CÁC VẦN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT THANH HIỆN ĐẠI
Khái niệm báo phát thanh
Phát thanh là hình thức truyền thông đại chúng, trong đó thông tin được truyền tải chủ yếu qua âm thanh Âm thanh trong phát thanh bao gồm ba yếu tố chính: lời nói, âm nhạc và tiếng động.
Phát thanh được chia thành hai loại: phát thanh qua sóng điện từ và phát thanh qua hệ thống dây dẫn Sự xuất hiện của vệ tinh vào thế kỷ XX đã tạo ra một cuộc cách mạng lớn trong thông tin đại chúng, cho phép tín hiệu phát thanh và truyền hình được truyền đi rộng rãi và nhanh chóng trên toàn cầu Nhờ đó, con người có thể tiếp nhận thông tin về các sự kiện ở mọi lĩnh vực và mọi nơi trên trái đất ngay từ chính ngôi nhà của mình.
Hệ thống phát thanh ở nước ta bao gồm 01 Đài phát thanh quốc gia và
Trên toàn quốc, có 63 đài phát thanh và truyền hình địa phương, mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đều có một đài PTTH với cơ cấu tổ chức và cơ sở vật chất chung Đặc biệt, TP Hồ Chí Minh có đài phát thanh và đài truyền hình hoạt động độc lập Ngoài ra, cả nước hiện có hơn 600 đài truyền thanh, truyền hình cấp huyện, với mỗi huyện sở hữu một đài phát thanh hoặc truyền hình Tại cấp xã, có khoảng hơn 8.000 đài truyền thanh hoặc cụm truyền thanh.
Trên toàn quốc, hiện có 68 kênh phát thanh, bao gồm 5 kênh thuộc Đài tiếng nói Việt Nam và 63 kênh phát thanh địa phương.
Toàn bộ hệ thống phát sóng của Đài tiếng nói Việt Nam và các đài địa phương đều đang sử dụng công nghệ tương tự
2 Đặc điểm của phát thanh
Phát thanh, một sản phẩm của nền kỹ thuật điện tử, ra đời trước truyền hình và từng được coi là loại hình truyền thông chủ đạo.
Đặc điểm của phát thanh
Những tiến bộ trong công nghệ thông tin đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển mạnh mẽ của báo phát thanh Trong quá trình này, báo phát thanh không chỉ duy trì và phát huy những ưu điểm sẵn có mà còn cần tự điều chỉnh để khắc phục nhược điểm, từ đó thích ứng tốt hơn với bối cảnh hiện đại của ngành báo chí và truyền thông.
Kỹ thuật đơn giản, tiện lợi
Với một thiết bị thu tín hiệu nhỏ gọn, công chúng có thể dễ dàng thưởng thức các chương trình phát thanh mọi lúc, mọi nơi Khác với việc đọc báo in cần ánh sáng, xem truyền hình yêu cầu có tivi, hay đọc báo điện tử cần máy tính và kết nối internet, phát thanh mang đến sự tiện lợi vượt trội Chỉ cần một chiếc radio nhỏ nhẹ và giá rẻ, bạn có thể vừa lắng nghe chương trình vừa thực hiện các hoạt động khác như lái xe hay đi bộ tập thể dục trong công viên.
Phát thanh giữ vị trí hàng đầu trong việc phủ sóng rộng rãi so với các loại hình báo chí khác như báo in, báo hình và báo mạng điện tử Với kỹ thuật đơn giản và chi phí thấp, radio có mặt ở khắp nơi tại Việt Nam, từ miền núi đến hải đảo xa xôi và nông thôn.
Khả năng thông tin thời sự nhanh nhạy
Phát thanh nổi bật với kỹ thuật đơn giản và tiện lợi, nhưng điều làm cho nó cạnh tranh với các loại hình báo chí truyền thông khác chính là khả năng cung cấp thông tin nhanh chóng và nhạy bén.
Thông tin nhanh là yếu tố thiết yếu cho một đài phát thanh hiện đại, giúp cung cấp tin tức mới nhất và nóng hổi cho người nghe Phát thanh nổi bật hơn các loại hình truyền thông khác nhờ khả năng truyền tải thông tin vừa xảy ra, đang diễn ra hoặc sắp xảy ra Hiện nay, chỉ có báo mạng điện tử mới có thể cạnh tranh với phát thanh về tốc độ cập nhật thông tin Tuy nhiên, báo mạng phụ thuộc vào đường truyền và thiết bị phức tạp, trong khi radio lại mang đến sự tiện lợi và linh hoạt, đồng hành cùng người dùng trong mọi hoàn cảnh và địa hình.
Theo PGS, TS Đức Dũng, trong cuộc cạnh tranh giữa các phương tiện thông tin đại chúng hiện nay, việc nắm vững thông tin mới nhất và truyền tải nhanh chóng sẽ giúp đạt được chiến thắng Đặc biệt, với báo phát thanh, việc cung cấp thông tin kịp thời không chỉ tăng tính trực tiếp mà còn rút ngắn khoảng cách giữa thời điểm xảy ra sự kiện và thời điểm công chúng tiếp nhận thông tin Tại Hệ Thời sự - Chính trị tổng hợp của Đài Tiếng nói Việt Nam, cứ sau mỗi giờ, đài đều phát bản tin 5 phút để cập nhật những thông tin mới nhất và phản ánh kịp thời các sự kiện nóng hổi.
Gần gũi công chúng, hiệu quả tác động cao
Báo phát thanh nổi bật với khả năng tôn trọng thính giả, tạo ra sự kết nối gần gũi và thân mật Điều này giúp báo phát thanh tác động nhanh chóng và hiệu quả đến công chúng, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho loại hình truyền thông này.
Để thu hút thính giả và tạo sức sống cho làn sóng phát thanh, các nhà báo phát thanh hiện đại không chỉ cung cấp thông tin nóng hổi, bổ ích mà còn chú trọng đến cách thể hiện thông tin một cách thân thiện, gần gũi như nói chuyện với bạn bè Họ đặc biệt quan tâm đến thói quen và sở thích của từng nhóm công chúng, không ngừng cải tiến hình thức chương trình để phù hợp với từng đối tượng thính giả và đáp ứng thị hiếu ở các độ tuổi khác nhau.
Diện phủ sóng rộng nhất
Khác với sóng phát thanh, sóng truyền hình là sóng phát thẳng, phải đi
Để truyền hình có chất lượng tốt, tín hiệu phải được truyền từ trạm phát đến thiết bị thu một cách trực tiếp, điều này làm cho truyền hình khó có thể gọn nhẹ và tiết kiệm như phát thanh Theo tài liệu của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), phát thanh có thể đạt diện phủ sóng hơn 95% trong từng khu vực dân số.
Máy thu thanh có tính cơ động cao, sóng phát thanh dễ bắt (ảnh: adventist)
Theo ITU, toàn cầu được bao phủ bởi sóng phát thanh khi tính đến yếu tố vệ tinh Hệ thống WorldSpace, ngoại trừ Bắc Mỹ và Australia, cung cấp dịch vụ phát thanh qua 3 vệ tinh địa tĩnh, bao phủ hầu hết các khu vực trên thế giới Tín hiệu từ vệ tinh AfriStar, được phóng năm 1998, cung cấp 59 kênh và phủ sóng toàn bộ châu Phi.
Theo ITU, hơn 75% hộ gia đình ở hầu hết các quốc gia sử dụng máy thu thanh, có thể do sự dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng thiết bị này, ngay cả với những thiết bị đơn giản và dã chiến.
2.2 Nhược điểm, hạn chế cơ bản của báo phát thanh
Thiếu hấp dẫn do không thể hiện bằng hình ảnh
Phát thanh sử dụng âm thanh tổng hợp mang lại cảm giác dễ chịu khi được nghe người khác đọc, kể hay thông báo Tuy nhiên, “trăm nghe không bằng một thấy”, vì âm thanh có thể sống động và thân mật nhưng lại thoáng qua, khó ghi nhớ Nhược điểm lớn nhất của báo nói chính là tính chất thoáng qua, khiến ấn tượng từ việc nghe không thể so sánh với trải nghiệm trực tiếp bằng mắt.
Báo phát thanh truyền thống chỉ sử dụng âm thanh tổng hợp với ba yếu tố cơ bản là lời nói, tiếng động và âm nhạc, nên không thể tác động đến thị giác Tuy nhiên, phát thanh có hình qua mạng đã khắc phục nhược điểm này Hiện tại, kênh VOV Giao thông của Đài Tiếng nói Việt Nam đang phát sóng trên tần số 91MHz và hệ phát thanh có hình vào giờ cao điểm Sự kết hợp đa phương tiện này thể hiện ưu thế của báo phát thanh trong thời đại hiện nay.
Một trong những khó khăn lớn nhất của phát thanh là việc lưu giữ chương trình và tra cứu tư liệu So với báo in và báo điện tử, công chúng dễ dàng tìm kiếm và sử dụng thông tin trên hai loại hình này, trong khi đó, việc tiếp cận thông tin từ phát thanh trở nên khó khăn hơn.
Thông tin theo trật tự thời gian
Một hạn chế của phát thanh là thông tin được phát theo trật tự thời gian, khiến công chúng gặp khó khăn trong việc tiếp nhận và không thể chủ động lựa chọn chương trình theo sở thích và khả năng So với báo in và báo điện tử, điều này tạo ra một bất lợi cho phát thanh Tuy nhiên, với sự phát triển của phát thanh trên internet, nhược điểm này đã được khắc phục đáng kể, cho phép công chúng nghe theo ý thích của họ sau khi tải xuống chương trình.
Các yếu tố của phát thanh hiện đại
Đối tượng tiếp nhận thông tin của phát thanh là người nghe, và việc tiếp nhận thông tin qua thính giác mang lại nhiều liên tưởng phong phú Để tạo cảm giác hứng thú cho thính giả, phát thanh cần phối hợp hài hòa giữa tiếng nói và âm thanh Phát thanh hiện đại được xem là một loại hình truyền thông tiên tiến, thu hút một lượng công chúng rộng rãi và có sức ảnh hưởng lớn đến dư luận xã hội.
Phát thanh hiện đại yêu cầu thông tin có chất lượng, tức là thông tin phải chính xác và chân thực Độ tin cậy là yếu tố quan trọng hàng đầu trong thông tin đại chúng Bên cạnh đó, thông tin cần phải khách quan trong cách tiếp cận sự kiện, đồng thời trung thực và chính xác đến từng chi tiết và con số.
Trong thời đại thông tin bùng nổ hiện nay, phát thanh cần phát huy thế mạnh của mình để cạnh tranh với sự phát triển của truyền hình Để duy trì vị thế là loại hình thông tin nhanh chóng, phổ cập và tiết kiệm nhất, phát thanh cần đổi mới và cải tiến nội dung cũng như hình thức truyền tải.
Phát thanh hiện đại kết hợp giữa chức năng thông tin và giải trí, trong đó âm nhạc đóng vai trò quan trọng Âm nhạc không chỉ là phương tiện giao lưu văn hóa mà còn nâng cao đời sống tinh thần của thính giả Nó có thể ăn sâu vào tâm trí hoặc trở thành người bạn đồng hành khiêm nhường Việc xen kẽ âm nhạc giữa các chương trình tin tức và chuyên đề giúp thính giả thư giãn hợp lý, từ đó tiếp nhận thông tin nóng hổi và các sự kiện trong cuộc sống hàng ngày một cách hiệu quả.
Phát thanh hiện đại đang chuyển mình với phong cách diễn đạt và trình bày thông điệp mới mẻ Chất giọng văn giờ đây trở thành một tài sản quý giá, nhưng không còn là yếu tố quyết định cho người phát thanh viên Thay vào đó, phong cách đọc văn bản truyền thống đã được thay thế bằng sự giao tiếp trực tiếp giữa phát thanh viên, phóng viên, biên tập viên và thính giả Hiện tại, phong cách “giao tiếp trên sóng” đang trở thành xu hướng ưa chuộng trong lĩnh vực phát thanh.
Phát thanh hiện đại mang đến âm thanh chất lượng cao, kết hợp giữa nội dung thông tin và công nghệ tiên tiến Trong thế kỷ XXI, với nhiều biến động và thách thức, phát thanh cần phát triển mạnh mẽ hơn để theo kịp xu hướng toàn cầu Điều này sẽ giúp Tiếng nói Việt Nam hội nhập vào dòng chảy giao lưu thông tin quốc tế trong thời đại bùng nổ truyền thông.
Chương trình phát thanh mở đang trở thành xu hướng hiện đại, cho phép thính giả tham gia trực tiếp qua nhiều hình thức, trong đó nổi bật là đường dây điện thoại trực tiếp Thính giả có thể gọi điện đến phòng thu để bày tỏ quan điểm, và những ý kiến này được phát sóng ngay lập tức, tạo nên sự đa dạng và khách quan trong việc tiếp cận và phân tích vấn đề.
Mục đích của chương trình phát thanh là cung cấp thông tin nhanh chóng, giúp thính giả dễ dàng tham gia vào nội dung, từ đó tăng tính gần gũi và đời thường của phát thanh Chương trình trở thành một người bạn, một diễn đàn cho mọi người chia sẻ quan niệm và ý kiến Kinh nghiệm từ các đài phát thanh lớn cho thấy, khi thực hiện tốt điều này, sẽ tạo ra sức hút mạnh mẽ với công chúng.
Các chương trình mở nổi bật với việc thông tin không chỉ được cung cấp bởi phóng viên mà còn từ chính công chúng tham gia, tạo nên nguồn tin đa dạng và phong phú Điều này không chỉ đảm bảo tính chân thực và khách quan của thông tin mà còn tăng cường khả năng thu hút thính giả theo dõi chương trình.
Sự tham gia và đóng góp của công chúng vào chương trình giúp khai thác nhiều thông tin mới và quý giá Hơn nữa, trách nhiệm về thông tin sẽ được chia sẻ giữa phóng viên và những người cung cấp thông tin trực tiếp.
Để thực hiện các chương trình mở thành công, cần một êkíp chuyên nghiệp với trình độ cao và khả năng ứng biến linh hoạt, cùng với các phương tiện và trang thiết bị hiện đại.
Tóm lại chúng ta có thể rút ra một số yếu tố cơ bản của phát thanh hiện địa như sau:
Phát thanh hiện đại không phải là một hiện tượng mới mà là sự phát triển từ phát thanh truyền thống, với sự thay đổi trong cách sản xuất chương trình để phù hợp với nhu cầu công chúng Việc áp dụng công nghệ và kỹ thuật mới không chỉ nâng cao chất lượng nội dung mà còn tạo ra một công chúng mới Trong sản xuất chương trình phát thanh hiện đại, các ưu điểm của phát thanh truyền thống vẫn được duy trì và phát huy, nhờ vào sự hỗ trợ mạnh mẽ của công nghệ, giúp chương trình trở nên hấp dẫn và hiệu quả hơn.
Phát thanh hiện đại cần phải dựa trên nền tảng kỹ thuật cao, đây là yếu tố then chốt cho sự phát triển của phương thức sản xuất chương trình Dù có ý định áp dụng phương thức mới, nhưng nếu thiếu hỗ trợ kỹ thuật, phát thanh hiện đại sẽ gặp khó khăn trong việc phát triển Các yếu tố kỹ thuật này được sử dụng toàn diện trong quá trình sản xuất chương trình, bao gồm thiết bị kỹ thuật số và phần mềm biên tập âm thanh, cũng như trong việc truyền dẫn thông tin qua vệ tinh, mạng internet và các thiết bị thu phát như radio, điện thoại di động, máy tính và iPhone.
Trong phát thanh hiện đại, sự góp mặt của phóng viên, biên tập viên và người dẫn chương trình đã làm cho các chương trình trở nên đa dạng, sinh động và gần gũi hơn, thu hút sự quan tâm của công chúng.
Việc sử dụng đa dạng giọng nói và âm thanh phong phú, bao gồm cả tiếng nói của người dân, cùng với ngôn ngữ đời sống gần gũi, tạo cảm giác thân mật cho thính giả Thêm vào đó, việc xây dựng các chương trình mở cho phép thính giả tham gia trực tiếp cũng là một lợi thế nổi bật trong sản xuất chương trình phát thanh hiện đại.