CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CÁN BỘ TÍN DỤNG
Khái niệm, đặc điểm, và phân loại cán bộ tín dụng
1.1.1 Khái niệm, vai trò cán bộ tín dụng
Cán bộ tín dụng là những người thực hiện trực tiếp công việc tín dụng tại ngân hàng (Từ điển tiếng Việt, 2012)
* Vai trò cán bộ tín dụng
Chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ Ban giám đốc và trưởng/phó phòng tín dụng, nhân viên tín dụng có trách nhiệm tiếp thị và tìm kiếm khách hàng, bao gồm cá nhân, hộ gia đình và tổ chức kinh tế, để đáp ứng nhu cầu vay vốn.
Ngân hàng sẽ tiếp xúc và tư vấn khách hàng dựa trên nhu cầu và khả năng cung ứng dịch vụ Để hoàn tất các thủ tục cần thiết, ngân hàng hướng dẫn khách hàng theo quy định Nếu khách hàng không đáp ứng yêu cầu về điều kiện vay vốn, ngân hàng sẽ thông báo bằng văn bản để tiết kiệm thời gian và công sức cho khách hàng.
Thẩm định khách hàng vay vốn bao gồm việc đánh giá uy tín, năng lực kinh doanh, quy mô hoạt động và khả năng tài chính của họ Ngoài ra, cần xem xét tình hình kinh doanh, phương án và kế hoạch kinh doanh, cũng như khả năng trả nợ gốc và lãi vay Cuối cùng, tài sản đảm bảo cho khoản vay cũng là yếu tố quan trọng trong quá trình thẩm định.
- Lập tờ trình thẩm định hoặc báo cáo thẩm định theo quy trình của ngân hàng và trình các cấp xét duyệt cho vay hoặc từ chối cho vay
- Lập hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp và các hồ sơ văn bản có liên quan.
- Theo dõi và lập hồ sơ giải ngân theo yêu cầu của khách hàng và các quy định về giải ngân của ngân hàng.
Ngân hàng cần kiểm tra việc sử dụng vốn vay của khách hàng sau khi giải ngân, đồng thời theo dõi quá trình trả nợ gốc và lãi vay theo hợp đồng tín dụng đã ký kết.
Chuyển nhóm nợ, xử lý thu hồi nợ trước hạn và khởi kiện để thu hồi nợ là các biện pháp quan trọng nhằm quản lý nợ xấu và nợ khó đòi Đôn đốc khách hàng trả nợ kịp thời cũng là một phần thiết yếu trong quá trình này, giúp cải thiện tình hình tài chính và giảm thiểu rủi ro cho tổ chức tín dụng.
- Thực hiện tất toán hợp đồng và giải chấp tài sản thế chấp, xoá đăng ký giao dịch đảm bảo khi khách hàng tất toán khoản vay hợp đồng.
- Thực hiện các công việc khác khi người sử dụng lao động phân công như:
Xử lý các món nợ quá hạn và rủi ro tín dụng là những vấn đề quan trọng trong quản lý tài chính Các ngân hàng cần thực hiện các biện pháp như xử lý khoản vay bằng tài sản và khởi kiện khi khách hàng vi phạm hợp đồng tín dụng để bảo vệ quyền lợi của mình.
1.1.2 Đặc điểm cán bộ tín dụng
Hoạt động tín dụng liên quan trực tiếp đến tiền, khiến cán bộ tín dụng phải đối mặt với áp lực cao và căng thẳng trong công việc để hoàn thành chỉ tiêu kinh doanh Ngân hàng, với vai trò là tổ chức tài chính do Nhà nước thành lập, thực hiện các chính sách tín dụng cho cộng đồng Các chỉ tiêu tín dụng được xác định từ đầu năm và giao cho các phòng ban, bộ phận cũng như toàn thể cán bộ nhân viên ngân hàng Cán bộ tín dụng sẽ được theo dõi và đánh giá mức độ hoàn thành công việc hàng tháng, quý, năm, từ đó làm cơ sở cho việc xét duyệt lương, thưởng và kỷ luật dựa trên hiệu quả công việc.
Cán bộ tín dụng phải đối mặt với nhiều rủi ro liên quan đến tiền, bao gồm rủi ro tác nghiệp, rủi ro hoạt động và các rủi ro tiềm ẩn Trong số đó, rủi ro tín dụng là loại rủi ro phổ biến nhất và có ảnh hưởng lớn nhất đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Cán bộ tín dụng thường xuyên đối mặt với áp lực về chỉ tiêu huy động và cho vay trong bối cảnh nền kinh tế phát triển nhanh chóng Sự gia tăng của các tổ chức tín dụng và ngân hàng trên cùng địa bàn với các chính sách cạnh tranh hấp dẫn khiến các ngân hàng phải cạnh tranh gay gắt để thu hút khách hàng Để đạt được mục tiêu và chiếm lĩnh thị phần, các ngân hàng buộc phải giao chỉ tiêu cho cán bộ tín dụng nhằm thu hút nhiều khách hàng hơn.
Cán bộ tín dụng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng niềm tin và uy tín với khách hàng, đồng thời duy trì mối quan hệ tốt đẹp với nhiều đối tượng khác nhau Để thu hút và giữ chân khách hàng, cán bộ tín dụng cần có kiến thức, năng lực và kỹ năng thẩm định cũng như giao tiếp hiệu quả Việc này không chỉ giúp nâng cao sự tín nhiệm mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận khách hàng mới.
Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cán bộ tín dụng
Các yếu tố thuộc cán bộ tín dụng
Các yếu tố bên trong tổ chức
Các yếu tố bên ngoài tổ chức
THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CÁN BỘ TÍN DỤNG CỦA CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH CAO BẰNG
Khái quát về Chi nhánh ngân hàng Chính sách tỉnh Cao Bằng
2.1.1 Thông tin chung về Chi nhánh
Thông tin về NHCSXH tỉnh Cao Bằng:
• Tên chi nhánh/văn phòng đại diện: CHI NHÁNH NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI TỈNH CAO BẰNG
• Mã số chi nhánh/văn phòng đại diện: 0100695387 - 028
• Địa chỉ: Tổ 11, phường Ngọc Xuân, thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng, Việt Nam
* Chức năng của NHCSXH tỉnh Cao Bằng
- Triển khai các chủ trương, chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác trên địa bàn.
Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện các hoạt động huy động vốn, cho vay và cung cấp dịch vụ ngân hàng theo quy định trong điều lệ tổ chức và hoạt động của mình.
Nhận ủy thác cho vay ưu đãi từ chính quyền địa phương, các tổ chức kinh tế, tổ chức chính trị - xã hội, hội nhóm, tổ chức phi Chính phủ, cũng như cá nhân trong và ngoài nước.
- Kiểm tra, giám sát việc vay vốn của các tổ chức, cá nhân; việc thực hiện hợp đồng ủy thác của các đơn vị nhận ủy thác.
* Nhiệm vụ của NHCSXH tỉnh Cao Bằng
Tổ chức tiếp nhận nguồn vốn từ Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam, bao gồm cả nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước và các khoản vay từ ngân hàng thương mại quốc doanh Đồng thời, tổ chức cũng nhận các nguồn vốn ủy thác đầu tư từ địa phương cho các dự án phát triển kinh tế xã hội, được tài trợ từ ngân sách địa phương hoặc tổ chức tài chính tín dụng nước ngoài Ngoài ra, tổ chức huy động vốn từ cộng đồng người nghèo thông qua hình thức tiết kiệm ban đầu và tiết kiệm định kỳ.
Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cao Bằng tổ chức giải ngân vốn vay cho các hộ nghèo có nhu cầu sản xuất, với điều kiện hộ nghèo phải được tổ tiết kiệm và vay vốn bình xét, được sự phê duyệt của ban xóa đói giảm nghèo tại xã, phường Chỉ những hộ nghèo nằm trong danh sách được phê duyệt bởi xã, phường mới đủ điều kiện vay vốn.
NHCSXH tỉnh Cao Bằng phối hợp với các tổ chức chính trị-xã hội như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh và Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh để tuyên truyền chính sách ưu đãi của Nhà nước dành cho người nghèo Đồng thời, NHCSXH cũng hợp tác với Sở Nông-Lâm nghiệp và Sở Lao động Thương binh và Xã hội nhằm tổ chức các hoạt động khuyến nông, chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp, và hướng dẫn các hộ nông dân áp dụng kỹ thuật và giống mới.
Chúng tôi tư vấn và tham mưu cho Ban đại diện Hội đồng quản trị NHCSXH cấp tỉnh trong việc áp dụng các tác nghiệp và đánh giá hiệu quả đầu tư, đồng thời kiểm tra việc sử dụng vốn vay Qua đó, chúng tôi tổ chức vòng quay vốn nhằm hỗ trợ ban xóa đói giảm nghèo của tỉnh thực hiện chương trình mục tiêu xóa đói giảm nghèo hàng năm, đặc biệt là trong công tác quản lý và sử dụng nguồn vốn đầu tư tín dụng.
Tổ chức hạch toán kế toán theo chế độ hiện hành và cung cấp thông tin báo cáo cho Ban đại diện giúp Hội đồng quản trị nắm bắt thông tin chính xác và kịp thời tại cơ sở, từ đó quản lý vốn hiệu quả và chỉ đạo hoạt động nghiệp vụ trong ngành.
Tổ chức các khóa học và đào tạo nghiệp vụ nhằm nâng cao kiến thức cho cán bộ, đồng thời tập huấn cho ban quản lý tổ tiết kiệm và vay vốn Bước đầu trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật và nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện dần bộ máy tổ chức, hướng tới mục tiêu trở thành một tổ chức tín dụng vững mạnh, đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ xóa đói, giảm nghèo.
Để hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách, NHCSXH đã triển khai hoạt động nghiệp vụ tại các xã thông qua Tổ giao dịch tại Điểm giao dịch xã trong khuôn viên UBND cấp xã Tại đây, các chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước, danh sách hộ vay vốn và quy trình thủ tục của NHCSXH được niêm yết công khai Người vay có thể giao dịch trực tiếp với NHCSXH vào ngày cố định hàng tháng để thực hiện gửi tiền tiết kiệm, vay vốn và trả nợ, dưới sự giám sát của hội, đoàn thể, tổ trưởng tổ TK&VV và chính quyền xã Điều này giúp hạn chế thất thoát, tham ô và tạo niềm tin cho nhân dân vào các chính sách của Đảng và Nhà nước.
NHCSXH tỉnh Cao Bằng hoạt động theo quy chế của Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam, với Giám đốc là người chịu trách nhiệm toàn bộ hoạt động của ngân hàng Cơ cấu tổ chức của NHCSXH tỉnh Cao Bằng được thể hiện qua sơ đồ cụ thể.
Sơ đồ 2.1: Bộ máy tổ chức của Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng
PHÒNG KẾ TOÁN NGÂN QUỸ
PHÒNG KẾ HOẠCH – IỆP VỤTÍN DỤNG
PHÒNG KIỂM TOÁN NỘI BỘ
NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH CẤP HUYỆN
Nguồn: Báo cáo của Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng
Bộ máy tổ chức của Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Cao Bằng bao gồm hai cấp: cấp tỉnh với chi nhánh và cấp huyện với 12 phòng giao dịch Các phòng giao dịch này được đặt tại trung tâm các huyện, nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính của người dân địa phương.
Chức năng, nhiệm vụ các phòng ban
Ban giám đốc bao gồm một giám đốc và hai phó giám đốc, có trách nhiệm quản lý và điều hành mọi hoạt động của đơn vị theo quy định của pháp luật Việt Nam Các thành viên trong ban giám đốc phải thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ theo luật định trong Điều lệ Ngân hàng.
Phòng tổ chức hành chính chịu trách nhiệm tổ chức cán bộ tại Chi nhánh, theo dõi thường xuyên tình hình cán bộ nhân viên trong việc quy, bổ nhiệm và miễn nhiệm Đồng thời, phòng cũng quản lý tiền lương, tiền thưởng, phúc lợi, chế độ bảo hiểm, phụ cấp và trợ cấp cho cán bộ theo quy định của ngành.
Phòng Kế hoạch - Nghiệp vụ tín dụng là bộ phận chủ chốt của Chi nhánh, có nhiệm vụ tham mưu và đề xuất xây dựng kế hoạch tín dụng hàng năm, tiếp nhận chỉ tiêu kế hoạch tín dụng, huy động nguồn vốn, và lập các báo cáo thống kê liên quan Phòng cũng triển khai các chủ trương, chính sách tín dụng ưu đãi của Đảng và Nhà nước nhằm hỗ trợ người nghèo và các đối tượng chính sách khác trong toàn tỉnh, đồng thời nhận nguồn vốn vay ưu đãi từ chính quyền địa phương và các tổ chức kinh tế, chính trị xã hội để thực hiện cho vay.
Phòng Kế toán - Ngân quỹ thực hiện hạch toán kế toán thống nhất và quản lý tài chính theo quy định của NHCSXH, bao gồm kiểm tra hợp đồng vay vốn, trả nợ và lãi suất Đồng thời, phòng cũng tổ chức bảo quản an toàn kho quỹ, tài sản, giấy tờ quan trọng và hồ sơ lưu trữ Ngoài ra, phòng còn thực hiện mua sắm, thanh toán tài sản cố định và công cụ lao động, cũng như xây dựng cơ bản sửa chữa thường xuyên theo đúng chế độ Cuối cùng, phòng lập các báo cáo thống kê liên quan đến nghiệp vụ kế toán – tài chính và ngân quỹ.
Thực trạng triển khai hoạt động nâng cao năng lực cán bộ tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội tỉnh Cao Bằng
2.3.1 Thực trạng xác định yêu cầu về năng lực đối với cán bộ tín dụng
Cán bộ tín dụng tại Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng có công việc đặc thù, yêu cầu chuyên môn cao và hiểu biết về con người cũng như địa hình địa phương Địa hình đồi núi khó khăn tạo ra thách thức lớn cho cán bộ tín dụng nữ, trong khi họ chiếm tỷ lệ cao tại chi nhánh Theo kế hoạch của NHNN, các chi nhánh NHCSXH hàng năm cần tổ chức thi đánh giá năng lực để tuyển chọn cán bộ xứng đáng, nhưng hiện tại chỉ có một số thành phố lớn thực hiện, chưa bao gồm Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng.
Cán bộ tín dụng tại Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng chủ yếu thực hiện các hoạt động tín dụng, làm việc trực tiếp với Tổ Trưởng Tổ TK&VV và khách hàng Họ tham gia giao dịch tại xã, thị trấn vào các ngày cố định và hỗ trợ các bộ phận khác khi cần Công việc bao gồm tìm kiếm và khai thác khách hàng tiềm năng, tư vấn dịch vụ, thẩm định thông tin, hướng dẫn khách hàng thực hiện thủ tục, giám sát tình trạng sử dụng vốn vay và tất toán hợp đồng Đội ngũ cán bộ tín dụng cũng tuyên truyền các chính sách ưu đãi của NHCSXH để khách hàng nắm rõ các chương trình cho vay hiện có.
Cán bộ tín dụng tại chi nhánh cần thường xuyên nâng cao kỹ năng để hướng dẫn các Tổ TK&VV ở xã, thị trấn, giúp họ hiểu rõ các chính sách ưu đãi của Đảng và Chính phủ Việc này bao gồm cách kiểm tra, giám sát các hộ vay và các chương trình cho vay hiện tại tại NHCSXH.
Cán bộ tín dụng thường xuyên cải thiện kỹ năng tập huấn cho các Hội đoàn thể nhận ủy thác tại xã, nhằm hướng dẫn cách thức kiểm tra và giám sát hiệu quả đối với các hội đoàn thể này.
Cán bộ tín dụng là những người có công việc đặc thù, đòi hỏi kiến thức và kỹ năng chuyên sâu về tài chính Do thường xuyên tiếp xúc với khách hàng và xử lý các vấn đề liên quan đến tiền, phẩm chất, năng lực và thái độ làm việc của họ rất quan trọng Để hoàn thành nhiệm vụ, cán bộ tín dụng cần không ngừng tự trau dồi và nâng cao bản thân thông qua việc tích lũy kiến thức thực tế, trải nghiệm từ công việc, cũng như từ các khóa học đào tạo và bồi dưỡng tại chi nhánh.
Chi nhánh hiện tại chưa xây dựng bản mô tả công việc cụ thể cho vị trí cán bộ tuyển dụng, dẫn đến nội dung đăng tuyển chỉ mang tính chất chung chung theo mẫu của Hội sở, thiếu đi những đặc thù riêng của Chi nhánh.
2.3.2 Thực trạng tuyển chọn cán bộ tín dụng theo yêu cầu năng lực
Công tác tuyển dụng của Chi nhánh còn mang nặng yếu tố chủ quan Thực tế, tại Chi nhánh hiện nay, việc tuyển dụng được thực hiện như sau:
Bước 1: Thông báo tuyển dụng
Bước 2: Phỏng vấn ứng viên
Bước 3: Lựa chọn ứng viên và ký hợp đồng lao động
Chi nhánh hiện chưa có tiêu chí cụ thể cho việc tuyển dụng, chủ yếu dựa vào ý kiến chủ quan của hội đồng tuyển dụng Là ngân hàng nhà nước, quy trình tuyển dụng thường ưu tiên nguồn nội bộ và con em trong ngành, dẫn đến việc các yếu tố cá nhân và mối quan hệ ảnh hưởng lớn đến quyết định Điều này khiến cho nguồn nhân lực bên ngoài có năng lực không được khai thác, đồng thời các tiêu chí tuyển dụng không rõ ràng, gây khó khăn trong việc thu hút nhân sự chất lượng cho chi nhánh.
Việc tuyển dụng cán bộ tín dụng hiện nay vẫn tập trung vào bằng cấp, trong khi chưa có tiêu chí đánh giá năng lực chuyên môn thực tế Nội dung thi tuyển chưa được điều chỉnh phù hợp, thiếu sự chú trọng đến khả năng và kỹ năng giải quyết vấn đề của ứng viên.
2.3.3 Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tín dụng theo yêu cầu năng lực
Trong những năm gần đây, Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng đã chú trọng đến việc đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ tín dụng Hàng năm, chi nhánh xác định nhu cầu đào tạo dựa trên mục tiêu của Hội sở, tình hình lao động thực tế và khả năng biến động nhân sự Phòng Tổ chức hành chính sẽ tính toán số lượng lao động cần đào tạo để bổ sung vào các vị trí thiếu hụt, đảm bảo hoàn thành các mục tiêu đề ra.
Nhu cầu đào tạo trong ngành ngân hàng được xác định dựa trên yêu cầu công việc, sự thay đổi của Ngân hàng Nhà nước về chế độ và chính sách, cũng như sự phát triển của khoa học kỹ thuật công nghệ Những thay đổi này đòi hỏi cán bộ tín dụng phải được đào tạo để nâng cao kiến thức chuyên môn và kỹ năng sử dụng phần mềm Vào năm 2018, Ngân hàng Chính sách xã hội đã triển khai giải pháp phần mềm Core Banking của Tập đoàn công nghệ Infosys Ấn Độ, thay thế hệ thống cũ Do đó, chi nhánh đã tổ chức đào tạo cho các cán bộ hạch toán trực tiếp như giao dịch viên, kế toán nội bộ và kế toán tín dụng.
Hội sở tổ chức các khóa đào tạo và thông báo đến các chi nhánh, trong đó Chi nhánh NHCSXH tỉnh Cao Bằng cũng nhanh chóng lập danh sách cán bộ tham gia học tập.
Mỗi Chi nhánh cần gửi nhu cầu và kế hoạch đào tạo về Phòng Kế hoạch của Hội sở trước ngày 01/12 hàng năm Phòng Kế hoạch sẽ tổng hợp thông tin và xây dựng kế hoạch đào tạo cho toàn hệ thống, sau đó trình Trung tâm đào tạo để được phê duyệt bởi Tổng Giám đốc.
Sau khi được phê duyệt, Trung tâm đào tạo sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để tổ chức công tác đào tạo, bao gồm hình thức trực tiếp và trực tuyến Đào tạo trực tiếp áp dụng cho nhân viên mới tại các khu vực miền Bắc, miền Trung hoặc miền Nam, kết thúc bằng bài thi đánh giá kiến thức Đối với đào tạo trực tuyến, các khóa học nhằm phổ biến kiến thức và cập nhật văn bản mới, không yêu cầu thi cuối khóa Hàng quý, Hội sở tổ chức kiểm tra kiến thức nghiệp vụ trực tuyến cho CBNV dưới dạng trắc nghiệm, các chi nhánh đăng ký số lượng tham gia và Hội sở sẽ đề xuất nội dung kiểm tra Kết quả kiểm tra sẽ được thông báo qua mạng nội bộ, từ đó lãnh đạo chi nhánh sẽ tổ chức các lớp đào tạo để nâng cao kiến thức cho nhân viên và báo cáo các vướng mắc lên Tổng giám đốc.
Với cách thức đào tạo trên, trong thời gian qua, kết quả đào tạo cho cán bộ tín dụng của chi nhánh như sau:”
Bảng 2.9 Kết quả đào tạo, tập huấn cán bộ tín dụng tại Chi nhánh từ năm 2017 - 2019
Số cán bộ tín dụng có nhu cầu đào tạo, tập huấn Người 47 52 57 Đào tạo cán bộ tín dụng mới tuyển dụng Người 2 5 5
Tập huấn nâng cao cán bộ tín dụng Người 45 47 52
Kinh phí đào tạo Đồng 70.500.000 83.200.000 91.200.000
Nguồn: Báo cáo kết quả công tác đào tạo Ngân hàng Chính sách xã hội chi nhánh tỉnh
Từ năm 2017-2019, nhu cầu đào tạo cho cán bộ tín dụng là rất cao, nhưng chỉ hơn 90% cán bộ được tham gia các lớp tập huấn nâng cao Các cán bộ mới tuyển dụng đều được đào tạo trực tiếp Kinh phí đào tạo đã tăng đáng kể, trung bình khoảng 10 triệu đồng mỗi năm, nhưng chi phí thực tế cho mỗi cán bộ tín dụng chỉ khoảng 1,5 triệu đồng/năm Với mức chi này, cán bộ tín dụng chỉ có cơ hội tham gia các khóa đào tạo cơ bản, với tần suất 1-2 lần mỗi năm.
Chi nhánh khuyến khích cán bộ tự học tập để nâng cao trình độ chuyên môn Tuy nhiên, do vị trí đóng tại khu vực miền núi, nguồn cán bộ tuyển dụng trong những năm qua chủ yếu là những người có trình độ cao đẳng và trung cấp, dẫn đến chất lượng chưa cao.