THẨM ĐỊNH Dự ÁN TRONG CÁC NHTM
Khái niệm và sự cần thiết phải thẩm định
Thẩm định dự án đầu tư từ góc độ của các ngân hàng thương mại (NHTM) là quá trình đánh giá khách quan và toàn diện các yếu tố cơ bản liên quan đến dự án Việc này nhằm xác định tính khả thi và khả năng hoàn trả vốn đầu tư, giúp NHTM đưa ra quyết định có nên cấp vốn cho khách hàng hay không.
Khi khách hàng có nhu cầu vay vốn ngân hàng để thực hiện dự án đầu tư, ngân hàng thương mại (NHTM) sẽ tiến hành thẩm định toàn diện các yếu tố liên quan Việc thẩm định này bao gồm kiểm tra tư cách pháp lý, năng lực sản xuất kinh doanh và tình hình tài chính của khách hàng vay Qua đó, NHTM có thể hiểu rõ hơn về doanh nghiệp, khả năng quản trị, kết quả kinh doanh và tình hình tài chính hiện tại Mặc dù các phân tích này không trực tiếp liên quan đến dự án đầu tư, nhưng chúng giúp NHTM đánh giá năng lực của khách hàng trong việc thực hiện các dự án tương tự Do đó, nếu một dự án được xem là khả thi nhưng tình hình kinh doanh của doanh nghiệp không tốt, NHTM sẽ không thể cấp vốn cho dự án đó.
Thẩm định dự án đầu tư là bước quan trọng tiếp theo, trong đó các ngân hàng thương mại (NHTM) sẽ thực hiện đánh giá toàn diện các khía cạnh liên quan Tuy nhiên, trọng tâm chính sẽ là phân tích hiệu quả tài chính và khả năng trả nợ của dự án Ngoài ra, các yếu tố như hiệu quả xã hội và hiệu quả kinh tế cũng sẽ được xem xét, tùy thuộc vào đặc điểm và yêu cầu cụ thể của từng dự án.
Một yếu tố quan trọng trong việc thẩm định dự án đầu tư vay vốn là thẩm định tài sản bảo đảm cho khoản vay Tài sản bảo đảm không chỉ nâng cao trách nhiệm của khách hàng trong việc thực hiện nghĩa vụ với ngân hàng mà còn giúp ngân hàng đảm bảo nguồn thu hồi vốn Ngân hàng luôn mong muốn dự án hoạt động hiệu quả, tạo ra nguồn thu để trả nợ, chứ không chỉ chờ đợi xử lý tài sản Việc xử lý tài sản chỉ là biện pháp cuối cùng và thường tốn nhiều thời gian, đặc biệt đối với tài sản có giá trị lớn.
Việc thẩm định là công việc hết sức quan trọng và có ý nghĩa to lớn đối với ngân hàng, thể hiện:
Kết quả thẩm định dự án giúp ngân hàng xác định tính khả thi tài chính của dự án đầu tư, từ đó đưa ra quyết định cho vay hoặc không cho vay Những kết luận này cũng là cơ sở quan trọng để ngân hàng thương mại quy định các điều kiện kèm theo khi cho vay dự án đầu tư.
Thẩm định dự án đầu tư của ngân hàng thương mại là bước quan trọng giúp chủ đầu tư thực hiện dự án hiệu quả Vai trò của ngân hàng không chỉ là tư vấn đầu tư mà còn nâng cao tính hiệu quả tài chính cho dự án, đảm bảo nguồn vốn vay được sử dụng hiệu quả và giảm thiểu rủi ro mất vốn.
Thẩm định dự án đầu tư là bước quan trọng giúp xác định các điều kiện tín dụng như lãi suất cho vay, số tiền cho vay, thời gian cho vay, thời gian ân hạn, kỳ hạn trả lãi, tiến độ giải ngân và lịch trả nợ gốc Điều này không chỉ tạo điều kiện cho chủ đầu tư hoạt động hiệu quả mà còn đảm bảo mục tiêu tài trợ vốn của ngân hàng.
- Rút ra kinh nghiệm và bài học để thực hiện các dự án sau tốt hơn.
Thẩm định dự án đầu tư (DAĐT) là yếu tố quan trọng quyết định khả năng cho vay của ngân hàng thương mại (NHTM) Quy trình thẩm định cần tuân thủ khoa học và logic để đánh giá chính xác DAĐT, từ đó đưa ra quyết định tài trợ vốn hợp lý Các quyết định đầu tư dựa trên thẩm định không chính xác có thể dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng cho chủ đầu tư và ảnh hưởng đến uy tín của NHTM cũng như tổ chức tín dụng Do đó, công tác thẩm định cần được coi trọng để nâng cao chất lượng tín dụng.
Căn cứ thẩm định dự án đầu tư
Thẩm định dự án là quá trình đánh giá dựa trên hồ sơ, tài liệu và thông tin thu thập từ khách hàng hoặc các nguồn khác Ngân hàng sẽ xem xét, xử lý và phân tích dữ liệu để đánh giá mọi khía cạnh liên quan đến dự án Các căn cứ thẩm định dự án bao gồm các yếu tố quan trọng giúp đưa ra quyết định chính xác.
Hồ sơ dự án là căn cứ quan trọng nhất trong quy trình thẩm định, bao gồm hai phần chính: thuyết minh dự án và thiết kế cơ sở Trong phần thuyết minh, cán bộ thẩm định sẽ đánh giá sự cần thiết và mục tiêu đầu tư, nhu cầu thị trường, tiêu thụ sản phẩm, hình thức đầu tư xây dựng, địa điểm xây dựng, nhu cầu sử dụng đất, cũng như điều kiện cung cấp nguyên liệu và các yếu tố đầu vào khác.
Bài viết này mô tả quy mô và diện tích xây dựng của công trình, bao gồm các hạng mục cụ thể và phân tích lựa chọn phương án kỹ thuật tối ưu Đồng thời, nó đề xuất các giải pháp thực hiện, xác định tổng mức vốn đầu tư, khả năng thu xếp vốn, phương án vay vốn và các chỉ tiêu hiệu quả của dự án Phần thiết kế cơ sở sẽ chi tiết hóa giải pháp thiết kế chính, đảm bảo đủ điều kiện để xác định tổng mức đầu tư và triển khai các bước tiếp theo, bao gồm thuyết minh và các bản vẽ kỹ thuật.
Hồ sơ dự án là tài liệu pháp lý quan trọng mà Chủ đầu tư phải trình bày trước các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để xin cấp Giấy chứng nhận đầu tư Khi tiến hành thẩm định dự án đầu tư, các Ngân hàng Thương mại đặc biệt chú trọng đến Hồ sơ dự án, vì đây là căn cứ thiết yếu để thực hiện quá trình thẩm định.
Để đánh giá sự cần thiết của việc thực hiện dự án, cần căn cứ vào các chủ trương, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước và địa phương Việc thẩm định của Ngân hàng Thương mại (NHTM) cũng cần xem xét các thuận lợi và khó khăn trong đầu tư, đồng thời tuân thủ các văn bản pháp luật hiện hành và quy định liên quan đến hoạt động đầu tư có hiệu lực trong thời gian thẩm định hoặc sẽ có hiệu lực trong quá trình thực hiện dự án.
+ Các tiêu chuẩn, quy phạm và các định mức trong từng lĩnh vực kinh tế kỹ thuật cụ thể.
Trong quá trình thẩm định dự án, cán bộ phải so sánh các khía cạnh kỹ thuật với tiêu chuẩn và quy phạm ngành, bao gồm quy định về sử dụng đất tại khu đô thị và khu công nghiệp, tiêu chuẩn tĩnh không cho cầu cống và hàng không, tiêu chuẩn cấp công trình, cùng với các tiêu chuẩn thiết kế và môi trường đặc thù cho từng loại công trình và lĩnh vực kinh tế kỹ thuật.
Ngoài ra, căn cứ trên cơ sở định mức, tiêu chuẩn của ngành để đánh giá tính hợp lý của đơn giá, khối lượng công trình.
+ Các quy ước, thông lệ quốc tế
Căn cứ thẩm định được thực hiện dựa trên các điều ước quốc tế đã ký kết giữa các tổ chức và nhà nước, bao gồm các lĩnh vực hàng hải, hàng không và đường sông Ngoài ra, các quy định từ các tổ chức tài trợ vốn như WB, IMF, ADB, JBIC, cùng với các quỹ tín dụng xuất khẩu và các quy định liên quan đến thương mại, tín dụng, bảo lãnh và bảo hiểm cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Để đảm bảo việc thẩm định dự án đầu tư (DAĐT) chính xác, các cán bộ thẩm định cần thực hiện điều tra, thu thập và phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau về khách hàng thông qua các biện pháp đa dạng.
- Các thông tin thực tế từ dự án và doanh nghiệp xin vay vốn
Thông tin doanh nghiệp cần thiết bao gồm quyết định thành lập, giấy phép kinh doanh, quyết định bổ nhiệm giám đốc và kế toán trưởng, biên bản bầu Hội đồng quản trị, cùng với báo cáo tài chính trong 3 đến 5 năm gần nhất Ngoài ra, cần có bảng tổng kết tài sản và báo cáo lỗ, lãi Thông tin bổ sung có thể được lấy từ CIC (Trung tâm thông tin tín dụng thuộc NHNN Việt Nam) hoặc từ các đối tác thương mại mà ngân hàng có mối quan hệ.
Dự án bao gồm các tài liệu quan trọng như luận chứng kinh tế kỹ thuật đã được phê duyệt, hồ sơ thế chấp, hợp đồng nhập khẩu thiết bị, hợp đồng bảo hiểm hàng hóa và thiết bị, cùng với các quyết định liên quan đến quyền sử dụng đất, thuê đất và giấy phép xây dựng.
Trong quá trình thẩm định dự án, ngoài việc tham khảo các tài liệu liên quan, cần thực hiện tham quan và khảo sát hiện trạng hoạt động của nhà máy hiện có, đặc biệt khi có kế hoạch mở rộng hoặc đổi mới dây chuyền công nghệ Đồng thời, cần xem xét địa điểm xây dựng nhà máy mới và nghiên cứu các máy móc thiết bị mà dự án sẽ đầu tư.
- Thông tin từ các văn bản pháp lý, quy định, các tiêu chuẩn do Nhà nước ban hành
Gồm các văn bản pháp luật như Luật đầu tư trong nước, Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Luật doanh nghiệp, Luật đất đai, các Luật thuế.
Các văn bản dưới luật, bao gồm quy chế quản lý đầu tư xây dựng và các quy định về quản lý kinh tế - tài chính do Nhà nước ban hành, đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng phát triển Định mức kinh tế kỹ thuật, quy hoạch xây dựng vùng và lãnh thổ, cùng với các văn bản hướng dẫn cụ thể từ các ngành, cung cấp cơ sở pháp lý cho các hoạt động đầu tư Thông tin thống kê về sản xuất, xuất nhập khẩu, tổng sản phẩm quốc nội (GDP), giá trị sản lượng từng ngành, tốc độ tăng trưởng của ngành và địa phương, cũng như số liệu về thu nhập bình quân đầu người, chỉ số giá cả và lạm phát, là những yếu tố quan trọng giúp đánh giá tình hình kinh tế.
- Thông tin từ các cơ quan nghiên cứu, các chuyên gia và phương tiện thông tin đại chúng
Ngân hàng cần xây dựng mối quan hệ chặt chẽ với các chuyên gia về thị trường, kỹ thuật và phân tích kinh tế để thu thập ý kiến quý giá cho các dự án Các số liệu thống kê và phân tích từ các viện nghiên cứu trong và ngoài nước sẽ hỗ trợ ngân hàng trong việc thẩm định dự án hiệu quả Cơ chế hợp tác với chuyên gia đã được các ngân hàng thương mại tại các nước phát triển áp dụng thành công, đặc biệt trong việc phân tích xu hướng thị trường và các vấn đề kỹ thuật mà ngân hàng không thể tự thực hiện.
Ngoài việc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia, việc thu thập thông tin từ sách báo quảng cáo, tạp chí chuyên ngành và tạp chí thương mại cũng rất quan trọng Những nguồn thông tin này sẽ giúp làm phong phú thêm hệ thống thông tin thẩm định.
- Thông tin thu thập từ Internet
Hiện nay, công nghệ tin học đã mang lại cho cán bộ thẩm định những công cụ mạnh mẽ trong công việc của họ Sự phát triển của Internet đã khiến hầu hết các doanh nghiệp trên toàn cầu, từ nhỏ đến lớn, thiết lập website để giới thiệu và quảng cáo sản phẩm cũng như tổ chức hoạt động thương mại điện tử Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ thẩm định trong việc truy cập thông tin cập nhật, đa dạng từ kỹ thuật đến thị trường, tài chính và giá cả sản phẩm Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả những công cụ này, cán bộ thẩm định cần có trình độ nhất định về tin học và ngoại ngữ.
Quy trình tổ chức thẩm định dự án đầu tư
Mỗi ngân hàng phát triển và áp dụng quy trình thẩm định riêng, phù hợp với điều kiện nội bộ và tuân thủ quy định của ngân hàng Nhà nước Tuy nhiên, quy trình thẩm định cơ bản thường bao gồm các bước nhất định.
Sơ đồ 1.1: Quy trình thẩm định dự án tại NHTM
- Bước 1: Tiếp nhận hồ sơ dự án.
Khách hàng có nhu cầu vay vốn cần gửi đầy đủ hồ sơ dự án theo yêu cầu của ngân hàng Phòng nghiệp vụ sẽ tiếp nhận hồ sơ và tiến hành lập kế hoạch thẩm định dự án.
- Bước 2: Tập hợp các căn cứ để thẩm định.
Bộ phận nghiệp vụ sẽ tiến hành thu thập, tổng hợp các nguồn thông tin phục vụ cho việc phân tích, đánh giá dự án.
Bước 3 trong quy trình thẩm định bao gồm việc tổ chức thẩm định và phân tích đánh giá dự án Đơn vị đầu mối sẽ tổng hợp ý kiến từ các cơ quan, đơn vị liên quan và dựa trên kết quả thẩm định thiết kế cơ sở để đưa ra đề xuất ý kiến.
- Bước 4: Lập báo cáo kết quả thẩm định dự án đầu tư theo mẫu quy định của ngân hàng
- Bước 5: Trình lên cấp có thẩm quyền xem xét và cho ý kiến chỉ đạo là căn cứ ra quyết định
Nội dung thẩm định dự án
Trong quá trình thẩm định một dự án đầu tư, ngân hàng thương mại (NHTM) thường chú trọng vào ba nội dung chính: thẩm định khách hàng vay vốn, thẩm định dự án vay vốn và thẩm định biện pháp bảo đảm tiền vay Bài viết này sẽ tập trung vào việc thẩm định dự án đầu tư, cụ thể là quy trình thẩm định khách hàng vay vốn.
Thẩm định khách hàng vay vốn là bước quan trọng mà các ngân hàng thương mại (NHTM) thực hiện trước khi xem xét dự án đầu tư Quá trình này bao gồm việc đánh giá tư cách pháp lý, năng lực sản xuất kinh doanh và tình hình tài chính của khách hàng Bên cạnh đó, các NHTM cũng thẩm định quan hệ tín dụng của khách hàng tại các tổ chức tín dụng khác để nắm rõ mức dư nợ và lịch sử tín dụng Điều này giúp ngân hàng đưa ra những kết luận chính xác về khả năng vay vốn của khách hàng.
Mục đích của phân tích pháp lý dự án là đảm bảo rằng dự án được lập và triển khai đúng theo quy định pháp luật hiện hành Những rủi ro khi dự án không tuân thủ trình tự và thủ tục pháp lý có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
- Mất cơ hội kinh doanh;
- Tổng vốn đầu tư bị phá vỡ;
- Tổn hại đến uy tín của chủ dự án;
- Tiến độ thực hiện dự án có thể bị kéo dài;
- Hiệu quả đầu tư giảm sút, nhiều dự án có nguy cơ phá sản;
Dựa trên tầm quan trọng của thẩm định pháp lý trong dự án, cần lưu ý những yếu tố quan trọng khi đánh giá khía cạnh pháp lý của dự án.
- Xem xét tư cách pháp nhân và năng lực của chủ đầu tư;
- Thẩm định sự phù hợp của dự án với các văn bản pháp quy của Nhà nước, các quy định chế độ khuyến khích ưu đãi;
- Sự phù hợp của dự án với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch phát triển ngành, quy hoạch xây dựng;
- Thẩm định nhu cầu sử dụng đất, tài nguyên, khả năng giải phóng mặt bằng. c Thẩm định khía cạnh thị trường dự án
Thẩm định thị trường dự án là một yếu tố quan trọng trong thẩm định dự án đầu tư tại các ngân hàng thương mại, ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công hay thất bại của dự án Quá trình này giúp xác định liệu dự án có đủ nguồn lực cần thiết và khả năng cạnh tranh hay không, đồng thời đánh giá nhu cầu thị trường trong tương lai, dự báo tốc độ tăng trưởng của ngành, và phân tích tình hình biến động của thị trường như giá cả, đối thủ cạnh tranh và sản phẩm thay thế.
Thông thường khi thẩm định đối với nội dung này, các NHMT thường tập trung phân tích các vấn đề sau:
Ngân hàng thương mại (NHTM) tiến hành đánh giá tổng quan về nhu cầu sản phẩm của dự án, bao gồm việc phân tích sản phẩm, nhu cầu hiện tại và tương lai, cũng như tình hình sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thay thế Tiếp theo, NHTM xem xét tổng cung sản phẩm và năng lực sản xuất trong nước để xác định tỷ lệ đáp ứng nhu cầu hiện tại, đồng thời đánh giá mức độ nhập khẩu và các yếu tố cạnh tranh từ sản phẩm ngoại NHTM cũng dự đoán biến động thị trường và ảnh hưởng của các chính sách xuất nhập khẩu liên quan đến các hiệp định thương mại quốc tế Cuối cùng, NHTM thẩm định thị trường mục tiêu, khả năng cạnh tranh và phương thức tiêu thụ, từ đó đưa ra những dự báo về khả năng tiêu thụ sản phẩm của dự án.
Mục đích chính của nghiên cứu kỹ thuật và công nghệ trong dự án là xác định và kiểm tra các thông số đầu vào, quy trình sản xuất, địa điểm sản xuất, cũng như nhu cầu thị trường Nghiên cứu này nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, đảm bảo phù hợp với các điều kiện hiện có, đồng thời đáp ứng các yêu cầu về chất lượng và số lượng sản phẩm.
Kỹ thuật và công nghệ trong các dự án, đặc biệt là dự án lớn, phụ thuộc vào các ngành kinh tế - kỹ thuật và rất phức tạp Do đó, cần tiến hành nghiên cứu bổ sung với sự tham gia của các chuyên gia có hiểu biết sâu sắc về từng lĩnh vực kỹ thuật cụ thể để hỗ trợ cho những dự án này.
Nội dung nghiên cứu kỹ thuật - công nghệ có sự khác biệt về mức độ phức tạp tùy thuộc vào từng loại dự án cụ thể Tuy nhiên, có một số vấn đề cơ bản cần được tập trung nghiên cứu, bao gồm các nội dung chính sau đây.
Khả năng đáp ứng các yếu tố đầu vào cho sản xuất bao gồm việc xác định nguyên liệu đầu vào, đánh giá tính ổn định và bền vững của nguồn cung cấp Cần xây dựng chiến lược đầu tư để phát triển mạng lưới cung cấp nguyên liệu, đồng thời phân tích những biến động về giá cả, tỷ giá ngoại tệ và khả năng cung cấp các yếu tố đầu vào.
Khi đánh giá địa điểm đầu tư, cần xem xét sự phù hợp với các yêu cầu về điều kiện tự nhiên, nguồn cung cấp nguyên liệu và khả năng tiêu thụ sản phẩm Đồng thời, địa điểm cũng phải tương thích với quy hoạch ngành, lãnh thổ và sơ đồ mạng lưới giao thông để đảm bảo hiệu quả hoạt động kinh doanh.
- Đánh giá quy mô dự án, công suất thiết kế của dự án.
Đánh giá công nghệ của dự án bao gồm việc xem xét mức độ tiên tiến của công nghệ, tính phù hợp với điều kiện phát triển của Việt Nam và khả năng ứng dụng thực tiễn Ngoài ra, cần thẩm định về phương diện tổ chức, quản lý và thực hiện dự án để đảm bảo hiệu quả và thành công trong quá trình triển khai.
Trong phần thẩm định, cán bộ đánh giá hình thức tổ chức quản lý dự án của chủ đầu tư, cơ cấu và trình độ tổ chức vận hành, cũng như nguồn nhân lực tham gia thực hiện dự án Khía cạnh tài chính của dự án là yếu tố quyết định việc ngân hàng thương mại có tham gia tài trợ vốn hay không Việc thẩm định tài chính giúp xác định hiệu quả tài chính của dự án, từ đó ngân hàng có cơ sở để quyết định số tiền cho vay, thời hạn vay và các điều kiện tín dụng khác Nội dung chính của thẩm định tài chính bao gồm các yếu tố liên quan đến khả năng sinh lợi và rủi ro tài chính của dự án.
- Thẩm tra mức độ hợp lý của tổng vốn đầu tư và tiến độ bỏ vốn;
- Thẩm tra nguồn vốn huy động để thực hiện dự án;
- Kiểm tra việc tính toán các khoản chi phí sản xuất hàng năm của dự án;
- Kiểm tra tính hợp lý của giá bán sản phẩm, doanh thu hàng năm của dự án;
- Kiểm tra tính chính xác của tỷ suất “r” trong phân tích tài chính (căn cứ vào chi phí sử dụng các nguồn vốn huy động);
- Thẩm định dòng tiền của dự án;
Kiểm tra các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính của dự án là bước quan trọng trong quá trình thẩm định Đánh giá các chỉ tiêu kinh tế xã hội giúp xác định lợi ích mà dự án mang lại cho nền kinh tế quốc gia và cộng đồng Các chỉ tiêu này cần được phân tích cụ thể để hiểu rõ tác động của dự án đối với nền kinh tế và xã hội Nội dung thẩm định về kinh tế - xã hội bao gồm việc xem xét các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả mà dự án tạo ra.
Phân tích các chỉ tiêu định lượng là rất quan trọng để đánh giá hiệu quả của dự án, bao gồm khả năng thu ngoại tệ, mức độ thu hút lao động và đóng góp vào ngân sách nhà nước Khả năng thu ngoại tệ của dự án phản ánh tiềm năng phát triển kinh tế, trong khi mức độ thu hút lao động cho thấy sự tạo ra việc làm và cải thiện đời sống cho người dân Cuối cùng, đóng góp của dự án vào ngân sách nhà nước không chỉ hỗ trợ cho các hoạt động công cộng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
- Xác định các nhân tố định tính:
+Thúc đẩy phát triển kinh tế ngành và liên ngành
THẨM ĐỊNH DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ CAO
Khái quát về dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
Sau 26 năm đổi mới, Việt Nam đã chuyển đổi thành công từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường, đạt được nhiều thành tựu trong sản xuất công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp Từ tình trạng thiếu lương thực, Việt Nam hiện là nước xuất khẩu gạo đứng thứ hai thế giới và nổi tiếng với các sản phẩm nông nghiệp như café, hồ tiêu, chè, cá tra Tuy nhiên, ngành nông nghiệp vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm năng suất lao động thấp, chất lượng sản phẩm chưa cao, và thị trường tiêu thụ hạn chế Hơn nữa, sản phẩm chủ yếu mang tính "thô", kém ứng dụng khoa học công nghệ, dẫn đến lãng phí tài nguyên và tác động tiêu cực đến môi trường Để vượt qua những thách thức này, cần có những hướng đi mới và táo bạo, đặc biệt là đầu tư vào các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, điều này trở thành nhu cầu cấp bách.
Có hiệu lực từ giữa tháng 3/2017, Quyết định 738 của Bộ NN&PTNT quy định tiêu chí xác định các chương trình và dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (CNC) và nông nghiệp sạch Quyết định này nhằm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp ứng dụng CNC, áp dụng cho tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này.
Chương trình nông nghiệp ứng dụng CNC được thiết lập theo Quyết định, nhằm giải quyết toàn diện chuỗi vấn đề trong sản xuất và kinh doanh nông nghiệp Mục tiêu chính của chương trình là triển khai các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và phát triển bền vững trong ngành nông nghiệp.
Dự án nông nghiệp ứng dụng CNC phải đáp ứng được một trong các tiêu chí:
Các dự án đầu tư trong khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (CNC) phải được cấp có thẩm quyền quyết định thành lập, và các dự án này cần được UBND tỉnh, thành phố công nhận Doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng CNC phải có giấy chứng nhận từ Bộ NN&PTNT Ngoài ra, các dự án nông nghiệp ứng dụng CNC khác áp dụng công nghệ hiện đại, tạo ra sản phẩm chất lượng cao và thân thiện với môi trường theo Quyết định 738 Đối với các dự án nông nghiệp sạch, Quyết định 738 quy định rõ tiêu chí an toàn thực phẩm, yêu cầu các cơ sở sản xuất phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo các thông tư liên quan của Bộ NN&PTNT, bao gồm cả chứng nhận VietGAP cho sản phẩm nông nghiệp.
Dự án đầu tư mới vào sản xuất nông nghiệp sạch phải tuân thủ các quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cấp quốc gia hoặc quốc tế như VietGAP, GlobalGAP, ASC, IMC Những dự án này được coi là nông nghiệp sạch.
Bộ NN&PTNT đã ban hành tiêu chí xác định chương trình và dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp sạch, cùng với Danh mục 4 nhóm công nghệ CNC ứng dụng trong nông nghiệp Các nhóm công nghệ này bao gồm: công nghệ sinh học trong nông nghiệp, kỹ thuật canh tác, nuôi trồng và bảo quản, công nghệ tự động hóa, và công nghệ sản xuất vật tư nông nghiệp.
Dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao sẽ cách mạng hóa sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam, nâng cao năng suất và sản lượng để đáp ứng nhu cầu thị trường và người tiêu dùng Để đạt được điều này, cần một sự đột phá trong tư duy và phương pháp làm việc trong ngành nông nghiệp Việc áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến và công nghệ hiện đại vào sản xuất nông nghiệp, kết hợp với nguồn lực đất đai và con người của Việt Nam, sẽ giúp gia tăng sản lượng nông sản với chất lượng đảm bảo.
Việc tăng cường đầu tư vào các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là một yêu cầu cấp thiết cho nền kinh tế Việt Nam Do nguồn vốn đầu tư thường rất lớn, khả năng tài chính của doanh nghiệp thường không đủ để đáp ứng 100% vốn cần thiết Vì vậy, sự tham gia tài trợ vốn từ các ngân hàng thương mại là cần thiết Tuy nhiên, để đảm bảo lợi ích cho cả ngân hàng và chủ đầu tư, bước đầu tiên là tiến hành thẩm định các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Đặc điểm của dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao ảnh hưởng đến công tác thẩm định dự án
Các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao có những đặc điểm nổi bật, phụ thuộc vào mức độ đầu tư và việc áp dụng công nghệ tiên tiến một cách toàn diện trong lĩnh vực nông nghiệp Những đặc điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến quy trình thẩm định dự án, yêu cầu sự đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của dự án.
- Thứ nhất, các dự án đầu tư trong nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao có mức độ rủi ro cao.
Ngành nông nghiệp, với tính chất sản xuất sản phẩm sinh học, thường chịu ảnh hưởng từ các yếu tố tự nhiên như khí hậu, thời tiết, thổ nhưỡng và dịch bệnh, dẫn đến mức độ rủi ro cao cho các dự án đầu tư Các yếu tố bất định trong quá trình triển khai và vận hành dự án có thể gây ra tiềm ẩn rủi ro lớn Hơn nữa, do sản phẩm nông nghiệp mang tính thời vụ, nhu cầu bảo quản và tích trữ rất cao, trong khi thời gian bảo quản lại ngắn, điều này có thể làm giảm hiệu quả tài chính khi sản phẩm không được tiêu thụ tối đa.
- Thứ hai, các dự án đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thường có thời gian hoàn vốn dài.
Các dự án đầu tư nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thường có thời gian hoạt động và hoàn vốn dài, với tỷ suất lợi nhuận không cao, làm cho chúng kém hấp dẫn hơn so với các dự án công nghiệp và dịch vụ Tại Việt Nam, phần lớn các dự án nông nghiệp được thực hiện bằng nguồn vốn Nhà nước Chu kỳ sản xuất của cây trồng và vật nuôi rất đa dạng và phức tạp, do đó, các dự án đầu tư trong lĩnh vực này cần tuân thủ và phù hợp với đặc tính sinh học của từng loại cây trồng và vật nuôi.
Các điều kiện kinh tế, xã hội và hạ tầng tại khu vực triển khai dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thường gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quá trình thực hiện dự án.
Các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao thường được triển khai tại khu vực nông thôn, nơi mà điều kiện kinh tế và xã hội còn gặp nhiều khó khăn Hạ tầng kém phát triển, như thiếu điện và đường giao thông chưa được nâng cấp, làm tăng thách thức cho các dự án này Mức sống của người dân thấp cũng ảnh hưởng đến khả năng tiêu thụ sản phẩm từ các dự án nông nghiệp công nghệ cao, tạo ra mối quan tâm lớn cho nền kinh tế và ngành nông nghiệp.
- Thứ tư, trong các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đòi hỏi đội ngũ lao động chất lượng cao và công nghệ hiện đại.
Các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại vùng nông thôn yêu cầu sử dụng nhiều nguồn tài nguyên đất và nước Tuy nhiên, nhờ vào việc áp dụng công nghệ tiên tiến hàng đầu thế giới, những dự án này cần một lực lượng lao động có tay nghề cao, được đào tạo bài bản Công nghệ được sử dụng chủ yếu là chuyển giao từ các nước phát triển có nền nông nghiệp hiện đại.
- Thứ năm, nguồn vốn huy động để thực hiện các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ thường là từ bên ngoài và có giá trị rất lớn.
Nguồn vốn tích lũy từ các gia đình và nhà sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam thường ở mức thấp, dẫn đến việc các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chủ yếu phụ thuộc vào nguồn vốn từ bên ngoài Hiện nay, vốn đầu tư cho nông nghiệp chủ yếu đến từ ngân sách Nhà nước, vốn tín dụng Nhà nước, vốn tín dụng kinh doanh, vốn đầu tư của khu vực dân doanh và vốn FDI, trong đó vốn Nhà nước chiếm tỷ lệ lớn nhất Các dự án nông nghiệp công nghệ cao từ các nước phát triển yêu cầu chi phí lớn cho việc mua máy móc, xây dựng cơ sở hạ tầng, giống cây trồng và vật nuôi, cũng như chi phí quản lý và tư vấn chuyển giao công nghệ Do đó, tổng vốn đầu tư cho các dự án này có giá trị rất lớn.
Các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Việt Nam có những đặc điểm khác biệt so với các dự án truyền thống, do đó, công tác thẩm định dự án cũng cần phải áp dụng những tiêu chí riêng biệt.
Vai trò và yêu cầu đối với công tác thẩm định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
a Vai trò của công tác thẩm định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao
Việc thẩm định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao có vai trò thiết yếu tương tự như thẩm định dự án đầu tư tại các ngân hàng thương mại Tuy nhiên, do đặc thù của ngành nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với vốn đầu tư lớn, công nghệ tiên tiến và nhiều rủi ro, vai trò của thẩm định trong lĩnh vực này càng trở nên quan trọng hơn.
Việc thẩm định dự án đầu tư là cần thiết để đánh giá tính khả thi, hiệu quả tài chính, khả năng trả nợ và các rủi ro tiềm ẩn, từ đó hỗ trợ quyết định cho vay hay từ chối cho vay Doanh nghiệp thường xem xét dự án từ góc độ lợi ích riêng, nên thẩm định giúp đảm bảo tính khách quan và hợp lý trong phương án vay Ngoài ra, cán bộ thẩm định ngân hàng có thể phát hiện sai sót và ý tưởng không phù hợp trong quá trình lập dự án, từ đó đề xuất các biện pháp khắc phục.
Công tác thẩm định đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các tiêu cực trong hoạt động tín dụng của ngân hàng, bao gồm việc hạn chế tình trạng móc ngoặc giữa cán bộ ngân hàng và khách hàng, từ đó bảo vệ vốn vay của ngân hàng.
Công tác thẩm định dự án có vai trò quan trọng trong việc đề xuất mức cho vay, thời gian cho vay và tiến độ giải ngân phù hợp với từng phương án vay vốn Mặc dù ngân hàng đã quy định cụ thể về tỷ lệ và phương thức cho vay, nhưng mỗi trường hợp xin vay vốn đều có những đặc điểm riêng Do đó, cán bộ thẩm định cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố khách quan và chủ quan để áp dụng tỷ lệ cho vay thích hợp Ý kiến đề xuất từ cán bộ thẩm định sẽ là cơ sở quan trọng để các cấp thẩm quyền xem xét và phê duyệt đề xuất cho vay vốn, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Công tác Thẩm định trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng đóng vai trò quan trọng, với yêu cầu chính yếu là tính chính xác và chân thực Để phát huy hết ý nghĩa và hiệu quả của công tác này, việc bảo đảm tính chính xác và chân thực là điều kiện tiên quyết.
Trong cơ chế thị trường hiện nay, yếu tố kịp thời được coi là rất quan trọng, vì "thời gian là vàng là bạc" Nhà đầu tư luôn mong muốn rút ngắn thời gian thẩm định mà vẫn đảm bảo chất lượng, điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững cho BacABank so với các ngân hàng khác Quy chế hoạt động thẩm định của ngân hàng đã quy định rõ ràng về thời gian thẩm định cho từng loại phương án đầu tư.
Độc lập và khách quan là yêu cầu thiết yếu đối với cán bộ thẩm định ngân hàng Để đảm bảo thực hiện tốt các yêu cầu này, cán bộ thẩm định cần phải là những nhân viên có kinh nghiệm và làm việc trung thực Chỉ khi đảm bảo tính khách quan, họ mới có thể đáp ứng được các tiêu chí cần thiết trong quá trình thẩm định.
Phân cấp trong hoạt động cho vay tại ngân hàng là yếu tố quan trọng trong quy trình thẩm định, giúp đảm bảo tính khách quan và khoa học Việc này không chỉ tạo ra sự chặt chẽ trong công tác thẩm định mà còn góp phần giảm thiểu rủi ro trong hoạt động cho vay.
Việc xác định và thực hiện hiệu quả các yêu cầu trong công tác thẩm định tại ngân hàng là rất quan trọng Điều này không chỉ giúp nâng cao vai trò của ngân hàng mà còn cải thiện hiệu quả hoạt động cho vay, từ đó mang lại lợi ích bền vững và to lớn cho tổ chức.
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CÔNG TÁC THẨM ĐỊNH DỰ ÁN NÔNG NGHIỆP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ CAO
Nhân tố chủ quan
a) Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức của cán bộ thẩm định dự án
Cán bộ thẩm định, hay cán bộ tín dụng, đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích và đánh giá dự án Họ sử dụng cơ sở khoa học để thực hiện quy trình thẩm định, bao gồm thu thập, xử lý thông tin và đưa ra các nhận định về tín dụng Một đánh giá sai lầm có thể dẫn đến việc từ chối dự án tiềm năng hoặc chấp nhận dự án không hiệu quả, do đó, chất lượng công tác thẩm định phụ thuộc vào năng lực của cán bộ Đối với cán bộ thẩm định dự án đầu tư nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, ngoài kiến thức và kỹ năng chung, cần có hiểu biết sâu về nông nghiệp và các công nghệ liên quan, cùng với khả năng tư duy logic về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dự án như đất, nước, thời tiết và giống cây trồng vật nuôi Chất lượng thông tin là yếu tố quyết định trong quá trình thẩm định.
Thẩm định dự án là quá trình xem xét và đánh giá thông tin liên quan đến dự án đầu tư, trong đó chất lượng và tính kịp thời của thông tin đóng vai trò quan trọng Đối với các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, thông tin chính xác là yếu tố then chốt, vì thông tin không chính xác có thể dẫn đến sai lầm trong thẩm định Ngân hàng không chỉ dựa vào thông tin từ khách hàng mà còn tìm kiếm các nguồn thông tin đáng tin cậy khác như chiến lược phát triển ngành, quy hoạch xây dựng, số liệu thống kê, và các nghiên cứu từ các cơ quan chuyên môn, đặc biệt là các viện, trung tâm nghiên cứu thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và các trường đại học để đảm bảo chất lượng thẩm định dự án.
Việc thu thập thông tin đầy đủ là rất quan trọng để đánh giá đầu tư một cách khách quan và chính xác, từ đó giảm thiểu sai sót Do đó, cần chú trọng vào việc thu thập các thông tin quyết định liên quan đến đầu tư.
Tính kịp thời của thông tin đóng vai trò quan trọng trong chất lượng thẩm định dự án đầu tư, ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng, đồng thời có thể làm mất cơ hội tài trợ cho các dự án tốt trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay Đối với các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, thông tin thị trường là yếu tố quyết định đến tính khả thi và hiệu quả của dự án Việc thu thập thông tin thị trường chậm trễ, không chính xác hoặc không đầy đủ có thể dẫn đến đánh giá sai về hiệu quả dự án, từ đó làm cho kết quả thẩm định không đảm bảo và dễ dẫn đến quyết định sai lầm trong quá trình đầu tư.
Tổ chức điều hành đóng vai trò quan trọng trong việc bố trí và quy định trách nhiệm cũng như quyền hạn của các cá nhân và bộ phận tham gia thẩm định Sự sắp xếp này không chỉ ảnh hưởng đến quy trình thực hiện mà còn tác động gián tiếp đến chất lượng thẩm định Một tổ chức điều hành hiệu quả có thể nâng cao chất lượng thẩm định, trong khi một cấu trúc kém có thể trở thành yếu tố kìm hãm sự phát triển bên trong ngân hàng.
Công tác thẩm định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao cần được tổ chức một cách khoa học và chặt chẽ, khai thác tối đa khả năng sáng tạo của cá nhân và tập thể Ngân hàng phải thiết lập cơ chế kiểm tra và giám sát hiệu quả bằng cách thành lập bộ phận kiểm soát nội bộ độc lập, dưới sự lãnh đạo của ban giám đốc, nhằm giảm thiểu rủi ro trong quá trình thẩm định, đặc biệt là đối với các dự án nông nghiệp có mức độ rủi ro cao Bên cạnh đó, việc đảm bảo điều kiện vật chất phục vụ cho công tác thẩm định cũng là yếu tố quan trọng không thể thiếu.
Để đảm bảo chất lượng thẩm định DAĐT, môi trường thẩm định cần phải thuận lợi với cơ sở vật chất kỹ thuật đầy đủ Điều này giúp cán bộ thẩm định thu thập và xử lý thông tin một cách chính xác và kịp thời, từ đó nâng cao chất lượng thẩm định Do đó, các ngân hàng thương mại (NHTM) liên tục cải tạo cơ sở vật chất, cải tiến công nghệ và nghiên cứu, triển khai phần mềm ứng dụng nhằm hỗ trợ công tác thẩm định hiệu quả hơn.
Thẩm định dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là một quá trình phức tạp, đòi hỏi chi phí hợp lý để đảm bảo môi trường làm việc thuận lợi và hỗ trợ cán bộ thẩm định trong việc thu thập và xử lý thông tin Chi phí này bao gồm chi phí thu nhận thông tin, khảo sát thực tế, thuê chuyên gia và đầu tư cơ sở vật chất như máy tính và phần mềm chuyên dụng Việc tính toán chi phí thẩm định cần phải phù hợp với quy mô và tính chất của dự án Nếu chi phí quá thấp, sẽ khó đảm bảo nguồn thông tin chính xác và không thể thuê chuyên gia cho các dự án có công nghệ phức tạp, dẫn đến chất lượng thẩm định không đảm bảo Ngược lại, chi phí thẩm định cũng không nên quá cao để tránh lãng phí và giảm hiệu quả của quá trình thẩm định.
