Tớnh cấp thiết của ủề tài
Khi các công ty mở rộng và phát triển, việc quản lý hiệu quả hoạt động trở nên cần thiết Các nhà quản trị cấp cao thường áp dụng phân quyền phù hợp với cấu trúc tổ chức để kiểm soát và đánh giá kết quả hoạt động của các bộ phận Để thực hiện điều này, kế toán quản trị sử dụng hệ thống kế toán theo các trung tâm trách nhiệm, giúp theo dõi và đánh giá hiệu quả hoạt động một cách chính xác.
Kế toán trách nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các nhà quản trị đánh giá trách nhiệm và hiệu quả công việc của từng cấp quản lý Hệ thống này cho phép phát hiện những yếu kém của các bộ phận, đảm bảo rằng mọi hoạt động kinh tế đều có người chịu trách nhiệm Qua việc theo dõi và báo cáo, các nhà quản trị nắm bắt tình hình kinh doanh và quản lý hiệu quả hơn Đặc biệt, trong các đơn vị xây lắp với sản phẩm đơn chiếc và giá trị lớn, việc kiểm soát chi phí và đảm bảo chất lượng công trình theo tiêu chuẩn là rất cần thiết Để đạt được điều này, cơ cấu tổ chức cần phân cấp quản lý rõ ràng, với các bộ phận có chức năng và nhiệm vụ cụ thể, giúp các nhà quản lý hoàn thành nhiệm vụ được giao Ban quản lý cấp cao cần dựa vào hệ thống kế toán trách nhiệm để phối hợp hoạt động giữa các bộ phận một cách hiệu quả.
Mặc dù có nhiều nghiên cứu về công tác kế toán trách nhiệm trong các đơn vị xây lắp, nhưng vẫn còn nhiều khoảng trống cần được khám phá, đặc biệt là trong việc phân cấp quản lý tài chính Hiện nay, hoạt động của các đơn vị xây lắp chủ yếu dựa vào hình thức giao khoán, nhưng việc phân loại chi phí xây lắp vẫn chưa đầy đủ, và phương pháp xác định giá trị giao khoán còn sơ sài, ảnh hưởng đến việc lập dự toán và báo cáo kế hoạch Hệ thống báo cáo kế toán nội bộ, biểu hiện của kế toán trách nhiệm, chưa được tổ chức đầy đủ và không cung cấp thông tin kịp thời để đánh giá trách nhiệm và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của các cấp quản lý Những hạn chế này gây khó khăn trong việc đo lường và đánh giá trách nhiệm của từng bộ phận.
Do ủú việc tiếp tục và hoàn thiện nghiờn cứu về cụng tỏc kế toỏn trỏch nhiệm trong cỏc ủơn vị xõy lắp là cần thiết
Công ty xây dựng Phú Xuân, tiền thân là Xí nghiệp xây dựng, hiện đang hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng giao thông, thủy lợi, dân dụng và công nghiệp, cùng với khai thác và sản xuất vật liệu xây dựng Cơ cấu tổ chức của công ty được chia thành nhiều xí nghiệp lớn với phạm vi hoạt động rộng, gắn liền với trách nhiệm của các đơn vị và cá nhân Để nâng cao hiệu quả hoạt động, công ty cần thực hiện các quyết định một cách hiệu quả thông qua quản lý, kiểm soát và đánh giá kết quả theo phân cấp quản lý Việc áp dụng kế toán trách nhiệm là cần thiết để đánh giá hiệu quả từng đơn vị, đảm bảo các bộ phận phối hợp thực hiện nhiệm vụ cụ thể và đạt được mục tiêu chung của công ty.
Xuất phát từ những yêu cầu lý luận và thực tiễn, chúng tôi đã chọn đề tài “Kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân” để thực hiện luận văn tốt nghiệp.
Mục ủớch và cõu hỏi nghiờn cứu của ủề tài
- Nghiờn cứu bản chất, chức năng và cơ sở ủể thiết lập hệ thống kế toỏn trách nhiệm
Khảo sát và đánh giá thực trạng công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân đã chỉ ra những tồn tại và bất cập cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
Đề xuất các định hướng và biện pháp hoàn thiện công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty nhằm giúp nhà quản lý đánh giá một cách chính xác kết quả của các bộ phận trong việc hướng tới mục tiêu chung của công ty, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động toàn công ty Câu hỏi nghiên cứu sẽ phân tích các vấn đề liên quan đến kế toán trách nhiệm tại Công ty Xây dựng Phú Xuân để trả lời các câu hỏi quan trọng.
Nhu cầu sử dụng thông tin kế toán của nhà quản lý là rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến quyết định và chiến lược kinh doanh Mức độ thỏa mãn của họ đối với các thông tin mà kế toán cung cấp có thể quyết định hiệu quả hoạt động của tổ chức Do đó, việc đảm bảo chất lượng và độ tin cậy của thông tin kế toán là cần thiết để đáp ứng yêu cầu của nhà quản lý và tối ưu hóa quy trình ra quyết định.
- Tìm hiểu cách thức phân quyền quản lý tại Công ty và mối quan hệ giữa các bộ phận trong Công ty?
- Công tác tổ chức kế toán trách nhiệm và thông tin kế toán trách nhiệm ủỏp ứng nhu cầu quản lý theo phõn cấp ở mức ủộ như thế nào?
ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu các nội dung cơ bản về kế toán trách nhiệm, tập trung vào thực trạng tổ chức kế toán trách nhiệm tại Công ty Xây dựng Phú Xuân Nghiên cứu này xem xét việc phân cấp quản lý tài chính, lập kế hoạch và báo cáo nội bộ theo từng cấp quản lý, nhằm nâng cao trách nhiệm của công ty Phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong Công ty Xây dựng Phú Xuân, bao gồm tất cả các bộ phận tham gia vào hoạt động sản xuất của công ty.
Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện luận văn, tác giả đã sử dụng phương pháp phân tích - tổng hợp nhằm nghiên cứu các đặc trưng về công tác kế toán trách nhiệm tại công ty.
Về nguồn tài liệu cho nghiên cứu:
Dữ liệu thứ cấp: cỏc văn bản về quy chế, ủiều lệ phõn cấp quản lý tại
Công ty, các báo cáo kế toán của Xí nghiệp và tại Công ty
Dữ liệu sơ cấp: phỏng vấn trực tiếp nhà quản lý, phòng Kế toán, phòng
Kế hoạch ủể thu thập thụng tin, tỡm hiểu việc tổ chức hệ thống bỏo cỏo kế toỏn ủỏnh giỏ kết quả cỏc bộ phận trong ủơn vị.
í nghĩa khoa học và thực tiễn của ủề tài
Dựa trên nghiên cứu về kế toán trách nhiệm, mô hình tổ chức kế toán trách nhiệm và hệ thống báo cáo tại Công ty xây dựng Phú Xuân, đề tài đã đưa ra những đóng góp quan trọng nhằm cải thiện hiệu quả quản lý tài chính và nâng cao trách nhiệm trong công tác kế toán.
- Bổ sung và hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân
Xây dựng mô hình kế toán trách nhiệm phù hợp và hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm hợp lý giúp doanh nghiệp kiểm soát hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả hơn, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và tối ưu hóa lợi nhuận.
Bố cục ủề tài
Ngoài phần mở ủầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn ủược kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về kế toán trách nhiệm trong Doanh nghiệp Chương 2: Thực trạng về kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kế toán trách nhiệm tại Công ty xây dựng Phú Xuân
SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG
KHÁI QUÁT VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM
1.1.1 Khái niệm về kế toán trách nhiệm
Các tổ chức, dù là núi chung hay kinh doanh riêng lẻ, đều cần có cơ cấu tổ chức rõ ràng, được hình thành từ nhiều bộ phận có sự độc lập tương đối trong việc điều hành công việc Để hoàn thành nhiệm vụ từ cấp quản lý cao hơn, các bộ phận cần phối hợp hoạt động hiệu quả Điều này đòi hỏi việc xây dựng và thiết kế một hệ thống công cụ để đo lường và đánh giá nhiệm vụ, thành quả đóng góp của từng thành viên trong bộ phận một cách hiệu quả.
Sự phân chia tổ chức thành các phòng ban giúp quản lý hiệu quả hơn Để hỗ trợ quản lý và kiểm soát kết quả, kế toán quản trị áp dụng hệ thống kế toán trách nhiệm, phân loại cấu trúc tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm Điều này dựa trên việc đánh giá kết quả của từng bộ phận theo trách nhiệm được giao.
Mặc dù kế toán trách nhiệm đã được nghiên cứu từ lâu, nhưng đến nay vẫn chưa có một khái niệm thống nhất về nó Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều quan điểm khác nhau, tuy nhiên, hầu hết đều tập trung vào việc làm rõ những nội dung liên quan đến kế toán trách nhiệm.
Theo TS Huỳnh Lợi (2009), kế toán trách nhiệm trong tổ chức bao gồm việc xác định quyền hạn và trách nhiệm của từng bộ phận, thành viên Đồng thời, nó cũng thiết lập một hệ thống chỉ tiêu và báo cáo để đánh giá kết quả hoạt động của từng bộ phận.
Kế toán trách nhiệm là một hệ thống giúp mỗi bộ phận trong tổ chức có quyền tự chủ và chịu trách nhiệm về các nghiệp vụ trong phạm vi quản lý của mình Họ cần xác định, đánh giá và báo cáo cho tổ chức thông qua cấp quản lý cao hơn, sử dụng thông tin này để đánh giá thành quả của các bộ phận Việc đo lường và đánh giá thành quả của mỗi bộ phận không chỉ tạo điều kiện cho việc đánh giá chất lượng hoạt động của nhà quản trị mà còn khuyến khích họ điều hành hoạt động phù hợp với mục tiêu chung của tổ chức.
1.1.2 Bản chất kế toán trách nhiệm a K ế toán trách nhi ệ m là n ộ i dung c ơ b ả n c ủ a k ế toán qu ả n tr ị
Nhiệm vụ của các nhà quản trị là đưa ra các quyết định nhằm đảm bảo sự tồn tại và phát triển liên tục của tổ chức, đồng thời kiểm soát việc thực thi các quyết định đó Bên cạnh thông tin tài chính, các nhà quản trị cần thêm thông tin kiểm soát và dự báo, như doanh thu và chi phí phân chia theo bộ phận Trong bối cảnh này, Kế toán quản trị (KTTN) đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cần thiết cho các nhà quản trị.
Kế toán theo các trung tâm trách nhiệm là công cụ quan trọng để đánh giá và kiểm soát trong các tổ chức phân quyền, thông qua việc xác định các trung tâm trách nhiệm và nhiệm vụ báo cáo của chúng Kế toán trách nhiệm giúp thực hiện quá trình kiểm soát của kế toán quản trị bằng cách tổng hợp và trình bày doanh thu và chi phí theo từng trung tâm trách nhiệm, từ đó giúp nhà quản trị dễ dàng nhận diện nguyên nhân gây ra những hậu quả bất lợi như tăng chi phí và giảm doanh thu so với dự toán, xác định rõ bộ phận nào chịu trách nhiệm.
Kế toán trách nhiệm không chỉ đảm bảo cung cấp thông tin tài chính và phi tài chính đầy đủ, rõ ràng về hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, mà còn xác định ai là người chịu trách nhiệm và bộ phận nào có quyền kiểm soát các hoạt động diễn ra Đây là một phần của kế toán quản trị, với nội dung tương tự và thực hiện đầy đủ chức năng của kế toán quản trị, thể hiện trách nhiệm của nhà quản trị ở các bộ phận đối với mục tiêu cuối cùng của tổ chức Kế toán trách nhiệm cũng là một yếu tố quan trọng trong hệ thống kiểm soát quản lý.
Hệ thống kiểm soát quản lý bao gồm các phương pháp thu thập và sử dụng thông tin để đưa ra quyết định về hoạch định và kiểm soát, đồng thời điều chỉnh hành vi của người lao động và đánh giá hiệu quả thực hiện Để xây dựng hệ thống này nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức, nhà quản lý cần phát triển chiến lược dài hạn cho đơn vị Dựa trên chiến lược tổng thể và từng bộ phận kinh doanh, đơn vị cần xác định các mục tiêu cụ thể, đảm bảo chúng có mối liên hệ chặt chẽ và hỗ trợ lẫn nhau, hướng tới mục đích chung của tổ chức.
Nhà quản trị cần phân tích các hoạt động của đơn vị để xác định nhiệm vụ cụ thể của từng bộ phận, cũng như trách nhiệm chính liên quan đến doanh thu và chi phí Việc này giúp xác định bộ phận nào là trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu hay trung tâm lợi nhuận Dựa trên phân tích rõ ràng, hệ thống kế toán sẽ được thiết kế để đảm bảo ghi chép chính xác và phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu của từng trung tâm.
Hệ thống kế toán trách nhiệm được áp dụng để xác định bộ phận nào trong tổ chức có trách nhiệm với từng mục tiêu cụ thể, bao gồm các biện pháp thực hiện và các chỉ tiêu cần đạt được Mỗi bộ phận hoặc trung tâm trách nhiệm cần thiết kế báo cáo về các biện pháp này Mặc dù hầu hết các trung tâm trách nhiệm đều có mục tiêu, chỉ một số ít trong số đó thể hiện nội dung tài chính, như dự toán hoạt động, mục tiêu lợi nhuận hoặc danh lợi đầu tư, tùy thuộc vào phân loại tài chính của trung tâm.
Giám sát và báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là một phần quan trọng trong hệ thống kiểm soát quản lý Các nhà quản trị xác định các công việc và đo lường việc thực hiện chúng liên quan đến mục tiêu của tổ chức thông qua hệ thống báo cáo thực hiện Báo cáo thực hiện cần phù hợp với mục tiêu của các nhà quản trị, cung cấp hướng dẫn cho họ về mức độ đạt được trong toàn bộ tổ chức Điều này giúp tổ chức có thể điều chỉnh và ứng phó với sự thay đổi theo thời gian.
Hệ thống kế toán trách nhiệm được thiết lập nhằm khuyến khích các nhà quản trị trong tổ chức phân quyền để đạt được mục tiêu chung Hệ thống này cung cấp các chỉ tiêu, công cụ và báo cáo làm cơ sở để đánh giá thành quả của các đơn vị, bộ phận Do đó, kế toán trách nhiệm ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của nhà quản trị các bộ phận.
Hệ thống KTTN gồm hai mặt là thông tin và trách nhiệm:
Trong ủú, mặt thụng tin đề cập đến việc tập hợp, báo cáo và phân tích thông tin nội bộ liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh từ cấp quản lý thấp lên cấp cao hơn Mặt trách nhiệm liên quan đến việc quy trách nhiệm cho nhà quản lý bộ phận về các sự kiện kinh tế tài chính xảy ra trong bộ phận của họ Nhà quản trị bộ phận có nhiệm vụ báo cáo thông tin về chi phí và lợi nhuận mà họ quản lý, đồng thời giải trình về các kết quả tài chính mà họ có quyền kiểm soát Việc sử dụng hiệu quả hai mặt này sẽ ảnh hưởng đến hiệu suất của nhà quản trị khác nhau.
Kế toán trách nhiệm Thông tin Nhà quản trị các cấp
Hệ thống kế toán trách nhiệm có thể tạo ra tác động tiêu cực đến hành vi của nhà quản trị, khi họ không tìm cách khắc phục sai phạm mà lại chọn cách che giấu chúng Điều này dẫn đến sự hoài nghi về hệ thống kiểm soát và trách nhiệm trong tổ chức, làm giảm hiệu quả hoạt động của hệ thống kế toán trách nhiệm và không đạt được mục tiêu đã đề ra.
CƠ SỞ HÌNH THÀNH KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP
1.2.1 Sự phân cấp quản lý a Khái ni ệ m v ề s ự phân c ấ p qu ả n lý
Theo PGS.TS Ngô Hà Tấn và TS Nguyễn Hưng (2013), phân cấp quản lý trong doanh nghiệp được hiểu là quá trình phân quyền cho các đơn vị và bộ phận, gắn liền với trách nhiệm và quyền hạn cụ thể Điều này giúp hình thành các cấp quản lý hiệu quả trong tổ chức.
Nội dung phõn cấp quản lý trong một DN thường ủược tập trung ở cỏc mặt chủ yếu sau:
-Phõn cấp về quản lý, sử dụng cỏc loại tài sản trong hoạt ủộng kinh doanh
-Phõn cấp về huy ủộng cỏc nguồn vốn trong hoạt ủộng kinh doanh
-Phõn cấp về quản lý chi phớ, doanh thu, thu nhập trong hoạt ủộng kinh doanh
-Phõn cấp về phõn phối kết quả hoạt ủộng kinh doanh và thực hiện nghĩa vụ tài chính với ngân sách, với cấp trên
Mức độ phân cấp quản lý trong doanh nghiệp (DN) phụ thuộc vào nhiều yếu tố cụ thể như quy mô, cơ cấu tổ chức, địa bàn hoạt động và trình độ quản lý của các đơn vị Sự kết nối thông tin giữa các đơn vị trong nội bộ DN cũng ảnh hưởng đến cách thức phân cấp quản lý Do đó, mỗi DN có thể có những cách xác định và thể hiện mức độ phân cấp quản lý khác nhau, tùy thuộc vào các điều kiện cụ thể của mình.
Hệ thống KTTN hoạt động hiệu quả nhất trong các tổ chức phân quyền, nơi quyền ra quyết định và trách nhiệm được phân bổ rõ ràng Các cấp quản lý có quyền quyết định và chịu trách nhiệm trong phạm vi quyền hạn của mình, tạo sự liên kết giữa hoạt động của tổ chức với hệ thống quyền hạn và trách nhiệm của từng bộ phận, thành viên Khi quy mô và phạm vi của tổ chức mở rộng, sự phân cấp quản lý mang lại cả tác động tích cực và tiêu cực.
Sự phân cấp quản lý cho phép quyết định được đưa ra ở nhiều cấp độ khác nhau trong tổ chức Ban quản lý cấp cao không cần phải xử lý các vấn đề hàng ngày, mà thay vào đó, họ tập trung vào việc hoạch định các chiến lược trung và dài hạn, phối hợp hoạt động giữa các bộ phận, và đảm bảo thực hiện các mục tiêu chung của tổ chức.
Sự phân cấp quản lý không chỉ giúp các nhà quản lý ở các cấp có sự tương tác hiệu quả trong việc điều hành công việc, mà còn nâng cao kiến thức chuyên môn và khả năng ứng xử trong các tình huống khác nhau Điều này góp phần tăng tốc độ hoạt động của từng bộ phận và toàn tổ chức Các nhà quản lý có quyền ra quyết định ở các mức độ khác nhau và chịu trách nhiệm về công việc của mình, từ đó phát huy khả năng quản lý một cách tối ưu.
Việc giao quyền quyết định cho nhà quản lý tại địa điểm xảy ra sự cố giúp tăng cường tính kịp thời và khả thi của các quyết định Phân cấp quản lý rõ ràng xác định quyền hạn và trách nhiệm ở từng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đánh giá kết quả hoạt động của từng bộ phận, từ đó dễ dàng phát hiện nguyên nhân và đề xuất biện pháp khắc phục hiệu quả.
Hạn chế lớn nhất của sự phân cấp quản lý là làm suy giảm tính thống nhất và định hướng tới mục tiêu chung Sự phân cấp tạo ra một mức độ độc lập tương đối ở các bộ phận, nhưng chính sự độc lập này có thể gây ra sự không đồng nhất trong quyết định giữa các nhà quản lý Họ thường không quan tâm đến tác động của quyết định của mình đối với các bộ phận khác Khi các nhà quản lý không thống nhất trong các quyết định hoạt động, điều này sẽ dẫn đến xung đột về hiệu quả giữa các bộ phận và trong toàn bộ tổ chức.
Sự tách biệt giữa quyền lợi và trách nhiệm của các bộ phận trong tổ chức có thể dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoạt động chung của toàn bộ tổ chức.
Nhà quản lý cần xác định mức độ phức tạp của tổ chức để thực hiện phân quyền phù hợp, vì nếu quyền lực được phân tán quá rộng, việc kiểm soát hoạt động của các bộ phận sẽ gặp khó khăn Ngược lại, nếu áp dụng mô hình tập trung quyền lực, nhà quản lý sẽ không có thời gian cho các kế hoạch chiến lược Do đó, mục tiêu của nhà quản lý cấp cao là thiết kế mạng lưới các trung tâm quyết định trong tổ chức, đảm bảo rằng các nhà quản lý bộ phận có trách nhiệm đối với các hoạt động mà họ có quyền kiểm soát.
1.2.2.Mối quan hệ của phân cấp quản lý với kế toán trách nhiệm
Việc đầu tư trong quá trình thực hiện KTTN cần hình thành các trung tâm trách nhiệm Để trở thành trung tâm trách nhiệm, đơn vị, bộ phận phải được phân cấp quản lý ở mức độ nhất định Phân cấp quản lý xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của đơn vị, bộ phận trong các hoạt động thực hiện, từ đó là cơ sở cho việc hình thành trung tâm trách nhiệm Đối với một TTTN cụ thể, cần dựa trên phân cấp quản lý để xác định các chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm, và phạm vi đánh giá trách nhiệm của trung tâm phải dựa trên nội dung phân cấp được xác định rõ ràng.
Việc thực hiện kiểm soát tài chính nội bộ (KTTN) là một công cụ quan trọng giúp phòng chống quản lý (PCQL) phát huy hiệu quả KTTN cho phép kiểm soát hoạt động của các đơn vị thông qua việc giao trách nhiệm và đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ Điều này định hướng hành vi của người quản lý theo mục tiêu chung của doanh nghiệp Để đảm bảo các quyết định của quản lý tại các đơn vị trực thuộc phù hợp với mục tiêu chung, KTTN cần xây dựng hệ thống đo lường thành quả kết hợp giữa các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính, cũng như các chỉ tiêu ngắn hạn và dài hạn Tuy KTTN là công cụ thực hiện mục đích của PCQL, nhưng mức độ đạt được còn phụ thuộc vào hiệu quả và tính hợp lý trong việc áp dụng KTTN.
Mặt khác, thông qua kiểm tra trách nhiệm của các đơn vị trong nhiều kỳ, doanh nghiệp có thể đánh giá lại phân cấp quản lý đã triển khai, từ đó có cơ sở để đánh giá việc phân cấp quản lý có phù hợp với thực tế tại đơn vị, nhằm thực hiện những điều chỉnh cần thiết.
NỘI DUNG CƠ BẢN KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG DOANH NGHIỆP
Để thực hiện hệ thống kế toán trách nhiệm hiệu quả, cần xác định những nội dung cơ bản từ các vấn đề khởi đầu của kế toán trách nhiệm.
- Xỏc ủịnh cỏc trung tõm trỏch nhiệm
-Xỏc ủịnh cỏc chỉ tiờu ủỏnh giỏ thành quả cỏc trung tõm trỏch nhiệm
-Hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm
1.3.1.Các trung tâm trách nhiệm a Khái ni ệ m trung tâm trách nhi ệ m
Hệ thống kế toán trách nhiệm được xây dựng dựa trên việc xác định rõ trách nhiệm của từng đơn vị, bộ phận trong tổ chức Mỗi đơn vị hoặc bộ phận sẽ có một nhà quản lý chịu trách nhiệm về kết quả tài chính của mình, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính.
Trung tâm trách nhiệm là một phần quan trọng trong cấu trúc tổ chức quản lý, nơi mà người quản lý cấp cao có quyền hạn và chịu trách nhiệm về kết quả các hoạt động trong phạm vi quản lý của mình (TS Huỳnh Lợi, 2009).
Tùy thuộc vào độ phức tạp của cơ cấu tổ chức và mức độ phân cấp quản lý, doanh nghiệp thiết lập các trung tâm trách nhiệm (TTTN) phù hợp Mỗi TTTN hoạt động như một hệ thống, được xác định để xử lý một công việc cụ thể Hệ thống này sử dụng đầu vào là các nguồn lực, được đo lường qua chi phí như nguyên vật liệu và số giờ công Kết quả của các TTTN là đầu ra, có thể là hàng hóa nếu là sản phẩm hữu hình, hoặc dịch vụ nếu là sản phẩm vô hình.
(Nguồn: Robert N.Anthony & Vijay Govindarajan, 2000)
Hàng hóa và dịch vụ do một trung tâm trách nhiệm sản xuất có thể được sử dụng làm đầu vào cho một trung tâm trách nhiệm khác trong cùng một tổ chức hoặc có thể được bán ra ngoài, nghĩa là chúng có thể trở thành đầu ra của toàn bộ tổ chức Việc phân loại trung tâm trách nhiệm là cần thiết để quản lý hiệu quả các nguồn lực và kết quả hoạt động.
Dựa vào sự khác biệt trong việc lượng hóa đầu vào và đầu ra của các trung tâm trách nhiệm, cũng như mức độ trách nhiệm của nhà quản lý, có thể phân loại thành 4 loại trung tâm trách nhiệm chính: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tư.
Trung tâm chi phí là đơn vị quản lý chịu trách nhiệm về các khoản chi phí đầu vào có thể định lượng bằng tiền, nhưng không thể định lượng đầu ra bằng tiền Nhà quản lý tại trung tâm chi phí có quyền ra quyết định và chỉ chịu trách nhiệm về các chi phí phát sinh trong phạm vi quản lý của mình.
Trong một Doanh nghiệp, trung tâm chi phí thường là các phân xưởng sản xuất, các phòng ban quản lý… Có 2 dạng trung tâm chi phí:
Trung tâm trách nhiệm ðầu vào ðầu ra
Nguồn lực Sản phẩm / dịch vụ Vốn
Hỡnh 1.1 Mối quan hệ ủầu vào và ủầu ra của trung tâm trách nhiệm
Trung tâm chi phí định mức là nơi xác định chi phí đầu ra có thể đo lường và lượng hóa bằng tiền, trong khi chi phí đầu vào phản ánh mức tổn cần thiết để tạo ra một đơn vị đầu ra Việc kiểm soát chi phí được thực hiện thông qua việc so sánh chi phí định mức với chi phí thực tế.
(Nguồn: Robert N.Anthony & Vijay Govindarajan, 2000)
Trung tâm chi phí linh hoạt là một loại trung tâm chi phí mà đầu ra không thể được lượng hóa chính xác bằng tiền, và mối quan hệ giữa đầu ra và đầu vào tại trung tâm này cần được kiểm soát chặt chẽ Mục tiêu của việc kiểm soát là đảm bảo rằng các loại chi phí thực tế liên quan mật thiết với chi phí kế hoạch, từ đó hoàn thành nhiệm vụ được giao cho trung tâm một cách hiệu quả.
(Nguồn: Robert N.Anthony & Vijay Govindarajan, 2000)
Mục tiêu chính của trung tâm chi phí là kiểm soát hiệu quả và hợp lý các khoản chi, đặc biệt chú trọng vào dài hạn hơn là ngắn hạn Điều này là cần thiết vì các chi phí ngắn hạn không thể phản ánh đầy đủ tình hình tài chính thực tế của đơn vị, trong khi chi phí dài hạn lại cung cấp cái nhìn tổng quan hơn về sự bền vững và hiệu quả tài chính.
Công việc ðầu vào ðầu ra
Mối quan hệ tối ưu không thể ủược thiết lập rừ ràng
Hỡnh 1.3 Mối quan hệ ủầu vào và ủầu ra của trung tâm chi phí linh hoạt
Công việc ðầu vào ðầu ra
Mối quan hệ tối ưu có thể ủược thiết lập rừ ràng
Mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra của trung tâm chi phí có thể cho thấy rằng mức hạn có thể tăng trong khi chi phí ngắn hạn lại giảm Nhà quản lý trung tâm chi phí cần xây dựng kế hoạch chi phí cho cả ngắn hạn và dài hạn, đồng thời nắm rõ số lượng sản phẩm sản xuất, chi phí sản xuất thực tế, và mức chênh lệch giữa thực tế và kế hoạch Việc xác định nguyên nhân dẫn đến sai lệch này là rất quan trọng để cải thiện hiệu quả hoạt động.
Trung tâm doanh thu là đơn vị chịu trách nhiệm về việc tạo ra doanh thu, nơi mà đầu ra được đo lường bằng tiền, trong khi đầu vào không được tính Nhà quản lý tại trung tâm này có quyền quyết định và phải chịu trách nhiệm về kết quả doanh thu mà họ tạo ra.
Trung tâm này thường liên quan đến các quản lý cấp trung và các bộ phận kinh doanh như chi nhánh tiêu thụ, khu vực tiêu thụ và cửa hàng Khi xác định chỉ tiêu doanh thu, cần xem xét giá thành sản phẩm để đảm bảo trung tâm này tạo ra lợi nhuận, không chỉ đơn thuần là doanh thu Quản lý bán hàng thường áp dụng chiết khấu cho đơn hàng lớn và thực hiện các chiến dịch quảng cáo, khuyến mại để tăng doanh thu, nhưng điều này có thể làm giảm lợi nhuận mà doanh nghiệp chỉ chấp nhận trong một thời gian ngắn Do đó, trung tâm cần có chính sách bán hàng dựa trên tình hình thị trường, giá thành, chi phí và các mục tiêu dài hạn của công ty.
(Nguồn: Robert N.Anthony & Vijay Govindarajan, 2000)
Công việc ðầu vào ðầu ra ðầu vào không liên quan ủến ủầu ra
Chỉ là chi phí liên quan trực tiếp
Hỡnh 1.4 Mối quan hệ ủầu vào và ủầu ra của trung tõm doanh thu
Trung tâm lợi nhuận là đơn vị mà nhà quản lý chịu trách nhiệm về lợi nhuận trong phạm vi quản lý của mình Nhà quản lý tại trung tâm này cần kiểm soát chi phí và doanh thu một cách hiệu quả Điểm đặc trưng của trung tâm lợi nhuận là khả năng đo lường đầu ra và đầu vào bằng các chỉ số tài chính cụ thể.
Trung tâm trách nhiệm thường liên quan đến quản lý cấp trung, đặc biệt là Giám đốc điều hành trong công ty và các đơn vị kinh doanh như công ty phụ thuộc và chi nhánh Nhà quản lý chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất và tiêu thụ của trung tâm, có quyền quyết định về loại sản phẩm, quy trình sản xuất, mức độ chất lượng, giá cả, hệ thống phân phối và bán hàng Họ cũng phải phân bổ nguồn lực sản xuất hợp lý giữa các sản phẩm, đảm bảo sự cân bằng giữa giá cả, sản lượng, chất lượng và chi phí Nếu nhà quản lý không có quyền quyết định về mức đầu tư tại trung tâm, thì tiêu chí lợi nhuận sẽ được coi là tiêu chí thích hợp để đánh giá kết quả hoạt động của trung tâm.
(Nguồn: Robert N.Anthony & Vijay Govindarajan, 2000)
