Từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đất nước đến nay, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Cùng với sự phát triển kinh tế là sự lớn mạnh không ngừng của hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách bảo hiểm xã hội đã phát huy vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội, góp phần tích cực vào việc ổn định xã hội, thực hiện mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Bảo hiểm xã hội là chính sách lớn, trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. BHXH là sự chia sẻ rủi ro và các nguồn quỹ giúp người lao động đảm bảo cuộc sống của mình và gia đình khi có rủi ro xảy ra. Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm bù đắp một phần hoặc thay thế thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết… trên cơ sở đó quỹ BHXH do Nhà nước tổ chức thực hiện và sử dụng quỹ đó nhằm đảm bảo ổn định đời sống cho người lao động và an sinh xã hội. Tính đến hết năm 2019, cả nước có trên 14,7 triệu người tham gia BHXH, chiếm khoảng 30,4% lực lượng lao động trong độ tuổi. Số lao động khác chưa tham gia BHXH tập trung chủ yếu ở khu vực ngoài nhà nước như các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, tổ hợp tác, người buôn bán nhỏ… trốn tránh không tham gia BHXH cho người lao động hoặc còn cố tình tìm mọi cách trốn đóng BHXH mặt khác nợ đọng BHXH thời gian dài, thậm chí có những đơn vị sự dụng lao động lạm dụng quỹ BHXH, lạm dụng tiền đóng BHXH của người lao động để làm vốn sản xuất kinh doanh… Do đó, đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH cho người lao động nói chung và việc thực hiện công tác quản lý thu BHXH nói riêng, làm ảnh hưởng đến việc thu, nộp BHXH. Trong những năm qua bảo hiễm xã hội quận Hoàng Mai đã có nhiều cố gắng trong việc triển khai thu BHXH và quản lý thu BHXH bắt buộc của lao động thuộc các thành phần kinh tế. Kết quả đã đem lại nhiều khả quan trong việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH. Tuy nhiên, đến nay số đơn vị và số lao động tham gia BHXH vẫn còn thấp, chưa tương xứng tiềm năng kinh tế xã hội của địa phương. Với lý do đó, tác giả thực hiện nghiên cứu đề tài “Quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo hiểm xã hội quận Hoàng Mai – Thành phố Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu và viết luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BHXH BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN CẤP QUẬN (HUYỆN)
Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Bảo hiểm xã hội (BHXH) có lịch sử lâu dài và đã trải qua nhiều thay đổi, với nhiều mô hình phong phú được áp dụng tại hàng trăm quốc gia Tuy nhiên, định nghĩa chính xác về BHXH vẫn còn là một chủ đề gây tranh cãi, do nó được tiếp cận từ nhiều góc độ và quan điểm khác nhau Điều này phản ánh sự đa dạng và phong phú của BHXH Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, cần trả lời một số câu hỏi cơ bản liên quan đến chức năng và vai trò của BHXH trong xã hội.
- Thứ nhất, tại sao lại phải tham gia BHXH?
- Thứ hai, mục đích của BHXH là gì?
Bảo hiểm xã hội (BHXH) được hình thành và phát triển từ nhu cầu của đời sống xã hội, đặc biệt trong bối cảnh nền sản xuất hàng hóa Trong quá trình lao động sản xuất, bên cạnh những thuận lợi, con người thường phải đối mặt với các sự kiện không mong muốn, hay còn gọi là "rủi ro xã hội", gây giảm hoặc mất thu nhập Những rủi ro xã hội này có thể được phân thành hai loại chính.
Các sự kiện và "rủi ro xã hội" liên quan đến thu nhập bao gồm việc mất hoặc giảm thu nhập do giảm khả năng lao động, khả năng lao động không được sử dụng, hoặc các tình huống như tai nạn lao động, ốm đau và thất nghiệp.
Sự kiện và "rủi ro xã hội" liên quan đến việc sử dụng thu nhập thường xuất hiện khi người dân phải đối mặt với những chi phí bất thường, như chi phí thuốc men hay tiền nuôi dưỡng sản phụ, dẫn đến giảm thu nhập Những tình huống này không chỉ ảnh hưởng đến tài chính cá nhân mà còn gây ra những hệ lụy cho xã hội.
Các sự kiện và "rủi ro xã hội" nêu trên đều đe dọa "an toàn kinh tế" của người lao động và gia đình họ, dẫn đến việc giảm hoặc mất thu nhập Do đó, cần có các biện pháp để đối phó với những nguy cơ này, trong đó bảo hiểm xã hội (BHXH) là một giải pháp quan trọng BHXH được thiết lập nhằm đảm bảo thu nhập cho người lao động và gia đình họ khi đối mặt với những tình huống khó khăn và "rủi ro xã hội".
Mục đích của bảo hiểm xã hội (BHXH) là bù đắp hoặc thay thế thu nhập cho người lao động và gia đình họ khi gặp phải các rủi ro xã hội, dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập BHXH thực hiện việc bù đắp cho khoản thu nhập bị thiếu hụt khi người lao động bị giảm thu nhập, tuy nhiên mức bù đắp này chỉ mang tính tương đối và phụ thuộc vào điều kiện kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia cùng khả năng của quỹ BHXH trong từng giai đoạn phát triển Trong trường hợp người lao động không thể lao động hoặc thất nghiệp, BHXH sẽ trả trợ cấp thay thế cho phần thu nhập bị mất, với mức thay thế cũng phụ thuộc vào điều kiện kinh tế – xã hội và khả năng của quỹ BHXH.
Để đạt được mục đích của bảo hiểm xã hội (BHXH), cần hiểu rõ cách thức tổ chức thực hiện Lịch sử phát triển BHXH cho thấy có nhiều phương thức để bù đắp hoặc thay thế thu nhập cho người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập, như sự hỗ trợ lẫn nhau giữa người lao động và sự can thiệp của Nhà nước thông qua ngân sách Hiện nay, BHXH chủ yếu được thực hiện thông qua việc hình thành quỹ BHXH từ sự đóng góp của các bên tham gia, bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một hệ thống bảo đảm tài chính, giúp bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp khó khăn do mất khả năng lao động hoặc mất việc làm BHXH được hình thành từ quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia, nhằm đảm bảo an toàn đời sống cho người lao động và gia đình, đồng thời góp phần vào sự ổn định của xã hội.
Từ các giác độ khác, cũng có thể có những khái niệm khác nhau về BHXH Ví dụ:
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chế độ pháp định nhằm bảo vệ người lao động, sử dụng nguồn tiền đóng góp từ người lao động, người sử dụng lao động và sự hỗ trợ của Nhà nước Mục tiêu của BHXH là cung cấp trợ cấp vật chất cho người được bảo hiểm và gia đình khi họ gặp phải tình huống giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, tai nạn lao động, thai sản, hết tuổi lao động hoặc chết Theo Khoản 1 Điều 3 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, BHXH được định nghĩa là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động trong những trường hợp nêu trên, dựa trên việc đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một phương thức chia sẻ rủi ro tài chính giữa các thành viên tham gia, được quy định bởi pháp luật.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách xã hội quan trọng, được thiết lập nhằm bảo vệ đời sống vật chất của người lao động trước các rủi ro xã hội Chính sách này đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn xã hội và hỗ trợ người lao động trong những thời điểm khó khăn.
Bảo hiểm xã hội gồm: bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện:
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, yêu cầu cả người lao động và người sử dụng lao động tham gia.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là hình thức bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, cho phép người tham gia tự chọn mức đóng và phương thức phù hợp với thu nhập cá nhân Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội, giúp người tham gia được hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
1.1.2 Nguyên tắc hoạt động bảo hiểm xã hội
Về nguyên tắc hoạt động hệ thống BHXH được thực hiện dựa trên các nguyên tắc sau:
Nguyên tắc đóng hưởng chia sẻ rủi ro trong bảo hiểm xã hội (BHXH) dựa trên việc số đông bù đắp cho số ít, tức là những người lao động đang làm việc sẽ hỗ trợ cho những người nghỉ hưởng chế độ BHXH Đây là một phần của hoạt động chung trong ngành bảo hiểm, nơi quỹ góp chung từ số đông sẽ giúp đỡ những cá nhân không may gặp phải rủi ro trong cuộc sống và lao động Đặc biệt, rủi ro trong BHXH không chỉ bao gồm những tình huống ngẫu nhiên như trong bảo hiểm thương mại, mà còn bao gồm các rủi ro không mang tính ngẫu nhiên như tuổi già và thai sản, thể hiện rõ tính chính sách của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi của người dân.
Mức hưởng trợ cấp BHXH phải thấp hơn tiền lương đóng BHXH, nhưng vẫn cần đảm bảo mức sống tối thiểu cho người nhận Quy định này hợp lý và được áp dụng chung cho tất cả các quốc gia, tuy nhiên, mức độ cụ thể phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, chính trị và xã hội của từng quốc gia trong từng thời kỳ khác nhau.
Quản lý thu BHXH bắt buộc của cơ quan BHXH
1.2.1 Khái niệm và mục tiêu quản lý thu BHXH bắt buộc
Quản lý được định nghĩa là sự tác động có tổ chức và có mục tiêu của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra Trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội (BHXH), quản lý bao gồm việc quản lý các đối tượng tham gia và thụ hưởng, quản lý thu, chi trả và quản lý nguồn quỹ đầu tư Mối quan hệ trong quản lý thu BHXH liên quan đến Nhà nước, người sử dụng lao động và người lao động, trong đó người lao động và người sử dụng lao động là đối tượng quản lý Nhà nước giao cho cơ quan BHXH đại diện cho chủ thể quản lý, đồng thời là cơ quan điều tiết và quản lý BHXH Do sự khác biệt về lợi ích giữa các bên tham gia, như người lao động mong muốn đóng ít nhưng hưởng nhiều, trong khi người sử dụng lao động muốn giảm chi phí đóng BHXH, Nhà nước giữ vai trò trung gian để cân bằng các lợi ích này.
1- Thông qua cơ quan lập pháp (Quốc hội) đề ra luật BHXH, thông qua Chính phủ đề ra các quy định về BHXH;
2- Thông qua các cơ quan Nhà nước để thực hiện nộp BHXH cho người lao động hưởng lương từ ngân sách Nhà nước và thành lập cơ quan chuyên trách (BHXH Việt Nam) thực hiện chính sách BHXH Để quản lý thu BHXH, mối quan hệ ba bên là người lao động, người sử dụng lao động và cơ quan BHXH được xác lập quyền và trách nhiệm của mỗi bên do pháp luật về BHXH quy định; các quy định này là những căn cứ pháp lý mà mỗi bên phải tuân thủ, thực hiện nghiêm túc. Mặt khác, để thu đúng, đủ, kịp thời, không để thất thoát tiền thu, đòi hỏi cơ quan BHXH phải có phương pháp và biện pháp hữu hiệu, kể cả các biện pháp hỗ trợ…
Thu BHXH là một khái niệm phức tạp, bao gồm các định hướng và phương pháp hiệu quả nhằm cải thiện công tác quản lý và khuyến khích thu bảo hiểm xã hội.
Quản lý thu BHXH là quá trình mà chủ thể quản lý tác động đến đối tượng quản lý thông qua các hoạt động như dự báo, xây dựng chỉ tiêu kế hoạch, tổ chức thực hiện, điều chỉnh và kiểm tra Mục tiêu của quá trình này là đạt được hiệu quả quản lý dựa trên các nguyên tắc và phương pháp cụ thể.
* Mục tiêu quản lý thu BHXH bắt buộc
Để đảm bảo quá trình tái sản xuất xã hội, cần phải đảm bảo yếu tố đầu vào là tiền nộp BHXH đầy đủ và kịp thời Việc thu đúng, thu đủ không chỉ giúp chi trả chế độ cho người lao động mà còn góp phần ổn định đời sống của họ trong các trường hợp rủi ro, nghỉ hưu và khi về già.
Xác định rõ quyền và trách nhiệm của các bên liên quan trong bảo hiểm xã hội (BHXH) là rất quan trọng, bao gồm người lao động, người sử dụng lao động và cơ quan BHXH Đồng thời, cần phân định rõ ràng giữa chức năng quản lý Nhà nước và chức năng hoạt động sự nghiệp của BHXH để đảm bảo hiệu quả trong việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội.
Để đảm bảo nguồn thu BHXH không bị bỏ sót và được quản lý chặt chẽ, cần sử dụng nguồn này đúng mục đích Đồng thời, việc tăng trưởng liên tục của nguồn thu BHXH cũng rất quan trọng.
Để đảm bảo thực hiện nghiêm túc và hiệu quả các quy định về thu BHXH, cần khắc phục tính bình quân mà vẫn giữ được tính xã hội thông qua việc điều tiết và chia sẻ rủi ro Trong bối cảnh hội nhập kinh tế hiện nay, quản lý thu BHXH đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và ngăn chặn những lạm dụng từ phía người sử dụng lao động đối với người lao động, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến thuê mướn, sử dụng và trả lương không công bằng.
Thứ nhất: Thu đúng, đủ, kịp thời
Để đảm bảo việc đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) đúng quy định, cần xác định đúng đối tượng lao động, mức lương, tiền công và thời gian quy định Tất cả người lao động có hợp đồng lao động hoặc giao kết lao động và được trả công bằng tiền đều thuộc đối tượng đóng BHXH bắt buộc Việc xác định đúng các yếu tố này là cơ sở quan trọng để đảm bảo thu đúng, và điều này còn phụ thuộc vào tính chất hoạt động của đơn vị sử dụng lao động để xác định đúng đối tượng, mức thu và phương thức thu.
- Thu đủ là thu đủ số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc và số tiền phải đóng BHXH của người lao động, người sử dụng lao động
Thu kịp thời là việc thu BHXH đúng thời điểm khi phát sinh quan hệ lao động, tiền công, tiền lương thuộc đối tượng tham gia BHXH Chế độ BHXH thường xuyên thay đổi để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội, do đó, cần tổ chức thực hiện thu BHXH cho người sử dụng lao động và người lao động một cách kịp thời, không để tồn đọng tiền thu và không bỏ sót lao động tham gia BHXH.
Thứ hai: Tập trung, thống nhất, công bằng, công khai
Cơ chế thu BHXH tại Việt Nam được quy định thống nhất và tập trung quản lý ở Trung ương, đảm bảo tính công khai và công bằng giữa các thành phần kinh tế Người lao động và người sử dụng lao động đều tham gia BHXH với sự minh bạch về số lao động và số tiền đóng Nhà nước thực hiện kiểm tra, thanh tra và giám sát từ các cơ quan chức năng cùng tổ chức chính trị - xã hội, đảm bảo không có sự phân biệt trong việc thu nộp BHXH, với tỷ lệ phần trăm thu BHXH áp dụng đồng nhất cho tất cả.
Thứ ba: An toàn, hiệu quả
Quản lý chặt chẽ tiền thu BHXH theo chế độ tài chính của Nhà nước là rất cần thiết để sử dụng nguồn thu đúng mục đích Do nguồn thu BHXH thường có khối lượng tiền nhàn rỗi lớn, việc đầu tư để tăng trưởng là cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng và bảo vệ giá trị tiền thu trước các yếu tố trượt giá Cần thiết lập cơ chế quản lý nghiêm ngặt để ngăn chặn lạm dụng và thất thoát, đồng thời nghiên cứu các lĩnh vực đầu tư nhằm đảm bảo thu hồi vốn và đạt lợi nhuận, từ đó tối ưu hóa hiệu quả sử dụng nguồn thu.
Nội dung quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH cấp quận (huyện)
1.3.1 Lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc
+ Căn cứ dự toán giao của BHXH Việt Nam
+ Căn cứ kết quả thực hiện của năm trước về lao động, tiền lương
Để đánh giá tốc độ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, cần xem xét mức độ tăng trưởng trong việc thu hút đầu tư, sử dụng lao động và giải quyết việc làm, cũng như chất lượng nguồn nhân lực của địa phương.
Dựa trên các căn cứ đã nêu, BHXH tỉnh giao cho BHXH các huyện, thành phố, thị xã xây dựng dự toán cụ thể cho năm, phù hợp với tình hình sử dụng lao động thực tế tại địa phương.
+ Xác định số lao động và quỹ tiền lương năm trước của từng đối tượng để xây dựng kế hoạch phát triển đối tượng cho năm sau
Dựa trên các nội dung đã nêu, BHXH tỉnh cần bám sát dự toán được giao để lập kế hoạch thu cho năm tiếp theo, trong đó xác định rõ số lượng đối tượng tham gia quỹ tiền lương nhằm xây dựng kế hoạch thu hợp lý.
- Kết quả của lập kế hoạch thu:
Lập kế hoạch thu BHXH là bước đầu tiên và quyết định cho công tác thu hàng năm của cơ quan BHXH Một kế hoạch được xây dựng sát với thực tế và phù hợp với tình hình địa phương sẽ nâng cao hiệu quả và hoàn thiện công tác thu.
1.3.2 Tổ chức thực hiện kế hoạch thu BHXH bắt buộc
Phòng Thu chịu trách nhiệm hỗ trợ giám đốc Bảo hiểm xã hội tỉnh trong việc quản lý và thực hiện công tác thu bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, cũng như thu bảo hiểm thất nghiệp cho các đối tượng tham gia theo quy định của pháp luật.
Chủ trì và phối hợp với các phòng nghiệp vụ liên quan để xây dựng và phân bổ chỉ tiêu kế hoạch thu bảo hiểm xã hội bắt buộc hàng năm cho Bảo hiểm xã hội huyện, dựa trên kế hoạch được Bảo hiểm xã hội Việt Nam giao.
Hướng dẫn nghiệp vụ và kiểm tra thực hiện kế hoạch thu bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế là nhiệm vụ quan trọng đối với Bảo hiểm xã hội huyện cùng các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm Việc này đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý và thu phí, đồng thời nâng cao ý thức của người dân về quyền lợi và nghĩa vụ khi tham gia bảo hiểm.
Phối hợp với phòng Khai thác và thu nợ để quản lý và phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp, đồng thời thực hiện công tác thu hồi nợ theo quy định của pháp luật và Bảo hiểm xã hội Việt Nam Cần thực hiện bàn giao danh sách đối tượng tham gia mới và tiếp nhận quản lý danh sách các đơn vị nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, cũng như danh sách các đơn vị chưa tham gia hoặc tham gia chưa đầy đủ số lao động theo quy định bắt buộc.
Phối hợp với phòng thanh tra - kiểm tra để thực hiện công tác kiểm tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ các tổ chức, cá nhân cũng như các đơn vị trực thuộc BHXH tỉnh, nhằm đảm bảo việc thu BHXH bắt buộc theo đúng quy định của pháp luật.
+ Quy trình thu BHXH bắt buộc:
Quy trình tổ chức thu BHXH bắt buộc là tổng thể các biện pháp cần thực hiện, bao gồm việc sắp xếp các công việc theo thứ tự logic để đạt được mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất.
Phân cấp quản lí thu trong hệ thống BHXH Việt Nam
Chỉ đạo và kiểm tra công tác quản lý thu, cấp sổ BHXH trong toàn ngành, bao gồm BHXH Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ Đồng thời, xác định mức lãi suất bình quân hàng năm cho hoạt động đầu tư quỹ BHXH và thông báo kết quả cho BHXH các thành phố và tỉnh.
- Căn cứ tình hình thực tế của địa phương để phân cấp quản lí thu BHXH cho phù hợp với chức năng, nhiệm vụ
- Xây dựng, quản lí cơ sở dữ liệu có liên quan đến NLĐ tham gia BHXH trên địa bàn thành phố (tỉnh)
Để đảm bảo hiệu quả trong công tác thu, cấp sổ BHXH, cần xây dựng kế hoạch và hướng dẫn cụ thể, đồng thời kiểm tra tình hình thực hiện theo phân cấp quản lý Việc quyết toán số tiền thu BHXH đối với BHXH huyện cần được thực hiện định kỳ hàng quý, 6 tháng và năm Ngoài ra, lập “Biên bản thẩm định số liệu thu BHXH bắt buộc” (Mẫu số 12-TBH) là bước quan trọng để xác nhận và tổng hợp số liệu.
- Tổ chức, hướng dẫn thực hiện thu BHXH; cấp sổ BHXH đối với NSDLĐ và NLĐ theo phân cấp quản lý
BHXH Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Ban Cơ yếu Chính phủ:
Bộ Quốc Phòng, Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ chịu trách nhiệm trực tiếp thu BHXH và cấp sổ BHXH cho người lao động Đồng thời, các cơ quan này cũng cần xây dựng kế hoạch thu và báo cáo quyết toán thu BHXH hàng năm với cơ quan BHXH Việt Nam.
* Khái niệm về kiểm soát
Kiểm soát là một phương tiện nhằm giảm thiểu những yếu tố gây tác động xấu tới hoạt động của một đối tượng nào đó
* Mục tiêu của kiểm soát
- Nhóm mục tiêu về hoạt động
- Nhóm mục tiêu về báo cáo tài chính
- Nhóm mục tiêu về sự tuân thủ
* Nội dung kiểm soát thu BHXH bắt buộc
- Thực hiện thu đúng, thu đủ và thu kịp thời vào quỹ BHXH
- Cung cấp các thông tin tài chính về hoạt động thu kịp thời
- Tuân thủ quy định thu của BHXH Việt Nam và pháp luật
- Sự hữu hiệu và hiệu quả của các hoạt động thu được kiểm soát chặt chẽ giúp hạn chế thất thoát, lạm dụng các nguồn quỹ
- Bảo vệ các tài sản, nguồn lực để chống thất thoát thu
* Những yếu tố cơ bản của hoạt động kiểm soát thu BHXH bắt buộc
- Thông tin và tuyên truyền
Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH cấp quận (huyện)
Hoạt động quản lý thu BHXH, giống như các hoạt động kinh tế - xã hội khác, bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau Sự dễ dàng trong công tác quản lý thu BHXH và kết quả đạt được phụ thuộc vào các nhân tố chủ yếu tác động đến quá trình này.
1.4.1.1 Năng lực tổ chức, quản lý, điều hành của đội ngũ cán bộ thu BHXH. Đây là nhân tố ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả công tác quản lý, điều hành, khai thác nguồn thu của cơ quan BHXH; là quá trình vận dụng, triển khai chủ trương, chính sách BHXH bắt buộc để tổ chức thực hiện vào mỗi địa phương theo những mục tiêu đã định.
Nhiều tỉnh, địa phương trên cả nước có sự tương đồng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là những nơi có khả năng tổ chức và điều hành công tác thu BHXH bắt buộc hiệu quả Các địa phương này thường đạt kết quả thu cao, hạn chế tình trạng bỏ sót, thu thiếu, trây ỳ và nợ đọng Hơn nữa, khi tổ chức bộ máy được thiết lập hoàn chỉnh và từng bộ phận thực hiện tốt chức năng của mình, công tác thu BHXH bắt buộc sẽ đạt được hiệu quả cao hơn.
Nhân tố chính trong việc thu BHXH bắt buộc là đội ngũ cán bộ quản lý và cán bộ thu Đội ngũ này cần có năng lực chuyên môn vững vàng và phẩm chất đạo đức tốt để đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý và thực hiện thu BHXH Nếu đội ngũ cán bộ có đủ năng lực, kết quả thu BHXH bắt buộc sẽ được nâng cao, ngược lại, nếu thiếu hụt về chuyên môn và đạo đức, hiệu quả sẽ bị ảnh hưởng.
Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức vững vàng về bản lĩnh chính trị và tinh thần đoàn kết, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước Họ cần có trách nhiệm cao, ý thức kỷ luật tốt, và tự chủ, năng động, sáng tạo trong công việc Đội ngũ này cũng phải có kiến thức chuyên môn vững vàng, năng lực thực tiễn, và khả năng khắc phục khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ Đồng thời, họ cần sẵn sàng tiếp cận công nghệ mới và thích nghi với cơ chế quản lý hiện đại, tích cực học tập nâng cao trình độ chuyên môn và lý luận chính trị.
Công tác tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục hành chính cần đảm bảo niềm tin và sự hài lòng của tổ chức, cá nhân giao dịch Cán bộ tại phòng tiếp nhận phải thể hiện thái độ hướng dẫn nhiệt tình và chu đáo, tránh gây phiền hà cho người dân Đồng thời, cần niêm yết công khai đầy đủ các quy trình, thủ tục hồ sơ và thời hạn giải quyết cho các thủ tục hành chính liên quan đến BHXH, BHYT, BHTN tại nơi tiếp nhận hồ sơ, nhằm thực hiện nguyên tắc tiếp nhận và trả kết quả một cách hiệu quả.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) hiệu quả trong quản lý và điều hành giúp cải thiện quy trình giải quyết chuyên môn, đảm bảo quản lý chính xác và nhanh chóng đối tượng tham gia và hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH), cũng như quản lý quỹ BHXH Đồng thời, việc tăng cường ứng dụng CNTT còn góp phần đáng kể vào công tác cải cách thủ tục hành chính tại BHXH tỉnh.
Để triển khai hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) cho các tổ chức và cá nhân, việc xây dựng và phát triển nguồn nhân lực chuyên trách về CNTT là điều kiện tiên quyết Bên cạnh việc đào tạo cán bộ chuyên trách, BHXH tỉnh cần chú trọng nâng cao trình độ tin học cho toàn bộ cán bộ, công chức, viên chức, nhằm tối ưu hóa việc ứng dụng CNTT.
1.4.2.1 Nhận thức và ý thức trách nhiệm của người tham gia BHXH bắt buộc.
Nhận thức và ý thức chấp hành việc nộp BHXH bắt buộc của NLĐ và NSDLĐ là nhân tố ảnh hưởng mạnh mẽ tới nguồn thu của BHXH bắt buộc.
Khi người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ) cùng xã hội nhận thức rõ vai trò của chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), họ sẽ tự giác tham gia BHXH bắt buộc Điều này không chỉ thay đổi thái độ tham gia từ bắt buộc sang tự nguyện mà còn gia tăng số lượng người tham gia Tuy nhiên, hiện nay, nhiều người vẫn còn mơ hồ về BHXH bắt buộc, và hiện tượng doanh nghiệp trốn đóng BHXH cho NLĐ đang diễn ra phổ biến, gây khó khăn cho ngành bảo hiểm.
Các doanh nghiệp cần nhận thức rằng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) không chỉ là trách nhiệm mà còn là chính sách quan trọng giúp đảm bảo sự ổn định nhân sự Sự ổn định này cho phép doanh nghiệp tự tin xây dựng chiến lược sản xuất kinh doanh dài hạn, ký kết hợp đồng để tăng doanh thu và lợi nhuận Khi nhà sử dụng lao động đóng BHXH đúng mức lương thực tế của người lao động, quỹ BHXH sẽ tăng lên, đồng thời nâng cao mức thụ hưởng các chế độ BHXH, đảm bảo an toàn tài chính cho người lao động trong các trường hợp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hoặc thất nghiệp Điều này cũng góp phần đảm bảo mức lương hưu ổn định cho cuộc sống tuổi già của họ, từ đó tăng cường sức cạnh tranh cho doanh nghiệp và tạo ra một quỹ BHXH bền vững hơn.
Người lao động cần nhận thức rõ ràng rằng tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) là quyền lợi và nghĩa vụ bắt buộc Đảng, Nhà nước và các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương cần chú trọng đến việc tuyên truyền, thông tin để nâng cao nhận thức cho người dân, người lao động và người sử dụng lao động về vai trò và quyền lợi của BHXH bắt buộc Qua đó, sẽ thu hút thêm nhiều đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, góp phần bảo vệ quyền lợi cho người lao động.
1.4.2.2 Hệ thống chính sách pháp luật về BHXH bắt buộc
Hệ thống chính sách pháp luật đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý thu BHXH bắt buộc Các văn bản pháp luật cung cấp cơ sở và quyền hạn cho BHXH cùng các cơ quan liên quan trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý thu BHXH bắt buộc.
Khi Nhà nước ban hành hoặc sửa đổi văn bản về chính sách và pháp luật bảo hiểm xã hội (BHXH), hoạt động thu BHXH bắt buộc sẽ bị ảnh hưởng Do đó, cán bộ thu BHXH cần thường xuyên cập nhật và điều chỉnh quy trình thu một cách chính xác và kịp thời nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động tham gia BHXH bắt buộc.
Hệ thống pháp luật hỗ trợ quản lý hoạt động thu BHXH bắt buộc bao gồm Luật BHXH, Luật lao động, Luật doanh nghiệp cùng với các Nghị định, quyết định, thông tư và văn bản hướng dẫn liên quan.
1.4.2.2 Chính sách tiền lương của Nhà nước
Chính sách tiền lương và bảo hiểm xã hội (BHXH) có mối liên hệ chặt chẽ, đặc biệt trong công tác quản lý thu BHXH bắt buộc Mức lương tối thiểu chung, lương tối thiểu vùng và lương tối thiểu ngành do Nhà nước quy định có ảnh hưởng đáng kể đến số tiền đóng BHXH bắt buộc và quyền lợi BHXH của người lao động.
