Tính cấp thiết của đề tài
Ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội, an ninh và quốc phòng Tại Việt Nam, ngân sách cấp huyện là một phần cấu thành của ngân sách nhà nước, giúp thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của chính quyền địa phương Huyện Pác Nặm, vùng cao phía Đông Bắc tỉnh Bắc Kạn, là huyện nghèo với nguồn thu ngân sách hạn chế, trong khi nhu cầu chi cho phát triển kinh tế rất lớn Mặc dù công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Pác Nặm đã có những kết quả tích cực trong những năm qua, nhưng vẫn còn nhiều tồn tại như hiệu quả chi ngân sách thấp và chi dàn trải Vì vậy, nghiên cứu về "Quản lý chi thường xuyên Ngân sách nhà nước tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn" là cần thiết để cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách.
Mục tiêu nghiên cứu đề tài
Nghiên cứu thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn, nhằm đề xuất các giải pháp và kiến nghị thiết thực Những đề xuất này sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả và tính tiết kiệm trong việc sử dụng NSNN tại địa phương.
+ Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên nguồn NSNN
+ Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn
+ Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên nguồn Nguồn NSNN tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019
+ Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn là một công trình khoa học quan trọng, mang lại giá trị lý luận và thực tiễn Tài liệu này hỗ trợ UBND cấp huyện và các đơn vị trực thuộc trong việc lập dự toán và xây dựng kế hoạch hoàn thiện cơ chế quản lý chi thường xuyên từ nguồn ngân sách nhà nước, với mục tiêu đến năm 2025 có cơ sở khoa học vững chắc.
Luận văn nghiên cứu một cách toàn diện và hệ thống các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên từ nguồn ngân sách nhà nước tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn, góp phần quan trọng vào việc cải thiện công tác quản lý chi tiêu ngân sách tại địa phương này.
Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng giúp các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) nâng cao hiệu quả sử dụng, tiết kiệm chi phí, ngăn chặn lãng phí và giảm thiểu thất thoát ngân sách, từ đó đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) đã giúp tác giả nâng cao nhận thức và gắn kết lý thuyết với thực hành Qua đó, tác giả hiểu rõ thực trạng quản lý chi thường xuyên tại đơn vị công tác, xác định nguyên nhân và đề xuất các giải pháp tích cực nhằm cải thiện quản lý chi thường xuyên nguồn NSNN cấp huyện.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục bảng, hình, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài được kết cấu thành 4 chương:
Chương 1 Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện
Chương 2 Phương pháp nghiên cứu
Chương 3 Thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Pác Nặm tỉnh, Bắc Kạn
Chương 4 Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
Cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.1.1 Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
1.1.1.1 Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện
[1] Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là một phần quan trọng trong quản lý tài chính quốc gia, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội và liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến từng đối tượng công dân Quyết định về chi thường xuyên ngân sách được thực hiện bởi các cơ quan có thẩm quyền như Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan chính quyền được ủy quyền.
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là hoạt động kinh tế không vì lợi nhuận, nhằm phục vụ lợi ích của cộng đồng và đất nước (Nguyễn Văn Huy, 2010) Quá trình này liên quan đến việc phân phối và sử dụng các nguồn tài chính tập trung trong ngân sách nhà nước để đáp ứng nhu cầu chi, giúp bộ máy Nhà nước hoạt động hiệu quả và thực hiện nhiệm vụ của mình, đồng thời đảm bảo chi cho các hoạt động sự nghiệp cung ứng hàng hóa công cộng và quản lý kinh tế, xã hội (Đặng Văn Du, 2010).
Theo Luật Ngân sách Nhà nước 2015, chi thường xuyên được định nghĩa là khoản chi của ngân sách nhà nước nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội Khoản chi này cũng hỗ trợ các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của nhà nước liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, cũng như đảm bảo quốc phòng và an ninh.
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là các khoản chi tiêu từ ngân sách nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội của quốc gia.
[2] Khái niệm chi thường xuyên ngân sách cấp huyện
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước tại cấp huyện Toàn bộ các khoản chi thường xuyên trong dự toán ngân sách cấp huyện được cơ quan có thẩm quyền quyết định và thực hiện hàng năm, đảm bảo quản lý hiệu quả các hoạt động kinh tế, xã hội của chính quyền địa phương.
1.1.1.2 Đặc điểm chi thường xuyên nguồn ngân sách nhà nước cấp huyện
Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện đóng vai trò quan trọng trong việc phục vụ lợi ích chung của quốc gia và cấp huyện Thông qua ngân sách này, nhà nước cung cấp hàng hóa công cộng thiết yếu cho nền kinh tế, đồng thời thể hiện chức năng quản lý của mình.
Các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện chủ yếu phục vụ cho tiêu dùng trong phạm vi huyện, bao gồm quản lý hành chính, hoạt động sự nghiệp, an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội và các hoạt động xã hội khác Mặc dù không trực tiếp tạo ra lợi nhuận hay sản phẩm vật chất, những khoản chi này đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế bằng cách xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng và tạo ra môi trường kinh tế ổn định, từ đó nâng cao chất lượng lao động trong huyện.
Chi thường xuyên NSNN huyện có mối liên hệ chặt chẽ với cơ cấu tổ chức bộ máy Nhà nước và việc thực hiện các chính sách kinh tế, chính trị, xã hội Các khoản chi này chủ yếu nhằm duy trì hoạt động hiệu quả của bộ máy quản lý Nhà nước, yêu cầu sử dụng kinh phí đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả Mặc dù hiệu quả của chi thường xuyên không thể đánh giá cụ thể như chi cho đầu tư phát triển, nhưng nó thể hiện qua sự ổn định chính trị, xã hội, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Đầu tư vào nguồn lực con người là một yếu tố quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện, đồng thời thực hiện các chức năng văn hóa, giáo dục, quản lý và an ninh - quốc phòng Nguồn tài chính cho mục đích công cộng này có thể được huy động từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm ngân sách nhà nước, nguồn tự tạo của các đơn vị qua hoạt động sự nghiệp, tài chính từ các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cùng với sự đóng góp của cộng đồng và nguồn hỗ trợ từ nước ngoài thông qua hợp tác trong hoạt động sự nghiệp.
Chi thường xuyên NSNN cấp huyện bao gồm các khoản chi cho tiêu dùng xã hội liên quan đến chức năng quản lý của Nhà nước, được chia thành hai phần: chi cho quản lý kinh tế xã hội chung và chi cho nhu cầu phát triển văn hóa xã hội của cư dân Những khoản chi này có tác động trực tiếp đến thu nhập và mức sống của người dân, đồng thời phục vụ cho quản lý kinh tế xã hội trong huyện Qua đó, Nhà nước thể hiện sự quan tâm đến yếu tố con người trong phát triển kinh tế, đồng thời thực hiện chức năng quản lý về văn hóa, giáo dục và an ninh quốc phòng.
1.1.1.3 Nội dung chi thường xuyên nguồn ngân sách nhà nước cấp huyện
Nội dung các khoản chi thường xuyên ngân sách được phân thành các nhóm chính như sau:
Chi quản lý hành chính Nhà nước ở huyện là khoản chi thiết yếu để đảm bảo hoạt động hiệu quả của hệ thống các cơ quan hành chính Nhà nước tại cấp huyện Khoản chi này bao gồm năm lĩnh vực cơ bản, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân.
+ Chi về hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà nước cấp huyện
+ Chi về hoạt động của hệ thống cơ quan pháp luật
+ Chi về hoạt động quản lý vĩ mô nền KT-XH cho hệ thống các cơ quan quản lý KT-XH và chính quyền cấp huyện
+ Chi về hoạt động của các cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam ở cấp huyện + Chi về hoạt động của các tổ chức chính trị xã hội
Chiến lược quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội tại huyện đóng vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần đảm bảo sự ổn định của trật tự xã hội và bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.
Chi sự nghiệp văn hóa xã hội là các khoản chi tiêu phục vụ cho sự phát triển đời sống tinh thần của cộng đồng, góp phần vào quá trình đầu tư phát triển con người Những khoản chi này bao gồm các hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao, thông tin báo chí, phát thanh và truyền hình, cùng với nhiều hoạt động khác.
Chi sự nghiệp kinh tế của Nhà nước là khoản chi thiết yếu nhằm hỗ trợ hoạt động của các ngành và cấp huyện, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các thành phần kinh tế.
Ngoài những khoản chi thường xuyên lớn trong bốn lĩnh vực chính, còn tồn tại nhiều khoản chi khác thuộc cơ cấu chi thường xuyên Các khoản này bao gồm chi trợ giá theo chính sách của Nhà nước, chi trả tiền lãi từ các khoản vay của Chính phủ, và chi hỗ trợ cho quỹ Bảo hiểm xã hội (BHXH).
Cơ sở thực tiễn về quản lý chi thường xuyên nguồn ngân sách nhà nước
1.2.1 Kinh nghiệm về quản lý chi thường xuyên nguồn ngân sách nhà nước tại một số địa phương trong nước
1.2.1.1 Kinh nghiệm ở huyện Ba Vì, Hà Nội
Huyện Ba Vì đã thực hiện khoán biên chế và chi hoạt động cho các cơ quan Nhà nước theo Nghị định 130/2005/NĐ-CP và Nghị định 43/2006/NĐ-CP, giúp các đơn vị chủ động khai thác nguồn thu ngân sách Các đơn vị này đã tích cực quản lý và sử dụng hiệu quả kinh phí, đồng thời sắp xếp lại bộ máy và tăng cường công tác kiêm nhiệm để hoàn thành nhiệm vụ Nhờ đó, thu nhập của cán bộ, công chức được cải thiện từ nguồn tiết kiệm kinh phí, góp phần thúc đẩy sự sáng tạo và hăng say trong công việc của đội ngũ cán bộ, công chức.
UBND huyện đã chú trọng quản lý ngân sách của các đơn vị dự toán, đảm bảo chấp hành dự toán tốt và không phát sinh lớn Huyện thường xuyên chỉ đạo các đơn vị thụ hưởng ngân sách và các ban ngành chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát chi thường xuyên, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp chi sai quy định Đồng thời, huyện tiếp tục thực hiện cơ chế khoán chi cho 100% các đơn vị theo Nghị định 130/2005/NĐ-CP và áp dụng cơ chế tự chủ cho 100% các đơn vị sự nghiệp theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP, tạo sự chủ động và gắn trách nhiệm cao cho lãnh đạo các đơn vị trong việc sắp xếp chi tiêu phù hợp với nhiệm vụ chuyên môn, từ đó đảm bảo chi thường xuyên đáp ứng kịp thời và sát với dự toán được giao.
Huyện Ba Vì đã đạt được những kết quả đáng khích lệ nhờ việc phân cấp nhiệm vụ chi cho các cấp ngân sách địa phương, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định tình hình chính trị xã hội.
1.2.1.2 Kinh nghiệm ở huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
Luật NSNN sửa đổi nhằm tăng cường phân cấp và nâng cao nguồn lực cho địa phương, đồng thời khuyến khích các đơn vị khai thác nội lực để cải thiện hiệu quả tiết kiệm và giảm thiểu thủ tục hành chính.
Huyện Sơn Dương, Tuyên Quang đã thực hiện hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách nhà nước, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội Huyện đã cụ thể hóa các quy định, đảm bảo tính công khai, minh bạch và tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát từ các cơ quan chức năng nhằm nâng cao hiệu quả thực thi Luật.
Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành quy định cụ thể nhằm kiểm soát ngân sách ngay từ khâu phân bổ, đảm bảo sự tập trung và không dàn trải Việc bố trí ngân sách cho các phòng ban chức năng và địa phương phải phù hợp với nhiệm vụ của từng đơn vị Lập dự toán kinh phí hàng năm được coi là khâu quan trọng, trong đó các đơn vị thụ hưởng ngân sách phải dựa vào định mức chi tiêu theo Luật NSNN Đơn vị Tài chính có trách nhiệm thẩm tra và thủ trưởng cấp huyện phải giải trình rõ ràng về việc sử dụng ngân sách, đồng thời chịu trách nhiệm cá nhân trong việc thực hiện dự toán một cách tiết kiệm và hiệu quả.
Trong việc điều hành ngân sách, cấp ủy và chính quyền Sơn Dương đã thực hiện chỉ đạo chặt chẽ, yêu cầu các cơ quan chuyên môn tăng cường hướng dẫn, kiểm tra và giám sát từ đầu năm, đảm bảo chi tiêu ngân sách nhà nước bám sát dự toán và cân đối tích cực Việc phân bổ kinh phí cho các chương trình, dự án cần phải làm rõ mục tiêu và lợi ích kinh tế - xã hội, đồng thời hàng năm phải đánh giá kết quả thực hiện so với mục tiêu đã đề ra.
Trong trường hợp giải ngân chậm hoặc không đạt mục tiêu, huyện sẽ cắt giảm kinh phí hoặc dừng các chương trình, dự án kém hiệu quả Đồng thời, huyện sẽ tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị và áp dụng chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm trong quy trình lập, phân bổ, quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.
Kinh nghiệm từ huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang cho thấy việc kiểm soát chặt chẽ các chương trình, dự án không chỉ giúp tiết kiệm mà còn ngăn chặn tình trạng lãng phí ngân sách nhà nước Để đạt được hiệu quả trong tổ chức thực hiện, cần tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị và áp dụng chế tài xử lý nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm trong quy trình lập, phân bổ, quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.
1.2.2 Bài học kinh nghiệm về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn
Qua nghiên cứu kinh nghiệm cải cách ngân sách từ một số địa phương, Bắc Kạn có thể rút ra những bài học thiết thực cho huyện Pác Nặm trong công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước.
Huyện cần tuân thủ và thực hiện quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) theo đúng luật và các văn bản hướng dẫn Việc ban hành các văn bản pháp luật cụ thể về mục tiêu, cách thức và biện pháp thực hiện sẽ giúp tăng cường tính minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn lực Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả, hiệu lực của các biện pháp thực hành tiết kiệm mà còn góp phần chống lãng phí.
Cải cách hành chính trong quản lý ngân sách là một yếu tố quan trọng, bao gồm việc cải cách chủ thể và cơ chế quản lý thu chi để phù hợp với tiến trình phát triển chung Cần cải tiến quy trình và thủ tục hành chính, đồng thời tinh giản bộ máy quản lý thu để khai thác hiệu quả nguồn thu ngân sách Việc huy động các nguồn lực từ dân và tổ chức trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển cũng rất cần thiết Hướng quản lý chi ngân sách cần dựa trên kết quả đầu ra Dù mỗi địa bàn có đặc điểm kinh tế - xã hội khác nhau, nhưng việc coi trọng cải cách hành chính trong quản lý ngân sách vẫn là yêu cầu chung.
Chính quyền cấp huyện cần chú trọng công tác phân tích và dự báo kinh tế để hỗ trợ hoạch định các chính sách kinh tế và ngân sách, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội một cách toàn diện và bền vững Việc quản lý ngân sách nhà nước cần xem xét đến nhiều tổ chức và đối tượng, đồng thời chịu tác động từ nhiều yếu tố khác nhau.
Thống nhất chỉ đạo và phân cấp quản lý kinh tế, chi ngân sách cho các cấp chính quyền huyện là cần thiết, dựa trên chính sách và chế độ thống nhất Cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị trong quy trình ngân sách, từ lập dự toán dựa trên hệ thống định mức chi tiêu ngân sách Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước phải giải trình rõ ràng từng nội dung trong bảng dự toán và chịu trách nhiệm cá nhân trong việc tổ chức thực hiện dự toán một cách tiết kiệm và hiệu quả.
Để đảm bảo quản lý ngân sách hiệu quả, cần thực hiện các biện pháp chặt chẽ trong thu, chi ngân sách qua toàn bộ chu trình quản lý, từ lập dự toán đến quyết toán và kiểm tra số liệu Việc ban hành đồng bộ các tiêu chuẩn và định mức hợp lý cho từng ngành là cần thiết, đồng thời thường xuyên rà soát và điều chỉnh để phù hợp với biến động thị trường và sự phát triển công nghệ Điều này không chỉ giúp sử dụng nguồn lực tiết kiệm và hiệu quả mà còn là cơ sở để kiểm soát và xử lý các hành vi lãng phí.
