(NB) Giáo trình Tổ chức sản xuất với mục tiêu giúp học viên có thể nắm được những nét lớn về công tác tổ chức sản xuất trong một doanh nghiệp; Có thể tham gia lập kế hoạch sản xuất và tham gia quá trình sản xuất kinh doanh - Biết thống kê, báo cáo việc tổ chức sản xuất cho một nơi làm việc cụ thể. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung giáo trình phần 1 dưới đây.
Quản trị sản xuất và vai trò, nhiệm vụ của người quản trị trong chức năng sản xuất
Vai trò của quản trị sản xuất trong quản trị doanh nghiệp
xuất trong quản trị doanh nghiệp
Hệ thống sản xuất
Vai trò của người quản tị trong chức năng sản xuất
trong chức năng sản xuất
2 Chương 2: Tổ chức sản xuất
2.1 Nội dung và những yêu cầu cơ bản của tổ chức sản xuất
2.4 Phương pháp tổ chức quá trình sản xuất
3 Chương 3: Bố trí sản xuất
4 Chương 4: Quản lý kỹ thuật
4.1 Ý nghĩa và nội dung của công tác quản lý kỹ thuật
4.4 Bảo trì máy móc thiết bị
5 Chương 5: Chiến lược sản xuất
5.1 Quyết định chiến lược và quan hệ giữa chiến lược sản xuất với chiến lược chung
5.2 Quyết định chiến lược trong các hoạt động khác nhau
5.4 Phương pháp thi công theo quy trình công nghệ
Chương 1 Quản trị sản xuất và vai trò, nhiệm vụ của người quản trị trong chức năng sản xuất Mục tiêu:
- Trình bày được khái niệm chắc chắn về hệ thống sản xuất, các loại hệ thống sản xuất chế tạo và hệ thống sản xuất dịch vụ
- Phân tích được vai trò và hoạt động của những người làm công tác quản trị sản xuất
- Trình bày được thực chất của hệ thống sản xuất là biến đổi đầu vào thành đầu ra hiệu quả
- Phân biệt được quản trị (tổ chức sản xuất) và các chức năng quản trị khác
- Nâng cao khả năng, kỹ năng giao tiếp cho học sinh, sinh viên
1.1 Vai trò của quản trị sản xuất trong quản trị doanh nghiệp
1.1.1 Vị trí của chức năng sản xuất
Chức năng sản xuất được thực hiện bởi một nhóm của doanh nghiệp chịu trách nhiệm tạo ra hang hóa hoặc dịch vụ cung cấp cho xã hội
Chức năng sản xuất là một trong ba chức năng cơ bản của quản trị doanh nghiệp, bên cạnh chức năng marketing và chức năng tài chính.
Ba chức năng này quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp
Trong các doanh nghiệp, chức năng sản xuất đóng vai trò quan trọng trong việc sử dụng hiệu quả nguồn lực và tài sản có thể kiểm soát Hiệu quả của hoạt động sản xuất không chỉ ảnh hưởng đến quy trình nội bộ mà còn quyết định khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Chức năng sản xuất của doanh nghiệp là yếu tố then chốt trong nền kinh tế, góp phần cung cấp hàng hóa và dịch vụ đa dạng, từ đó nâng cao mức sống vật chất của xã hội Bên cạnh đó, chức năng này cũng làm phong phú đời sống tinh thần thông qua việc cung cấp thông tin, một dịch vụ đặc biệt và thiết yếu.
Trên toàn cầu, các quốc gia đang tích cực cạnh tranh để phân chia lại thị trường thế giới thông qua việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ Khả năng sản xuất, bao gồm cả sức sản xuất và hiệu quả, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định thành công của mỗi quốc gia.
Chức năng sản xuất hiện nay đang trở nên năng động và đối mặt với nhiều thách thức Sự phát triển hay suy thoái của một quốc gia phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động của các hệ thống sản xuất Để ứng phó với những thách thức này, các doanh nghiệp cần phải tìm kiếm và áp dụng công nghệ, kỹ thuật, và phương thức sản xuất mới, nhằm tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng và phong phú của con người.
1.1.2 Quan hệ giữa các chức năng và chức năng sản xuất
Chức năng Marketing đóng vai trò quan trọng trong việc khám phá và phát triển nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ của doanh nghiệp Nhóm Marketing cũng chịu trách nhiệm duy trì mối quan hệ với khách hàng hiện tại cũng như khách hàng tiềm năng.
Chức năng tài chính bao gồm các hoạt động khai thác và tổ chức sử dụng hiệu quả nguồn vốn Nó hiện diện trong cả các đơn vị kinh doanh và phi kinh doanh, giúp kết nối và duy trì các quá trình kinh doanh một cách liên tục.
Hình 1.1: Quan hệ giữa các chức năng cơ bản của quản trị kinh doanh
Ngoài ba chức năng cơ bản, còn tồn tại các chức năng phụ thuộc khác, có vai trò quan trọng tùy thuộc vào mục tiêu của từng tổ chức, môi trường bên ngoài và con người trong tổ chức Các chức năng phụ thuộc này bao gồm chức năng thiết kế kỹ thuật trong doanh nghiệp chế biến và chức năng nhân sự, mà một số tác giả coi là chức năng cơ bản thứ tư, trong khi những người khác xem nó như một phần không thể thiếu trong các chức năng khác.
Các chức năng trong quản trị doanh nghiệp có mối quan hệ phụ thuộc chặt chẽ với nhau Thiếu một trong ba chức năng thiết yếu, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc đạt được thành công Mặc dù có thể tách rời các chức năng để nghiên cứu, nhưng trong thực tế, chúng đều cần thiết và hỗ trợ lẫn nhau để hoạt động hiệu quả.
1.1.3 Sự mở rộng chức năng sản xuất
Chức năng sản xuất, còn được gọi là chức năng điều hành hoặc chức năng sản xuất và tác nghiệp, đã trải qua sự phát triển từ việc chỉ tập trung vào việc tạo ra sản phẩm hữu hình đến việc mở rộng để bao gồm cả việc cung cấp dịch vụ.
Ngày nay, khái niệm sản phẩm không chỉ bao gồm hàng hóa hữu hình mà còn mở rộng đến các dịch vụ Thực tế cho thấy, sản xuất dịch vụ đang ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế của các nước phát triển.
1.2.1 Đặc tính chung của hệ thống sản xuất
Các hệ thống sản xuất được chia làm hai dạng chủ yếu là dạng sản xuất chế tạo và dạng sản xuất không chế tạo hay dịch vụ
Dạng sản xuất chế tạo thực hiện các quá trình vật lý, hóa học để biến đổi nguyên vật liệu thành các sản phẩm hữu hình
Dạng sản xuất không tạo ra hang hóa hữu hình là dạng sản xuất không chế tạo hay dịch vụ
Hệ thống sản xuất cung cấp dịch vụ cho xã hội Tất cả các hệ thống sản xuất đều có một số đặc tính chung đó là:
Thứ nhất: Hệ thống sản xuất chịu trách nhiệm cung cấp hang hóa hay dịch vụ mà doanh nghiệp sẽ cung cấp cho xã hội
Thứ hai: Hệ thống sản xuất chuyển hóa các đầu vào thành các đầu ra là các sản phẩm hay dịch vụ
Hình 1.2: Mô tả hệ thống sản xuất
Các đầu vào hệ thống sản xuất có thể là nguyên vật liệu, kĩ năng lao động, kĩ năng quản trị, các phương tiện, vốn liếng…
Các đầu ra là sản phẩm hay dịch vụ, tiền lương đổ vào nền kinh tế, các ảnh hưởng xã hội và các ảnh hưởng khác
Hệ thống sản xuất đóng vai trò là một phần trong doanh nghiệp, trong khi doanh nghiệp lại là một thành tố của hệ thống lớn hơn, đó là nền sản xuất xã hội Điều này khiến cho việc xác định ranh giới giữa các thành phần trở nên khó khăn, cũng như việc nhận diện các đầu vào và đầu ra trong quá trình sản xuất.
Trong hệ thống sản xuất, các dạng chuyển hóa nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc biến đổi đầu vào thành đầu ra Những dạng chuyển hóa này bao gồm việc thay đổi trạng thái vật lý của sản phẩm, cung cấp kỹ năng để di chuyển vị trí, và bảo quản sản phẩm một cách hiệu quả.
Các hệ thống sản xuất có thể có đầu vào và đầu ra đa dạng, cùng với các hình thức chuyển hóa khác nhau Tuy nhiên, đặc điểm chung của tất cả các hệ thống này là quá trình chuyển hóa các đầu vào thành những sản phẩm đầu ra có giá trị sử dụng.
1.2.2 Những đặc điểm cơ bản của nền sản xuất hiện đại
Sản xuất hiện đại ngày càng thành công nhờ vào những đặc điểm nổi bật, trong đó triết lý cơ bản là sự thừa nhận vị trí quan trọng của sản xuất.
Tổ chức sản xuất
Nội dung và những yêu cầu cơ bản của tổ chức sản xuất
cầu cơ bản của tổ chức sản xuất
Loại hình sản xuất
2.4 Phương pháp tổ chức quá trình sản xuất
3 Chương 3: Bố trí sản xuất
4 Chương 4: Quản lý kỹ thuật
4.1 Ý nghĩa và nội dung của công tác quản lý kỹ thuật
4.4 Bảo trì máy móc thiết bị
5 Chương 5: Chiến lược sản xuất
5.1 Quyết định chiến lược và quan hệ giữa chiến lược sản xuất với chiến lược chung
5.2 Quyết định chiến lược trong các hoạt động khác nhau
5.4 Phương pháp thi công theo quy trình công nghệ
Chương 1 Quản trị sản xuất và vai trò, nhiệm vụ của người quản trị trong chức năng sản xuất Mục tiêu:
- Trình bày được khái niệm chắc chắn về hệ thống sản xuất, các loại hệ thống sản xuất chế tạo và hệ thống sản xuất dịch vụ
- Phân tích được vai trò và hoạt động của những người làm công tác quản trị sản xuất
- Trình bày được thực chất của hệ thống sản xuất là biến đổi đầu vào thành đầu ra hiệu quả
- Phân biệt được quản trị (tổ chức sản xuất) và các chức năng quản trị khác
- Nâng cao khả năng, kỹ năng giao tiếp cho học sinh, sinh viên
1.1 Vai trò của quản trị sản xuất trong quản trị doanh nghiệp
1.1.1 Vị trí của chức năng sản xuất
Chức năng sản xuất được thực hiện bởi một nhóm của doanh nghiệp chịu trách nhiệm tạo ra hang hóa hoặc dịch vụ cung cấp cho xã hội
Chức năng sản xuất là một trong ba chức năng cơ bản của quản trị doanh nghiệp, bên cạnh chức năng marketing và chức năng tài chính.
Ba chức năng này quyết định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp
Trong các doanh nghiệp, chức năng sản xuất đóng vai trò quan trọng khi sử dụng hiệu quả các nguồn lực và tài sản mà doanh nghiệp kiểm soát Hiệu quả sản xuất không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động nội bộ mà còn quyết định khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Chức năng sản xuất của doanh nghiệp không chỉ quyết định việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ phong phú, mà còn góp phần nâng cao mức sống vật chất cho toàn xã hội Bên cạnh đó, chức năng này còn làm phong phú đời sống tinh thần thông qua việc cung cấp thông tin, một dịch vụ đặc biệt trong xã hội.
Trên toàn cầu, các quốc gia đang tích cực cạnh tranh để phân chia lại thị trường thế giới thông qua việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ Khả năng sản xuất, bao gồm cả sức sản xuất và hiệu quả, sẽ quyết định thành công của mỗi quốc gia trong cuộc đua này.
Chức năng sản xuất đang trở nên năng động và đối mặt với nhiều thách thức, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển hay suy thoái của một quốc gia Hiệu quả hoạt động sản xuất của các hệ thống sản xuất là yếu tố quyết định cho nền kinh tế Để đáp ứng những thách thức này, các doanh nghiệp buộc phải tìm kiếm và áp dụng công nghệ, kỹ thuật, và phương thức sản xuất mới, nhằm tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng.
1.1.2 Quan hệ giữa các chức năng và chức năng sản xuất
Chức năng Marketing được thực hiện bởi một đội ngũ chuyên trách, có nhiệm vụ khám phá và phát triển nhu cầu về sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp Họ cũng tập trung vào việc duy trì mối quan hệ với khách hàng hiện tại cũng như khách hàng tiềm năng.
Chức năng tài chính bao gồm các hoạt động khai thác và tổ chức sử dụng hiệu quả nguồn vốn Chức năng này hiện diện cả trong các đơn vị kinh doanh và không kinh doanh, giúp kết nối và duy trì sự vận động liên tục trong các quá trình kinh doanh.
Hình 1.1: Quan hệ giữa các chức năng cơ bản của quản trị kinh doanh
Ngoài ba chức năng cơ bản, còn có các chức năng phụ thuộc khác, tùy thuộc vào mục tiêu của tổ chức, môi trường bên ngoài và con người trong tổ chức Các chức năng phụ thuộc này bao gồm chức năng thiết kế kỹ thuật trong doanh nghiệp chế biến và chức năng nhân sự, mà một số tác giả coi là chức năng cơ bản thứ tư, trong khi những người khác xem nó như một phần không thể tách rời của các chức năng khác.
Các chức năng trong quản trị doanh nghiệp có mối liên hệ chặt chẽ và phụ thuộc lẫn nhau Sự thiếu hụt một trong ba chức năng quan trọng sẽ cản trở sự thành công của doanh nghiệp Mặc dù có thể tách rời các chức năng để nghiên cứu, nhưng trong thực tế, chúng đều cần thiết và hỗ trợ lẫn nhau để đảm bảo hoạt động hiệu quả của doanh nghiệp.
1.1.3 Sự mở rộng chức năng sản xuất
Chức năng sản xuất, còn được biết đến với tên gọi chức năng điều hành hoặc chức năng sản xuất và tác nghiệp, không chỉ giới hạn trong việc tạo ra sản phẩm hữu hình như trước đây, mà còn được mở rộng để bao gồm cả việc cung cấp dịch vụ.
Ngày nay, khái niệm sản phẩm không chỉ giới hạn ở hàng hóa hữu hình mà còn bao gồm cả dịch vụ Thực tế cho thấy, sản xuất dịch vụ đang ngày càng chiếm ưu thế và đóng góp một tỷ trọng lớn trong nền kinh tế của các quốc gia phát triển.
1.2.1 Đặc tính chung của hệ thống sản xuất
Các hệ thống sản xuất được chia làm hai dạng chủ yếu là dạng sản xuất chế tạo và dạng sản xuất không chế tạo hay dịch vụ
Dạng sản xuất chế tạo thực hiện các quá trình vật lý, hóa học để biến đổi nguyên vật liệu thành các sản phẩm hữu hình
Dạng sản xuất không tạo ra hang hóa hữu hình là dạng sản xuất không chế tạo hay dịch vụ
Hệ thống sản xuất cung cấp dịch vụ cho xã hội Tất cả các hệ thống sản xuất đều có một số đặc tính chung đó là:
Thứ nhất: Hệ thống sản xuất chịu trách nhiệm cung cấp hang hóa hay dịch vụ mà doanh nghiệp sẽ cung cấp cho xã hội
Thứ hai: Hệ thống sản xuất chuyển hóa các đầu vào thành các đầu ra là các sản phẩm hay dịch vụ
Hình 1.2: Mô tả hệ thống sản xuất
Các đầu vào hệ thống sản xuất có thể là nguyên vật liệu, kĩ năng lao động, kĩ năng quản trị, các phương tiện, vốn liếng…
Các đầu ra là sản phẩm hay dịch vụ, tiền lương đổ vào nền kinh tế, các ảnh hưởng xã hội và các ảnh hưởng khác
Hệ thống sản xuất là một phần quan trọng trong doanh nghiệp, và doanh nghiệp lại là một bộ phận của hệ thống sản xuất xã hội lớn hơn Điều này khiến cho việc phân định ranh giới giữa các yếu tố đầu vào và đầu ra trở nên khó khăn và phức tạp.
Trong hệ thống sản xuất, các dạng chuyển hóa quyết định việc biến đổi đầu vào thành đầu ra, bao gồm việc thay đổi trạng thái vật lý, cung cấp kỹ năng để di chuyển vị trí và bảo quản sản phẩm.
Các hệ thống sản xuất có thể có đầu vào và đầu ra khác nhau, cũng như các phương thức chuyển hóa đa dạng Tuy nhiên, đặc điểm chung của tất cả các hệ thống này là khả năng chuyển hóa các đầu vào thành đầu ra có giá trị sử dụng.
1.2.2 Những đặc điểm cơ bản của nền sản xuất hiện đại
Sản xuất hiện đại ngày càng đạt được thành công lớn hơn nhờ vào những đặc điểm nổi bật Điều quan trọng nhất là triết lý cơ bản thừa nhận vai trò quan trọng của sản xuất trong nền kinh tế.
Phương pháp sản xuất theo nhóm
2.4.1 Phương pháp sản xuất theo nhóm a Đặc điểm và nội dung sản xuất theo nhóm
Sản xuất hàng loạt nhỏ và vừa thường bao gồm nhiều mặt hàng trong cùng một hệ thống, dẫn đến việc cần nhiều thời gian để điều chỉnh quy trình sản xuất cho từng loạt sản phẩm Do đó, việc áp dụng sản xuất dây chuyền trong trường hợp này sẽ không mang lại hiệu quả cao.
Phương pháp sản xuất theo nhóm không yêu cầu thiết kế quy trình công nghệ hay bố trí máy móc riêng biệt cho từng loại sản phẩm Thay vào đó, nó tập trung vào việc sản xuất chung cho cả nhóm sản phẩm dựa trên các chi tiết tổng hợp đã được chọn Tất cả các chi tiết trong một nhóm sẽ được gia công trong cùng một lần điều chỉnh máy, giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất.
Nội dung phương pháp sản xuất theo nhóm bao gồm các bước chủ yếu sau:
Tất cả các chi tiết cần chế tạo trong xí nghiệp sẽ được phân loại thành từng nhóm dựa trên kết cấu, phương pháp công nghệ và yêu cầu về máy móc thiết bị tương tự sau khi đã được tiêu chuẩn hóa.
Vào thứ hai, việc lựa chọn chi tiết tổng hợp cho cả nhóm là rất quan trọng Chi tiết tổng hợp là chi tiết phức tạp, bao gồm tất cả các yếu tố của nhóm Nếu không tìm được chi tiết phù hợp, cần thiết kế một chi tiết tổng hợp nhân tạo, đảm bảo đủ các điều kiện cần thiết.
- Thứ ba, lập quy trình công nghệ cho nhóm, thực chất là cho chi tiết tổng hợp đã chọn
Vào thứ tư, chúng ta sẽ bắt đầu xây dựng định mức thời gian cho từng bước công việc của chi tiết tổng hợp Sau đó, sẽ lập định mức cho tất cả các chi tiết trong nhóm bằng phương pháp so sánh.
- Thứ năm, thiết kế, chuẩn bị dụng cụ, đồ giá lắp, bố trí thiết bị, máy móc cho toàn nhóm b Hiệu quả của sản xuất theo nhóm
Phương pháp sản xuất theo nhóm được áp dụng phổ biến trong các xí nghiệp sản xuất hàng loạt, đặc biệt trong ngành cơ khí Hiệu quả của phương pháp này có thể được tóm gọn qua những điểm chính sau:
Giảm thiểu khối lượng và thời gian chuẩn bị kỹ thuật cho sản xuất, đồng thời đơn giản hóa quy trình xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật và kế hoạch tiến độ.
Cải tiến tổ chức lao động giúp chuyên môn hóa công nhân, nâng cao trình độ nghề nghiệp và năng suất lao động Đồng thời, việc giảm chi phí đầu tư cho thiết bị máy móc và đồ giá lắp sẽ nâng cao hệ số sử dụng máy móc thiết bị.
2.4.2 Phương pháp sản xuất dây chuyền a Những đặc điểm của sản xuất dây chuyền
Sản xuất dây chuyền là một quá trình công nghệ được nghiên cứu tỉ mỉ, phân chia thành nhiều bước công việc sắp xếp hợp lý Mỗi bước có thời gian chế biến bằng nhau hoặc theo tỷ lệ bội số với bước ngắn nhất, cho phép dây chuyền hoạt động liên tục Khi quan sát, chúng ta sẽ thấy đối tượng được chế biến đồng thời ở tất cả các nơi làm việc, với dòng dịch chuyển liên tục từ nơi này sang nơi khác qua các phương tiện vận chuyển đặc biệt.
Các đối tượng có thể vận chuyển từng sản phẩm hoặc từng lô hàng một cách hợp lý thông qua các băng chuyền, bàn quay và xích chuyển động Hiện nay, sự đa dạng của các phương tiện vận chuyển trong dây chuyền sản xuất ngày càng phong phú, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo quá trình sản xuất diễn ra liên tục và hiệu quả.
Các đặc điểm đã nêu trên phản ánh những đặc trưng chính của sản xuất dây chuyền hiện đại Tuy nhiên, trong thực tế, có nhiều loại dây chuyền khác nhau, với sự khác biệt về kỹ thuật, tính ổn định, phạm vi áp dụng và tính liên tục.
Nếu xét trên phương diện trình độ kĩ thuật có thể có các dây chuyền thủ công, dây chuyền cơ khí hóa, dây chuyền tự động hóa
Các dây chuyền sản xuất thường được thiết kế để tạo ra một loại sản phẩm cụ thể, nhưng cũng có khả năng chế biến một số sản phẩm tương tự Tính ổn định trong sản xuất của dây chuyền đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả sản xuất và yêu cầu quản lý dây chuyền Dựa trên tính ổn định sản xuất, có thể phân chia dây chuyền thành hai loại khác nhau.
Dây chuyền cố định là hệ thống sản xuất chuyên biệt cho một loại sản phẩm nhất định, với quy trình công nghệ ổn định trong thời gian dài và khả năng sản xuất với khối lượng lớn.
Dây chuyền thay đổi là loại dây chuyền sản xuất linh hoạt, có khả năng không chỉ tạo ra một sản phẩm duy nhất mà còn điều chỉnh để sản xuất nhiều sản phẩm tương tự.
Các dây chuyền còn khác nhau ở trình độ liên tục trong quá trình hoạt động của nó
Dây chuyền sản xuất liên tục là hệ thống trong đó các đối tượng được vận chuyển liên tục từ một nơi làm việc sang nơi làm việc khác mà không có thời gian dừng lại Điều này giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu quả và giảm thiểu thời gian chờ đợi.
