những tác động từ con người, được thể hiện qua các công việc cụ thể trong quản lý thu thuế.
Để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về thuế cho các hộ kinh doanh, cần tổ chức thực hiện và kiểm tra, thanh tra việc chấp hành các luật thuế, đặc biệt là luật thuế GTGT Việc tăng cường tính pháp chế của các luật thuế sẽ giúp nâng cao ý thức chấp hành, từ đó hình thành thói quen “sống và làm việc theo pháp luật” trong cộng đồng Yêu cầu quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể cần được chú trọng để đảm bảo sự tuân thủ và phát triển bền vững trong lĩnh vực này.
- Tuyên truyền phổ biến và giáo dục thường xuyên về luật thuế GTGT để các đối tượng nộpthuế hiểu và tự giác chấp hành.
- Khai thác triệt để các nguồn thu, kết hợp với nuôi dưỡng nguồn thu: + Thu hết thuế không để nợ đọng;
+ Kiểm tra giám sát các hộ nghỉ kinh doanh;
+ Quản lý tất cả các đối tượng tham gia sản xuất kinh doanh;
+ Quản lý sát doanh thu thực tế của các đối tượng nộp thuế
- Thực hiện đầy đủ quy trình nghiệp vụ của ngành đã đề ra đối với từng loại đối tượng kinh doanh
2.1.2 Quy trình quản lý thu thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
2.1.2.1 Đối tượng nộp thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
Cá nhân, nhóm cá nhân và hộ gia đình tham gia vào hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa và dịch vụ thuộc mọi lĩnh vực và ngành nghề theo quy định pháp luật được gọi là cá nhân kinh doanh (Bộ Tài chính, 2015).
2.1.2.2 Phương pháp tính thuế đối với cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán a Nguyên tắc áp dụng
Cá nhân nộp thuế khoán là những người kinh doanh có doanh thu từ việc kinh doanh hàng hóa và dịch vụ trong mọi lĩnh vực và ngành nghề sản xuất, kinh doanh Theo quy định của Bộ Tài chính năm 2015, phương pháp nộp thuế này áp dụng cho các cá nhân có hoạt động kinh doanh phát sinh doanh thu.
Đối với cá nhân nộp thuế khoán, nếu doanh thu hàng năm dưới 100 triệu đồng, họ sẽ không phải nộp thuế giá trị gia tăng Căn cứ để tính thuế dựa trên mức doanh thu này.
Căn cứ tính thuế đối với cá nhân nộp thuế khoán là doanh thu tính thuế và tỷ lệ thuế tính trên doanh thu (Chính phủ, 2010)
CƠ SỞ THỰC TIỄN
2.2.1 Kinh nghiệm thực tế quản lý thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể của một số địa phương trong nước
2.2.1.1 Kinh nghiệm của Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc
Năm 2015, Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, đã đạt được kết quả ấn tượng trong việc thu thuế GTGT từ hộ kinh doanh cá thể, vượt 23% so với dự toán và tăng 17,2% so với cùng kỳ năm 2014.
Mặc dù đã có những tiến bộ trong quản lý thuế GTGT, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế cần khắc phục Hiện tượng thất thu thuế từ hộ kinh doanh và doanh thu tính thuế vẫn diễn ra phổ biến, chủ yếu do địa bàn rộng và kinh doanh nhỏ lẻ khó quản lý Một phần nguyên nhân đến từ việc một số cán bộ thuế chưa thực hiện tốt quy trình nghiệp vụ, dẫn đến việc chưa xử lý nghiêm các hành vi kê khai không chính xác hoặc cố tình không kê khai Nhiều hộ kinh doanh còn lợi dụng hình thức doanh nghiệp hoặc hợp tác xã để trốn tránh nghĩa vụ thuế Hiện tại, khoảng 70% hộ kinh doanh đang nộp thuế khoán GTGT, cho thấy cần có biện pháp cải thiện hiệu quả quản lý thuế.
Năm 2016, Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên đã đề ra các biện pháp để triển khai thực hiện như sau:
1 Đẩy mạnh công tác thu thuế phổ biến về chính sách pháp luật về thuế bằng nhiều hình thức kết hợp với vận động thuyết phục nhân dân thực hiện nghĩa vụ với NSNN;
2 Tranh thủ sự lãnh đạo chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền các cấp, của ngành dọc cấp trên Chủ động đề xuất các biện pháp quản lý thu nhằm khai thác triệt để các nguồn thu;
3 Phối hợp chặt chẽ với các ngành hữu quan, UBND các phường, xã, thị trấn trong công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh trên địa bàn Tập huấn nâng cao năng lực, trách nhiệm UNT thuế, cán bộ thuế để công tác quản lý thuế đạt hiệu quả cao nhất;
4 Tập trung rà soát nắm vững số hộ thực tế kinh doanh, qui mô kinh doanh mục tiêu đưa các hộ kinh doanh cố định vào quản lý thu thuế, được đăng ký và cấp mã số thuế Tổ chức phan loại hộ kinh doanh theo qui mô và ngành nghề kinh doanh để đề ra các phuơng pháp quản lý thuế dạt hiệu quả ca
5 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra Kiên quyết xử lý các vi phạm về thuế đặc biệt là các hộ kinh doanh cố tình núp bóng DN, tổ chức kinh tế nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế, gây thất thu thuế.
2.2.1.2 Kinh nghiệm của Chi cục Thuế Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội
Quận Hai Bà Trưng, với dân số khoảng 360,9 nghìn người và diện tích gần 15 km², bao gồm 25 phường, là một trong những quận sầm uất của Hà Nội Tại đây, có 364 đơn vị quốc doanh Nhà nước, 1.453 công ty TNHH, các tổ sản xuất, hợp tác xã và công ty cổ phần Quận cũng sở hữu 6 chợ lớn và 9 chợ vừa, góp phần thúc đẩy hoạt động thương mại và dịch vụ trong khu vực.
20 chợ tạm, 3 trường đại học lớn: Kinh tế Quốc dân, Bách Khoa, Xây dựng và
Quận có 96 trường từ mầm non đến trung học cơ sở, 5 bệnh viện lớn như Việt Xô, 108, Mắt, Thanh Nhàn, và Bệnh viện Đường sắt, cùng 34 cơ sở của các trung tâm y tế Ngoài ra, khu vực này còn sở hữu nhiều trung tâm vui chơi giải trí như Công viên Lê Nin, Hồ Thiên Quang và Bể bơi Tăng Bạt Hổ, cho thấy hoạt động sản xuất và kinh doanh tại quận đang diễn ra rất sầm uất.
Trong quận, các hộ cá thể là đối tượng kinh doanh chủ yếu, với 13.600 hộ được phân bố trên các phường và chợ vào năm 2017 Các hộ này chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, ăn uống và tiểu thủ công nghiệp, do đây là những ngành có thị trường lớn, yêu cầu vốn đầu tư không cao, phù hợp với khả năng tài chính hạn chế của nhiều hộ Sự nhanh chóng trong việc quay vòng vốn và khả năng hạn chế rủi ro cũng là những yếu tố giúp các hộ cá thể đạt được tỷ suất lợi nhuận cao.
Chi cục đã tích cực phát huy vai trò của Ban Chỉ đạo chống tham nhũng và Ban Chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ, nhằm đảm bảo sự nghiêm túc trong việc thực hiện các quy định Các tổ, đội trong Chi cục được kiểm tra và đôn đốc để tuân thủ chặt chẽ các yêu cầu này.
Pháp lệnh tiết kiệm chống lãng phí và chống tham nhũng, cùng với việc thực hiện Kế hoạch số 38 của UBND Thành phố Hà Nội, nhấn mạnh sự cần thiết chấn chỉnh quy trình tiếp dân và xử lý dứt điểm các vụ vi phạm theo kết luận thanh tra Đồng thời, việc giải quyết kịp thời các khiếu nại theo thẩm quyền pháp luật cũng được đặt ra, cùng với việc đôn đốc các bộ phận hành thu thực hiện đúng quy trình quản lý thu thuế.
Công tác kiểm tra hộ nghỉ được thực hiện thường xuyên, đặc biệt trong dịp Tết Nguyên Đán, nhằm ngăn chặn tình trạng lợi dụng việc xin nghỉ để kinh doanh trốn thuế Các cơ quan chức năng sẽ kiên quyết xử lý, truy thu và phạt đối với những trường hợp vi phạm.
Chi cục hàng tháng tiến hành kiểm tra và rà soát tất cả các hộ sản xuất kinh doanh trên địa bàn, tập trung vào các khu nhà tập thể, chợ tạm và ngõ xóm Mục tiêu là đối chiếu số hộ có mã số thuế để khắc phục tình trạng chênh lệch giữa số hộ thu môn bài và số hộ được cấp mã số thuế.
Chi cục đã phối hợp với Hội đồng tư vấn thuế các phường để rà soát doanh thu và ngăn chặn thất thu, đặc biệt chú trọng vào các hộ thực hiện chế độ kế toán Mục tiêu là ổn định mức thuế cho các hộ kinh doanh trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm, theo Thông tư số 42.
