Lời giới thiệu
Dạy học tích hợp là nguyên tắc quan trọng trong giáo dục hiện đại, giúp phát huy tính tích cực của học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường học.
Dạy học tích hợp là phương pháp giáo dục tìm kiếm sự giao thoa giữa các môn học, nhằm phát hiện những khái niệm và tư tưởng chung Kể từ những năm 1960, ý tưởng tích hợp đã được áp dụng trong việc xây dựng chương trình dạy học Tích hợp, theo lý thuyết hệ thống, thể hiện sự liên kết giữa các phần tử riêng lẻ để tạo thành một tổng thể thống nhất, đồng thời mô tả quá trình dẫn đến trạng thái liên kết này.
Các môn học, đặc biệt là trong cùng một khối nhóm tự nhiên hoặc xã hội, luôn hỗ trợ lẫn nhau, với nội dung của môn này thường xuất hiện trong môn khác Việc kết hợp kiến thức từ nhiều bộ môn liên quan là cần thiết để giúp người học hiểu sâu sắc hơn và giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng và khoa học.
Sinh học là môn khoa học nghiên cứu thế giới sống, với nhiệm vụ tìm hiểu bản chất và các quy luật của sự sống Sự sống được hình thành từ sự tương tác giữa các yếu tố vô sinh và hữu sinh trong tự nhiên và xã hội Để hiểu rõ hơn về sinh học, cần xem xét mối quan hệ tương tác giữa nó và các ngành khoa học khác như vật lý, hóa học và công nghệ.
Giúp các em hiểu rõ các quá trình và cơ chế hoạt động của sự sống thông qua việc áp dụng kiến thức về hóa học, vật lý, sinh học và công nghệ.
1 download by : skknchat@gmail.com
Hình thành thế giới quan duy vật biện chứng ở học sinh liên quan đến các quá trình vật lý và hóa học trong hệ sống, đồng thời chịu sự chi phối của các quy luật tổ chức sống, thể hiện sự thống nhất của giới tự nhiên.
- Tạo hứng thú học tập cho học sinh vì những kiến thức trong bài học có thể vận dụng vào thực tế đời sống.
- Rèn kỹ năng quan sát tranh, kênh hình, phát hiện kiến thức.
- Rèn kỹ năng hoạt động nhóm Phân tích hình vẽ, tư duy so sánh – phân tích – tổng hợp kiến thức để rút ra nội dung chính cần đạt được.
- Kỹ năng khái quát hóa kiến thức.
- Rèn kỹ năng trình bày và bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể.
- Đề xuất được cách sống hòa nhập cộng đồng: tôn trọng, đoàn kết và tích cực tham gia hoạt động tập thể.
- Giải thích được bản chất các hiện tượng của thế giới sống.
- Biết vận dụng kiến thức học được vào giải quyết các tình huống thực tế đời sống.
- Xây dựng ý thức tự giác, ý thức bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống.
* Định hướng năng lực đạt được:
Năng lực tự chủ và tự học là khả năng của học sinh trong việc lập kế hoạch học tập, xác định mục tiêu cụ thể, xây dựng kế hoạch thực hiện, phân công nhiệm vụ và hoàn thành các sản phẩm cần thiết.
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Phát hiện tình huống có vấn đề, nảy sinh mâu thuẫn, đề xuất cách giải quyết.
- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Hình thành năng lực giao tiếp thông qua làm việc nhóm, tranh luận nhóm, trình bày báo cáo.
- Năng lực ngôn ngữ: Báo cáo kết quả nghiên cứu và hoạt động nhóm.
- Năng lực tin học: Biết sử dụng internet để thu thập thông tin.
2 download by : skknchat@gmail.com
Từ những nghiên cứu đó tôi lựa chọn đề tài: “Hiệu quả dạy và học chủ đề tích hợp
Các nguyên tố hóa học và quá trình vận chuyển chất qua màng sinh chất là nội dung chính của SKKN năm học này, nhằm tổ chức hoạt động tự học cho học sinh một cách hiệu quả.
- Nâng cao chất lượng dạy học môn Sinh học lớp 10.
Phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo trong học tập của học sinh là yếu tố quan trọng giúp nâng cao năng lực của người học Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển phẩm chất cá nhân mà còn trang bị cho họ khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống.
Tên sáng kiến
HIỆU QUẢ DẠY VÀ HỌC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP “CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ
SỰ VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT” THEO PHƯƠNG PHÁP
VÀ KỸ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH
- Họ và tên: Nguyễn Thị Yên Hoa
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Bình Xuyên
- E_mail: nguyenyenhoa.c3binhxuyen@vinhphuc.edu.vn
4 Chủ đầu tư sáng kiến: Nguyễn Thị Yên Hoa
Mô tả bản chất của sáng kiến
- Sáng kiến nghiên cứu các vấn đề sau:
1 Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp
+ Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp tích hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực.
+ Nghiên cứu tổng quan về phương pháp, kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.
2 Thiết kế và tổ chức dạy học một chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.
3 download by : skknchat@gmail.com
- Sáng kiến được trình bày gồm 3 phần:
PHẦN I CƠ SỞ LÝ LUẬN
+ Nghiên cứu tổng quan về dạy học tích hợp tích hợp và một số kỹ thuật dạy học tích cực.
+ Nghiên cứu tổng quan về phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh
Nội dung: Thiết kế một chủ đề tích hợp theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.
Nội dung: Tổ chức dạy học - phân tích kết quả và đánh giá.
PHẦN I CƠ SỞ LÝ LUẬN
1 Lý do chọn đề tài
4 download by : skknchat@gmail.com
Sư phạm tích hợp, theo Xavier Roegiers, là một quan niệm giáo dục giúp học sinh phát triển những năng lực cần thiết cho việc học tập trong tương lai và hòa nhập vào cuộc sống lao động Mục tiêu của sư phạm tích hợp là tạo ra một quá trình học tập có ý nghĩa, góp phần hình thành những kỹ năng rõ ràng cho học sinh.
Như vậy, theo quan điểm của Xavier Roegiers, năng lực là cơ sở của khoa sư phạm tích hợp, gắn học với hành.
Trong thế kỷ XX, khoa học tự nhiên đã phát triển theo hướng liên ngành, hình thành tri thức đa dạng và chuyển từ phương pháp “phân tích – cấu trúc” sang “tổng hợp – hệ thống” Sự kết hợp giữa tư duy phân tích và tổng hợp đã tạo ra cách tiếp cận “cấu trúc – hệ thống”, mang lại cái nhìn biện chứng về mối quan hệ giữa các bộ phận và toàn thể trong giới tự nhiên.
Xu thế phát triển của khoa học ngày nay là tiếp tục phân hóa sâu, song song với tích hợp liên môn, liên ngành càng rộng.
Việc giảng dạy các môn khoa học trong nhà trường cần phản ánh sự phát triển hiện đại của khoa học, không thể coi các môn học là những lĩnh vực tri thức tách biệt Do khối lượng tri thức khoa học ngày càng tăng nhanh, trong khi thời gian học tập có hạn, nên cần chuyển từ phương pháp dạy các môn riêng rẽ sang dạy các môn học tích hợp.
Theo Phạm Văn Lập, tích hợp kiến thức và kỹ năng từ các môn học khác nhau là rất quan trọng Chẳng hạn, toán học là công cụ hữu ích trong nghiên cứu sinh học, và tin học được sử dụng để mô hình hóa các quá trình sinh học Việc áp dụng kiến thức từ môn học này vào môn học khác giúp nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu.
Dạy học tích hợp (DHTH) giúp học sinh phân biệt giữa những kiến thức cốt yếu và những thông tin ít quan trọng hơn Những năng lực cơ bản là yếu tố thiết yếu để học sinh có thể áp dụng vào việc giải quyết các tình huống thực tiễn trong cuộc sống, đồng thời là nền tảng vững chắc cho các hoạt động học tập tiếp theo.
5 download by : skknchat@gmail.com
DHTH nhấn mạnh việc áp dụng kiến thức vào các tình huống cụ thể, tập trung vào việc trang bị cho học sinh những kỹ năng và kiến thức cần thiết để giải quyết các tình huống thực tế Điều này không chỉ giúp các em trở thành công dân có trách nhiệm mà còn chuẩn bị cho họ trở thành người lao động và cha mẹ có khả năng sống tự lập trong tương lai.
DHTH giúp học sinh xây dựng mối liên hệ giữa các khái niệm đã học, từ đó biểu đạt kiến thức một cách hệ thống trong từng môn học và giữa các môn học khác nhau Việc học tập với thông tin đa dạng và phong phú sẽ nâng cao tính hệ thống, giúp học sinh làm chủ kiến thức và áp dụng hiệu quả khi đối mặt với những tình huống thách thức, bất ngờ.
Trong dạy học tích hợp, điều quan trọng đầu tiên là cần vượt qua cách nhìn hạn hẹp về từng môn học riêng lẻ Thay vào đó, chúng ta cần có cái nhìn đúng đắn hơn về mối quan hệ tương tác giữa các môn học, từ đó tạo ra sự kết nối và hiểu biết sâu sắc hơn trong quá trình học tập.
Theo dhainaut (1977), có 4 quan điểm khác nhau đối với các môn học.
Quan điểm "đơn môn" cho phép xây dựng chương trình học tập theo từng môn học riêng biệt, với cách tiếp cận độc lập cho mỗi môn Điều này giúp học sinh tập trung vào nội dung và phương pháp học tập của từng lĩnh vực một cách rõ ràng và hiệu quả.
Quan niệm “đa môn” đề cập đến việc nghiên cứu các tình huống và đề tài từ nhiều góc độ khác nhau, tương ứng với các môn học khác nhau.
Quan điểm "liên môn" trong dạy học nhấn mạnh sự kết nối giữa các môn học, cho phép tiếp cận hợp lý những tình huống phức tạp thông qua sự tích hợp kiến thức Điều này không chỉ giúp học sinh giải quyết vấn đề một cách hiệu quả mà còn phát triển kỹ năng "xuyên môn", cho phép các em áp dụng những kỹ năng này trong mọi môn học và tình huống khác nhau.
Tác giả đã tiến hành nghiên cứu kỹ lưỡng về các kỹ thuật dạy học tích cực được áp dụng trong giảng dạy chủ đề tích hợp Một số kỹ thuật dạy học tích cực này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả học tập mà còn khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh trong quá trình học.
Đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực giúp phát huy tính tích cực trong nhận thức của học sinh Trong mô hình dạy học tích cực, học sinh là trung tâm của mọi hoạt động, trong khi giáo viên đóng vai trò là người tổ chức và hướng dẫn.
Kỹ thuật dạy học (KTDH) là những hành động và phương pháp mà giáo viên và học sinh sử dụng trong các tình huống cụ thể để quản lý quá trình dạy học Các KTDH không phải là phương pháp dạy học độc lập, nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy tính tích cực và sáng tạo của người học Một số KTDH nổi bật bao gồm kỹ thuật động não, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật công đoạn và kỹ thuật tia chớp Dưới đây là một số KTDH mà giáo viên có thể áp dụng trong các chủ đề giảng dạy.
* Kĩ thuật tóm tắt nội dung tài liệu theo nhóm
Hoạt động này giúp học sinh nâng cao hiểu biết về tài liệu đọc thông qua việc thảo luận, lắng nghe, đặt câu hỏi và trả lời.
Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
35 download by : skknchat@gmail.com
GV cần có kiến thức vững về Vật lí, Hoá học và Sinh học Để đạt được điều này, giáo viên nên tích cực tham gia sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn thông qua nghiên cứu bài học và các hoạt động chuyên môn tại trường học kết nối Dựa trên cấu trúc logic của chủ đề, giáo viên có thể áp dụng các kĩ thuật dạy học đa dạng để phù hợp với từng đối tượng học sinh và điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.
- GV phải hiểu cặn kẽ và thật tâm đắc với những tư liệu mình đã lựa chọn.
- Không nên ôm đồm, quá tải trong việc vận dụng kiến thức.
- Luôn luôn đảm bảo tính vừa sức của học sinh.
Mỗi giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, chủ động xây dựng các chủ đề liên môn và ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong quá trình dạy học.
HS cần chuẩn bị bài học một cách chu đáo để giáo viên không bị áp lực và có đủ thời gian để tổ chức các hoạt động học tập hiệu quả cho học sinh Đồng thời, các cấp lãnh đạo cũng cần hỗ trợ để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
Các cấp lãnh đạo cần thiết lập chế độ khuyến khích và động viên giáo viên tại các trường THPT trong toàn tỉnh để phát triển các chủ đề tích hợp liên môn, nhằm nâng cao năng lực cho học sinh.
Để cải thiện chất lượng môn Sinh học tại các trường THPT, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần điều chỉnh chương trình giáo dục và sách giáo khoa để phù hợp với thực tiễn dạy và học hiện nay.
