Tớnh cấp thiết của ủề tài
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là hoạt động đầu tư thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển hạ tầng phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước Ngân sách nhà nước (NSNN) luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi hàng năm cho đầu tư XDCB Tuy nhiên, việc quản lý và cấp phát vốn vẫn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến các hiện tượng tiêu cực như lãng phí và thất thoát vốn Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả của đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN.
Vấn đề đặt ra là làm sao sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nguồn vốn đầu tư, đồng thời hạn chế rủi ro trong công tác kiểm soát chi, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách cho các dự án xây dựng cơ bản Cơ chế chính sách quản lý kiểm soát thanh toán vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cần được cải tiến Tuy nhiên, phạm vi và nội dung kiểm soát hiện tại còn nhiều bất cập và chưa rõ ràng Do đó, việc nghiên cứu hệ thống và toàn diện về công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Kho bạc Nhà nước là rất cấp thiết trong bối cảnh hiện nay.
Tại Kho bạc Nhà nước Đăk Glong, tỉnh Đăk Nông, công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản trong những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và hoàn thành các nhiệm vụ được giao Tuy nhiên, vẫn còn những điểm cần hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu chung của cuộc cải cách tài chính và hoạt động kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
Để nâng cao hiệu quả kiểm soát thanh toán nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản, học viên đã lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đăk Glong - tỉnh Đăk Nông”.
Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống húa cơ sở lý luận về kiểm soỏt thanh toỏn vốn ủầu tư xõy dựng cơ bản qua KBNN
- Phõn tớch thực trạng cụng tỏc kiểm soỏt thanh toỏn của KBNN ủối với vốn ủầu tư qua KBNN ðăk Glong - tỉnh ðăk Nụng
Bài viết phân tích những vấn đề bất cập và nguyên nhân trong công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình này.
Câu hỏi nghiên cứu
Công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Kho bạc Nhà nước (KBNN) bao gồm nhiều nội dung quan trọng, như quy trình phê duyệt và kiểm tra hồ sơ thanh toán Để đánh giá kết quả của công tác này, cần xác định các tiêu chí cụ thể, chẳng hạn như tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong thanh toán Ngoài ra, nhiều nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác kiểm soát này, bao gồm chất lượng hồ sơ, năng lực của cán bộ kiểm soát và hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ.
Hiện trạng công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước Đăk Glong đang gặp nhiều khó khăn Một số hạn chế trong công tác này bao gồm quy trình kiểm soát chưa chặt chẽ, thiếu sự phối hợp giữa các đơn vị liên quan, và việc cập nhật thông tin chưa kịp thời Nguyên nhân của những hạn chế này chủ yếu xuất phát từ sự thiếu hụt nguồn nhân lực có chuyên môn, cũng như việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chưa hiệu quả.
Kho bạc Nhà nước Đắk Glong cần triển khai các giải pháp chính để hoàn thiện công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
ðối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề lý luận liên quan đến công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) và thực tiễn công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại KBNN Đăk Glong.
- Phạm vi nghiờn cứu của ủề tài:
Nội dung bài viết tập trung vào việc nghiên cứu các yếu tố cơ bản trong công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản thông qua Kho bạc Nhà nước Đăk Glong Mục tiêu là đánh giá hiệu quả và quy trình quản lý tài chính trong lĩnh vực đầu tư xây dựng tại địa phương.
+ Về thời gian khảo sát thực trạng: Chỉ giới hạn trong phạm vi từ 2013 ủến 2015.
Phương pháp nghiên cứu
Bài viết áp dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như tổng hợp, phân tích, thống kê và khảo sát thực tế tại Kho bạc Nhà nước Đăk Glong.
í nghĩa khoa học và thực tiễn của ủề tài nghiờn cứu
Trong lĩnh vực học thuật, đề tài nghiên cứu hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, đồng thời kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản thông qua Kho bạc Nhà nước.
Bài viết này tập trung phân tích và đánh giá thực trạng kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Kho bạc Nhà nước Đăk Glong trong thời gian qua Trên cơ sở đó, bài viết cũng đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại Kho bạc Nhà nước Đăk Glong trong thời gian tới.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở ủầu và phần kết luận, luận văn ủược kết cấu gồm 3 chương với nội dung cụ thể sau:
Chương 1 Cơ sở lý luận về kiểm soỏt thanh toỏn vốn ủầu tư xõy dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước
Chương 2 Thực trạng cụng tỏc kiểm soỏt thanh toỏn vốn ủầu tư xõy dựng cơ bản qua KBNN ðăk Glong
Chương 3 Giải phỏp hoàn thiện cụng tỏc kiểm soỏt thanh toỏn vốn ủầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN ðăk Glong.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ðẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC
CHI ðẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NSNN
1.1.1 Chi ngân sách nhà nước a Khái ni ệ m Ngân sách Nhà n ướ c
Ngân sách nhà nước (NSNN) là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa nhà nước và xã hội, phát sinh trong quá trình huy động và sử dụng nguồn tài chính NSNN nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế xã hội, đồng thời thực hiện các khoản thu, chi một cách hiệu quả.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là một phạm trù thiết yếu gắn liền với sự hình thành và phát triển của Nhà nước, đồng thời phản ánh sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa tiền tệ NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của bộ máy quyền lực của Nhà nước, góp phần đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững.
Ngân sách Nhà nước là một khái niệm kinh tế quan trọng, liên quan mật thiết đến sự hình thành và phát triển của Nhà nước cũng như hệ thống hàng hóa - tiền tệ Là cơ quan quyền lực, Nhà nước thực hiện các chức năng chính trị và phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc quy định các khoản thu chi nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng này Trong suốt quá trình phát triển xã hội, khái niệm ngân sách Nhà nước đã được đề cập và hiểu theo nhiều góc độ khác nhau.
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế và xã hội của mọi quốc gia Tuy nhiên, khái niệm về NSNN vẫn chưa được thống nhất, dẫn đến nhiều định nghĩa khác nhau tùy thuộc vào các trường phái và lĩnh vực nghiên cứu khác nhau.
Các nhà nghiên cứu kinh tế cổ điển định nghĩa ngân sách nhà nước (NSNN) là một văn kiện tài chính mô tả các khoản thu và chi của chính phủ được thiết lập hàng năm Trong khi đó, nhiều nhà nghiên cứu kinh tế hiện đại lại coi NSNN là bảng liệt kê các khoản thu chi bằng tiền mặt trong một giai đoạn nhất định của Nhà nước.
Theo Luật Ngân sách Nhà nước được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002, ngân sách Nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định và thực hiện trong một năm nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Thu ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, hoạt động kinh tế của nhà nước, đóng góp của tổ chức và cá nhân, viện trợ, và các khoản thu khác theo quy định pháp luật, trong đó thuế là hình thức thu phổ biến và chủ yếu Chi tiêu của NSNN nhằm thực hiện chức năng của nhà nước, bao gồm phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước, chi trả nợ, viện trợ và các khoản chi khác theo quy định pháp luật.
Hệ thống ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm các cấp ngân sách phù hợp với hệ thống chính quyền nhà nước, được phân thành ngân sách trung ương (NSTW) và ngân sách địa phương (NSðP) NSTW bao gồm ngân sách của các Bộ, cơ quan ngang Bộ và các cơ quan thuộc Chính phủ, trong khi NSðP bao gồm ngân sách của các đơn vị hành chính có HĐND và UBND Quỹ NSNN được chia thành quỹ ngân sách trung ương, quỹ ngân sách cấp tỉnh, quỹ ngân sách cấp huyện và quỹ ngân sách cấp xã Các quỹ ngân sách này bao gồm nhiều phần nhỏ phục vụ cho các lĩnh vực khác nhau như phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, cũng như các biện pháp xã hội, an ninh và quốc phòng.
Ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính và có ảnh hưởng quyết định đến hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của đất nước Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của Nhà nước theo từng giai đoạn nhất định Đối với Việt Nam, trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vai trò của ngân sách nhà nước được thể hiện qua một số mặt chủ yếu.
NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc huy động nguồn tài chính, nhằm đảm bảo lực lượng vật chất cần thiết để nhà nước thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của mình Đây là một yếu tố thiết yếu đối với bất kỳ quốc gia nào, giúp đảm bảo nguồn lực tài chính đáp ứng nhu cầu chi tiêu và phát triển của NSNN.
NSNN đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh kinh tế vĩ mô, giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Nhà nước sử dụng NSNN như một công cụ để kiềm chế lạm phát và ổn định giá cả thị trường Qua các chính sách tài khóa, nhà nước thực hiện vai trò điều tiết thông qua giá, điều chỉnh chính sách thuế, quản lý dự trữ quốc gia, phát hành trái phiếu, và chính sách chi tiêu của Chính phủ nhằm ổn định kinh tế - xã hội và thúc đẩy phát triển sản xuất.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính quan trọng giúp nhà nước khắc phục những khuyết điểm của kinh tế thị trường Qua chính sách thuế và chi tiêu, nhà nước thực hiện các chính sách xã hội, cung cấp hàng hóa và dịch vụ công, phát triển các vùng miền, đảm bảo công bằng xã hội và bảo vệ môi trường sinh thái.
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng cơ cấu kinh tế và thúc đẩy phát triển sản xuất Thông qua hoạt động chi tiêu, nhà nước đầu tư vào các ngành, lĩnh vực then chốt để đảm bảo tính ổn định hoặc chuyển đổi sang cơ cấu hợp lý hơn Điều này không chỉ kích thích hoặc hạn chế sản xuất mà còn tạo ra môi trường kinh doanh lành mạnh, đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong kinh tế xã hội.
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, thúc đẩy xuất khẩu và bảo vệ lợi ích chính đáng của người tiêu dùng.
Trong bối cảnh khó khăn, nhà nước triển khai hệ thống cơ chế chính sách nhằm hỗ trợ phát triển sản xuất kinh doanh hàng xuất khẩu Đồng thời, chính phủ sử dụng ngân sách nhà nước để khuyến khích hoạt động xuất nhập khẩu phát triển mạnh mẽ.
- Khái niệm chi ngân sách Nhà nước
KIỂM SOÁT THANH TOÁN VỐN ðẦU TƯ XDCB QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC
1.2.1 Tổng quan về KBNN a L ị ch s ử ra ủờ i c ủ a KBNN
Kho bạc Nhà nước có nguồn gốc từ lâu đời, với thuật ngữ “Treasury” có nghĩa là “vật quý” hay “kho báu” trong tiếng Latin Theo sự phát triển của xã hội loài người, các vật quý ngày càng nhiều và dần dần được tập trung vào tay những người có quyền lực, hình thành nên các kho cất giữ châu báu theo cách phân tán Khi các bộ tộc xuất hiện, kho báu trở thành nơi lưu giữ tập trung các tài sản quý giá của cộng đồng bộ tộc.
Với sự ra đời của Nhà nước cổ đại, bộ máy quản lý tài sản của Nhà nước cũng được hình thành, dẫn đến việc xuất hiện các tổ chức chuyên quản lý các loại tài sản quý và các khoản thu nhập công như thuế và phí.
Tổ chức này đang từng bước hoàn thiện chức năng và nhiệm vụ, đồng thời tổ chức bộ máy để phát triển thành Ngân khố quốc gia hay Kho bạc Nhà nước trong tương lai.
Dưới chế độ phong kiến, các vua chúa thường chọn người thân cận làm quan để quản lý kho tàng, củng cố sức mạnh Nhà nước Trong thời kỳ tư bản, với sự phát triển kinh tế, bộ máy Kho bạc Nhà nước trở thành cơ quan đặc biệt, có chức năng quản lý thu chi ngân sách, tài sản quý hiếm và nguồn dự trữ tài chính của Nhà nước.
Ngày nay, hầu hết các quốc gia đều có cơ quan Kho bạc Nhà nước, mặc dù vẫn còn nhiều khác biệt về lịch sử và kinh tế Ở các nước phát triển, hệ thống Kho bạc Nhà nước được thành lập từ rất sớm và hoàn chỉnh, như Vương quốc Anh và Hoa Kỳ vào năm 1789-1790, Pháp vào năm 1800, và Canada vào năm 1867 Các phương thức tổ chức hệ thống Kho bạc Nhà nước trên thế giới cũng rất đa dạng và phong phú.
Trờn thế giới cú cỏc phương thức tổ chức KBNN tiờu biểu sau ủõy:
Kho bạc Nhà nước là một bộ phận trực thuộc Ngân hàng Trung ương, có nhiệm vụ quản lý Quỹ ngân sách Nhà nước Cơ quan này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Bộ Tài chính trong quản lý các khoản thu, chi ngân sách, đồng thời phối hợp với Vụ Ngân sách Nhà nước để thực hiện kế toán và quyết toán ngân sách.
Mô hình tổ chức ngân hàng này trước đây được áp dụng ở các nước xã hội chủ nghĩa như Liên Xô cũ, Trung Quốc và các nước Đông Âu Tại Việt Nam, phương thức này đã được áp dụng từ năm 1951 khi thành lập Ngân hàng Nhà nước Việt Nam của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Tuy nhiên, hiện nay, tất cả các nước đều không còn áp dụng mô hình này nữa.
Kho bạc Nhà nước là cơ quan trực thuộc Chính phủ, hoạt động theo mô hình cơ quan ngang Bộ, thường được gọi là Bộ Ngân khố hoặc Tổng nha Ngân khố.
Kho bạc Nhà nước có nhiệm vụ chủ yếu bao gồm quản lý tài sản của Nhà nước, thực hiện thu chi ngân sách nhà nước (NSNN), hạch toán các nghiệp vụ tài chính, lập báo cáo thu chi tiền tệ, phát hành tiền, quản lý nợ quốc gia, quản lý các loại tài sản quý hiếm, cùng với việc phát hành trái phiếu và tín phiếu Nhà nước.
Phương thức tổ chức này ủược ỏp dụng ở cỏc nước như: Mỹ, Anh, Canada, Australia,
Kho bạc Nhà nước là cơ quan trực thuộc Bộ Tài chính hoặc Bộ Kinh tế - Tài chính, hoạt động như một bộ phận của Bộ Tài chính và chịu sự chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Tài chính.
Nhiệm vụ chính của KBNN theo phương thức tổ chức này bao gồm việc thu thập các khoản thu thuế và phí vào ngân sách, kiểm soát chi tiêu từ ngân sách nhà nước, sắp xếp và điều hòa các khoản chi, cũng như kiểm tra và giám sát việc sử dụng công quỹ và quản lý các khoản nợ trong nước và nước ngoài.
Mô hình tổ chức Kho bạc Nhà nước (KBNN) được áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia châu Âu như Pháp, Đức và các nước Đông Nam Á như Indonesia, Malaysia, Thái Lan KBNN còn được gọi là Vụ quản lý tài chính công, Vụ Kế toán công, với các nhiệm vụ quản lý quỹ ngân sách Nhà nước, kế toán và quyết toán ngân sách, cũng như quản lý nợ công Tại Việt Nam, hệ thống KBNN được xây dựng theo phương thức tổ chức thứ ba, trực thuộc Bộ Tài chính, với cấu trúc hệ thống ngành dọc từ trung ương đến địa phương, bao gồm cấp trung ương, cấp tỉnh và cấp huyện, theo nguyên tắc tập trung và thống nhất.
1.2.2 Khỏi niệm và sự cần thiết của kiểm soỏt thanh toỏn vốn ủầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN a Khái ni ệ m
Công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước chỉ là một phần trong toàn bộ quản lý đầu tư XDCB Nội dung này được phân quyền cho Kho bạc Nhà nước thực hiện trong quy trình quản lý chung, với sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền Do đó, kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước cần được xem xét trong bối cảnh tổng thể của quản lý đầu tư XDCB của Nhà nước.
Quản lý đầu tư XDCB từ NSNN là quy trình quản lý nhà nước liên quan đến việc xác định và thực hiện các dự án đầu tư xây dựng Quá trình này bao gồm việc lập kế hoạch, triển khai và sử dụng các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đã định Công tác quản lý được thực hiện theo 8 bước cụ thể, được chia thành 2 giai đoạn chính trong quy trình thực hiện dự án đầu tư.
Giai đoạn chuẩn bị đầu tư bao gồm việc nghiên cứu cơ hội đầu tư, khảo sát dự án tiền khả thi, đánh giá dự án khả thi và tự thẩm định dự án Những bước này giúp đảm bảo rằng các quyết định đầu tư được đưa ra dựa trên thông tin và phân tích chính xác, từ đó tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.
