Lời giới thiệu
Việt Nam đang tích cực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và mở rộng hợp tác quốc tế để hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu Mục tiêu là phát triển vượt bậc, nâng cao đời sống nhân dân và vị thế quốc gia trên trường quốc tế Để đạt được điều này, việc nâng cao năng lực nguồn lực con người là điều thiết yếu.
Ngành Giáo dục cần tập trung vào việc đào tạo những lao động mới, có khả năng đáp ứng tốt hơn với nhu cầu ngày càng tăng trong thời kỳ đổi mới.
Nghị quyết trung ương 2 khoá VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh việc "đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục" nhằm khắc phục lối truyền thụ một chiều và phát triển tư duy sáng tạo của người học Đồng thời, nghị quyết cũng đề ra mục tiêu rõ ràng cho việc đổi mới giáo dục, yêu cầu áp dụng các phương pháp tiên tiến và công nghệ hiện đại trong giảng dạy Mục tiêu cuối cùng là đào tạo những cá nhân tự chủ, năng động, sáng tạo, có khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn và tự tạo dựng sự nghiệp, góp phần xây dựng một đất nước giàu mạnh và xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Xu hướng dạy học hiện nay là "Lấy học sinh làm trung tâm", nhấn mạnh vai trò chủ động của người học trong quá trình tiếp thu kiến thức Giáo viên cần khuyến khích học sinh tự tìm tòi và khám phá chân lý thông qua các phương pháp dạy học đổi mới và sử dụng thiết bị hiện đại Để phù hợp với xu thế này, việc dạy và học cần được điều chỉnh nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, trong đó thiết kế và sử dụng phiếu học tập là một giải pháp hiệu quả để tăng cường sự chủ động của học sinh trong quá trình học.
Phiếu học tập là công cụ hỗ trợ hiệu quả trong dạy học Địa lí, giúp truyền tải kiến thức và hướng dẫn tự học cho học sinh Đồng thời, phiếu học tập còn rèn luyện tư duy, sáng tạo, và kỹ năng sử dụng bản đồ, Atlat, phân tích sơ đồ, biểu đồ và bảng số liệu thống kê Kết quả từ phiếu học tập không chỉ nhanh chóng và kịp thời mà còn phản ánh trình độ và khả năng của từng học sinh, từ đó giúp giáo viên đánh giá chính xác và khách quan về năng lực của học sinh.
Hiện nay, việc sử dụng phiếu học tập trong giảng dạy tại các trường phổ thông còn hạn chế và chủ yếu mang tính hình thức Nhiều giáo viên ngần ngại trong việc thiết kế và áp dụng phiếu học tập do tốn thời gian suy nghĩ và chuẩn bị Thông thường, phiếu học tập chỉ được sử dụng trong các giờ thao giảng hoặc kiểm tra theo kế hoạch của Ban giám hiệu từ đầu năm học.
Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Địa lý ở trường phổ thông, tôi đã chọn đề tài "Thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong giảng dạy môn Địa lí lớp" Đây là một nỗ lực nhằm đổi mới phương pháp dạy học, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách hiệu quả hơn.
Tên sáng kiến
Thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong giảng dạy môn Địa lí lớp 12 – Ban cơ bản.
Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Tạ Thị Thanh Hà
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Hai Bà Trưng - Hùng Vương - Phúc Yên - Vĩnh Phúc.
E - mail: tathithanhha.gvhaibatrung@vinhphuc.edu.vn
Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
5 LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
- Giảng dạy môn Địa lí lớp 12 (Ban cơ bản).
Sáng kiến nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Địa lí lớp 12 THPT thông qua việc sử dụng phiếu học tập trong các bài học.
+ Phát triển năng lực tự học, sáng tạo, hợp tác cho HS
Giúp học sinh định hướng trong việc giải quyết vấn đề, ghi nhớ và ôn tập kiến thức một cách tích cực, chủ động và sáng tạo hơn so với phương pháp học tập truyền thống.
Giúp giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn trong giảng dạy bộ môn Địa lí, từ đó phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong các tiết học.
6 NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ: Tháng 11 năm 2018.
7 MÔ TẢ BẢN CHẤT SÁNG KIẾN
PHẦN 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Bài viết này xuất phát từ thực tiễn đổi mới chương trình sách giáo khoa Địa lí 12, đồng thời phản ánh kinh nghiệm giảng dạy môn Địa lí 12 tại trường THPT Hai Bà Trưng Việc cải cách chương trình nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh trong bối cảnh hiện đại.
Nhiều tác giả đã nghiên cứu về thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học, đặc biệt là môn Địa lí Các nghiên cứu cho thấy việc áp dụng phiếu học tập không chỉ mang lại kết quả khả quan mà còn phát huy vai trò chủ động của học sinh, giúp các em trở nên say mê và hứng thú hơn với môn học này.
Mặc dù nghiên cứu của các tác giả chủ yếu tập trung vào lý thuyết và chỉ thiết kế một số ít bài minh họa, nhưng trong quá trình giảng dạy, việc sử dụng phiếu học tập của giáo viên vẫn còn hạn chế Điều này dẫn đến việc học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động và cảm thấy nhàm chán.
- Việc nghiên cứu và thử nghiệm để đi đến ứng dụng cho tất cả giáo viên Địa lí có ý nghĩa lí luận và thực tiễn rất lớn.
1.3 Mục đích, đối tượng và nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi và giá trị sử dụng của đề tài
- Nhằm nâng cao khả năng sử dụng các thiết bị dạy học phục vụ cho các tiết học có hiệu quả của giáo viên Địa lí.
Giúp học sinh phát triển khả năng tự học và tự hoàn thiện kiến thức dựa trên những kiến thức mà giáo viên đã nghiên cứu và truyền đạt qua phiếu học tập trong mỗi tiết học.
- Đề tài này được thực hiện trong soạn bài và giảng dạy các bài trong chương trình Địa lí lớp 12 - Ban cơ bản.
- Giới hạn trong việc nghiên cứu sử dụng có hiệu quả phiếu học tập Địa lí.
- Giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập môn Địa lí nói chung và môn Địa lí 12 nói riêng.
Nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua các bài học trực quan.Giúp học sinh đạt kết quả học tập cao.
* Phạm vi Áp dụng cho nhiều bài học Địa lí lớp 12.
- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên dạy Địa lí lớp 12.
- Dùng cho học sinh tự nghiên cứu, học tập môn Địa lí 12 có hiệu quả hơn.
- Tổng kết kinh nghiệm giảng dạy môn Địa lí cấp THPT trong 10 năm và kinh nghiệm giảng dạy của các thầy cô giáo khác.
- Phương pháp phỏng vấn.
- Phương pháp thống kê toán học – xử lí số liệu.
- Phương pháp điều tra thực tiễn sư phạm.
- Các phương pháp khác: phân tích – tổng hợp, so sánh…
1.5 Cơ sở lí luận và thực tiễn của thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong giảng dạy môn Địa lí 12 (Ban cơ bản).
1.5.1 Khái niệm về phiếu học tập
Trong tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THPT chu kỳ III của nhà xuất bản Đại học Sư phạm, PGS.TS Nguyễn Đức Thành đã định nghĩa một khái niệm quan trọng liên quan đến giáo dục.
Để tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh, cần sử dụng phiếu học tập, hay còn gọi là phiếu hoạt động Đây là những tờ giấy rời, in sẵn các nhiệm vụ độc lập hoặc nhóm nhỏ, được phát cho học sinh để hoàn thành trong khoảng thời gian ngắn (5-10 phút) Mỗi phiếu học tập đều ghi rõ nhiệm vụ nhận thức nhằm giúp học sinh hình thành kiến thức, kỹ năng và rèn luyện tư duy.
Theo PGS.TS Trịnh Văn Biều, phiếu học tập là tài liệu ghi lại các yêu cầu và câu hỏi của giáo viên mà học sinh cần hoàn thành trong giờ học trên lớp.
Phiếu học tập là tài liệu quan trọng, bao gồm các câu hỏi, bài tập và nhiệm vụ học tập, kèm theo gợi ý và hướng dẫn từ giáo viên Học sinh sử dụng phiếu này để thực hiện nhiệm vụ, ghi chép thông tin cần thiết nhằm mở rộng và củng cố kiến thức.
1.5.2 Phân loại phiếu học tập
Phiếu học tập là công cụ hữu hiệu trong việc hình thành kiến thức mới cho học sinh Khi sử dụng phiếu học tập, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh tìm hiểu và hoàn thành các yêu cầu, từ đó giúp các em nắm bắt được kiến thức một cách hiệu quả Sự hợp tác chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh là yếu tố then chốt để đạt được kết quả tốt trong quá trình học tập này.
Phiếu học tập là công cụ hữu ích để ôn tập và củng cố kiến thức sau mỗi phần, bài, hoặc chương học Việc sử dụng phiếu này giúp học sinh nắm vững kiến thức đã học, đồng thời đảm bảo tính hệ thống, liên tục và logic trong chương trình học.
+ Phiếu học tập dùng để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
+ Phiếu thông tin: Nội dung gồm các thông tin bổ sung, mở rộng, minh họa cho các kiến thức cơ bản của bài.
Phiếu bài tập bao gồm các bài tập nhận thức và bài tập củng cố, giúp người học phát triển kỹ năng và kiến thức Trong khi đó, phiếu yêu cầu tập trung vào việc giải quyết các vấn đề và tình huống cụ thể, tạo cơ hội cho người học rèn luyện khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề hiệu quả.
+ Phiếu thực hành: Nội dung liên quan đến những nhiệm vụ thực hành, rèn luyện kĩ năng.
- Dựa vào hình thức thể hiện
+ Phiếu học tập in trên giấy phát cho học sinh Giáo viên viết hoặc đánh máy cho học sinh.
+ Phiếu học tập viết trên bảng phụ: bảng phụ có thể là một tờ giấy khổ A0,A1, hay một bảng meka nhỏ.
+ Phiếu học tập trình chiếu trên Poiwepoint
- Dựa vào cách thức tổ chức: trò chơi, hành trình khám phá kiến thức Địa lí…
- Ngoài ra có thể chia thành phiếu ghi, phiếu trắc nghiệm, phiếu hướng dẫn.
1.5.3 Vai trò của phiếu học tập
Phiếu học tập là công cụ quan trọng, cung cấp thông tin, dữ liệu và sự kiện cần thiết, đồng thời làm cơ sở cho các hoạt động nhận thức hiệu quả.
