Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt kiến thức từ sách vở và thực tiễn cuộc sống cho học sinh, giúp các em hiểu và áp dụng những kiến thức đó vào cuộc sống hàng ngày.
Sau mỗi bài dạy, kinh nghiệm rút ra làm phong phú thêm phương pháp giảng dạy cho các thế hệ học sinh Bài “Cacbon” trong sách giáo khoa lớp 11 là một ví dụ điển hình, liên quan đến nhiều môn học như Sinh học, Địa lý và Lịch sử Việc tích hợp kiến thức từ các môn học này trong bài dạy “Cacbon” không chỉ giảm thiểu sự trùng lặp nội dung mà còn giúp học sinh áp dụng và trải nghiệm kiến thức hóa học và sinh học một cách thực tiễn hơn.
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Kính thưa các đồng chí, đồng nghiệp, bộ môn hóa học hiện đang gặp phải một thực trạng chung là các bài dạy thường được xây dựng theo một mô típ nhất định, từ vị trí đến cấu trúc.
Môn hóa học thường được giảng dạy theo cấu trúc từ tạo thành, tính chất vật lý, đến tính chất hóa học và trạng thái tự nhiên, điều chế, làm cho giáo viên dễ dạy nhưng học sinh lại cảm thấy nhàm chán Hơn nữa, hóa học còn liên quan đến nhiều lĩnh vực khác như sinh học, địa lý và thậm chí là lịch sử Bài học về "Cacbon" là một minh chứng rõ nét cho thực trạng này.
II.2.2 Thực trạng đối với giáo viên Đối với giáo viên, thực trạng lớn nhất là dạy một bài cho rất nhiều đối tƣợng học sinh, mà đặc biệt là học sinh có đầu vào rất thấp Ở cấp 2 môn hóa dường như bị lãng quên, nên thật sự rất khó khăn cho giáo viên dạy Chính vì vậy mà cường độ làm việc, nghiên cứu, tìm tòi các phương pháp đổi mới trong giảng dạy đối với giáo viên tăng lên bao giờ hết Bởi nếu cứ truyền thụ bài dạy theo lối mòn cũ thì học sinh cực kì nhàm chán
Khi bài dạy về Cacbon liên quan đến các môn học khác như Sinh học, Địa lí và Lịch sử, giáo viên cần trao đổi để thống nhất nội dung kiến thức Việc này giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách sâu sắc và hứng thú hơn Do đó, cần tích hợp liên môn với Sinh học, Địa lí và Lịch sử để nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức về Cacbon cho học sinh.
II.2.3 Thực trạng đối với học sinh Đối với học sinh hiện nay ở cấp 2, môn hóa học dường như rất xa lạ với các em Đây thực sự là khó khăn lớn nhất đối với học sinh Vì lên cấp 3 các em phải học môn hóc học- nội dung kiến thức nối tiếp của cấp 2 mà các em đã học Nhƣng thực chất các em không có khái niệm môn hóa trong đầu Khó khăn thứ hai là đầu vào của các em rất thấp Nên việc tiếp cận kiến thức của các em không hề đơn giản
Tình trạng hiện tại dẫn đến một hiệu quả không mong muốn trong giảng dạy, khi học sinh cảm thấy uể oải và nhàm chán, trong khi giáo viên lại buồn bã trước thái độ không tích cực của học trò.
Để thay đổi tư duy của giáo viên và phương pháp học của học sinh, cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học, giúp học sinh học tập nghiêm túc và đạt hiệu quả cao Một hướng tiếp cận mới là sử dụng kiến thức liên môn hóa, đặc biệt là sinh học, trong bài dạy "Cacbon" thuộc sách giáo khoa 11 chương trình chuẩn Đây là một sáng kiến có thể hỗ trợ giáo viên và học sinh trong việc cải tiến cách nghiên cứu và tiếp thu kiến thức.
Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
II.3.1.Bản thân phải nghiên cứu thật kĩ lƣỡng bài:
Để truyền đạt hiệu quả cho học sinh, giáo viên cần nghiên cứu bài kỹ lưỡng và tham khảo nhiều tài liệu như sách giáo viên, tài liệu chuẩn kỹ năng và kiến thức, tài liệu tập huấn về phương pháp dạy học tích cực, cũng như tài liệu về đổi mới sinh hoạt chuyên môn và tích hợp liên môn Việc này giúp giáo viên nắm vững nội dung bài dạy và tự sắp xếp các hoạt động trên lớp một cách linh hoạt và hiệu quả.
6 thuộc giáo án Phân bố thời gian cho từng hoạt động một cách hợp lí để bài dạy hoàn hảo nhất
II.3.2.Trao đổi với tổ, nhóm chuyên môn:
Trao đổi với tổ, nhóm chuyên môn là cách hiệu quả để tìm ra giáo án tốt nhất cho học sinh Sự góp ý từ đồng nghiệp trong tổ, nhóm chuyên môn sẽ giúp bài dạy được hoàn thiện và nâng cao hiệu quả giảng dạy.
II.3.3 Trao đổi với các giáo viên bộ môn liên quan đến nội dung môn học:
Việc thống nhất nội dung tiết dạy và sắp xếp hài hòa các hoạt động lên lớp là rất quan trọng Điều này không chỉ giúp tiết học diễn ra suôn sẻ mà còn làm tăng sự hứng thú của học sinh, từ đó giúp các em tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn.
II 3.4 Chuẩn bị của giáo viên
HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN
I TÊN CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP:
“ Cacbon và tầm quan trọng của cacbon trong đời sống”
(Bài 15: Cacbon – Hóa học 11 – chương trình chuẩn)
Chương III trong chương trình Hóa học 11 giới thiệu bài 15 về Cacbon, cung cấp kiến thức cơ bản về đặc điểm, tính chất và ứng dụng của nguyên tố này Trong chương trình Sinh học 10, Cacbon được nhấn mạnh là thành phần thiết yếu tạo nên sự đa dạng của vật chất hữu cơ, vì mọi chất hữu cơ đều chứa cacbon Các hợp chất của Cacbon không chỉ là nền tảng cho mọi hình thức sống trên Trái Đất mà còn tham gia vào chu trình cacbon - nitơ, giúp dự trữ và tái cung cấp năng lượng từ Mặt Trời và các ngôi sao.
Chúng tôi đề xuất tích hợp kiến thức hóa học từ môn Hóa 11 với kiến thức sinh học từ môn Sinh 10 theo định hướng liên môn, đặc biệt là nội dung bài Cacbon Bên cạnh đó, việc kết hợp kiến thức từ các môn Địa lý, Lịch sử và giáo dục bảo vệ môi trường cũng được thực hiện để liên kết các kiến thức khoa học mà học sinh tiếp thu với thực tiễn đời sống và lao động sản xuất.
Việc giảng dạy bài "Cacbon và tầm quan trọng của cacbon trong đời sống" trong môn Hóa học theo định hướng tích hợp liên môn sẽ giúp giảm thiểu sự trùng lặp nội dung giữa các môn học Điều này tạo điều kiện cho học sinh áp dụng và trải nghiệm, từ đó hiểu rõ hơn về ý nghĩa thực tiễn của kiến thức hóa học và sinh học.
II MỤC TIÊU DẠY HỌC
Trong giáo án này, giáo viên trình bày kiến thức, kỹ năng và thái độ liên quan đến chủ đề "Cacbon và tầm quan trọng của cacbon trong đời sống" Nội dung các môn học được tích hợp nhằm giúp học sinh hiểu rõ vai trò của cacbon trong tự nhiên và cuộc sống hàng ngày.
Môn Hóa học: Nắm vững kiến thức về vị trí của carbon trong bảng tuần hoàn và các dạng thù hình của nó là rất quan trọng trong chương trình Hóa học 11 cơ bản Để tìm hiểu sâu hơn, bạn có thể tải tài liệu qua địa chỉ email: skknchat@gmail.com.
7 tính chất vật lí, tính chất hóa học, ứng dụng, trạng thái tự nhiên và cách sản xuất cacbon
Trong môn Sinh học, Chương II tập trung vào thành phần hóa học của tế bào, đặc biệt là cấu tạo các hợp chất hữu cơ như cacbohidrat, lipit, prôtêin, axit nucleic và ATP Những hợp chất này không chỉ cấu thành nên tế bào mà còn thể hiện vai trò quan trọng của nguyên tố cacbon đối với sự sống Việc hiểu rõ về các thành phần này giúp chúng ta nhận thức được sự phức tạp và đa dạng của các quá trình sinh học trong cơ thể.
+ Giáo dục sức khỏe, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên:
Có ý thức bảo vệ môi trường và xử lí tình huống liên quan đến bảo vệ môi trường và sức khỏe con người
Môn Địa lí 12 cung cấp bản đồ địa hình cho các vùng Quảng Ninh, Thanh Hóa và Nghệ An, giúp xác định vị trí phân bố của một số mỏ than cùng với các khoáng vật như Canxit, Magiezit và Đôlômit tại Việt Nam Qua đó, giáo dục ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá của đất nước.
Trong môn Lịch sử, một số sự kiện quan trọng như việc Bộ đội Việt Nam chế tạo thành công bom Ba Càng và thuốc nổ đen (thuốc nổ có khói) trong cuộc kháng chiến chống Pháp đã góp phần quan trọng vào chiến tranh du kích, giúp bảo vệ Tổ quốc.
*Vận dụng các kiến thức tích hợp liên môn trên trong bài học nhằm mục tiêu:
Học sinh sẽ tìm hiểu ba nội dung chính:
- Vị trí và cấu hình electron nguyên tử cacbon
- Tính chất vật lí, ứng dụng, trạng thái tự nhiên, sản xuất Liên hệ thực tế: Vai trò và tầm quan trọng của cacbon trong đời sống
- Tính chất hóa học của cacbon
+ Làm việc theo nhóm: hình thành kĩ năng hoạt động nhóm, quan sát, liên hệ thực tế, phân biệt đƣợc các dạng thù hình của cacbon
+ Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn: Giải thích đƣợc một số hiện tƣợng thực tế như: dùng mũi dao kim cương cắt kính, ngộ độc khói than…
+ Học tập tích cực và chủ đạo
+ Có kĩ năng xử lý và phân tích thông tin, vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề
+ Phát triển kỹ năng giao tiếp
- Hứng thú trong quá trình thực hiện bài học
- Độc lập, tự giác, tự chịu trách nhiệm trước nhóm
- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, phát triển bền vững
- Tích cực áp dụng những kiến thức đã học vào thực tế
- Hoạt động nhóm tích cực hiệu quả cao download by : skknchat@gmail.com
4 Các năng lực hướng tới
Học sinh cần phát triển năng lực giải quyết vấn đề bằng cách vận dụng kiến thức từ các môn học như Sinh học, Hóa học, Địa lý và Lịch sử để giải quyết các vấn đề trong bài học.
- Năng lực tự học và làm việc nhóm
- Năng lực sử dụng công nghệ thông tin
III ĐỐI TƢỢNG DẠY HỌC
- Đối tƣợng dạy học là học sinh
- Lớp thực hiện: 11A10 Trường THPT Hậu Lộc IV
IV Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC
Việc kết hợp kiến thức liên môn trong quá trình dạy học là rất cần thiết để giải quyết các vấn đề trong từng môn học Thực hiện chủ đề này giúp giáo viên không chỉ nắm vững kiến thức chuyên môn mà còn mở rộng hiểu biết về các môn học khác Điều này tạo điều kiện cho giáo viên hướng dẫn học sinh giải quyết tình huống một cách nhanh chóng và hiệu quả Tích hợp kiến thức trong giảng dạy còn giúp học sinh phát huy khả năng tư duy tích cực, sáng tạo và độc lập.
Việc tích hợp kiến thức liên môn như Sinh học, Địa lí và Lịch sử vào Hóa học là rất cần thiết, giúp bài học trở nên toàn diện và phong phú hơn Qua chủ đề Cacbon, học sinh không chỉ hiểu rõ nội dung mà còn nhận thức được vai trò quan trọng của Cacbon trong đời sống Điều này giúp giải thích các hiện tượng và ứng dụng của Cacbon trong thực tiễn, từ đó đưa ra những biện pháp phù hợp để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Việc thực hiện chủ đề tích hợp liên môn không chỉ giúp học sinh kết nối kiến thức, kỹ năng và thái độ giữa các môn học mà còn gắn liền với thực tiễn đời sống xã hội Điều này khuyến khích học sinh yêu thích môn học và cuộc sống hơn, đồng thời giúp các em biết vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tế, từ đó tự hình thành ý thức và hành động cho bản thân.
V THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
1 Chuẩn bị của giáo viên
*Tài liệu và các nguồn cung cấp thông tin:
- SGK và SGV Hóa học 11 hiện hành - NXB GD; SGK Sinh học 10 hiện hành, Địa lý 12 hiện hành
- Hệ thống câu hỏi vào phiếu học tập, máy tính, máy chiếu, bảng phụ
- Tham khảo tài liệu từ một số trang Wed các tƣ liệu về Cacbon và tầm quan trọng của Cacbon trong đời sống download by : skknchat@gmail.com
- Máy tính nối mạng; Máy chiếu
- Tranh ảnh về các dạng thù hình của Cacbon: kim cương, than chì, bản đồ địa hình vùng Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An
- Sơ đồ tƣ duy: bài Cacbon
2 Chuẩn bị của học sinh
- Hoàn thành các phiếu học tập mà giáo viên giao:
* Phiếu học tập 1: ( trên lớp)
So sánh điểm khác nhau giữa 2 dạng thù hình của Cacbon thông qua bảng sau : Đặc điểm Kim cương Than chì
-Tính dẫn điện, dẫn nhiệt
- Độ cứng download by : skknchat@gmail.com
* Phiếu học tập số 2 (ở nhà):
1 - Tìm hiểu, kể tên các khoáng vật chứa cacbon mà em biết, nêu công thức hóa học của các khoáng vật đó
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Việc kết hợp kiến thức liên môn vào quá trình dạy học là rất cần thiết, giúp giáo viên không chỉ nắm vững kiến thức môn học mà còn mở rộng hiểu biết về các môn học khác Điều này cho phép giáo viên tổ chức và hướng dẫn học sinh giải quyết các vấn đề trong môn học một cách nhanh chóng và hiệu quả Tích hợp kiến thức trong giảng dạy cũng góp phần phát huy khả năng tư duy tích cực, sáng tạo và độc lập của học sinh.
Việc tích hợp kiến thức liên môn như Sinh học, Địa lý và Lịch sử vào môn Hóa học là rất cần thiết, giúp bài học trở nên toàn diện và sâu sắc hơn Qua chủ đề này, học sinh không chỉ hiểu rõ về Cacbon mà còn nhận thức được vai trò quan trọng của nó trong đời sống Điều này giúp giải thích các hiện tượng và ứng dụng thực tiễn của Cacbon, từ đó đề xuất những biện pháp thích hợp để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Việc thực hiện chủ đề tích hợp liên môn không chỉ giúp gắn kết kiến thức, kỹ năng và thái độ của các môn học mà còn tạo ra sự liên hệ với thực tiễn cuộc sống, từ đó khơi dậy niềm yêu thích học tập và cuộc sống ở học sinh Học sinh sẽ biết cách vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế, qua đó tự xây dựng ý thức và hành động cho bản thân.
