Lý luận chung về cạnh tranh
Khái niệm cạnh tranh
Cạnh tranh là hành động ganh đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc loài nhằm đạt được sự tồn tại, lợi nhuận, địa vị, sự kiêu hãnh và các phần thưởng khác.
Cạnh tranh là một thuật ngữ phổ biến trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, thương mại, luật, chính trị, sinh thái và thể thao Nó có thể diễn ra giữa hai hoặc nhiều lực lượng, hệ thống, cá nhân, nhóm hoặc loài, tùy thuộc vào ngữ cảnh sử dụng Kết quả của cạnh tranh có thể đa dạng; trong trường hợp cạnh tranh về tài nguyên, nguồn sống hay lãnh thổ, nó có thể thúc đẩy sự phát triển sinh học và tiến hóa, tạo cơ hội và lợi thế cho sự sống sót và tồn tại.
Cạnh tranh trong lĩnh vực kinh tế, là sự ganh đua giữa các chủ thể
Trong nền sản xuất hàng hóa, sự cạnh tranh diễn ra giữa các nhà sản xuất và giữa nhà sản xuất với người tiêu dùng Các nhà sản xuất cạnh tranh nhằm giành lợi thế trong việc sản xuất và tiêu thụ, trong khi người tiêu dùng tìm kiếm giá cả hợp lý nhất Điều này tạo ra một cuộc giằng co giữa mong muốn bán hàng với giá cao của nhà sản xuất và nhu cầu mua hàng với giá thấp của người tiêu dùng, từ đó ảnh hưởng đến lợi ích của cả hai bên.
Cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường tự do, giúp các doanh nghiệp đáp ứng nhu cầu và mong muốn của người tiêu dùng Nhờ có cạnh tranh, chính phủ không cần can thiệp vào việc quy định sản phẩm, số lượng, chất lượng và giá cả của các doanh nghiệp.
Cạnh tranh được hiểu là sự ganh đua giữa các đối tượng có cùng phẩm chất và giá trị, nhằm đạt được những lợi thế và mục tiêu cụ thể.
Cạnh tranh, theo Từ điển Tiếng Việt, được định nghĩa là nỗ lực giành lấy lợi thế và chiến thắng giữa các cá nhân hoặc tổ chức có chung lợi ích.
Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường là mối quan hệ giữa các chủ thể nhằm tối đa hóa lợi nhuận Đây là sự ganh đua quyết liệt để giành lấy điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, từ đó thu hút lợi nhuận siêu ngạch Ngoài ra, cạnh tranh còn đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết mâu thuẫn về lợi ích kinh tế giữa các chủ thể.
Cạnh tranh kinh tế chủ yếu xoay quanh việc sử dụng hiệu quả nhân lực, vật lực và tài lực, nhưng các doanh nghiệp thường gặp phải giới hạn về những nguồn lực này Do đó, việc tối ưu hóa cách sử dụng nguồn vốn trở thành yếu tố then chốt để đạt được thành công trong cạnh tranh Một doanh nghiệp thực sự thành công nên tập trung vào quy mô hoạt động vừa phải, không mở rộng quá mức mà chỉ nên hoạt động trong phạm vi có thể kiểm soát Điều này giúp doanh nghiệp tập trung vào những ưu thế, tạo ra đột phá và thúc đẩy sự phát triển toàn diện.
Cạnh tranh không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội cho doanh nghiệp Những cơ hội này có thể là bước ngoặt quyết định thành công và thăng tiến Để chiến lược kinh doanh đạt hiệu quả, doanh nghiệp cần nắm bắt thời cơ kịp thời Trong môi trường cạnh tranh hiện đại, việc nhận diện và hành động nhanh chóng với các cơ hội là vô cùng quan trọng Do đó, doanh nghiệp cần phải quyết đoán và dứt khoát trong việc triển khai các cơ hội khi chúng xuất hiện.
Cạnh tranh là quá trình mà các chủ thể nỗ lực vượt trội hơn đối thủ trong một lĩnh vực nhất định Tuy nhiên, cạnh tranh không xác định bản chất của các chế độ kinh tế - xã hội, mà ngược lại, tính chất của nó bị ảnh hưởng bởi bản chất kinh tế - xã hội của những chế độ này.
Cạnh tranh được hiểu là mối quan hệ kinh tế trong đó các chủ thể kinh tế nỗ lực tìm kiếm mọi phương pháp để đạt được mục tiêu kinh tế của mình, thường là chiếm lĩnh thị trường và thu hút khách hàng Mục tiêu cuối cùng của các bên trong quá trình cạnh tranh là tối đa hóa lợi ích; đối với nhà sản xuất, điều này thể hiện qua lợi nhuận, trong khi đối với người tiêu dùng, đó là sự tiện lợi và lợi ích tiêu dùng.
Cơ chế thị trường yêu cầu xây dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh, hợp pháp và văn minh, nhằm thúc đẩy sự phát triển của đất nước Cạnh tranh cần phải hướng tới lợi ích chung, không phải dẫn đến việc phá sản hàng loạt, lãng phí nguồn lực hay thôn tính lẫn nhau.
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp cần phải đánh giá tình hình và chuẩn bị trước để đạt được thành công Việc nhìn xa trông rộng và có sáng kiến là rất quan trọng để ứng phó với những thay đổi và sự cố bất ngờ Mỗi doanh nghiệp, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng đều có điểm mạnh và điểm yếu, không thể chiếm lĩnh toàn bộ thị trường Do đó, trong cạnh tranh, cần tuân thủ nguyên tắc: "Hai cái lợi lấy cái lợi lớn, hai cái hại lấy cái hại nhỏ", đồng thời tận dụng điểm mạnh của mình để khai thác điểm yếu của đối thủ và tìm kiếm cơ hội trong thị trường.
Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, chúng ta không thể chỉ đi theo con đường thẳng mà cần có cái nhìn sâu rộng và khả năng dự đoán tương lai chính xác Điều này đòi hỏi sự dũng cảm để đối mặt với khó khăn và sự tỉnh táo để đánh giá thành tích Chúng ta cần hành động như một hảo hán trong những thời điểm thuận lợi, đồng thời cũng phải thể hiện tinh thần anh hùng khi gặp thử thách, không để áp lực làm chao đảo.
Chỉ có doanh nghiệp nào biết nắm lấy vũ khí cạnh tranh, dám chấp nhận tiến tới vũ đài của cạnh tranh thì sẽ chiến thắng
Cạnh tranh là quy luật khách quan của nền sản xuất hàng hóa và là cơ chế vận động của nền kinh tế thị trường, giúp hình thành giá cả dịch vụ phù hợp với giá trị thị trường Giá trị thị trường chủ yếu bị chi phối bởi điều kiện kinh doanh trung bình, do đó, doanh nghiệp có giá trị dịch vụ thấp hơn giá trị thị trường sẽ có lợi thế cạnh tranh Cạnh tranh không chỉ diễn ra ở lĩnh vực giá cả mà còn qua chất lượng dịch vụ, quảng cáo và nhiều hình thức khác Để xác định đối thủ cạnh tranh, doanh nghiệp cần phân loại chúng theo các tiêu chí khác nhau.
Nhưng thông thường phân loại dựa trên thị trường mục tiêu và sản phẩm thì có đối thủ cạnh tranh trực tiếp và đối thủ cạnh tranh gián tiếp
Vai trò của cạnh tranh
Cạnh tranh như chúng ta đãbiết là “linh hồn” của nền kinh tế, là cái
Nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp là yếu tố quan trọng giúp lựa chọn và loại bỏ những doanh nghiệp yếu kém, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
Cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong nền sản xuất hàng hóa và kinh tế, thúc đẩy sự phát triển và mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, các nhà sản xuất phải cải thiện chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và áp dụng công nghệ tiên tiến Cạnh tranh khiến doanh nghiệp trở nên năng động và nhạy bén hơn, giúp họ nắm bắt tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng, từ đó thường xuyên cải tiến kỹ thuật và tổ chức sản xuất, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế.
Trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh là yếu tố sống còn cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp Do đó, cạnh tranh không chỉ thúc đẩy mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Cạnh tranh là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp, khuyến khích họ khám phá và sáng tạo những sản phẩm mới, cũng như cải tiến trang thiết bị, máy móc và công nghệ quản lý.
- Cạnh tranh đem lại cho các doanh nghiệp vị thế, danh tiếng thông qua những gì họ thể hiện được trong quá trình cạnh tranh
- Cạnh tranh tạo dựng một môi trường việc làm đoàn kết, hữu nghị b/ Đối với người tiêu dùng:
- Cạnh tranh và nâng cao khả năng cạnh tranh đem lại cho người tiêu dùng những hàng hoá dịch vụ tốt hơn, rẻ hơn, đẹp hơn
- Cạnh tranh mang lại hàng hoá đa dạng và phong phú, đáp ứng tốt hơn những nhu cầu của người mua c/ Đối với nền kinh tế quốc dân:
- Cạnh tranh là môi trường, là động lực thúc đẩy sự phát triển của các thành phần kinh tế trong nền kinh tế thị trường.
Cạnh tranh đóng vai trò then chốt trong việc phát triển lực lượng sản xuất, thúc đẩy tiến bộ khoa học - kỹ thuật và hiện đại hóa nền kinh tế quốc dân.
- Cạnh tranh giúp cho các doanh nghiệp sử dụng tối ưu các nguồn lực khan hiếm của xã hội.
Cạnh tranh là yếu tố quan trọng giúp hình thành những nhà kinh doanh nổi tiếng và nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, mang lại lợi ích cho xã hội Tuy nhiên, sự chú trọng vào mục tiêu cạnh tranh có thể dẫn đến việc doanh nghiệp bỏ qua chi phí cho hoạt động bảo vệ môi trường và giải quyết các vấn đề xã hội, thậm chí gây lãng phí cho cộng đồng.
Phân loại cạnh tranh
a/ Khi nói đến tính chất cạnh tranh thì có 2 loại :
- Cạnhtranh lành mạnh ( cạnh tranh bình đẳng nhau về điều kiện hoặc cùng “sân chơi”)
Cạnh tranh không lành mạnh trái ngược với cạnh tranh lành mạnh, và nó xảy ra khi các chủ thể kinh tế tham gia thị trường sử dụng các phương thức không công bằng để đạt được lợi thế.
- Cạnh tranh giữa người sản xuất (người bán) với nhau
- Cạnh tranh giữa người mua với người bán
- Cạnh tranh giữa người sản xuất và người tiêu dùng
Cạnh tranh giữa những người mua diễn ra chủ yếu xung quanh chất lượng hàng hóa, giá cả và điều kiện dịch vụ Từ góc độ thị trường, có ba loại cạnh tranh chính.
Cạnh tranh hoàn hảo là trạng thái thị trường trong đó giá cả của hàng hóa không thay đổi trên toàn bộ địa bàn, nhờ vào việc người mua và người bán đều nắm rõ thông tin về điều kiện thị trường Trong bối cảnh này, không có doanh nghiệp nào có đủ sức mạnh để tác động đến giá cả sản phẩm của mình.
Cạnh tranh không hoàn hảo là hình thức cạnh tranh phổ biến trong các ngành sản xuất, nơi các cá nhân hoặc nhà sản xuất có khả năng kiểm soát giá cả sản phẩm trên thị trường Loại hình này được chia thành hai dạng chính: độc quyền nhóm và cạnh tranh mang tính độc quyền.
Cạnh tranh độc quyền tồn tại trong các ngành sản xuất khi chỉ có một số ít nhà sản xuất, mỗi người đều nhận thức rằng giá cả sản phẩm không chỉ phụ thuộc vào sản lượng của họ mà còn vào hoạt động của các đối thủ cạnh tranh chính Trong hình thức cạnh tranh này, người bán có khả năng ảnh hưởng đến người mua thông qua sự khác biệt về hình dáng, kích thước, chất lượng và nhãn mác của sản phẩm Nhiều khi, người bán có thể ép buộc người mua chấp nhận mức giá mà họ đưa ra Trong bối cảnh sản xuất kinh doanh, có ba loại cạnh tranh được xác định.
Cạnh tranh trong kinh doanh diễn ra qua ba giai đoạn: trước khi bán hàng, trong quá trình bán hàng và sau khi bán hàng Mỗi giai đoạn này đều có sự cạnh tranh rõ rệt thông qua các phương thức thanh toán và dịch vụ Bên cạnh đó, mục tiêu kinh tế của các chủ thể tham gia cạnh tranh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chiến lược và cách thức cạnh tranh.
Cạnh tranh trong nội bộ ngành và giữa các ngành là hai hình thức cạnh tranh quan trọng Theo C Mác, để đạt được mục tiêu bán cùng một loại hàng hóa, sự cạnh tranh trong nội bộ ngành diễn ra, dẫn đến việc hình thành giá trị thị trường Đồng thời, để giành được nguồn đầu tư có lợi, các chủ thể kinh tế cũng cạnh tranh giữa các ngành, từ đó hình thành lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất.
Cạnh tranh dọc diễn ra giữa các doanh nghiệp có mức chi phí bình quân khác nhau, dẫn đến sự hình thành một giá thị trường thống nhất Khi giá bán và lượng bán của các doanh nghiệp thay đổi, sẽ xuất hiện điểm dừng, nơi các doanh nghiệp có chi phí bình quân cao sẽ bị loại khỏi thị trường Ngược lại, những doanh nghiệp có chi phí bình quân thấp nhất sẽ đạt được lợi nhuận cao.
Cạnh tranh ngang là hình thức cạnh tranh giữa các doanh nghiệp có chi phí bình quân thấp nhất tương đương, nơi không có doanh nghiệp nào bị loại khỏi thị trường Trong môi trường này, giá cả thường duy trì ở mức thấp tối đa, dẫn đến lợi nhuận giảm dần và có thể không có lợi nhuận Để đối phó với những bất lợi này, các doanh nghiệp có xu hướng hoặc liên minh để tăng giá và giảm lượng hàng bán, tạo ra tình trạng độc quyền, hoặc tìm cách giảm chi phí để chuyển sang cạnh tranh dọc, nhằm duy trì vị thế trên thị trường và đạt lợi nhuận cao hơn Ngoài ra, cạnh tranh cũng có thể được phân loại theo phạm vi lãnh thổ, bao gồm cạnh tranh trong nước và cạnh tranh quốc tế, trong đó cần lưu ý rằng cạnh tranh quốc tế có thể xảy ra ngay trong thị trường nội địa, đặc biệt là giữa hàng hóa sản xuất trong nước và hàng nhập khẩu, bao gồm cả hàng nhập lậu.
Các nhân tố cấu thành sức mạnh cạnh tranh Đó là :
- Chất lượng hàng hoá tốt thoả mãn nhu cầu của người sử dụng
- Giá cả thấp đáp ứng nhiều loại đối tượng khách hàng.
Thời gian và điều kiện dịch vụ là yếu tố quan trọng trong việc đưa hàng hóa ra thị trường, đảm bảo sản phẩm được cung cấp đúng lúc khi xã hội cần, giúp bán nhanh và thanh toán nhanh chóng Sau khi tiêu thụ, việc cung cấp dịch vụ hậu mãi tốt như bảo hành, sửa chữa và hướng dẫn tiêu dùng là cần thiết để nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Các ph ương thức cạnh tranh trong kinh doanh
Cạnh tranh bằng chất lượng là yếu tố then chốt mà các doanh nghiệp cần chú trọng để nâng cao dịch vụ của mình Chất lượng dịch vụ phản ánh mức độ hài lòng của khách hàng trong quá trình trải nghiệm sản phẩm Khi doanh nghiệp đáp ứng được mong đợi của khách hàng, họ sẽ thu được nhiều lợi ích trong hoạt động sản xuất kinh doanh Do đó, cạnh tranh chất lượng chính là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Cạnh tranh bằng giá cả là yếu tố quan trọng mà các doanh nghiệp cần chú trọng Họ phải xác định giá sản phẩm hoặc dịch vụ dựa trên giá trị thực mà nó mang lại cho khách hàng Nếu không, doanh nghiệp sẽ mất đi lợi thế cạnh tranh trên thị trường Giá cả cần được thiết lập sao cho đủ để mang lại lợi nhuận cho nhà cung cấp, đồng thời tăng khả năng cạnh tranh và phù hợp với khả năng chi trả của nhóm khách hàng mục tiêu.
Cạnh tranh trong phân phối là yếu tố quyết định đến khả năng tiếp cận sản phẩm (dịch vụ) của khách hàng Do đó, các doanh nghiệp cần liên tục mở rộng các kênh phân phối để nâng cao hiệu quả tiếp thị Sự cạnh tranh này không chỉ giúp xóa bỏ tình trạng độc quyền của nhà phân phối mà còn mang lại nhiều lợi ích cho khách hàng, tạo điều kiện cho họ có nhiều lựa chọn hơn.
Để nâng cao mức tiêu thụ sản phẩm và dịch vụ, các doanh nghiệp cần áp dụng các biện pháp xúc tiến bán hàng hiệu quả Cạnh tranh trong quảng cáo và khuyến mại không chỉ mang đến nhiều sự lựa chọn cho khách hàng mà còn cải thiện chất lượng phục vụ, tạo ra trải nghiệm tốt hơn cho người tiêu dùng.
Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp…
Khái niệm
Năng lực cạnh tranh có nhiều cấp độ khác nhau, bao gồm năng lực cạnh tranh quốc gia, địa phương, ngành và doanh nghiệp Bài viết này sẽ tập trung phân tích năng lực cạnh tranh ở cấp độ doanh nghiệp.
Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc tồn tại và phát triển, giúp doanh nghiệp duy trì hoặc gia tăng doanh thu, lợi nhuận và thị phần trong thị trường cạnh tranh.
1.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh : a/ Chỉ tiêu định lượng:
Doanh thu ( lượng bán) của doanh nghiệp
Tổng doanh thu ( lượng bán) trên thị trường
Thị phần của doanh nghiệp được định nghĩa là tỷ lệ phần trăm về số lượng và giá trị hàng hóa mà doanh nghiệp đã bán so với tổng số lượng hoặc tổng giá trị hàng hóa cùng loại đã được tiêu thụ trên thị trường.
Chỉ tiêu này thể hiện mức độ chiếm lĩnh và khả năng chi phối thị trường của hàng hóa trong doanh nghiệp Tuy nhiên, việc xác định chỉ tiêu này gặp khó khăn do không thể nắm bắt chính xác toàn bộ tình hình kinh doanh của tất cả các đối thủ trên thị trường.
- Chỉ tiêu so thị phần của doanh nghiệp với đối thủ cạnh tranh mạnh nhất: (T ct )
Doanh thu ( lượng bán) của doanh nghiệp
Tct = - (%) Doanh thu ( lượng bán) của đối thủ cạnh tranh mạnh nhất
Chỉ tiêu này đánh giá khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp so với đối thủ mạnh nhất trên thị trường Đây là một chỉ tiêu đơn giản và dễ tính toán hơn, vì các đối thủ mạnh thường có nhiều thông tin hơn Tuy nhiên, chỉ tiêu này chỉ cho thấy khả năng cạnh tranh mà không phản ánh được thị phần của doanh nghiệp.
- Chỉ tiêu tăng trưởng thị phần hàng năm (T hn ):
Thn = Thị phần năm sau- thị phần năm trước
Nếu T hn >0 tức là thị phần của doanh nghiệp tăng và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp cũng tăng lên
Nếu T hn