Lời giới thiệu
Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở bậc THPT, đặc biệt là môn ngữ văn, đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực học sinh Để đạt hiệu quả, giáo viên cần nghiên cứu tài liệu kỹ lưỡng, sắp xếp theo dạng đề, và hướng dẫn học sinh tìm hiểu, tổng hợp cũng như ứng dụng kiến thức Với nhiều năm kinh nghiệm trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi xin chia sẻ sáng kiến về phương pháp bồi dưỡng môn ngữ văn cho học sinh THPT.
Tên sáng kiến
BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN NGỮ VĂN
BẬC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Tác giả sáng kiến
- Họ và tên : Đào Thị Hằng
- Địa chỉ tác giả sáng kiến : Trường THPT Nguyễn Viết Xuân – Vĩnh Tường –
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
Đào Thị Hằng, Trường THPT Nguyễn Viết Xuân – Vĩnh Tường- Vĩnh Phúc
Mô tả bản chất của sáng kiến
Về lý do chọn đề tài
Nghề dạy học là một nghề cao quý, thể hiện lòng yêu nghề của người giáo viên, với mục tiêu quan trọng là đào tạo ra những học sinh giỏi, tương lai của đất nước Niềm vui lớn nhất của người thầy là bồi dưỡng học sinh xuất sắc, nhưng điều này không chỉ phụ thuộc vào năng lực của học sinh mà còn vào sự cống hiến của người thầy Môn Văn, như các môn học khác, có những đặc thù riêng trong phương pháp dạy và học Giáo viên luôn trăn trở về cách dạy hiệu quả và chuẩn bị kỹ lưỡng cho mỗi tiết học, đặc biệt là trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi, nhiệm vụ vừa nặng nề vừa vinh dự Câu hỏi lớn đặt ra là làm thế nào để đạt kết quả tốt nhất trong thời gian ngắn và phát huy tối đa năng lực của học sinh Với những nỗ lực trao đổi, thảo luận và trải nghiệm thực tế trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi văn, tôi xin chia sẻ một số ý kiến nhằm nâng cao hiệu quả trong việc này.
Trong quá trình giảng dạy, mỗi giáo viên đều có phương pháp và cách thức riêng, và tôi đã lắng nghe, suy ngẫm cũng như trao đổi với một số đồng nghiệp về vấn đề này Tuy nhiên, quan điểm của tôi có những điểm tương đồng và khác biệt so với ý kiến của họ Đây là một vấn đề quan trọng nhưng chưa được nhiều sáng kiến kinh nghiệm đề cập đến Vì vậy, tôi mạnh dạn trình bày ý kiến của mình với hy vọng chia sẻ và học hỏi lẫn nhau Dựa trên những trải nghiệm thực tế trong giảng dạy, tôi xin đề xuất sáng kiến kinh nghiệm về việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn Ngữ văn bậc THPT.
Thực trạng trước khi áp dụng sáng kiến
- Các yếu tố chủ quan có ảnh hưởng tích cực tới đề tài:
Là một giáo viên có nhiều năm kinh nghiệm và là nhóm trưởng, tôi đã dành nhiều thời gian nghiên cứu và suy ngẫm về chuyên môn giảng dạy Tôi đặc biệt chú trọng đến hiệu quả của giờ lên lớp, nhất là trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi.
Để nâng cao kiến thức và kỹ năng, người học cần chăm chỉ tìm tòi, tham khảo nhiều tài liệu văn học, sách nghiên cứu lý luận phê bình, cũng như các đề thi học sinh giỏi cấp tỉnh và quốc gia Việc ghi chép, tích lũy và cập nhật thông tin thường xuyên sẽ giúp người học nắm bắt kiến thức một cách hiệu quả hơn.
+ Bản thân trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp trong và ngòai trường để học hỏi và áp dụng vào quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi
- Yếu tố khách quan ảnh hưởng tích cực đến vấn đề liên quan đến đề tài:
+ Ban giám hiệu, lãnh đạo nhà trường có sự quan tâm, động viên sâu sắc đúng mức đến công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.
Trường học ở khu vực nông thôn gặp khó khăn do tài liệu sách báo tham khảo tại thư viện còn hạn chế, dẫn đến việc học sinh và giáo viên không có đủ tư liệu để nghiên cứu và tham khảo một cách thoải mái và dễ dàng.
Tinh thần học tập và sự quan tâm của học sinh đối với môn văn vẫn còn thấp Số lượng học sinh tham gia đội tuyển học sinh giỏi môn văn ít hơn so với các đội tuyển khác, cho thấy sự thiếu hụt trong niềm đam mê và động lực học tập môn này.
Nhiều học sinh giỏi thường có xu hướng coi nhẹ môn văn, đặc biệt là khi họ không được chọn vào đội tuyển các môn tự nhiên Chỉ khi có cơ hội tham gia đội tuyển văn, một số học sinh mới bắt đầu chú ý đến môn học này.
Trước khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm thì kết quả bồi dưỡng học sinh giỏi qua một số năm học như sau:
Từ 2007 – 2008 đội tuyển là 10 em nhưng chỉ đạt 2 giải khuyến khích
Từ 2009 – 2010 đội tuyển 10 em thì chỉ có 3 em đạt giải khuyến khích.
Kể từ khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào thực tiễn bồi dưỡng học sinh giỏi từ năm 2011, kết quả đã có sự chuyển biến rõ rệt Học sinh trở nên chủ động và lạc quan khi tham gia đội tuyển, thể hiện sự hứng thú và tin tưởng vào kết quả bài làm Với sự hỗ trợ từ giáo viên, các em tích cực trong việc học tập và nghiên cứu Hàng năm, có từ 10-12 học sinh tham gia đội tuyển và đều đạt kết quả khả quan, dẫn đến sự gia tăng đáng kể số lượng học sinh giỏi tỉnh Trong nhiều năm liên tiếp, có từ 4-6 em đạt giải, trong đó có cả giải nhì và giải ba, tạo động lực phấn khởi cho cả thầy và trò.
Nội dung sáng kiến
7.3.1 Cơ sở lý luận : Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một nhiệm vụ rất quan trọng, lớn lao, khó khăn nhưng rất đỗi vinh dự Học sinh giỏi thường là học sinh có tố chất đặc biệt khác các học sinh khác về kiến thức, khả năng cảm thụ, khả năng tư duy và nhất là khả năng viết Như vậy tiết dạy bồi dưỡng học sinh giỏi đòi hỏi giáo viên phải có sự chuẩn bị và đầu tư nhiều hơn là tiết dạy bình thường trên lớp ,thậm chí phải có quá trình tích lũy kinh nghiệm qua thời gian mới có thể đạt hiệu quả và thuyết phục học sinh ,làm cho các em thực sự hứng thú và tin tưởng. Đó là yêu cầu của ban giám hiệu ,lãnh đạo nhà trường và cũng là mục tiêu của người bồi dưỡng.Giáo viên tham gia bồi dưỡng phải có sự học tập và trao dồi rất nhiều cùng với lòng nhiệt huyết, quyết tâm cao mới có thể đáp ứng được yêu cầu của công việc.Bỡi vì đặc thù của học sinh giỏi là có những điểm rất khác so với một học sinh bình thường từ kiến thức, tư duy cho đến việc cảm nhận tác phẩm,kĩ năng viết v.v Nghĩa là yêu cầu rất cao và khó khi thực hiện nhiệm vụ này để làm sao đạt kết quả tốt Với bề dày thời gian công tác giảng dạy và qua một số năm bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 12 tôi nhận thấy có một vài suy nghĩ về kinh nghiệm là làm sao trong vài tháng ít ỏi mà có thể có được những thành công nhất định Từ
Qua trao đổi với các đồng nghiệp và lắng nghe nhiều ý kiến, tôi nhận thấy chưa có chuyên đề cụ thể nào về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi Mặc dù có một số chuyên đề liên quan, nhưng chưa được phân tích đúng mức Vì vậy, tôi quyết định chia sẻ những suy nghĩ của mình trong chuyên đề này, nhằm góp phần trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau để cùng tiến bộ Đây cũng chính là mục đích của sáng kiến kinh nghiệm mà tôi muốn hướng tới.
7,3,2 Nội dung, biện pháp thực hiện các giải pháp của sáng kiến :
Kiến thức và phương pháp tiếp nhận văn học rất phong phú và đa dạng, với mỗi giáo viên và người học có những góc nhìn riêng Trong khuôn khổ chuyên đề này, tác giả sẽ trình bày một số nội dung mà mình đã rút ra từ thực tiễn bồi dưỡng học sinh giỏi Nội dung chuyên đề sẽ được cụ thể hóa để giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về việc tìm hiểu văn học.
- Giáo viên cung cấp cho học sinh những tên sách, danh mục sách, lọai sách và yêu cầu học sinh tìm đọc ở thư viện và các nguồn khác.
Giáo viên bồi dưỡng cần xây dựng kế hoạch và phương pháp hiệu quả để khuyến khích tinh thần tự học và tự vận động của học sinh Việc kiểm tra và theo dõi quá trình tự học, nghiên cứu của học sinh là rất quan trọng trong thời gian bồi dưỡng.
Giáo viên hướng dẫn học sinh sưu tầm và ghi chép những nhận định, đánh giá độc đáo của các nhà văn, nhà thơ, và nhà nghiên cứu lý luận phê bình văn học vào một cuốn vở riêng Học sinh cũng được yêu cầu thu thập những câu thơ và đoạn thơ hay từ nhiều tác giả qua các giai đoạn văn học, liên quan đến các chuyên đề mà giáo viên đã bồi dưỡng.
Giáo viên lựa chọn các chuyên đề quan trọng liên quan đến chương trình thi nhằm hỗ trợ học sinh nắm vững kiến thức một cách sâu sắc và toàn diện.
Chọn lọc các đề thi học sinh giỏi tỉnh và quốc gia qua nhiều năm để hướng dẫn học sinh cách tiếp cận và hiểu rõ yêu cầu của đề Điều này giúp học sinh định hướng, lập ý và tìm kiếm ý tưởng cho bài văn nghị luận một cách hiệu quả.
Giáo viên ra đề và tổ chức làm bài trên lớp, bao gồm cả bài viết ở nhà, để học sinh thực hành theo thời gian quy định Qua việc chấm bài, giáo viên phát hiện ra những ưu điểm và nhược điểm của từng học sinh Việc chữa lỗi bài làm được thực hiện cẩn thận và đầy đủ, giúp học sinh nhận diện và phát huy những điểm mạnh cũng như khắc phục các hạn chế trong quá trình học tập.
6 download by : skknchat@gmail.com
* Giáo viên cung cấp cho học sinh những tên sách, danh mục sách, lọai sách và yêu cầu học sinh tìm đọc ở thư viện và các nguồn khác.
Sau khi tuyển chọn đội tuyển học sinh giỏi, giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm đọc các loại sách cần thiết từ cuối năm lớp 11 để chuẩn bị cho kỳ thi Kiến thức phong phú và sâu rộng giúp học sinh tự tin và mạnh dạn trong bài làm, trong khi kiến thức hạn chế dễ dẫn đến lúng túng Học sinh cần đọc nhiều tác phẩm văn học của các tác giả lớn, không chỉ dừng lại ở nội dung sách giáo khoa mà còn mở rộng hiểu biết qua các truyện ngắn, lý luận phê bình Việc đọc thêm các tập thơ và tài liệu nghiên cứu sẽ giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm, từ đó phát huy năng khiếu văn chương Đọc nhiều và đọc rộng là yếu tố quan trọng giúp học sinh giỏi phát triển toàn diện.
Đọc tác phẩm văn học và tài liệu nghiên cứu phê bình là hoạt động thiết yếu trong công tác bồi dưỡng học sinh Giáo viên cần chú trọng đến việc hướng dẫn và nhắc nhở học sinh, đồng thời kiểm tra để đảm bảo các em nắm vững kiến thức cần thiết Nếu học sinh chưa có ý thức đọc theo hướng dẫn, giáo viên cần kiên quyết yêu cầu các em thực hiện và áp dụng các phương pháp kiểm tra phù hợp.
Việc đọc sách mang lại nhiều lợi ích cho học sinh, giúp họ tiếp cận kiến thức văn học phong phú và vững chắc Điều này không chỉ tạo nền tảng vững vàng mà còn là yếu tố quan trọng để học sinh có thể viết một bài văn tốt.
Giáo viên bồi dưỡng cần xây dựng kế hoạch và phương pháp giảng dạy hiệu quả, khuyến khích học sinh phát triển tinh thần tự học và tự vận động Việc kiểm tra và theo dõi quá trình tự học, nghiên cứu của học sinh là rất quan trọng để đảm bảo sự tiến bộ của các em trong thời gian bồi dưỡng.
Học sinh giỏi lớp 12 cần tự ôn tập và củng cố kiến thức văn học hiện đại và trung đại từ các lớp 10, 11, đặc biệt là các tác phẩm của Nam Cao, Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng Kiến thức cơ bản này là nền tảng thiết yếu để học sinh có thể tiếp cận những kiến thức sâu rộng hơn Do thời gian bồi dưỡng hạn chế, giáo viên không thể truyền đạt hết, vì vậy học sinh phải tự thực hiện việc ôn tập Điều này không quá khó đối với học sinh giỏi Tuy nhiên, giáo viên cần theo dõi và kiểm tra thường xuyên để đảm bảo học sinh đã nắm vững kiến thức và thực hiện đầy đủ yêu cầu Nếu phát hiện học sinh có lỗ hổng kiến thức, giáo viên cần nhắc nhở và có biện pháp hỗ trợ kịp thời.
Giáo viên hướng dẫn học sinh sưu tầm và ghi chép những nhận định sắc nét, độc đáo từ các nhà văn, nhà thơ, và nhà nghiên cứu lý luận phê bình văn học Học sinh cũng được yêu cầu thu thập những câu thơ, đoạn thơ hay từ nhiều tác giả qua các giai đoạn văn học, liên quan đến các chuyên đề mà giáo viên đã bồi dưỡng.
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên khuyến khích học sinh sưu tầm những nhận định và đánh giá độc đáo từ các tác giả nổi tiếng về tác phẩm văn học và lý luận văn học Học sinh có thể ghi lại những câu thơ, đoạn văn hay trong một cuốn tập riêng, giúp các em dễ dàng đọc lại và ghi nhớ Những tư liệu này rất quý giá, hỗ trợ học sinh trong việc phát triển ý tưởng và diễn đạt suy nghĩ một cách sắc nét hơn.