SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH TRƯỜNG THPT TRẦN VĂN LAN CHUYÊN ĐỀ MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC THƯỜNG GẶP Người thực hiện: Nguyễn Thị Quý Hợi Tổ: Toán - Tin Trường: THPT Trần Văn Lan NĂM HỌC 2018 - 2019 download by : skknchat@gmail.com A MỞ ĐẦU Tốn học mơn khoa học tự nhiên gây nhiều hứng thú cho học sinh, môn học quan trọng thiếu trình học tập học sinh Trong mơn học trường phổ thơng, Tốn xem mơn bản, tảng để em học sinh học tập tiếp thu số môn học khác Tuy nhiên để học sinh học tập tốt mơn Tốn giáo viên cung cấp đầy đủ lượng kiến thức cần thiết cho học sinh, cần đổi phương pháp dạy học, làm cho em trở nên u thích mơn Tốn hơn, có u thích nên em dành nhiều thời gian cho việc học tốn, từ kích thích tính tự học sáng tạo học sinh việc học toán giành thời gian hợp lý đảm bảo yêu cầu học tập học sinh thời đại I Lý chọn đề tài Tốn học 11 tiếp nối chương trình Toán 10 phần “Lượng giác” Việc học phần phương trình lượng giác lớp 11 gây khó khăn khơng nhỏ cho học sinh học sinh khơng năm trắc công thức lượng gián nên khả vận dụng cơng thức hạn chế lí tơi chọn sáng kiến kinh nghiệm 1, Cơ sở lý luận: - Căn vào yêu cầu mục tiêu ngành giáo dục bậc phổ thơng trung học - Căn vào tình hình học tập học sinh hệ phổ thơng trung học việc học tập môn Đại số giải tích 11 - Kinh nghiệm giảng dạy số nhà Tốn học trình bày tài liệu - Cách giải phương trình lượng giác thường gặp nêu sách giáo khoa lớp 11(cơ nâng cao) - Chuẩn kiến thức kỹ chương trình tốn 11 2, Cơ sở thực tiễn - Khả vận dụng linh hoạt công thức lượng giác học sinh yếu download by : skknchat@gmail.com - Khả nhận dạng phương trình lượng giác học sinh hạn chế - Những thuận lợi khó khăn q trình giảng dạy mơn Đại só giải tích phần phương trình lượng giác II Mục đích nghiên cứu: - Nhằm nâng cao nghiệp vụ chuyên môn rút kinh nghiệm trình giảng dạy - Nhằm tạo tư liệu cho học sinh tự rèn luyện ôn thi III Nhiệm vụ giới hạn đề tài nghiên cứu: 1, Nhiệm vụ: Những nội dung phần phương trình lượng giác: - Phương trình lượng giác bản: + Phương trình: sinx = a + Phương trình: cosx = a + Phương trình: tanx = a + Phương trình: cotx = a - Một só phương trình lượng giác thường gặp: + Phương trình bậc hàm số lượng giác + Phương trình bậc hai hàm số lượng giác + Phương trình bậc sinx cosx - Áp dụng để giải phương trình lượng giác khác giới thiệu sơ lược hệ phương trình lượng giác ẩn 2, Yêu cầu: - Học sinh nắm rõ công thức biến đổi lượng giác lớp 10 học + Công thức cộng + Công thức nhân đơi + Cơng thức biến đổi tích thành tổng biến đổi tổng thành tích download by : skknchat@gmail.com - Nhớ cơng thức nghiệm phương trình lượng giác - Biết phân biệt dạng phương trình lượng giác - Nắm phương pháp chung để giải phương trình - Biết kết hợp nghiệm IV Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối 11 bậc phổ thông trung học V Phương pháp nghiên cứu: - Tham khảo tài liệu Sách giáo khoa 11 nâng cao(Nhà xuất giáo dục) Chuẩn kiến thức kỹ năng(Nhà xuất giáo dục) Sách giáo khoa 11(chỉnh lí hợp năm 2000) (Nhà xuất giáo dục) Giải toán lượng giác 10 đành cho lớp chuyên(Nhà xuất giáo dục) - Tham gia đầy đủ lớp học bồi dưỡng Sở giáo dục tổ chức( Nếu có điều kiện ), buổi sinh hoạt tổ, nhóm chun mơn VI Thời gian nghiên cứu: - Trong q trình phân cơng giảng dạy khối 11 bậc phổ thông trung học download by : skknchat@gmail.com B NỘI DUNG I Kiến thức cần nắm vững Hệ thức Hệ thức liên hệ a) Hai cung đối b) Hai cung bù c) Hai cung d) Hai cung phụ download by : skknchat@gmail.com e) Hai cung Công thức cộng Công thức nhân đôi, công thức nhân ba Công thức hạ bậc download by : skknchat@gmail.com 6.Công thức biến đổi tích thành tổng Cơng thức biến đổi tổng thành tích II Phương trình lượng giác Phương trình sinx=a(1) +) Nếu +) Nếu Chú ý: a) PT sinx=sin download by : skknchat@gmail.com Tổng quát : sinf(x)= sing(x) b) PT sinx=sin c) Nếu d) Các trường hợp đặc biệt +) a=1 PT sinx=1 +) a=-1 PT sinx=-1 +) a=0 PT sinx=0 Phương trình cosx = a(2) +) Nếu download by : skknchat@gmail.com +) Nếu Chú ý: a) PT cosx=cos Tổng quát : cosf(x)= cosg(x) b) PT cosx=cos c) Nếu điều kiện d) Các trường hợp đặc biệt +) a=1 PT cosx=1 +) a=-1 PT cosx=-1 +) a=0 PT cosx=0 download by : skknchat@gmail.com Phương trình tanx=a Chú ý: a) PT tanx=tan Tổng quát : tanf(x)= tang(x) b) PT tanx=tan Phương trình cotx=a Chú ý: a) PT cotx=cot Tổng quát : cotf(x)= cotg(x) 10 download by : skknchat@gmail.com VD2: Giải phương trình : =2 VD3: Giải phương trình : Giải: PT 24 download by : skknchat@gmail.com VD4: Giải phương trình : Giải: PT VD5: Giải phương trình : Giải: ĐK: Ta có: 25 download by : skknchat@gmail.com Kết hợp với điều kiện ta có nghiệm phương trình cho VD6: Giải phương trình : Giải: PT Đặt t = (0 + t -1=0 VD7: Tìm nghiệm thuộc khoảng(0, ) PT: Giải: ĐK: 26 download by : skknchat@gmail.com PT cho Vì x giá trị thỏa mãn điều kiện Vậy PT có nghiệm VD8: Áp dụng Giải phương trình: Phương trình lượng giác chứa ẩn số mẫu VD1: Giải phương trình 27 download by : skknchat@gmail.com Khi PT VD2: Giải phương trình 28 download by : skknchat@gmail.com Do điều kiện xác định là: Khi PT có dạng Vậy PT có nghiệm VD3: Giải phương trình Giải: ĐK: Ta có: Với ĐK ta có: 29 download by : skknchat@gmail.com Các giá trị thỏa mãn ĐK Vậy PT cho có nghiệm VD4: Áp dụng Giải phương trình: 10 Phương trình lượng giác chứa tham số VD1: Tìm m để PT sau có nghiệm 30 download by : skknchat@gmail.com PT có nghiệm VD2: Tìm m để PT có nghiệm thuộc đoạn 0 Đặt t=sin2x ( Bài tốn trở thành tìm m để PT có nghiệm thuộc Xét hàm số f(t)= 31 download by : skknchat@gmail.com Vậy PT có nghiệm VD3: Tìm m để PT sau có nghiệm -1 -1+2m-1=0 =-2m(*) Xét hàm số f(t)= f( )=-4 f( )=4 32 download by : skknchat@gmail.com Vậy để PT cho có nghiệm PT(*) có nghiệm thuộc đoạn VD4: Cho phương trình Giải: PT + -1+ =0 Từ (1) +) m =0 vô nghiệm VD5: Áp dụng a)Tìm m để phương trình có nghiệm 33 download by : skknchat@gmail.com b)Cho phương trình MỘT SỐ BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM PHẦN : CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM Nhận biết ( 10 câu) Câu 1: Phương trình có nghiệm A B Câu 2: Phương trình C có nghiệm thỏa A B D : C D Câu 3: Cách giải sau đúng? A B C D Câu 4: Nghiệm phương trình lượng giác : A B .C thõa điều kiện D Câu 5: Chọn đáp án câu sau: A B 34 download by : skknchat@gmail.com : C D Câu 6: Phương trình sau vơ nghiệm? A B C D Thông hiểu ( 10câu) Câu 7: Giải phương trình lượng giác : A có nghiệm B C D Câu 8: Phương trình sau vô nghiệm: A B C D Câu 9: Nghiệm phương trình lượng giác : A B C Câu 10: Giải phương trình : A thõa điều kiện D có nghiệm : B C Câu 11: Phương trình lượng giác : A có nghiệm : B C Câu 12: Phương trình : A D D tương đương với phương trình sau : B 35 download by : skknchat@gmail.com : C D Vận dụng thấp Câu 13: Nghiệm dương bé phương trình : A B : C D Câu 14: Số nghiệm phương trình : A B với C : D Vận Dụng Cao Câu 15: Tìm m để phương trình A có nghiệm: B C D C PHẦN KẾT LUẬN Từ kinh nghiệm thực tế giảng dạy học hỏi đồng nghiệp qua thử nghiệm vào thực tế chất lượng kiểm tra tiết tăng lên rõ rệt sau: Tổng số kiểm tra 45 Kết đạt sau: Trước thực sáng kiến Điểm giỏi: chiếm Điểm khá: 10 chiếm 22,2% Điểm TB: 15 chiếm 33,3% Điểm yếu, : 20 chiếm 44,5% 36 download by : skknchat@gmail.com Sau thực sáng kiến Điểm giỏi: chiếm 6,7% Điểm khá: 15 chiếm 33,3% Điểm TB: 12 chiếm 26,7% Điểm yếu, : 15 chiếm 33,3% Qua kết làm kiểm tra tăng lên rõ rệt Vậy giảng phương pháp giải phương trình lượng giác giáo viên cần khắc sâu cho học sinh dạng phương trình lượng giác phép biến đổi lượng giác để đưa phương trình lượng giác Trong tiếp nhận toán giáo viên cần cho học sinh tìm hiểu kỹ nơị dung bài, gơi mở cho học sinh toán quen thuộc có sử dụng phương pháp giải, điểm nhận dạng, nguyên nhân để có kết quả, kết lời giải toán Trong trình tìm đường lối giải, giáo viên cần phải hướng dẫn cho học sinh cần biết phân tích giả thiết, kết luận, tìm mối quan hệ yếu tố biết yếu tố chưa biết với nhau, thực lời giải, học sinh phải kiểm tra q trình suy luận có logic khơng? vận dụng khái niệm phương pháp giải hay sai? Có thừa liệu khơng? Giáo viên chia tốn thành toán nhỏ toán đơn giản sau thực hành giải tốn Trên vài kinh nghiệm mà tâm đắc khẳng định phương pháp có tác dụng tốt giảng dạy phương pháp giải phương trình lượng giác Nam Định, ngày 15 tháng năm 2018 Người thực Nguyễn Thị Quý Hợi 37 download by : skknchat@gmail.com 38 download by : skknchat@gmail.com ... III Các dạng phương trình lượng giác Phương trình đưa phương trình bậc hàm số lượng giác VD1: Giải phương trình: Giải: pt VD2: Giải phương trình : Giải: pt VD3: Giải phương trình: Giải: pt 11... phần phương trình lượng giác: - Phương trình lượng giác bản: + Phương trình: sinx = a + Phương trình: cosx = a + Phương trình: tanx = a + Phương trình: cotx = a - Một só phương trình lượng giác thường. .. thường gặp: + Phương trình bậc hàm số lượng giác + Phương trình bậc hai hàm số lượng giác + Phương trình bậc sinx cosx - Áp dụng để giải phương trình lượng giác khác giới thiệu sơ lược hệ phương trình