CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THI TUYỂN CẠNH TRANH VÀO CÁC CHỨC DANH LÃNH ĐẠO, QUẢN LÝ TRONG ĐƠN VỊ
Khái quát về đơn vị sự nghiệp công lập và chức danh lãnh đạo, quản lý
1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò và lĩnh vực hoạt động đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế
1.1.1.1 Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế
Thuật ngữ “đơn vị sự nghiệp” chỉ các tổ chức cung cấp dịch vụ công nhằm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của xã hội mà không sản xuất vật chất trực tiếp Hiện nay, ở Việt Nam, có nhiều đơn vị sự nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này.
Đơn vị sự nghiệp (ĐVSN) được chia thành hai loại chính: ĐVSN công lập và ĐVSN thuộc lĩnh vực tư nhân Theo Nghị định 06/2010/NĐ-CP, ĐVSN công lập được phân loại dựa trên thẩm quyền quyết định thành lập, bao gồm: ĐVSN do tổ chức Đảng, tổ chức chính trị - xã hội, và các cơ quan nhà nước quyết định thành lập Trong bài viết này, chúng tôi chỉ tập trung vào ĐVSN do các cơ quan nhà nước quyết định thành lập, được gọi là ĐVSN công lập.
Chương trình đổi mới cơ chế quản lý tài chính cho cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công giai đoạn 2004-2005, theo Quyết định số 08/2004/QĐ-TTg ngày 15/01/2004 của Thủ tướng Chính phủ, đã xác định rằng đơn vị sự nghiệp công lập là một phần quan trọng trong cấu trúc tổ chức của các cơ quan nhà nước.
Nhà nước thành lập các đơn vị sự nghiệp công lập để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế - xã hội Các đơn vị này thuộc sở hữu nhà nước, hoạt động trong các lĩnh vực như giáo dục, văn hóa, y tế và thể thao Đơn vị sự nghiệp công lập có tư cách pháp nhân, tài khoản và con dấu riêng, phục vụ cho quản lý nhà nước hoặc cung cấp dịch vụ công Chúng thực hiện các nhiệm vụ cụ thể theo chức năng chuyên môn hoặc các chương trình, dự án quốc gia, nhưng không đảm nhiệm chức năng quản lý nhà nước.
ĐVSN công lập ngành y tế, hay ĐVSNYT công lập, là tổ chức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập và quản lý, có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản và bộ máy kế toán theo quy định pháp luật Nhiệm vụ của ĐVSNYT công lập là cung cấp dịch vụ công trong các lĩnh vực y tế như y tế dự phòng, khám chữa bệnh, điều dưỡng, giám định y khoa, y dược cổ truyền, kiểm nghiệm dược phẩm và sức khỏe sinh sản Công chức, viên chức tại ĐVSNYT công lập chủ yếu thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn và nghiệp vụ, phục vụ nhu cầu xã hội, và hoạt động của họ được điều chỉnh bởi pháp luật cũng như quy chế của cơ quan nơi làm việc.
Theo Nghị định số 85/2012/NĐ-CP ngày 15 tháng 10 năm 2012, các đơn vị sự nghiệp y tế công lập được xác định dựa trên một số tiêu chuẩn quan trọng Đầu tiên, đơn vị phải có văn bản thành lập từ cơ quan có thẩm quyền Thứ hai, đơn vị cần được cung cấp kinh phí hoạt động từ ngân sách nhà nước Thứ ba, tổ chức và biên chế của đơn vị phải tuân theo quy định hiện hành Cuối cùng, đơn vị phải có tài khoản tại Kho bạc ngân hàng để quản lý thu chi tài chính.
1.1.1.2 Đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế
Nghị quyết số 20-NQ/TƯ ngày 25/10/2017 của Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành Y, coi đây là một ngành đặc biệt Điều này xuất phát từ những đặc điểm riêng biệt của các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, phản ánh vai trò thiết yếu của họ trong việc bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong bối cảnh mới.
ĐVSN y tế công lập là một hệ thống lớn và phức hợp, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sức khỏe toàn diện cho nhân dân thông qua phòng bệnh và chữa bệnh Hệ thống này bao gồm Ban Giám đốc, các phòng chuyên môn nghiệp vụ, và các khoa lâm sàng, cận lâm sàng, có mối liên hệ mật thiết và hỗ trợ chuyên môn cho nhau ĐVSN y tế công lập không chỉ là một tổ chức động với đầu vào là bệnh nhân, cán bộ y tế, trang thiết bị và vật tư y tế, mà còn là một phức hợp hoàn chỉnh liên quan đến thăm khám, chẩn đoán, điều trị và chăm sóc sức khỏe Kết quả đầu ra của hệ thống này là bệnh nhân được chữa khỏi hoặc phục hồi sức khỏe, hoặc trong trường hợp xấu nhất là tử vong.
Sản phẩm của ĐVSNYT đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và sinh mạng con người, góp phần vào sức lao động của xã hội Ngành y tế không chỉ chăm sóc mà còn nâng cao thể lực con người, từ đó phát triển nguồn lực con người, phát huy năng lực lao động và chất xám Điều này tạo ra một môi trường thuận lợi để trọng dụng nhân tài trong xã hội.
ĐVSN y tế là bộ mặt của ngành Y tế, thể hiện năng lực và trình độ Y học của bệnh viện cũng như của quốc gia Các kỹ thuật sử dụng trong bệnh viện không chỉ phản ánh chất lượng dịch vụ mà còn khẳng định sự phát triển của hệ thống y tế.
Bốn là, hoạt động sự nghiệp của ĐVSNYT là hoạt động có thu nên chịu sự chỉ đạo của cơ quan có thẩm quyền
Các ĐVSN công lập y tế được đánh giá và xếp hạng hàng năm, với xếp hạng lại sau 05 năm, dựa trên nhiều tiêu chí như vị trí, chức năng, quy mô hoạt động, trình độ cán bộ và hiệu quả công việc Mục đích của việc xếp hạng này là thúc đẩy các đơn vị y tế nâng cao chất lượng chuyên môn và thu hút bệnh nhân Đồng thời, các đơn vị cần có kế hoạch đầu tư phát triển và thống kê trình độ cán bộ để xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, nhằm ngăn chặn tình trạng chảy máu chất xám.
1.1.1.3 Vai trò, lĩnh vực hoạt động của ĐVSNYT a) Vai trò
ĐVSNYT là các đơn vị do Nhà nước thành lập nhằm cung cấp dịch vụ y tế công cộng cho xã hội Nhu cầu khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe ngày càng trở nên thiết yếu, với mục tiêu không vì lợi nhuận mà vì lợi ích cộng đồng Do đó, sự nghiệp y tế cần được quan tâm, chú trọng, lấy việc chăm sóc sức khỏe con người làm nền tảng bền vững cho sự phát triển kinh tế.
Các ĐVSNYT đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển xã hội Chính sách của Đảng và Nhà nước luôn chú trọng đến an sinh xã hội, công bằng xã hội và việc rút ngắn khoảng cách giàu nghèo Các hoạt động y tế là công cụ thiết yếu để thực hiện các chủ trương này, thông qua việc giảm phí và lệ phí cho những người có công với cách mạng, các đối tượng chính sách, người nghèo, người cao tuổi và trẻ em.
Các ĐVSNYT đóng vai trò quan trọng trong việc giúp nhà nước ổn định thị trường dịch vụ y tế công cộng, đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh giá rẻ và hợp lý Điều này mang lại quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho tất cả các tầng lớp trong xã hội, đảm bảo công bằng trong việc đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh.
Với phương châm “mỗi người đều được chăm sóc y tế”, cần thiết lập tổ chức y tế ở từng cấp địa phương Giám đốc Sở Y tế sẽ chủ trì và phối hợp với Giám đốc Sở Nội vụ để trình UBND cấp tỉnh quyết định thành lập các ĐVSNYT trực thuộc Sở, dựa trên quy hoạch được phê duyệt và các quy định pháp luật liên quan.
Thi tuyển cạnh tranh vào các chức danh lãnh đạo, quản lý trong đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế
1.2.1 Khái niệm, mục đích, đặc trưng của thi tuyển cạnh tranh vào các chức danh lãnh đạo, quản lý trong đơn vị sự nghiệp công lập ngành y tế
1.2.1.1 Khái niệm thi tuyển và thi tuyển cạnh tranh a) Thi tuyển
Thuật ngữ thi tuyển bao gồm 3 hoạt động chủ yếu: (1) Thu hút người lao động để thi; (2) sàng lọc (thi); (3) lựa chọn
Mỗi hoạt động trong quá trình thi tuyển đều nhằm mục đích tìm kiếm ứng viên phù hợp nhất cho tổ chức Thi và tuyển có thể được xem như hai quá trình riêng biệt, trong đó thi bao gồm hai hoạt động chính: thu hút và sàng lọc ứng viên theo các tiêu chí nhất định Mục tiêu là giúp ứng viên thể hiện tối đa trình độ, trí tuệ, phẩm chất và năng lực của mình, từ đó đáp ứng yêu cầu của kỳ thi và cạnh tranh với các thí sinh khác để giành chiến thắng và được tuyển dụng.
"Tuyển" là quá trình chọn lựa từ nhiều ứng viên có cùng tiêu chí để đáp ứng yêu cầu của tổ chức Đối tượng dự tuyển phải là những người có năng lực tương đương, từ đó chủ thể tổ chức tuyển sẽ lựa chọn một hoặc một số người phù hợp nhất Mỗi kỳ tuyển đều cần xác định rõ mục đích, yêu cầu, tiêu chuẩn, đối tượng, nội dung và hình thức Một số hình thức "tuyển" nhằm đạt được các tiêu chuẩn cụ thể, phục vụ cho mục tiêu đã đề ra.
“tuyển” này thì đối tƣợng chỉ cần đạt yêu cầu của kỳ tuyển là đƣợc công nhận; cũng có loại “tuyển” nhằm để “chọn”
Tuyển chọn được hiểu là quá trình lựa chọn cái đạt yêu cầu nhất trong số nhiều lựa chọn cùng loại Để thực hiện việc tuyển chọn, cần có ít nhất hai người tham gia để có thể đưa ra quyết định Quá trình này không chỉ dựa vào các yêu cầu chuyên môn và tiêu chuẩn quy định, mà còn bao gồm những yêu cầu đặc biệt và trọng số ưu tiên không mang tính nghề nghiệp.
Thuật ngữ thi tuyển thường không phân biệt rõ giữa thi và tuyển Quy trình thi tuyển nhân sự nhằm thu hút những ứng viên có năng lực từ nhiều nguồn khác nhau để họ đăng ký và nộp đơn xin việc vào tổ chức.
Quá trình thi tuyển đóng vai trò quan trọng như một "tấm lọc" để xác định ứng viên phù hợp nhất cho công việc trong tổ chức Thi tuyển không chỉ thu hút mà còn lựa chọn những ứng viên nổi trội và ưu tú, đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của vị trí công việc còn trống.
Cạnh tranh tích cực là sự tranh đua giữa các cá nhân và tập thể có chức năng tương tự, nhằm giành chiến thắng trong môi trường làm việc Trong bối cảnh tuyển dụng, áp lực cạnh tranh gia tăng khi có nhiều ứng viên muốn chiếm lĩnh một vị trí công việc Điều này buộc mỗi người phải khẳng định trí tuệ, năng lực và kỹ năng vượt trội để trở thành ứng cử viên xuất sắc nhất.
“sáng giá” hay tài năng cũng là đối tƣợng cần tuyển lựa của tổ chức, đơn vị
Thi tuyển cạnh tranh là quá trình mà thí sinh thể hiện tối đa trình độ, trí tuệ, phẩm chất và năng lực của mình để cạnh tranh với các thí sinh khác, nhằm đáp ứng yêu cầu và tiêu chuẩn của kỳ thi Mục tiêu của thi tuyển này là để các thí sinh nổi bật được lựa chọn bởi chủ thể tổ chức kỳ thi Trong một số trường hợp, thi tuyển cạnh tranh có thể chỉ chọn ra một ứng viên phù hợp nhất cho một vị trí công việc cụ thể.
Mức độ cạnh tranh trong thi tuyển phụ thuộc vào số lượng ứng viên và vị trí cần tuyển Khi số lượng ứng viên đông nhưng vị trí cần tuyển ít, tính cạnh tranh sẽ cao hơn Ngược lại, nếu số lượng ứng viên ít trong khi vị trí cần tuyển cũng hạn chế, tính cạnh tranh sẽ giảm Để đảm bảo chất lượng thi tuyển, cần có nhiều ứng viên tham gia; nếu chỉ có một người thi cho một vị trí, tính cạnh tranh sẽ không còn, dẫn đến việc khó tìm ra người tài Càng có nhiều người tham gia, cơ hội tìm kiếm ứng viên xuất sắc càng tăng.
Trong quá trình thi tuyển các chức danh lãnh đạo, quản lý, nhiều cá nhân đều khao khát vươn lên vị trí đứng đầu để khẳng định bản thân và nắm giữ quyền lực Tuy nhiên, số lượng các chức danh này thường bị giới hạn để phù hợp với chức năng và nhiệm vụ của đơn vị Do đó, việc thi tuyển vào các vị trí lãnh đạo, quản lý cần được thực hiện một cách công khai, dân chủ và khách quan, tạo ra sự cạnh tranh cao do nhu cầu vươn lên trong xã hội ngày càng gia tăng.
Thi tuyển càng khó khăn thì khả năng chọn người giỏi càng cao, nhưng điều này chỉ xảy ra khi có sự thi tuyển nghiêm túc, khách quan và công bằng Nếu vi phạm các nguyên tắc này, thi tuyển trở nên hình thức và không hiệu quả, dẫn đến việc tuyển dụng những người không đủ năng lực và trình độ chuyên môn cần thiết cho công việc.
Thi tuyển và thi tuyển cạnh tranh về bản chất không khác nhau, nhưng trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, tính cạnh tranh trong thi tuyển chưa được thể hiện rõ do nhận thức hạn chế về sự công bằng và khách quan Thực tế, nhiều suy nghĩ tiêu cực vẫn tồn tại, đặc biệt trong đội ngũ làm công tác thi tuyển, dẫn đến việc thực hiện chỉ mang tính hình thức Do đó, thuật ngữ “thi tuyển cạnh tranh” được sử dụng để nhấn mạnh tính cạnh tranh thực sự trong thi tuyển lãnh đạo ngành y tế Việc tuân thủ đúng nguyên tắc, điều kiện và quy trình thi tuyển, cùng với sự cạnh tranh giữa các ứng viên, là yếu tố quan trọng đối với các chức danh chủ chốt trong ngành.
1.2.1.2 Mục đích của thi tuyển cạnh tranh các chức danh lãnh đạo, quản lý
Thi tuyển cạnh tranh cho vị trí lãnh đạo và quản lý trong ngành y tế nhằm tìm kiếm những cá nhân tài năng, có phẩm chất chính trị và đạo đức tốt Quá trình này giúp đảm bảo việc bổ nhiệm những người đủ năng lực vào các chức vụ lãnh đạo, quản lý tại các đơn vị sự nghiệp trong ngành y tế.
Tạo động lực cho công chức, viên chức phấn đấu và hoàn thiện bản thân về chuyên môn và phẩm chất đạo đức là cần thiết để họ có cơ hội tham gia vào công tác lãnh đạo, quản lý Việc thi tuyển công khai giúp mọi công dân có khả năng trở thành công chức lãnh đạo thông qua cạnh tranh, đồng thời thu hút những cá nhân có năng lực và phẩm chất tốt từ bên ngoài Đổi mới công tác cán bộ là giải pháp quan trọng để tuyển chọn những người phù hợp cho các vị trí lãnh đạo, từ đó phát huy năng lực chuyên môn và sở trường của ứng viên Hình thức này không chỉ giúp phát hiện nhân tài mà còn nâng cao trách nhiệm cá nhân đối với hiệu quả hoạt động của đơn vị, địa phương, đặc biệt trong ngành y tế.
Thi tuyển cạnh tranh chức danh lãnh đạo, quản lý cần được thực hiện một cách công bằng, khoa học và nghiêm túc để lựa chọn đúng người tài, ngăn chặn tình trạng chạy chức, chạy quyền và khắc phục việc bổ nhiệm theo kiểu "sống lâu lên lão làng" Phương thức này tập trung vào năng lực và tài năng, đồng thời tạo cơ hội cạnh tranh công bằng cho cán bộ, công chức trẻ và những người có năng lực từ nhiều nguồn khác nhau.
1.2.1.3 Đặc trưng của thi tuyển cạnh tranh lãnh đạo, quản lý
Trong các cơ quan, tổ chức, đặc biệt là trong đơn vị sự nghiệp y tế, công chức lãnh đạo và quản lý đóng vai trò quan trọng Do đó, quy trình thi tuyển cho các chức danh này có sự khác biệt rõ rệt so với hình thức tuyển dụng thông thường, bao gồm nguồn thi tuyển và quy trình thi tuyển.
Nguồn thi tuyển cho chức danh lãnh đạo, quản lý trong trong ĐVSN y tế không bị giới hạn
