CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG BÁO CHÍ
Một số khái niệm về báo chí
1.1.1 Một số khái niệm về báo chí
1.1.1.1 Khái niệm về báo chí
Tùy theo cách tiếp cận và mục tiêu nghiên cứu mà có thể hiểu báo chí ở nhiều góc độ khác nhau.
Theo các nhà nghiên cứu, báo chí đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội và có ảnh hưởng sâu rộng đến cuộc sống con người.
Theo triết học cổ Hy Lạp, báo chí được định nghĩa là quá trình truyền tải thông tin và thông báo, nhằm tạo ra hình thức giúp con người hiểu biết về thế giới xung quanh Nó phản ánh thực tế khách quan một cách liên tục và chặt chẽ, tạo mối quan hệ giữa nhà báo, tác phẩm và công chúng.
Luật Báo chí nước CHXHCN Việt Nam sửa đổi, bổ sung và thông qua năm 1999 không giải thích rõ nội hàm của báo chí mà chỉ liệt kê các loại hình báo chí Theo luật, báo chí Việt Nam bao gồm báo in (báo, tạp chí, bản tin thời sự, bản tin thông tấn), báo nói (chương trình phát thanh), báo hình (chương trình truyền hình, chương trình nghe nhìn thời sự được thực hiện bằng các phương tiện kỹ thuật khác nhau) và báo điện tử (được thực hiện trên mạng thông tin máy tính), sử dụng tiếng Việt, tiếng các dân tộc thiểu số Việt Nam, và tiếng nước ngoài.
Báo chí là phương tiện truyền thông quan trọng, đóng vai trò trong việc cung cấp thông tin và tuyên truyền Nó xuất hiện trong bối cảnh có những điều kiện vật chất và kỹ thuật nhất định, nằm trong cấu trúc thượng tầng của xã hội.
Kỹ thuật càng hiện đại thì báo chí càng phát triển. Đặc điểm của báo chí:
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng, là đội tiên phong trong việc tuyên truyền đường lối, chủ trương và chính sách của Nhà nước Hoạt động tuyên truyền của báo chí đã có tác động tích cực đến đời sống xã hội, định hướng chính trị tư tưởng và dư luận, giúp nhân dân nhận thức đúng tình hình, từ đó tăng cường sự đoàn kết và niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng cùng quản lý của Nhà nước, góp phần vào sự phát triển đi lên của đất nước.
Tính chân thật và khách quan là nguyên tắc cốt lõi của báo chí, giúp phản ánh chính xác cuộc sống và sự thật Báo chí không chỉ là phương tiện truyền tải thông tin mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển xã hội Nếu thiếu sự chân thật, báo chí sẽ không còn giá trị trong việc phản ánh hiện thực.
Tính nhân dân của báo chí được thể hiện qua mối liên hệ chặt chẽ với đông đảo tầng lớp nhân dân, đặc biệt là nhân dân lao động, những người đóng góp tích cực cho lịch sử Báo chí có nhiệm vụ phản ánh và đánh giá các hiện tượng, sự kiện đời sống từ lập trường của nhân dân lao động, đồng thời đại diện và bảo vệ quyền lợi của họ Sự tham gia tích cực và thường xuyên của nhân dân vào hoạt động báo chí cũng là một yếu tố quan trọng thể hiện tính nhân dân của báo chí.
Sự đa dạng trong hoạt động báo chí được thể hiện qua nhiều loại hình và thể loại báo chí khác nhau, cùng với tính chân thật và khả năng phản ánh chính xác các sự kiện sinh động trong xã hội Điều này không chỉ tạo nên sự phong phú cho nội dung báo chí mà còn giúp người đọc tiếp cận thông tin một cách toàn diện và đa chiều.
1.1.1.2 Sự phát triển của báo chí trên thế giới
Báo chí ra đời từ thế kỷ XVII nhưng chỉ đến thế kỷ XIX mới phát triển rộng rãi Ban đầu, báo chí được hiểu là các ấn phẩm nhân bản bằng máy in, xuất bản định kỳ và cung cấp thông tin cho công chúng Tờ báo La Gazette của Theosphaste Renaudot là tờ báo đầu tiên của Pháp Trong thế kỷ XVII và XVIII, báo chí đã xuất hiện tại hầu hết các đô thị quan trọng trên thế giới, đánh dấu giai đoạn hình thành báo chí toàn cầu.
Thế kỷ XIX đánh dấu thời kỳ hoàng kim của báo in, khi phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của báo chí Sự ra đời của các đô thị công nghiệp lớn cùng với sự gia tăng trình độ văn hóa và nhu cầu thông tin đã thúc đẩy mạnh mẽ ngành báo chí Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật cũng góp phần quan trọng trong sự phát triển này Đồng thời, sự hình thành giai cấp công nhân với ý thức về sứ mệnh lịch sử, dưới sự lãnh đạo của chính đảng, đã đặc biệt thúc đẩy báo chí phát triển Đến đầu thế kỷ XX, thông tin bùng nổ nhờ vào sự ra đời và phát triển nhanh chóng của các loại hình truyền thông mới như phát thanh và truyền hình.
1.1.1.3 Sự ra đời báo chí ở nước CHDCND Lào
Báo chí Lào đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, tạo cầu nối giữa Đảng và nhân dân, cũng như giữa các tổ chức và cộng đồng trong xã hội Nó không chỉ là phương tiện thông tin chính trị mà còn cung cấp cái nhìn về kinh tế, văn hóa và xã hội, góp phần thúc đẩy sự hiểu biết và gắn kết trong cộng đồng.
So với thế giới và Việt Nam, báo chí ở nước CHDCND Lào ra đời muộn hơn nhiều.
Lịch sử báo chí Lào gắn liền với phong trào cách mạng, bắt đầu với tờ báo Nhân dân vào cuối những năm 1940 Thời kỳ này đánh dấu cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương.
Nhân dân Cách mạng Lào đã phát triển mạnh mẽ thông qua các ấn phẩm báo chí đầu tiên, bao gồm bài viết và hình vẽ nhằm tố cáo thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và các tay sai của họ Những tờ báo và tờ rơi này không chỉ gắn liền với phong trào yêu nước mà còn góp phần quan trọng trong việc khơi dậy tinh thần đấu tranh của nhân dân Lào, giúp họ trở thành lực lượng cách mạng trong cuộc kháng chiến lâu dài.
Vào ngày 13 tháng 8 năm 1950, dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Đại hội Mặt trận kháng chiến toàn quốc đã quyết định thành lập báo “Lao Ít sạ lá” Ông Sisana Sisan được bổ nhiệm làm tổng biên tập đầu tiên của báo chí cách mạng Lào, với hình thức in kiểu “Li tô”.
Trong ba tháng, báo Neo Lao Ít sạ lá đã in 200 bản, đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền chủ trương và chính sách của Neo Lao Ít sạ lá cùng Chính phủ Lào kháng chiến Báo trở thành công cụ đấu tranh chính trị và tư tưởng, gắn liền với sự nghiệp cách mạng của Đảng và các bộ tộc yêu nước Lào Ngày 06/01/1956, tại Đại hội Đại diện toàn quốc ở tỉnh Hua Phăn, quyết định thành lập “Neo Lao Sàng Xạ” đã được thông qua để thay thế cho Neo Lao Ít sạ lá Trung ương Đảng cũng đã đổi tên Neo Lao Ít sạ lá thành “Lao Hắc Xạ”, với ông Saxana Sisan làm tổng biên tập, phát hành 3000 bản in mỗi tuần Từ năm 1956 đến 1959, dưới sự lãnh đạo của Tổng biên tập Khaawmphai Bupha, số lượng báo đã tăng lên 12.000 bản in mỗi tuần nhờ sự ủng hộ của quần chúng, mặc dù đất nước vẫn chưa ổn định do tình hình xâm lược từ đế quốc.
1959 tổng biên tập bị bắt vào tù cùng với các nhà lãnh đạo khác của Lào Năm
Quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí
1.2.1 Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí
1.2.1.1 Khái niệm quản lý nhà nước
Quản lý là hoạt động thiết yếu diễn ra trong mọi tổ chức, từ nhỏ đến lớn, và ngày càng trở nên quan trọng khi xã hội phát triển Với sự gia tăng yêu cầu về quản lý, khái niệm này trở nên phong phú và đa dạng, phản ánh những thay đổi và phát triển không ngừng Mỗi học thuyết về quản lý tiếp cận từ những góc độ khác nhau, dựa trên triết học và điều kiện kinh tế xã hội riêng biệt Tóm lại, quản lý có thể được hiểu là sự tác động có tổ chức và định hướng của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu đã đề ra.
Quản lý nhà nước bao gồm nhiều khía cạnh, bắt đầu từ việc lập pháp, tổ chức thực hiện luật pháp, đến việc kiểm tra và xét xử các vi phạm pháp luật do các cơ quan nhà nước thực hiện Trong xã hội, nhiều chủ thể tham gia vào quản lý xã hội như tổ chức chính trị, nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, các đoàn thể nhân dân và hiệp hội Tuy nhiên, quản lý nhà nước có những đặc điểm khác biệt so với quản lý của các tổ chức khác.
Chủ thể quản lý nhà nước bao gồm cán bộ, công chức và các cơ quan trong bộ máy nhà nước, thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
- Đối tượng quản lý là toàn dân;
- Phạm vi quản lý mang tính toàn diện, tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội;
- Phương thức: sử dụng quyền lực nhà nước mang tính cưỡng chế đơn phương đối với xã hội và sử dụng pháp luật làm công cụ chủ yếu.
- Mục tiêu của quản lý nhà nước là phục vụ lợi ích chung, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội.
Quản lý nhà nước (QLNN) là hoạt động thực thi quyền lực của các cơ quan nhà nước, chủ yếu thuộc hệ thống hành pháp, nhằm điều chỉnh hành vi con người trong các lĩnh vực xã hội QLNN sử dụng pháp luật để đáp ứng nhu cầu hợp pháp của công dân, đồng thời duy trì sự ổn định và phát triển bền vững của xã hội.
1.2.1.2 Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí
Quản lý hoạt động báo chí được chia thành hai cấp độ: quản lý vi mô và quản lý vĩ mô Quản lý vi mô tập trung vào việc quản lý toàn bộ hoạt động của một tòa soạn báo, trong khi quản lý vĩ mô liên quan đến quản lý nhà nước về báo chí Luận văn này sẽ tập trung nghiên cứu quản lý báo chí ở cấp độ vĩ mô, tức là quản lý nhà nước đối với lĩnh vực báo chí.
Quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí là các hoạt động của cơ quan chức năng nhằm đảm bảo báo chí hoạt động ổn định và phù hợp với xu thế phát triển xã hội Nhà nước, với vai trò đại diện cho nhân dân, bảo vệ quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí, đồng thời đảm bảo các quyền này được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật Mục tiêu là xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, công bằng và văn minh Ngoài ra, nhà nước còn có vai trò quan trọng trong việc đấu tranh chống lại các thế lực thù địch lợi dụng tự do ngôn luận để phát tán thông tin sai lệch, gây mất an ninh chính trị và trật tự xã hội.
Quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí là tổng hợp các hoạt động của bộ máy nhà nước dựa trên quy định pháp luật, nhằm đảm bảo báo chí thực hiện nhiệm vụ thông tin và tuân thủ pháp luật Mục tiêu của quản lý nhà nước là phát huy tối đa sức mạnh của báo chí, tập trung nguồn lực vào việc phục vụ phát triển đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho báo chí phát triển và góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí là quá trình có tổ chức và được pháp luật điều chỉnh, nhằm thực hiện quyền lực nhà nước từ các cơ quan hành pháp, từ trung ương đến địa phương Mục tiêu của quản lý này là đáp ứng chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong lĩnh vực báo chí, đồng thời bảo đảm quyền và nhu cầu tự do báo chí hợp pháp của công dân.
1.2.2 Sự cần thiết quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí
Quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí là một yêu cầu tất yếu khách quan dựa trên một số lý do sau:
Báo chí có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống xã hội, vì vậy các chế độ chính trị thường áp dụng các biện pháp quản lý nhằm tối ưu hóa lợi ích cho mình Mục tiêu chính của báo chí là phục vụ sự phát triển của đất nước và lợi ích của nhân dân Do đó, quản lý nhà nước về hoạt động báo chí cần được điều chỉnh và thay đổi để phù hợp với những biến động hàng ngày trong xã hội.
Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc đấu tranh và cần có định hướng rõ ràng để hoạt động hiệu quả Được coi là quyền lực thứ tư, báo chí không chỉ bảo vệ và cổ vũ các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước mà còn có khả năng cản trở việc thực hiện những chính sách đó.
Hoạt động báo chí hiện nay đang phát triển mạnh mẽ về số lượng và đa dạng loại hình, với sự gia tăng ấn phẩm, đội ngũ phóng viên và lượng độc giả Cơ sở vật chất, công nghệ và năng lực tài chính của báo chí cũng được nâng cao, mở rộng tác động và ảnh hưởng đến xã hội Tuy nhiên, vẫn còn nhiều yếu kém cần khắc phục, mặc dù phần lớn báo chí vẫn hoạt động đúng tôn chỉ và mục đích của mình.
Một số nhà báo chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, trong khi nhiều người vẫn nỗ lực nâng cao đạo đức, phẩm chất và trình độ chuyên môn Tuy nhiên, không ít nhà báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp, dẫn đến vi phạm pháp luật và bị truy tố Vì vậy, việc quản lý nhà nước thông qua đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp là rất cần thiết.
Một số tờ báo hiện nay đang có xu hướng thị trường hóa, dẫn đến việc vi phạm quy định về quảng cáo và sử dụng tiêu đề giật gân nhằm thu hút độc giả và tăng doanh số phát hành Hành động này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của báo chí mà còn làm giảm hiệu lực quản lý của cơ quan nhà nước Do đó, cần có sự can thiệp và quản lý chặt chẽ từ phía nhà nước để chấn chỉnh tình trạng này.
Từ những lý do trên, nhận thấy quản lý nhà nước về hoạt động báo chí là yêu cầu tất yếu khách quan và cần thiết.
1.2.3 Chủ thể quản lý nhà nước về hoạt động báo chí
Quản lý hoạt động báo chí tại Việt Nam bao gồm nhiều cơ quan như Quốc hội, các cơ quan tư pháp và Chính phủ Trong đó, Chính phủ đóng vai trò chủ đạo trong việc quản lý nhà nước về báo chí và thông tin đại chúng thông qua Bộ Thông tin và Văn hóa, cùng với các cơ quan thực thi trực tiếp.
Các cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động báo chí gồm:
- Bộ Thông tin và Văn hóa
Theo Điều 54 của Luật Báo chí Lào, Bộ Thông tin và Văn hóa có vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu và đề xuất các dự thảo luật, chính sách và kế hoạch phát triển báo chí Bộ cũng chịu trách nhiệm tuyên truyền Luật báo chí, tổ chức và quản lý hoạt động của các cơ quan báo chí trên toàn quốc Ngoài ra, Bộ còn đảm nhiệm việc đào tạo và nâng cao trình độ cho cán bộ báo chí về chính trị, chuyên môn và lý luận, đồng thời nghiên cứu và quy định tiêu chuẩn kỹ thuật cũng như ứng dụng công nghệ hiện đại trong lĩnh vực báo chí.
- Sở Thông tin và Văn hóa
Căn cứ theo Điều 55 Luật Báo chí Lào quy định vai trò, nhiệm vụ của