(NB) Giáo trình Tháo lắp các cụm máy công cụ với mục tiêu giúp các bạn có thể trình bày cấu tạo, nguyên lý làm việc của cụm trục truyền động, cụm bàn gá, cụm trục chính, hệ thống thủy lực-khí nén trong máy công cụ; Lập qui trình và trình bày các bước tháo, lắp cụm trục truyền động, cụm bàn gá, cụm trục chính, hệ thống thủy lực-khí nén trong máy công cụ;...
Chức năng, cấu tạo, nguyên lý làm việc của cụm trục truyền động
1.1.1.Cụm cơ cấu vít - đai ốc (Hình 1.1)
Hình 1.1: Cơ cấu trục vít-đai ốc
Cơ cấu vít - đai ốc là hệ thống chuyển đổi chuyển động quay thành chuyển động thẳng, thường được sử dụng trong các thiết bị như bàn máy phay, máy bào và bàn dao máy tiện Một ví dụ điển hình của cơ cấu này là vít me đai ốc trong máy tiện.
8 được sử dụng để biến chuyển động quay tròn của trục vít me thành chuyển động tịnh tiến của hộp xe dao
1.1.2 Cơ cấu truyền động vô cấp tốc độ
Cơ cấu truyền động vô cấp tốc độ là thiết bị quan trọng dùng để điều chỉnh tốc độ của các trục một cách linh hoạt Hai loại cơ cấu điều chỉnh vô cấp phổ biến hiện nay là cơ cấu dây đai bánh đai côn và cơ cấu Xvêtôdarôv.
Cơ cấu dây đai bánh đai côn cho phép điều chỉnh đồng thời và ngược chiều các bánh đai trên và dưới, từ đó thay đổi vô cấp bán kính r1 và r2, dẫn đến sự biến đổi tốc độ trục bị động Thiết kế này thường được ứng dụng trong các loại máy như máy tiện, máy phay và máy tự động Tương tự, cơ cấu Xvêtôdarôv hoạt động khi dĩa trung gian 2 quay quanh tâm, giúp thay đổi bán kính r1 và r2 một cách liên tục, cũng như tốc độ trục bị động Cơ cấu này chủ yếu được sử dụng trong máy tiện.
Hình 1.2: Cơ cấu điều chỉnh tốc độ vô cấp a) kiểu dây đai – bánh đai côn; b) Kiểu Xvetôdarov
Bộ truyền đai là thiết bị quan trọng trong ngành cơ khí, được sử dụng để truyền động giữa hai trục cách xa nhau một cách êm ái và an toàn khi chịu tải Thiết bị này thường được áp dụng trong chế tạo máy và một số loại máy công nghiệp nhẹ.
Bộ truyền đai thường được chia thành các loại gồm bộ truyền đai dẹt, đai thang, đai tròn, đai lược, đai răng
Hình 1.4: Các loại bộ truyền đai
* Ưu khuyết điểm của bộ truyền đai
- Có khả năng truyền chuyển động và cơ năng giữa các trục xa nhau;
- Làm việc êm, không ồn;
- Giữ được an toàn cho các chi tiết khác khi bị quá tải;
- Kết cấu đơn giản , giá thành rẻ
- Khuôn khổ kích thước khá lớn (khi cùng trong điều kiện làm việc kích thước bánh đai lớn hơn kích thước bánh răng khoảng 5 lần );
Tỉ số truyền không ổn định do hiện tượng trượt dây đai trên bánh đai, dẫn đến lực tác dụng lên trục và ổ lớn hơn, với lực căng đai tăng từ 2-3 lần so với bộ truyền bánh răng.
- Tuổi thọ thấp khi làm việc với tốc độ cao Bộ truyền đai thường dùng để truyền công suất không quá 40-50 kw, vận tốc thông thường khoảng 5-30 m/s
Xích là một chuỗi mắt xích liên kết bằng bản lề, có chức năng truyền chuyển động và tải trọng từ trục dẫn sang trục bị dẫn Sự ăn khớp giữa các mắt xích và răng đĩa xích là yếu tố quan trọng trong quá trình này.
Hình 1.5: Cấu tạo xích con lăn
Xích con lăn được cấu tạo từ các má trong và má ngoài xen kẽ, cho phép xoay tương đối với nhau Các má trong được lắp chặt với ống, trong khi các má ngoài được gắn với chốt, tạo ra khe hở cho phép xoay tự do, hình thành bản lề nhằm giảm mòn cho răng đĩa xích Phía ngoài ống cũng có con lăn có khả năng xoay tự do Để kết nối hai mắt cuối của xích thành vòng kín, thường sử dụng chốt chẻ Nếu số mắt xích là lẻ, cần dùng mắt chuyển có má cong, cũng được chốt bằng chốt chẻ Tuy nhiên, việc sử dụng mắt chuyển có thể làm yếu xích do ứng suất uốn, vì vậy nên sử dụng số mắt xích là số chẵn.
Khi đối mặt với tải trọng lớn và vận tốc cao, việc sử dụng xích nhiều dãy là giải pháp hiệu quả để tránh việc chọn bước xích quá lớn, từ đó giảm thiểu các va đập mạnh gây hại.
Xích ống có cấu tạo giống xích con lăn nhưng không có con lăn nên xích và răng xích chóng mòn, do đó tương đối ít dùng
Xích răng bao gồm nhiều má xích liên kết qua các chốt hình quạt lăng trụ, với mỗi má xích có hai răng và lỗ định hình để xuyên chốt, giúp dẫn hướng và giữ cho xích không dịch chuyển khỏi đĩa trong quá trình hoạt động Bề mặt làm việc của các chốt có hình dạng cong lồi, cho phép các má xích xoay mà không bị trượt, từ đó giảm mòn cho bản lề Xích răng có khả năng tải trọng cao hơn so với xích con lăn, đồng thời hoạt động êm ái và ít ồn hơn.
Hình 1.6: Các loại đĩa xích
* Ưu, khuyết điểm của bộ truyền xích
Truyền động giữa các trục có thể thực hiện một cách ổn định với tỷ số truyền không thay đổi, bất kể vị trí hoặc khoảng cách giữa các trục song song.
- Truyền động giữa các trục có khoảng cách trục