(NB) Giáo trình Tiện gá lắp phức tạp nghề Cắt gọt kim loại với mục tiêu giúp các bạn có thể gá lắp được phôi trên giá đỡ đi động, cố định, trên ke có cân bằng máy, trên xa dao đạt yêu cầu; Vận hành thành thạo máy tiện đúng quy trình, quy phạm để tiện trục dài kém cứng vững dùng giá đỡ di động, tiện trục dài kém cứng vững dùng giá đỡ cố định, tiện chi tiết gá trên ke, tiện chi tiết gá xa dao đạt cấp chính xác 8-10, độ nhám cấp 4-5, đạt yêu cầu kỹ thuật, đúng thời gian và an toàn.
Tiện trục dài kém cứng vững dùng giá đỡ di động
Yêu cầu kỹ thuật của trục dài
- Trình bày được các yêu cầu kỹ thuật của trục dài;
- Tuân thủ đúng các yêu cầu kỹ thuật;
- Đảm bảo chính xác kích thước
- Độ trụ (không có hình côn, hình tang trống, hình yên ngựa)
- Độ tròn: Mọi mặt cắt vuông góc với đường tâm đều có độ tròn (không bị ô van, không bị vát cạnh)
- Độ đồng tâm: Tâm của mọi mặt cắt vuông góc với đường tâm nằm trên một đường thẳng
Công dụng và cách sử dụng giá đỡ di động
- Trình bày được công dụng, cấu tạo của giá đỡ di động;
- Gá lắp và điều chỉnh được gá đỡ đạt yêu cầu kỹ thuật;
Giá đỡ di động được sử dụng cho tiện tinh và tiện ren trên phôi trục có độ cứng vững kém và tiết diện không thay đổi, có khả năng đạt cấp chính xác từ 8 đến 7, với độ nhám bề mặt Ra từ 2,5 đến 1,25 μm.
Khi chiều dài phôi vượt quá 12 lần đường kính và chỉ được gá trên hai mũi tâm hoặc một đầu trên mâm cặp, việc gia công trở nên khó khăn do độ cứng vững chịu lực theo hướng ngang rất thấp Điều này dẫn đến hiện tượng trục bị đẩy và kích thước phần giữa trục bị lớn lên, tạo hình dạng tang trống Nếu sử dụng tốc độ quay lớn, phôi có thể gây ra rung động và tiếng kêu lách cách, thậm chí có nguy cơ văng ra ngoài Để khắc phục tình trạng này, cần sử dụng giá đỡ kèm theo nhằm đảm bảo trục không bị uốn trong quá trình gia công.
Giá đỡ di động (hình 1.1) được lắp trên bàn xe dao và cùng dịch chuyển theo đường dẫn hướng của băng máy dọc chi tiết gia công
Hình 1.1: Giá đỡ di động
1- Phôi; 2- Thân giá đỡ; 3- Vấu đỡ; 4- Vít điều chỉnh vấu đỡ; 5- Vít hãm vấu đỡ; 6- Bu lông bắt chặt giá đỡ với bàn xe dao; 7- Bàn xe dao
Giá đỡ di động bao gồm thân giá đỡ 2 được gắn chặt trên bàn xe dao 7 bằng bulông 6, cùng với hai hoặc ba vấu đỡ 3 để hỗ trợ phôi 1 Vít 1’ và 4” được sử dụng để điều chỉnh các vấu đỡ 3, trong khi vít hãm 5 giúp cố định vị trí của các vấu đỡ này.
Các vấu đỡ bằng đồng thau giúp bảo vệ bề mặt gia công khỏi hư hỏng Để duy trì hiệu suất, cần bôi dầu mỡ thường xuyên lên mặt các vấu.
Khi cắt gọt với tốc độ cao, bề mặt các vấu dễ bị mòn và nóng lên, dẫn đến tình trạng kẹt vấu và phôi Để khắc phục vấn đề này, người ta sử dụng giá đỡ có vấu dạng ổ lăn, giúp cải thiện hiệu suất và độ bền trong quá trình gia công.
Khi sử dụng giá đỡ cho trục dài kém cứng vững, cần có tay nghề cao để điều chỉnh chính xác Việc điều chỉnh không đồng đều từng vấu có thể dẫn đến việc uốn trục, gây ra sự không đồng nhất về kích thước đường kính dọc theo chiều dài của trục.
Phương pháp tiện trục dài dùng giá đỡ di động
Mục tiêu của quá trình gia công là lắp đặt giá đỡ di động trên bề mặt bàn xe dao bằng bulông 6, hoặc ở bên hông trái của bàn xe dao Để đảm bảo sự chính xác, cần lùi các vấu đỡ ra khỏi tâm phôi bằng cách điều chỉnh các vít Sau khi phôi đã được tiện mặt đầu, khoan lỗ tâm và tiện thô, phôi sẽ được gá lên hai mũi chống tâm hoặc một đầu trên mâm cặp và một đầu trên mũi tâm sau Phương pháp tiện trục dài sử dụng giá đỡ di động sẽ được trình bày cụ thể trong quy trình này.
- Thực hiện đúng trình tự, tiện được trục dài đạt yêu cầu kỹ thuật;
- Tuân thủ đúng các quy tắc an toàn trong quá trình làm việc
Khi tiện trục c vít 4 sao, các vấu đỡ cần được lắp trong thân giá đỡ 3 đỡ phôi để đảm bảo quay nhẹ và không bị cong do lực cắt gọt Sau đó, các vấu đỡ được hãm bằng vít hãm; giá đỡ di động có thể có hai hoặc ba vấu đỡ Để giảm lực hướng kính, nên sử dụng dao tiện ngoài có góc nghiêng chính lớn φ1 = 600 ÷ 700, tốt nhất là φ1 = 900 để lực hướng kính gần như bằng không Khi tiện tinh, nên gá dao phía sau giá đỡ, còn khi tiện thô, gá dao trước giá đỡ để tránh va chạm với các vấu đỡ trên mặt thô của phôi.
Hình 1.2: Gia công trục kém cứng vững dùng giá đỡ di động
Mâm quay.3- Luynet Căp tốc.4- Vít điều chỉnh
Xác định các dạng sai hỏng, nguyên nhân và cách khắc phục
- Trình bày được các dạng sai hỏng, nguyên nhân và biện pháp khắc phục;
- Thực hiện các biện pháp khắc phục được các dạng sai hỏng
Các dạng sai hỏng Nguyên nhân Cách khắc phục
- Sử dụng mặt số không chính xác khi điều chỉnh kích thước
- Gá cữ chặn không chắc chắn
- Đo chính xác khi cắt thử
- Khử hết độ dơ khi sử dụng mặt số
- Gá cữ chặn chắc chắn
- Dùng cữ chặn lắp trong lỗ côn trục chính
Bề mặt chi tiết có phần không cắt gọt
- Khoan lỗ tâm chính xác
- Rà gá đảm bảo độ đảo nhỏ nhất
- Phôi bị uốn do lực hướng kính đẩy dao
- Phần giữa băng máy bị mòn làm dao thấp hơn tâm vật gia công
- Dùng dao cóc góc nghiêng chính 90 0 , giảm chiều sâu cắt và bước tiến
- Cạo sửa lại băng máy
- Dùng giá đỡ hỗ trợ
- Hai mũi tâm bị lệch
- Bàn trượt ngang bị rơ
- Gá dao thấp hơn tâm vật gia công
- Mũi tâm sau bị lệch theo hướng ngang, các mặt côn lắp ghép bị bẩn hoặc bị vết va đập
- Điều chỉnh độ rơ của bàn trượt ngang
- Gá dao chắc chắn, ngang tâm Đường sinh không thẳng
- Mũi tâm trước bị lệch do lau không sạch
- Trục chính bị đảo do ổ đỡ bị mòn hoặc đai ốc điều chỉnh bị lỏng
- Dao bị hút vào vật gia công do góc thoát quá lớn
- Lau sạch mũi tâm và lỗ côn trục chính
- Điều chỉnh ổ đỡ trục chính
- Mài sửa lại dao, xiết vít bắt dao chắc chắn Độ nhám không đạt
- Bước tiến dao và chiều sâu cắt lớn
- Điều chỉnh giá đỡ không đúng
- Giảm bước tiến dao và chiều sâu cắt
- Điều chỉnh giá đỡ chắc chắn, các vấu đỡ ôm phôi không quá chặt hoặc quá lỏng.
Các bước tiến hành
- Trình bày được trình tự các bước gia công;
- Thực hiện đúng các bước công nghệ, gia công chi tiết đạt yêu cầu kỹ thuật;
- Tuân thủ các quy tắc an toàn vệ sinh công nghiệp
TT Nội dung Hướng dẫn
2 Tiện mặt đầu, khoan tâm
- Gá phôi lên mâm cặp ba vấu tự định tâm
- Gá dao đầu cong, mũi khoan tâm 3 mm
- Tiện mặt đầu đạt chiều dài chi tiết và khoan lỗ tâm hai đầu trục
3 Kiểm tra sự trùng tâm giữa mũi tâm ụ trước và mũi tâm ụ sau
- Lắp hai mũi tâm lên máy
- Kiểm tra độ đồng tâm và điều chỉnh nếu cần
4 Lắp giá đỡ di động lên bàn xe dao, gá phôi, gá dao
Giá đỡ di động được lắp trên bàn xe dao bằng bu lông 6 hoặc bên hông phải của bàn xe dao Để điều chỉnh, lùi các vấu đỡ 3 ra khỏi tâm máy bằng cách vặn các vít điều chỉnh 4’, 4” Sau khi cặp tốc vào phôi và gá phôi 1 lên hai mũi tâm, cần hãm các vấu đỡ 3 bằng các vít hãm 5 để đảm bảo các mặt vấu cách xa mặt trụ.
- Gá dao tiện ngoài có góc nghiêng chính φ = 70 0 ÷ 90 0 đúng tâm
5 Tiện trụ đầu thứ nhất
- Điều chỉnh ntrục chính = 300 ÷ 350 v/ph
- Tiện trụ ngoài một khoảng 60mm
Tiến hành tiện trụ với chiều dài khoảng 40 mm Lùi dao ngang và di chuyển xe dao để vấu đỡ tiếp xúc với mặt trụ vừa tiện, điều chỉnh các vít 4 để đảm bảo vấu đỡ tiếp xúc với mặt phôi, giúp phôi quay nhẹ nhàng mà không bị cong Hãm vấu đỡ bằng vít hãm và kiểm tra độ tiếp xúc bằng tay quay, bôi mỡ công nghiệp vào các vị trí tiếp xúc để giảm ma sát Cuối cùng, quay tay quay bàn trượt dọc đưa dao lên trước vấu khoảng 5 mm để tránh vấp trong quá trình cắt gọt.
- Khởi động trục chính quay, tiện tiếp đoạn còn lại đến lúc đạt yêu cầu
Quay nhẹ phôi bằng tay sau khi điều chỉnh vấu đỡ để kiểm tra độ tiếp xúc giữa vấu đỡ và mặt phôi, đảm bảo không bị bó chặt trước khi khởi động trục chính.
Khi nghe tiếng kêu lách cách do phôi va chạm vào mặt vấu đỡ, cần ngay lập tức dừng máy và giảm tốc độ trục chính Đồng thời, điều chỉnh lại vấu để đảm bảo phôi được sít nhẹ vào mặt vấu.
- Dùng đồng hồ so kiểm tra và điều chỉnh độ không trụ
- Dùng thước cặp hoặc pan me kiểm tra đường kính
- Làm vệ sinh công nghiệp
Câu 1 Giá đỡ di động được sử dụng kèm theo khi gá phôi?
B Trên mâm cặp và mũi tâm sau
C Trên hai mũi tâm có cặp tốc
Câu 2 Giá đỡ di động được dùng khi?
A Tiện trục bậc kém cứng vững
B Tiện trục kém cứng vững có tiết diện không thay đổi
C Tiện thô trục kém cứng vững
Câu 3 Giá đỡ di động được lắp trên?
Câu 4 Vị trí của dao trong quá trình tiện dọc có kèm giá đỡ di động?
A Đi trước vấu đỡ phôi
B Đi sau vấu đỡ phôi
C Tùy theo yêu cầu cắt gọt mà dao có thể đi trước hoặc sau vấu đỡ
D Tất cả A, B, C Đánh giá kết quả học tập:
TT Tiêu chí đánh giá
Cách thức và phương pháp đánh giá Điểm tối đa
Kết quả thực hiện của người học
1 Nêu được công dụng của giá đỡ di động
Vấn đáp, đối chiếu với nội dung bài học
2 Trình bày được cấu tạo của giá đỡ di động 5
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị đúng theo yêu cầu của bài thực tập
Kiểm tra công tác chuẩn bị, đối chiếu với kế hoạch đã lập
Sự thành thạo khi thực hiện các thao tác gá lắp và điều chỉnh giá đỡ
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
3 Thực hiện đúng các thao tác tiện trục dài dùng giá đỡ
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy trình kiểm tra
1.1 Đi học đầy đủ, đúng giờ Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với nội quy của trường
1.2 Không vi phạm nội quy lớp học 1
1.3 Bố trí hợp lý vị trí làm việc
Theo dõi quá trình làm việc, đối chiếu 1 với tính chất, yêu cầu của công việc
1.4 Tính cẩn thận, chính xác Quan sát việc thực hiện bài tập 1
1.5 Ý thức hợp tác làm việc theo tổ, nhóm
Quan sát quá trình thực hiện bài tập theo tổ, nhóm
2 Đảm bảo thời gian thực hiện bài tập
Theo dõi thời gian thực hiện bài tập, đối chiếu với thời gian quy định
3 Đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy định về an toàn và vệ sinh công nghiệp
3.1 Tuân thủ quy định về an toàn khi sử dụng khí cháy 1
3.2 Đầy đủ bảo hộ lao động (quần áo bảo hộ, giày, kính…) 1
3.3 Vệ sinh xưởng thực tập đúng quy định 1
Tiêu chí đánh giá Kết quả thực hiện Hệ số Kết quả học tập
Tiện trục kém cứng vững dùng giá đỡ cố định
Công dụng và cách sử dụng giá đỡ cố định
- Trình bày được công dụng, cấu tạo của giá đỡ cố định;
- Gá lắp và điều chỉnh được gá đỡ đạt yêu cầu kỹ thuật;
- Tuân thủ đúng các quy tắc an toàn trong quá trình làm việc
Giá đỡ cố định dùng để đỡ trục dài, kém cứng vững, gia công ống hoặc gia công mặt đầu, khoan tâm
Hình 2.1: Gia công trục kém cứng vững có dùng giá đỡ cố định
Các vấu thường có dạng côn và được lắp với đầu vít điều chỉnh 4, thường được làm từ đồng hoặc gang Khi cắt gọt với tốc độ cao, bề mặt các vấu dễ bị mài mòn và nóng lên, có thể dẫn đến tình trạng mắc kẹt vào phôi Để khắc phục vấn đề này, người ta sử dụng giá đỡ có vấu là ổ lăn.
Hinh 2.2: Giá đỡ cố định Độ cứng vững của phôi (chi tiết gia công) là khả năng chống lại ngoại lực gây ra biến dạng Ví dụ hai trục chịu tác dụng một lực như nhau, trục nào có độ võng lớn thì trục đó có độ cứng vững kém hơn Khi gia công phôi có độ cứng vững thấp người ta phải dùng thêm đồ gá phụ (gọi là luynet) để giảm sai số gia công ở đoạn giữa của phôi
Luynet cố định, hay còn gọi là luynet tĩnh, được lắp đặt chắc chắn trên hai băng máy Với các vấu tì làm từ vật liệu chống mòn như đồng thau, luynet luôn đảm bảo áp lực sát vào bề mặt phôi, giúp ngăn ngừa biến dạng trong quá trình cắt Để duy trì hiệu suất, các vấu tỳ của luynet cần được tra dầu hoặc mỡ định kỳ.
Khi gia công trục bằng dao hợp kim cứng với tốc độ cắt cao, các vấu tỳ bằng đồng thau của luynet sẽ bị nung nóng và mòn nhanh chóng Để khắc phục tình trạng này, luynet được lắp đặt các vấu tỳ con lăn, giúp tăng cường hiệu suất và kéo dài tuổi thọ của thiết bị.
Gia công trục với luynet yêu cầu người thợ phải chú ý cao, vì việc kẹp hờ một trong các vấu tỳ có thể dẫn đến biến dạng phôi và tạo ra phế phẩm cho chi tiết.
Hình 2.3: Phôi được gá trên hai mũi chống tâm và giá đỡ cố định
Phương pháp tiện trục kém cứng vững dùng giá đỡ cố định
- Trình bày được phương pháp tiện trục dài kém cứng vững dùng giá đỡ cố định;
- Thực hiện đúng trình tự, tiện được trục dài kém cứng vững đạt yêu cầu kỹ thuật;
- Tuân thủ đúng các quy tắc an toàn trong quá trình làm việc
Sơ đồ gia công trục trong Hình 2.4 cho thấy quá trình sử dụng luynet, trong đó phôi được gá một đầu trên mâm cặp và đầu còn lại trên luynet tĩnh Phương pháp gá phôi này cho phép tiện mặt đầu và thực hiện gia công lỗ một cách hiệu quả.
Hình 2.5 mô tả quy trình gia công trục trơn kém cứng vững bằng cách sử dụng luynet Trục được chống tâm ở hai đầu, trong khi đoạn giữa được gia công sơ bộ để lắp đặt luynet Luynet được cố định bằng cách kẹp trên hai băng máy, với các vấu tỳ áp sát vào bề mặt của đoạn trục đã được tiện sơ bộ Sau khi lắp đặt luynet, phôi được tiện từ ụ sau tới luynet, sau đó phôi sẽ được trở đầu để tiện phần đầu còn lại.
Hình 2.5 minh họa sơ đồ gia công trục kém cứng vững với việc sử dụng luynet Quy trình bắt đầu bằng việc tiện phần trục để gá luynet, sau đó tiến hành tiện đầu thứ nhất Sau khi hoàn tất, phôi được gá đặt lại để tiện đầu thứ hai của trục.
Khi bề mặt phôi có độ chính xác thấp, bạc đệm được sử dụng để kẹp chặt phôi bằng các vít Điều này giúp các vấu tỳ của luynet không tiếp xúc trực tiếp với phôi mà thay vào đó là với bạc đệm Để đảm bảo độ chính xác, khi gá bạc đệm lên phôi, cần sử dụng đồng hồ so để kiểm tra độ đảo hướng kính của nó.
Hình 2.6: Sử dụng luynet có bạc đệm
- Xiết chặt nắp trên và thân giá đỡ 2 trước khi điều chỉnh các vấu đỡ
Nên điều chỉnh hai vấu đỡ dưới tì vào phôi trước, sử dụng đồng hồ so để kiểm tra và điều chỉnh độ đảo Sau khi hoàn tất, tiếp tục điều chỉnh vấu đỡ tì vào phôi Cuối cùng, kiểm tra lại độ tròn bằng đồng hồ so và cố định các vấu đỡ bằng các vít hãm.
- Luôn đảm bảo mặt vấu đỡ có dầu mỡ bôi trơn
- Có những trường hợp cần thiết có thể sử dụng đồng thời nhiều giá đỡ cố định hoặc giá đỡ cố định kèm theo di động.
Các dạng sai hỏng, nguyên nhân và cách khắc phục
- Trình bày được các dạng sai hỏng, nguyên nhân và biện pháp khắc phục;
- Thực hiện các biện pháp khắc phục được các dạng sai hỏng
Dạng sai hỏng Nguyên nhân Cách khắc phục
- Sử dụng mặt số không chính xác khi điều chỉnh kích thước
- Gá cữ chặn không chắc chắn
- Đo chính xác khi cắt thử
- Khử hết độ rơ khi sử dụng mặt số
- Gá cữ chặn chắc chắn
- Dùng cữ chặn lắp trong lỗ côn trục chính
Bề mặt chi tiết có phần không cắt gọt
- Khoan lỗ tâm chính xác
- Rà gá đảm bảo độ đảo nhỏ nhất
- Phôi bị uốn do lực hướng kính đẩy dao
- Phần giữa băng máy bị mòn làm dao thấp hơn tâm vật gia công
- Dùng dao có góc nghiêng chính 90 0 , giảm chiều sâu cắt và bước tiến
- Cạo sửa lại băng máy
- Dùng giá đỡ hỗ trợ
- Hai mũi tâm bị lệch
- Bàn trượt ngang bị rơ
- Mũi tâm sau bị lệch theo hướng ngang, các mặt côn lắp ghép bị bẩn hoặc bị vết va đập
- Điều chỉnh độ rơ của bàn
- Gá dao thấp hơn tâm vật gia công trượt ngang
- Gá dao chắc chắn và đúng tâm
- Mũi tâm trước bị lệch do lau không sạch
- Trục chính bị đảo do ổ đỡ bị mòn hoặc đai ốc điều chỉnh bị lỏng
- Lau sạch mũi tâm và lỗ côn trục chính
- Điều chỉnh ổ đỡ trục chính
- Dao bị hút vào vật gia công do góc thoát quá lớn
- Xiết vít bắt dao chắc chắn Độ nhám không đạt
- Bước tiến dao và chiều sâu cắt lớn
- Điều chỉnh giá đỡ không đúng
- Giảm bước tiến dao, chiều sâu cắt.
Các bước tiến hành
- Trình bày được trình tự các bước gia công;
- Thực hiện đúng các bước công nghệ, gia công chi tiết đạt yêu cầu kỹ thuật;
- Tuân thủ các quy tắc an toàn vệ sinh công nghiệp
TT Nội dung Hướng dẫn
- Xác định được tất cả các yêu cầu kỹ thuật của chi tiết
- Chuyển hóa các ký hiệu thành các kích thước gia công tương ứng
2 Chuẩn bị máy, vật tư, thiết bị
- Sắp xếp nơi làm việc gọn gàng, ngăn lắp và thuận tiện
- Phôi đủ lượng dư gia công
- Đủ các loại dao cắt cần thiết; dụng cụ cầm tay; thước cặp, panme; đồng hồ so; compa đo ngoài; đồ gá, trang bị bảo hộ lao động
3 Gá phôi trên hai mũi tâm - Xác định vị trí đường tâm phôi trùng với đường tâm máy
- Gá dao ngang tâm máy
- Đầu dao nhô ra khỏi giá dao một khoảng bằng 1,5 chiều cao của thân dao
- Vị trí của rãnh để đặt vấu giá đỡ cách mặt đầu ở ẵ hoặc 1/3 chiều dài trục phớa ụ động
- Dùng dao sắc, chiều sâu cắt mỏng để phòng cong và hỏng phôi
- Mặt rãnh hình trụ tròn đều khi tiện lớp kim loại nhỏ nhất, độ nhám cấp 6, bề rộng rãnh hơn vấu tỳ (6 ÷ 8) mm
Lắp giá đỡ, gá phôi
- Đặt giá đỡ cố định trên băng máy theo vị trí rãnh cố định đã cắt, lùi ba vấu đỡ bằng các vít điều chỉnh ra xa phôi
- Kẹp chặt giá đỡ cố định với băng máy bằng tấm kẹp và bu lông
- Lắp đặt đồng hồ so để rà độ đảo theo hướng kính trong quá trình điều chỉnh vị trí các vấu đỡ
- Tay trái quay nhẹ phôi, tay phải điều chỉnh dần các vấu đỡ
Để đảm bảo quá trình gia công chính xác, trước tiên, hai vấu đỡ dưới cần tiếp xúc với phôi Sau đó, kẹp chặt nắp giá đỡ với thân giá đỡ bằng vít xiết và điều chỉnh vấu trên bằng vít sao cho khi phôi quay, ba vấu đỡ của giá đỡ tiếp xúc nhẹ nhàng và đều với đáy rãnh, đảm bảo chặt mà không quá lỏng Cuối cùng, kiểm tra lại độ đảo của phôi một lần nữa để xác nhận tính chính xác.
7 Tiện thô mặt trụ ngoài
- Điều chỉnh ntrục chính hợp lý, S = 0,1 ÷ 0,15 mm/vòng
- Lượng dư theo đường kính 1 mm
- Bôi dầu hoặc mỡ lên mặt chịu ma sát của
* Tiện thô mặt trụ ngoài đầu thứ nhất vấu đỡ
Chú ý theo dõi những biến động bất thường như tiếng kêu lách cách do vấu mòn phôi bị cong gây rung động và phôi va đập vào mặt chấu Khi gặp tình trạng này, cần giảm tốc độ quay của phôi, điều chỉnh vấu, tra dầu mỡ, và mài lại dao, đặc biệt nếu sử dụng dao có góc nghiêng chính φ = 90 độ.
* Gá phôi trở đầu trên hai mũi tâm
Xác định vị trí của vấu đỡ trên bề mặt đã tiện
* Tiện thô mặt trụ ngoài đầu thứ hai
- Tiện trụ ngoài để lượng dư 1 mm tiện tinh
- Dung sai độ trụ 0,1 mm
- Chọn chế độ cắt phù hợp
- Kích thước đường kính với dung sai 0,1 mm
- Dung sai độ trụ 0,1 mm
- Đo kích thước thẳng bằng thước cặp
- Kiểm tra độ đảo bằng đồng hồ so, kiểm tra độ trụ bằng compa đo ngoài có vít điều chỉnh
- Đánh giá chất lượng và phân loại sản phẩm
- Sắp xếp nơi làm việc
- Lau và bảo dưỡng máy và dụng cụ đo
Câu 1 Giá đỡ di động được sử dụng kèm theo khi gá phôi?
Câu 2 Nên điều chỉnh độ tiếp xúc giữa các bề mặt vấu đỡ và phôi?
A Sít chặt để khỏi bị va đập
B Chặt để lâu khỏi điều chỉnh lại
C Không lỏng và cũng không quá chặt mà chỉ cần quay phôi nhẹ tay là được
Câu 3 Những biểu hiện khi tiện như: rung động, kêu lách cách, mặt trụ gia công bị gằn là do những nguyên nhân chính dẫn đến?
A Mặt gia công bị gằn
C Giá đỡ bị nới lỏng
D Tất cả A, B, C Đánh giá kết quả học tập:
TT Tiêu chí đánh giá
Cách thức và phương pháp đánh giá Điểm tối đa
Kết quả thực hiện của người học
1 Nêu được công dụng của giá đỡ cố định
Vấn đáp, đối chiếu với nội dung bài học
2 Trình bày được cấu tạo của giá đỡ cố định 5
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị đúng theo yêu cầu của bài thực tập
Kiểm tra công tác chuẩn bị, đối chiếu với kế hoạch đã lập
Sự thành thạo khi thực hiện các thao tác gá lắp và điều chỉnh giá đỡ
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
3 Thực hiện đúng các thao tác tiện trục dài dùng giá đỡ
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy trình kiểm tra
1.1 Đi học đầy đủ, đúng giờ Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với nội quy của trường
1.2 Không vi phạm nội quy lớp học 1
1.3 Bố trí hợp lý vị trí làm việc
Theo dõi quá trình làm việc, đối chiếu với tính chất, yêu cầu của công việc
1.4 Tính cẩn thận, chính xác Quan sát việc thực hiện bài tập 1
1.5 Ý thức hợp tác làm việc theo tổ, nhóm
Quan sát quá trình thực hiện bài tập theo tổ, nhóm
2 Đảm bảo thời gian thực hiện bài tập
Theo dõi thời gian thực hiện bài tập, đối chiếu với thời gian quy định
3 Đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy định về an toàn và vệ sinh công nghiệp
3.1 Tuân thủ quy định về an toàn khi sử dụng khí cháy 1
3.2 Đầy đủ bảo hộ lao động (quần áo bảo hộ, giày, kính…) 1
3.3 Vệ sinh xưởng thực tập đúng quy định 1
Tiêu chí đánh giá Kết quả thực hiện Hệ số Kết quả học tập
Tiện chi tiết gá trên ke gá
Đặc điểm của chi tiết gá trên ke
Trình bày được đặc điểm của chi tiết gá trên ke;
Gá lắp được chi tiết lên ke gá đạt yêu cầu;
Phôi có hình dạng phức tạp có thể được gá và kẹp chặt trên ke gá, được chế tạo bằng phương pháp đúc hoặc hàn với các bề mặt làm việc vuông góc Ke gá được kẹp chặt trên mâm quay bằng bulông, trong khi phôi được kẹp chặt bằng mỏ kẹp Để đảm bảo sự cân bằng, ke gá và phôi được điều chỉnh nhờ đối trọng, và vị trí của phôi được rà gá bằng bộ vạch dấu.
Hình 3.1: Gá đặt phôi trên ke gá
Phương pháp tiện chi tiết gá trên ke
- Trình bày được phương pháp tiện chi tiết gá trên ke;
- Thực hiện đúng trình tự, tiện được chi tiết khi gá trên ke gá đạt yêu cầu kỹ thuật
- Tuân thủ đúng các quy tắc an toàn trong quá trình làm việc
(Hình 3.2) là ke gá điều chỉnh: vị trí của phôi có thể được điều chỉnh bằng vít ngang 1 và vít đứng 2
Trong sản xuất hàng loạt, đồ gá vạn năng thường được sử dụng với hình dạng ke gá Đồ gá này được lắp ghép từ các chi tiết như ke gá, bàn máy, chốt tỳ, mỏ kẹp, vít và đai ốc Thời gian lắp ráp một đồ gá dao động từ 20 phút đến 1 giờ Hình 3.3 minh họa một đồ gá vạn năng lắp ghép dạng ke gá.
Hình 3.3: Đồ gá vạn năng lắp ghép bởi ke gá
Hình 3.2: gá đặt phôi trên ke gá
Các dạng sai hỏng, nguyên nhân và cách khắc phục
Trình bày được các dạng sai hỏng, nguyên nhân và biện pháp khắc phục; Thực hiện các biện pháp khắc phục được các dạng sai hỏng
TT Các dạng sai hỏng Nguyên nhân Cách khắc phục
Trên bề mặt chi tiết có phần chưa cắt gọt
- Vạch dấu không chính xác, không rõ
- Kiểm tra và chọn lại kích thước phôi
- Mài nhọn compa và mũi vạch dấu
- Rà tròn phôi bằng phương pháp rà bổ đôi, bổ tư
- Đo sai khi cắt thử
- Điều chỉnh du xích bàn trượt ngang không chính xác
- Đo thật chính xác khi cắt thử
- Khử hết độ rơ khi sử dụng vòng du xích, xác định đúng các vạch cần dịch chuyển
3 Độ song song, vuông góc giữa các bề mặt không đạt
- Rà gá các đường tâm không chính xác
- Dao bị mòn, gá dao không được chặt, bàn dao bị rơ
- Dùng đồng hồ so hoặc cây rà điều chỉnh thật chính xác
- Mài lại dao, gá dao đủ chặt và khử hết độ rơ bàn dao trước khi tiện
4 Độ nhám bề mặt không đạt
- Chế độ cắt không hợp lý
- Mài và kiểm tra chất lượng lưỡi cắt
- Giảm chiều sâu cắt, lượng tiến dao khi tiện tinh
- Gá dao đúng tâm máy.
Các bước tiến hành
- Trình bày được trình tự các bước gia công;
- Thực hiện đúng các bước công nghệ, gia công chi tiết đạt yêu cầu kỹ thuật;
3.4.1 Gá lắp, điều chỉnh và kẹp chặt ke lên mâm phẳng:
Mâm phẳng có cấu trúc dạng tấm phẳng, với một mặt được cố định và kẹp chặt vào trục chính của máy, trong khi mặt còn lại được gia công phẳng để lắp đặt chi tiết Trên bề mặt phẳng này, có các rãnh chữ T được bố trí theo hướng kính.
Nếu mặt đầu của mâm phẳng bị đảo sau khi gá lên máy, cần thực hiện tiện khỏa lại để đảm bảo mặt đầu mâm phẳng vuông góc với tâm trục chính.
Phương pháp gá ke trên mâm phẳng được thực hiện bằng cách:
+ Gá trực tiếp bằng bu lông luồn qua rãnh của mâm phẳng nếu phôi có lỗ sẵn
+ Gá bằng tấm kẹp hình móc, tấm kẹp này được chế tạo từ rèn mà không dùng tấm kẹp chế tạo từ hàn hoặc thép uốn cong
Gá bằng tấm kẹp có chốt tỳ là phương pháp gia công phôi trên mâm quay, trong đó yêu cầu có đối trọng để đảm bảo phôi quay cân bằng Đối trọng được lắp ghép từ các vòng gang có cùng đường kính nhưng khác khối lượng, được kẹp chặt bằng bu lông đặt ở rãnh trên mâm quay đối diện với phôi.
3.4.2 Gá lắp phôi trên ke
- Ke gá được chế tạo bằng phương pháp đúc hoặc hàn, có các mặt làm việc vuông góc với nhau
Ke gá được gắn trên mâm phẳng bằng bu lông mũ ốc, trong khi phôi gá trên ke được cố định bằng các tấm kẹp, với bu lông đi qua lỗ có sẵn trên phôi.
- Khi gá phôi trên ke và mâm phẳng cần phải cân bằng trọng lượng nhờ đối trọng để đảm bảo chuyển động quay của đồ gá được cân bằng
- Vị trí của chi tiết so với tâm máy được điều chỉnh bằng các vít ngang và vít đứng và được rà gá bằng bộ vạch dấu
Để định tâm chính xác các chi tiết dạng hộp hoặc hai nửa ghép lại như gối đỡ và bạc lót trên máy tiện, chúng ta sử dụng phương pháp rà gá bổ đôi hoặc bổ tư.
Những điều chú ý khi gá vật gia công bằng ke gá:
- Mặt của mâm cặp hoặc mâm phẳng phải thẳng góc với ke và tâm của trục chính
- Mặt làm việc của ke gá phải đủ diện tích để lắp sit vào mâm phẳng cho chắc chắn
- Các bu lông phải đủ bền để xiết thật chặt
Sau khi lắp đặt mâm cặp, cần quay mâm cặp vài vòng bằng tay để kiểm tra xem các bu lông, bích, ke gá và vật gia công có va chạm vào máy hoặc bàn dao hay không Điều này giúp đảm bảo việc cân bằng của hệ thống sau khi gá lắp được thực hiện chính xác.
Khi gia công vật gia công gá trên ke gá nặng, cần tránh để máy chạy với tốc độ quá nhanh Thay vào đó, nên chọn tốc độ quay thấp để đảm bảo độ vững trắc, độ chính xác trong gia công và đảm bảo an toàn lao động.
- Vì chi tiết không cân xứng nên cần phải lắp thêm đối trọng cân bằng
Câu 1: Phương pháp gá phôi trên mâm phẳng được thực hiện bằng cách?
A Gá trực tiếp bằng bu lông luồn qua rãnh của mâm phẳng nếu phôi có lỗ sẵn
B Gá bằng tấm kẹp hình móc
C Gá bằng tấm kẹp có chốt tỳ
D Gá bằng thanh kẹp vắt qua phôi và kẹp chặt bằng hai bu lông
Câu 2: Các yêu cầu của chi tiết khi gia công gá trên mâm phẳng và ke gá cần đạt được?
A Đúng kích thước đường kính và chiều dài theo bản vẽ
B Đảm bảo đúng hình dáng hình học của chi tiết như: độ không trụ, độ không tròn
C Đúng vị trí tương quan giữa các bề mặt bao gồm độ đồng tâm, độ song song, độ vuông góc, độ đối xứng…
D Đạt độ nhẵn bóng theo yêu cầu
E Tất cả A, B, C, D Đánh giá kết quả học tập:
TT Tiêu chí đánh giá
Cách thức và phương pháp đánh giá Điểm tối đa
Kết quả thực hiện của người học
1 Nêu được đặc điểm của chi tiết gá trên ke
Vấn đáp, đối chiếu với nội dung bài học
2 Trình bày được phương pháp tiện chi tiết gá trên ke 5
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị đúng theo yêu cầu của bài thực tập
Kiểm tra công tác chuẩn bị, đối chiếu với kế hoạch đã lập
Sự thành thạo khi thực hiện các thao tác gá lắp và điều chỉnh chi tiết trên ke
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
3 Thực hiện đúng các thao tác tiện chi tiết khi gá trên ke gá
Quan sát các thao tác đối chiếu với quy trình thao tác
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy trình kiểm tra
1.1 Đi học đầy đủ, đúng giờ Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với nội quy của trường
1.2 Không vi phạm nội quy lớp học 1
1.3 Bố trí hợp lý vị trí làm việc
Theo dõi quá trình làm việc, đối chiếu 1 với tính chất, yêu cầu của công việc
1.4 Tính cẩn thận, chính xác Quan sát việc thực hiện bài tập 1
1.5 Ý thức hợp tác làm việc theo tổ, nhóm
Quan sát quá trình thực hiện bài tập theo tổ, nhóm
2 Đảm bảo thời gian thực hiện bài tập
Theo dõi thời gian thực hiện bài tập, đối chiếu với thời gian quy định
3 Đảm bảo an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp
Theo dõi việc thực hiện, đối chiếu với quy định về an toàn và vệ sinh công nghiệp
3.1 Tuân thủ quy định về an toàn khi sử dụng khí cháy 1
3.2 Đầy đủ bảo hộ lao động (quần áo bảo hộ, giày, kính…) 1
3.3 Vệ sinh xưởng thực tập đúng quy định 1
Tiêu chí đánh giá Kết quả thực hiện Hệ số Kết quả học tập
Tiện chi tiết gá trên bàn xe dao máy tiện
Đặc điểm của chi tiết gá trên bàn xe dao
Trình bày được đặc điểm của chi tiết gá trên bàn xe dao;
Gá lắp được chi tiết lên ke gá đạt yêu cầu
Phương pháp gá lắp này được áp dụng cho việc gia công các vật nặng có kích thước lớn và hình dạng phức tạp, khi mà các phương pháp gá lắp khác không thể thực hiện được.
Chi tiết gá lắp trên bàn dao cho phép thực hiện chuyển động tịnh tiến, trong khi đó, dao được lắp trên trục dao và gá trên hai mũi chống tâm, giúp thực hiện chuyển động quay để tiến hành cắt gọt.
Phương pháp tiện chi tiết gá trên bàn xe dao máy tiện
- Trình bày được phương pháp tiện chi tiết gá trên xe dao máy tiện;
- Thực hiện đúng trình tự, tiện được chi tiết khi gá trên xe dao máy tiện
Nguyên tắc chung gá phôi trực tiếp trên bàn xe dao
Trước khi gá phôi lên bàn dao, các mặt phẳng chuẩn cần được gia công chính xác bằng phương pháp phay, bào hoặc mài theo kích thước quy định trong bản vẽ Ngoài ra, đường kính lỗ cần gia công cũng phải được đánh dấu trước.
Ren bu lông – đai ốc phải đảm bảo tốt, đủ lực kẹp, đầu bu lông được lắp vào các rãnh chữ T trên bàn dao hoặc thân máy tiện
Trước khi lắp vật gia công, cần điều chỉnh độ đồng tâm giữa hai mũi tâm một cách chính xác Việc này đảm bảo rằng hai lỗ tâm nằm trên cùng một đường thẳng, giúp tăng cường hiệu quả và độ chính xác trong quá trình gia công.
Hình 4.1 Gá chi tiết lên bàn xe dao
* Dao tiện và cách gá dao:
Dao cắt được thiết kế với trục dao bằng thép có độ cứng vững cao để thực hiện chuyển động quay hiệu quả Đường kính trục dao phụ thuộc vào kích thước lỗ của chi tiết gia công, nhưng cần đủ lớn để giảm thiểu rung động trong quá trình cắt Ngoài ra, trục dao phải được gia công chính xác, đảm bảo độ thẳng và độ đồng tâm giữa hai lỗ tâm, với kích thước lỗ tâm đạt tiêu chuẩn.
Trên trục dao, hai mũi dao được lắp đặt ở vị trí tương ứng với khoảng cách giữa hai lỗ cần gia công (hình 4.2) Mũi dao được giữ chặt bằng vít hãm để đảm bảo độ chính xác trong quá trình gia công.
Hình 4.2 Cấu tạo của trục dao
Hình 4.3 Gá lắp dao và tiện chi tiết hộp trên bàn xe dao máy tiện
Các dạng sai hỏng, nguyên nhân và cách khắc phục
Trình bày được các dạng sai hỏng, nguyên nhân và biện pháp khắc phục;
Thực hiện các biện pháp khắc phục được các dạng sai hỏng
TT Các dạng sai hỏng Nguyên nhân Cách khắc phục
Trên bề mặt chi tiết có phần chưa cắt gọt
- Vạch dấu không chính xác, không rõ
- Kiểm tra và chọn lại kích thước phôi
- Mài nhọn compa và mũi vạch dấu
- Rà tròn phôi bằng phương pháp rà bổ đôi, bổ tư
- Đo sai khi cắt thử
- Điều chỉnh khoảng thừa ra của dao sau mỗi lát cắt không chính xác
- Đo thật chính xác khi cắt thử
- Kiểm tra và cắt thử thật kỹ trước khi xiết chặt mũi dao vào trục dao
3 Độ đồng tâm giữa các về mặt lỗ không đạt
- Rà gá các đường vạch dấu không chính xác
- Dao bị mòn, gá dao không chặt
- Dùng đồng hồ so hoặc cây rà và điều chỉnh thật chính xác, kiểm tra cẩn thận trước khi tiện
- Mài lại dao, gá dao đủ chặt
4 Độ nhám bề mặt không đạt
- Chế độ cắt không hợp lý
- Mài và kiểm tra chất lượng lưỡi cắt
- Giảm chiều sâu cắt, lượng tiến khi tiện
- Gá dao đúng tâm máy
Khi gá lắp và gia công chi tiết trên bàn dao máy tiện, dao thực hiện chuyển động quay tròn trong khi chi tiết thực hiện chuyển động tịnh tiến khi cắt gọt.
Câu 2: Phương pháp gá lắp và gia công chi tiết trên bàn dao máy tiện được thực hiện khi?
A Khi gia công các vật nặng
B Chi tiết có kích thước lớn dạng hộp
C Chi tiết có hình dáng phức tạp, cầu kỳ
Câu 3: Phương pháp gá phôi trên bàn dao được thực hiện bằng cách?
A Tháo hết bàn trượt ngang và bàn trượt dọc ra khỏi máy tiện, rồi gá lên bàn dao bằng bích – bu lông
B Gá trực tiếp bằng bu lông luồn qua rãnh của mâm phẳng
C Gá bằng tấm kẹp hình móc
D Gá bằng tấm kẹp có chốt tỳ.