Lời giới thiệu
Môn Giáo dục công dân tại trường Trung học phổ thông đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục thế hệ tương lai của đất nước Môn học này không chỉ cung cấp kiến thức cơ bản về đạo đức, pháp luật và các vấn đề chính trị xã hội thực tiễn, mà còn trang bị cho học sinh thế giới quan, phương pháp luận khoa học và tư duy biện chứng duy vật Điều này góp phần nâng cao chất lượng học tập và phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu xã hội và xu thế hội nhập quốc tế hiện nay.
Giảng dạy triết học cho học sinh lớp 10 hiện nay gặp nhiều khó khăn do kiến thức này mới mẻ, trừu tượng và khó hiểu Điều này dẫn đến việc học sinh thiếu hứng thú, thường chỉ học vẹt mà không nắm bắt được giá trị thực tiễn và sự cải tạo bản thân mà triết học mang lại.
Xuất phát từ thực tế giảng dạy, tôi luôn trăn trở làm sao để học sinh lớp 10 tiếp thu tri thức một cách dễ dàng và hứng thú Để tạo niềm đam mê cho cả học sinh và người dạy, tôi đã lựa chọn đề tài “Hướng dẫn ôn tập chuyên đề Một số quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật” trong môn Giáo dục công dân làm sáng kiến kinh nghiệm cho năm học 2019 - 2020.
Tên sáng kiến
Hướng dẫn ôn tập chuyên đề “Một số quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật” môn Giáo dục công dân lớp 10
1 download by : skknchat@gmail.com
Lĩnh vực áp dụng
Hướng dẫn ôn tập chuyên đề trong sáng kiến của tôi được thực hiện khảo nghiệm ở môn Giáo dục công dân lớp 10, tập trung vào ba bài trong chương trình Giáo dục công dân lớp 10.
- Bài 4: Nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng.
- Bài 5: Cách thức vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng.
- Bài 6: Khuynh hướng phát triển của sự vật và hiện tượng.
Ngày áp dụng lần đầu
Mô tả bản chất của sáng kiến
Kết quả thu được trước khi áp dụng sáng kiến
Qua khảo sát chất lượng lần 1 năm học 2019 - 2020 môn GDCD, tôi nhận thấy nhiều học sinh còn nhầm lẫn kiến thức giữa các chuyên đề do chưa nắm vững nội dung bài học và chưa biết vận dụng kiến thức để giải quyết tình huống trong đề thi Kết quả khảo sát cho thấy hai lớp 10M và 10N mà tôi trực tiếp giảng dạy có những điểm cần cải thiện.
Bảng 1: Thống kê làn điểm khảo sát môn GDCD năm 2019 – 2020
Theo bảng thống kê, có 10 học sinh đạt điểm từ 4 đến 5.75 môn GDCD, trong khi không có học sinh nào đạt điểm từ 9 đến 10 Nguyên nhân chủ yếu là do các em chưa hiểu rõ nội dung kiến thức bài học, đặc biệt là những phần trừu tượng, và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn còn hạn chế.
5 3 Các giải pháp sáng tạo đã thực hiện
Dựa trên thực trạng và kết quả đã nêu, cùng với kinh nghiệm giảng dạy cá nhân, tôi đề xuất một số giải pháp nhằm hỗ trợ học sinh ôn tập chuyên đề về các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật trong môn học này.
3 download by : skknchat@gmail.com
GDCD 10 có khả năng ghi nhớ tốt, đạt kết cao Việc áp dụng sáng kiến này được tôi tiến hành vào kì 1 năm học 2019 – 2020.
5.3.1 Hệ thống và nắm được kiến thức cơ bản theo bài
* Bài 4: Nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng
1 Thế nào là mâu thuẫn?
- Cần phân biệt mâu thuẫn thông thường và mâu thuẫn Triết học
- Trạng thái xung đột, chống đối nhau a Mặt đối lập của mâu thuẫn
Trong quá trình vận động và phát triển, sự vật và hiện tượng thường có những khuynh hướng, tính chất và đặc điểm phát triển theo những chiều hướng trái ngược nhau Điều này tạo ra sự đa dạng và phong phú trong cách mà các yếu tố này tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau.
- Ví dụ: Điện tích âm và điện tích dương.
2.Mâu thuẫn là nguồn gốc vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng a Giải quyết mâu thuẫn
Mâu thuẫn cơ bản được giải quyết dẫn đến sự chuyển hóa của sự vật và hiện tượng thành những hình thức mới Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập chính là nguồn gốc và động lực phát triển của sự vật và hiện tượng Điều này cho thấy rằng mâu thuẫn chỉ có thể được giải quyết thông qua quá trình đấu tranh.
4 download by : skknchat@gmail.com
- Mâu thuẫn chỉ được giải quyết bằng sự đấu tranh giữa các mặt đối lập, không phải bằng con đường điều hòa mâu thuẫn.
- Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta phải:
+ Biết phân tích những mâu thuẫn trong nhận thức, trong rèn luyện phẩm chất đạo đức.
+ Phân biệt đâu là đúng, đâu là sai, cái gì là tiến bộ, cái gì là lạc hậu để nâng cao nhận thức khoa học, phát triển nhân cách.
-Biện pháp giải quyết mâu thuẫn trong cuộc sống tập thể phải: + Tiến hành phê bình và tự phê bình.
+ Tráng thái độ xuê xoa “dĩ hòa vi quý” không dám đấu tranh chống lại tiêu cực lạc hậu.
* Bài 5: Cách thức vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng vật, hiện tượng khác. hiện tượng.
3.Quan hệ về sự biến đổi về lượng và sự biến đổi về chất a Sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất
- Trong mỗi sự vật, hiện tượng lượng biến đổi trước (biến đổi dần dần).
- Khi sự biến đổi đạt tới một giới hạn nhất định thì làm cho chất biến đổi.
- Giới hạn tại đó sự biến đổi về lượng chưa làm thay đổi về chất của sự vật và hiện tượng được gọi là độ.
5 download by : skknchat@gmail.com
Điểm nút là giới hạn mà tại đó sự biến đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi chất của sự vật và hiện tượng Khi chất mới xuất hiện, nó đồng thời mang theo một lượng mới tương ứng.
- Chất biến đổi sau và biến đổi nhanh chóng.
Mỗi sự vật và hiện tượng đều có những đặc trưng và lượng phù hợp riêng Do đó, khi chất mới ra đời, nó sẽ bao hàm một lượng mới tương ứng.
- Phân biệt giữa chất và lượng chỉ mang tính chất tương đối.
- Trong học tập, rèn luyện, chúng ta phải kiên trì nhẫn nại, không coi thường việc nhỏ
- Mọi hành động nôn nóng, nửa vời đều không mang lại kết quả như mong muốn, tránh trường hợp “già néo đứt dây”, “quá mù sang mưa”.
* Bài 6: Khuynh hướng vận động, phát triển của sự vật và hiện tượng
- Xóa bỏ sự tồn tại của một sự vật, hiện tượng nào đó.
Phủ định xảy ra khi có sự can thiệp từ bên ngoài, làm cản trở hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển của sự vật Tuy nhiên, sự phủ định này cũng đồng thời kế thừa những yếu tố tích cực còn phù hợp để phát triển cái mới Dù đôi khi cái mới có thể tạm thời thất bại, nhưng theo quy luật chung, cái mới sẽ cuối cùng chiến thắng cái cũ.
+ Không nên ảo tưởng về sự ra đời dễ dàng của cái mới.
+ Không nên nhầm lẫn phủ định là tiêu cực, khẳng định mới là tích cực.
+ Không nên nhầm lẫn giữa cái mới và lạ Cái lạ chưa hẳn đã mới Cái mới chưa hẳn đã là cái tiến bộ.
+ Phải tôn trọng quá khứ.
5.3.2 Làm đề trắc nghiệm khách quan theo chuyên đề
Sau khi hệ thống hóa và củng cố kiến thức cơ bản cho học sinh, tôi thiết kế đề trắc nghiệm khách quan theo từng chuyên đề và hướng dẫn cách giải quyết Mục tiêu là giúp học sinh nắm vững kiến thức, từ đó áp dụng vào các tình huống thực tiễn một cách hiệu quả.
Trong quá trình vận động và phát triển, sự vật và hiện tượng thường thể hiện những khuynh hướng, tính chất và đặc điểm khác nhau, phát triển theo những chiều hướng trái ngược nhau.
A mặt đối lập của mâu thuẫn.
C mặt liên hệ của mâu thuẫn.
B sự đấu tranh giữa các mặt đối lập.
D sự thống nhất giữa các mặt đối lập.
- Xác định từ khóa để nhớ kiến thức bài học: chúng phát triển theo những chiều hướng trái ngược nhau.
7 download by : skknchat@gmail.com
Câu 2: Hai mặt đối lập liên hệ gắn bó với nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau, Triết học là
A sự tác động, bài trừ, gạt bỏ nhau B sự đấu tranh giữa các mặt đối lập.
C mặt đối lập của mâu thuẫn D sự thống nhất giữa các mặt đối lập.
- Xác định từ khóa để nhớ kiến thức bài học: hai mặt đối lập liên hệ, gắn bó với nhau, làm tiền đề cho nhau.
Câu 3: Khi nói đến mặt đối lập của mâu thuẫn là nói đến những mặt đối lập ràng buộc nhau
A bên trong B bên ngoài C nhanh chóng D chậm dần.
Xác định từ khóa để ghi nhớ kiến thức bài học về mâu thuẫn triết học là rất quan trọng Mâu thuẫn triết học thể hiện sự ràng buộc nội tại, trong khi mâu thuẫn bên ngoài chỉ là những khác biệt thông thường Ví dụ, sự khác biệt về màu da giữa bạn A và bạn B, một người da trắng và một người da hơi nâu, minh họa cho khái niệm này.
Câu 4: Với quan niệm thông thường, mâu thuẫn được hiểu là trạng thái
C xung đột, chống đối nhau.
B tác động, bài trừ, gạt bỏ nhau.
Mâu thuẫn thông thường là những xung đột không ràng buộc, tồn tại trong một chỉnh thể Chúng luôn hiện hữu bên ngoài và thường xuyên chống chọi, xung đột với nhau.
Các mặt đối lập tồn tại song song và phát triển theo những hướng trái ngược, dẫn đến việc chúng thường xuyên tác động lẫn nhau, đồng thời bài trừ và gạt bỏ nhau.
A sự thống nhất giữa các mặt đối lập B mặt liên hệ của mâu thuẫn.
C sự đấu tranh giữa các mặt đối lập D mặt đối lập của mâu thuẫn.
Xác định từ khóa để ghi nhớ kiến thức bài học là sự đấu tranh giữa các mặt đối lập, trong đó các mặt đối lập vận động theo những chiều hướng trái ngược nhau và luôn tác động, bài trừ, gạt bỏ lẫn nhau.
8 download by : skknchat@gmail.com
Câu 6: Mâu thuẫn chỉ giải quyết bằng sự đấu tranh giữa các mặt đối lập, không phải bằng con đường điều hòa mâu thuẫn là nói tới
A nội dung giải quyết mâu thuẫn.
C nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn.
B bài học giải quyết mâu thuẫn.
D hình thức giải quyết mâu thuẫn.
- Xác định từ khóa để nhớ kiến thức bài học: Cách giải quyết mâu thuẫn bằng sự đấu tranh thể hiện nguyên tắc.
Câu 7: Theo Triết học Mác Lê – nin, mâu thuẫn là một chỉnh thể, trong đó hai mặt đối lập vừa thống nhất với nhau, vừa
Trong mỗi mâu thuẫn, luôn có hai mặt đối lập vừa thống nhất trong một chỉnh thể, vừa đấu tranh với nhau Cuộc đấu tranh giữa các mặt đối lập này không chỉ thúc đẩy sự vận động và phát triển của sự vật, mà còn là yếu tố quyết định cho sự tồn tại của chúng.
Câu 8: Để trở thành mặt đối lập của mâu thuẫn, các mặt đối lập phải A thống nhất biện chứng với nhau.
B vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau.
C liên tục đấu tranh với nhau.
D vừa liên hệ vừa đấu tranh với nhau.
Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
Đối với giáo viên
Giáo viên cần được đào tạo chuyên môn vững vàng và nhanh nhạy trong việc nắm bắt thông tin về sự kiện, kinh tế, pháp luật, và văn hóa xã hội Họ cũng cần thu thập và khai thác thông tin từ nhiều kênh khác nhau để làm phong phú thêm dữ liệu trong quá trình giảng dạy.
Giáo viên cần có chuyên môn và kỹ thuật trong việc ra đề trắc nghiệm, đảm bảo nội dung khoa học và phù hợp với chương trình học Đề thi cũng phải mang tính thực tiễn, khai thác thông tin từ cuộc sống, giúp cho học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn hiểu biết thêm về các sự kiện xã hội Sự mới mẻ trong từng đề trắc nghiệm sẽ làm phong phú nội dung, tạo sự hứng thú cho học sinh trong quá trình học tập.
Giáo viên cần có tâm huyết với nghề và liên tục nâng cao tri thức, đặc biệt là trong các lĩnh vực xã hội và những vấn đề thời sự quan trọng.
Đối với học sinh
- Học sinh cần chủ động, tự giác, tích cực trong việc học và làm bài Luôn rèn luyện kĩ năng học và làm bài một cách chủ động.
24 download by : skknchat@gmail.com
- Biết nắm bắt thông tin và vận dụng linh hoạt các phương pháp học và làm bài thi trắc nghiệm.
Đối với nhà trường
- Nhà trường luôn quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ giáo viên phát huy năng lực của mình phục vụ tốt cho quá trình dạy học.
Trường thường xuyên tổ chức các kỳ thi khảo sát theo đợt, theo khối và theo đề chung, giúp giáo viên và học sinh nhận diện những hạn chế cũng như ưu điểm trong quá trình học tập Qua đó, cả hai bên có thể bổ sung, sửa chữa và phát huy những điểm mạnh để nâng cao hiệu quả học tập.
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý của tác giả và theo ý của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có)
Sau khi thực hiện đề tài hướng dẫn học sinh ôn tập chuyên đề Một số quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật trong môn GDCD lớp 10, tôi đã đạt được những kết quả khả quan ban đầu.
+ Phần nào giáo viên nắm chắc hơn kiến thức môn học và kĩ thuật ra đề cũng như phương pháp làm bài thi trắc nghiệm.
Bài viết cung cấp kiến thức cơ bản cần thiết để ôn tập hiệu quả cho các chuyên đề Ngoài ra, người học sẽ phát triển kỹ năng vận dụng thành thạo các phương pháp làm bài thi trắc nghiệm, giúp tránh những sai lầm thường gặp trong quá trình làm bài.
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả
Học sinh có phương pháp ôn bài hiệu quả giúp nắm bắt kiến thức một cách nhanh chóng và toàn diện, đồng thời biết cách làm bài thi trắc nghiệm Điều này không chỉ tạo hứng thú và niềm yêu thích cho môn học mà còn giảm căng thẳng trong quá trình ôn tập và thi khảo sát.
Áp dụng phương pháp này, giáo viên đã đạt được kết quả tích cực trong các kỳ thi khảo sát của trường Điều này không chỉ được đồng nghiệp đánh giá cao mà còn có thể được áp dụng hiệu quả trong quá trình giảng dạy và ôn thi.
25 download by : skknchat@gmail.com
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân
Sáng kiến đã mang lại tác động tích cực cho việc giảng dạy của giáo viên và hỗ trợ học sinh trong quá trình ôn tập và làm bài thi.
Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có)
TT Tên tổ chức/cá nhân
26 download by : skknchat@gmail.com