PHẦN MỞ ĐẦU
1 Tính cấp thiết của đề tài
Khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc và một xã hội dân chủ, công bằng đã tồn tại từ lâu trong lịch sử Để đáp ứng khát vọng này, cần xây dựng một bộ máy Nhà nước xã hội chủ nghĩa vững mạnh, với pháp luật là phương tiện quản lý Nhà nước xã hội chủ nghĩa, nơi quyền lực thuộc về giai cấp công nhân, có nhiệm vụ đưa nhân dân lao động làm chủ mọi mặt đời sống, dựa trên lý luận chủ nghĩa Mác-Lê-nin cùng với các giá trị văn hóa, tiến bộ nhân loại và bản sắc dân tộc Đây là công cụ để Đảng và giai cấp công nhân thực hiện vai trò lãnh đạo xã hội, tạo điều kiện cho cá nhân tự do và phát triển toàn diện, hướng tới một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Tại đại hội Đảng lần thứ VIII, nhà nước ta đã khẳng định cần tiếp tục cải cách bộ máy nhà nước, hướng tới xây dựng một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Điều này bao gồm việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, quản lý xã hội bằng pháp luật và chú trọng giáo dục, nâng cao đạo đức Theo Điều 2 Hiến pháp 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung), những nguyên tắc này cần được thực hiện để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.
Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xác định là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, với tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, dựa trên liên minh giữa giai cấp công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, thể chế hóa đường lối của Đảng trong “cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một xã hội ấm no, dân chủ, công bằng và văn minh Việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là cần thiết để giải quyết các vấn đề trong mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân, góp phần vào công cuộc đổi mới toàn diện đất nước.
Cải cách hành chính là quá trình thay đổi có hệ thống và lâu dài trong hệ thống hành chính nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và thực hiện tốt hơn các chức năng, nhiệm vụ Đây là một phần quan trọng trong công cuộc đổi mới và là trọng tâm trong việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, góp phần đảm bảo trật tự xã hội và duy trì sự phát triển theo định hướng nhà nước Do đó, việc nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy hành chính là yêu cầu thiết yếu mà mọi quốc gia trên thế giới đều mong muốn.
Cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay là ưu tiên hàng đầu trong nỗ lực phát triển của Đảng và Nhà nước, nhằm xây dựng nền hành chính hiện đại và hiệu quả thông qua điện tử hóa Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế như thủ tục hành chính phức tạp, sự thiếu thống nhất trong hoạt động của bộ máy hành chính, và chất lượng đội ngũ cán bộ chưa đồng đều Để đối phó với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, cần tăng cường cải cách hành chính, hướng tới một nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiệu lực và phục vụ nhân dân, phù hợp với chủ trương của Đảng về đổi mới và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Nhóm nghiên cứu đã chọn đề tài "Nhà nước xã hội chủ nghĩa: Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay" dựa trên tình hình thực tế hiện tại.
Thứ nhất, nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay, việc cải cách hành chính tại Việt Nam đang được đẩy mạnh nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Thực trạng cho thấy cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện dịch vụ công và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của các cơ quan nhà nước Việc áp dụng công nghệ thông tin, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ sẽ góp phần quan trọng trong quá trình này.
Đề tài nghiên cứu tập trung vào thực trạng và các giải pháp nhằm thúc đẩy cải cách hành chính, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:
Chủ nghĩa Mác-Lênin cung cấp những lý luận cơ bản về nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhấn mạnh vai trò của nhà nước pháp quyền trong việc bảo đảm quyền lợi của nhân dân Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xây dựng trên nền tảng của chủ nghĩa Mác-Lênin, nhằm mục tiêu cải cách hành chính để nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân tốt hơn Việc cải cách hành chính không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là sự phản ánh cam kết của nhà nước trong việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh.
Thứ hai, đánh giá thực trạng cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian qua.
Để thúc đẩy cải cách hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong thời gian tới, cần triển khai các giải pháp cụ thể Trước hết, cần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các quy trình hành chính Thứ hai, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức để nâng cao năng lực và trách nhiệm trong công việc Cuối cùng, việc lắng nghe ý kiến người dân và tạo điều kiện cho họ tham gia vào quá trình ra quyết định cũng là yếu tố quan trọng để cải cách hành chính thực sự hiệu quả và bền vững.
Đề tài áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu đa dạng, trong đó nổi bật là phương pháp thu thập số liệu, phương pháp phân tích và tổng hợp, cùng với phương pháp lịch sử - logic Những phương pháp này giúp đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu.
6 Kết cấu của đề tài
Ngoài mục lục, phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 2 chương:
Chương 1: Nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Chương 2: Đánh giá thực trạng cải cách hành chính tại Việt Nam và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của quá trình này, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh hiện nay Việc cải cách hành chính cần được thực hiện đồng bộ và hiệu quả để nâng cao chất lượng dịch vụ công, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý nhà nước.
PHẦN NỘI DUNG
1.1 Khái niệm và sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.1.1 Khái niệm nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hình thức nhà nước nơi giai cấp công nhân nắm quyền thống trị chính trị, được hình thành từ cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa Mục tiêu của nhà nước này là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nâng cao vị thế của nhân dân lao động, nhằm đạt được sự phát triển toàn diện trong đời sống xã hội.
Chủ nghĩa Mác - Lênin xem nhà nước xã hội chủ nghĩa có bản chất, mục tiêu, vai trò và chức năng thống nhất với nhà nước chuyên chính vô sản, đồng thời hoạt động theo các nguyên tắc, pháp luật và chính sách của nó.
1.1.2 Sự ra đời và phát triển của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ nguyện vọng của nhân dân lao động nhằm thoát khỏi áp bức và bất công, với ước mơ xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng Đây là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm tôn trọng, bảo vệ giá trị con người và tạo điều kiện cho mọi người phát triển tự do năng lực của mình.
Sự xuất hiện của xã hội tư bản chủ nghĩa đã làm nảy sinh những mâu thuẫn gay gắt giữa quan hệ sản xuất tư bản và tính chất xã hội hóa của lực lượng sản xuất, dẫn đến các cuộc khủng hoảng kinh tế Những mâu thuẫn này đã thúc đẩy phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản, trong đó các Đảng Cộng sản được thành lập để lãnh đạo cuộc cách mạng, trở thành yếu tố quyết định cho sự thành công của phong trào Giai cấp vô sản còn được trang bị vũ khí lý luận từ chủ nghĩa Mác, giúp tăng cường sức mạnh và khả năng đấu tranh của họ.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.143.
NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Khái niệm và sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.1.1 Khái niệm nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là mô hình nhà nước trong đó giai cấp công nhân nắm giữ quyền lực chính trị, được hình thành từ cách mạng xã hội chủ nghĩa Mục tiêu của nhà nước này là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nâng cao vị thế của nhân dân lao động trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, hướng tới một xã hội phát triển cao hơn - xã hội xã hội chủ nghĩa.
Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng nhà nước xã hội chủ nghĩa có sự thống nhất cơ bản với nhà nước chuyên chính vô sản, thể hiện qua bản chất, mục tiêu, vai trò, chức năng và các hoạt động theo nguyên tắc, pháp luật và chính sách của nó.
1.1.2 Sự ra đời và phát triển của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ nguyện vọng của nhân dân lao động nhằm thoát khỏi áp bức và bất công, với ước mơ xây dựng một xã hội dân chủ và công bằng Đây là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm tôn trọng, bảo vệ và phát triển các giá trị con người, tạo điều kiện cho mọi người phát huy tối đa năng lực của mình.
Sự xuất hiện của xã hội tư bản chủ nghĩa đã làm gia tăng mâu thuẫn giữa quan hệ sản xuất tư bản và tính chất xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất, dẫn đến các cuộc khủng hoảng kinh tế và xung đột sâu sắc giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản Trong bối cảnh này, các phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản đã nảy sinh, và các Đảng Cộng sản được thành lập nhằm lãnh đạo phong trào cách mạng, trở thành yếu tố quyết định cho sự thắng lợi của cách mạng Giai cấp vô sản cũng được trang bị lý luận từ chủ nghĩa Mác, tạo nền tảng vững chắc cho cuộc đấu tranh của mình.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.143.
Lênin đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lý luận cho tổ chức và thực hiện cách mạng, cũng như thiết lập nhà nước của giai cấp vô sản sau khi giành chiến thắng Các yếu tố dân tộc và thời đại cũng có ảnh hưởng sâu sắc đến phong trào cách mạng của giai cấp vô sản và nhân dân lao động ở mỗi quốc gia Dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau, cùng với mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp vô sản và giai cấp bóc lột, cách mạng vô sản có khả năng nổ ra không chỉ ở các nước có chế độ tư bản phát triển mà còn ở các quốc gia thuộc địa.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động dẫn dắt, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Mặc dù hình thức và phương pháp tổ chức chính quyền sau cách mạng có thể khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm và điều kiện của mỗi quốc gia, tất cả các nhà nước xã hội chủ nghĩa đều chung một điểm: chúng thực hiện quyền lực của nhân dân, đại diện cho ý chí của họ và tổ chức quản lý kinh tế, văn hóa, xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Các đặc trưng cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Dựa vào lý luận của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác-Lênin và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội, có thể xác định những đặc trưng cơ bản của nhà nước XHCN.
Nền sản xuất công nghiệp hiện đại là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động, từ đó tạo ra nhiều của cải vật chất cho xã hội Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất và văn hóa của người dân mà còn góp phần nâng cao phúc lợi xã hội cho toàn bộ cộng đồng Sự phát triển của nền công nghiệp hiện đại dựa trên lực lượng sản xuất đã được cải tiến và phát triển.
Thứ hai, việc thiết lập chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu là yếu tố then chốt trong quá trình hình thành chủ nghĩa xã hội Chế độ sở hữu này bao gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể, được củng cố và hoàn thiện để phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất Điều này không chỉ mở đường cho sự phát triển của lực lượng sản xuất mà còn giúp xóa bỏ dần những mâu thuẫn trong xã hội, tạo ra sự gắn bó giữa các thành viên vì lợi ích chung.
Thứ ba, cần tạo ra một cách tổ chức lao động và kỷ luật lao động mới nhằm phục vụ cho quá trình xây dựng Nhà nước XHCN và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Điều này đòi hỏi sự tham gia tự giác của đại đa số nhân dân lao động, vì lợi ích chung của họ Với bản chất và mục đích đó, việc tổ chức lao động phải phù hợp với vị trí làm chủ của người lao động, đồng thời cần khắc phục những di sản tiêu cực của tình trạng lao động bị tha hóa từ xã hội cũ.
Nguyên tắc phân phối theo lao động trong Nhà nước XHCN đảm bảo quyền bình đẳng cho mọi người trong lao động sáng tạo và hưởng thụ Mọi cá nhân có sức lao động đều có cơ hội việc làm và nhận thù lao dựa trên nguyên tắc “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”, góp phần xây dựng công bằng xã hội ở giai đoạn hiện nay.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất giai cấp công nhân, thể hiện tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc, với sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Nhà nước do Đảng lãnh đạo thực hiện quyền lực và lợi ích của nhân dân lao động trên mọi lĩnh vực xã hội Nhân dân lao động tích cực tham gia vào các hoạt động của nhà nước, tạo nên một "nhà nước nửa nhà nước" với tính tự giác và tự quản cao Điều này thể hiện rõ rệt quyền dân chủ và khả năng làm chủ của nhân dân, đồng thời làm nổi bật lợi ích của chính họ trong xã hội.
Giải phóng con người khỏi áp bức và bóc lột là mục tiêu hàng đầu của Nhà nước XHCN, nhằm thực hiện công bằng, bình đẳng và tiến bộ xã hội Nhà nước cam kết xóa bỏ mọi hình thức nô dịch về tinh thần và kinh tế, đảm bảo sự phát triển toàn diện cá nhân Qua việc xóa bỏ chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, Nhà nước góp phần xóa bỏ đối kháng giai cấp, tình trạng người bóc lột người, đồng thời thực hiện sự công bằng và bình đẳng trong xã hội.
Bản chất và chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.2.1 Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Bản chất của bất kỳ nhà nước nào trong xã hội có giai cấp bao giờ cũng mang bản chất của giai cấp thống trị xã hội.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa, khác với các kiểu nhà nước bóc lột trong lịch sử, là một kiểu nhà nước mới với bản chất giai cấp công nhân Giai cấp công nhân, đại diện cho phương thức sản xuất hiện đại, không chỉ phản ánh lợi ích của mình mà còn đại diện cho toàn thể nhân dân lao động và dân tộc Do đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa mang trong mình bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc.
Tính ưu việt của nhà nước xã hội chủ nghĩa được thể hiện trên các phương diện:
Nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp công nhân, đại diện cho lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động Trong hệ thống này, giai cấp vô sản giữ vai trò thống trị, khác biệt với sự thống trị của các giai cấp bóc lột trước đây, khi mà thiểu số thống trị tất cả các giai cấp để bảo vệ quyền lợi của mình Ngược lại, sự thống trị của giai cấp vô sản là sự thống trị của đa số nhằm giải phóng không chỉ chính họ mà còn tất cả các tầng lớp nhân dân lao động khác Do đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa thực sự là đại diện cho ý chí và lợi ích của nhân dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được hình thành trên cơ sở kinh tế xã hội chủ nghĩa, với chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất chủ yếu, dẫn đến việc loại bỏ quan hệ sản xuất bóc lột Khác với các nhà nước bóc lột trong lịch sử, nhà nước xã hội chủ nghĩa không chỉ là bộ máy của thiểu số để áp bức đa số, mà còn là tổ chức quản lý kinh tế - xã hội của nhân dân lao động Do đó, nhà nước này không còn hoàn toàn là nhà nước theo nghĩa truyền thống, mà chỉ là “nửa nhà nước”, với mục tiêu hàng đầu là chăm lo lợi ích cho đại đa số nhân dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được xây dựng dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và các giá trị văn hóa tiên tiến của nhân loại, đồng thời thể hiện bản sắc riêng của dân tộc Sự phân hóa giữa các giai cấp, tầng lớp đang dần được thu hẹp, tạo ra sự bình đẳng trong việc tiếp cận nguồn lực và cơ hội phát triển cho mọi người.
1.2.2 Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Tùy theo các góc độ tiếp cận, nhà nước xã hội chủ nghĩa được chia thành các chức năng khác nhau.
Căn cứ vào phạm vi tác động của quyền lực nhà nước, chức năng của nhà nước được chia thành chức năng đối nội và chức năng đối ngoại.
Chức năng của nhà nước được phân chia theo lĩnh vực tác động của quyền lực nhà nước, bao gồm các chức năng chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội.
Chức năng của nhà nước được phân chia thành hai loại chính: chức năng giai cấp, nhằm trấn áp và duy trì quyền lực, và chức năng xã hội, tập trung vào tổ chức và xây dựng cộng đồng.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa có những đặc điểm khác biệt trong việc thực hiện chức năng so với các nhà nước trước đây Trong khi nhà nước của các giai cấp bóc lột chủ yếu tập trung vào chức năng trấn áp để duy trì quyền lực, nhà nước xã hội chủ nghĩa lại được tổ chức bởi giai cấp công nhân và nhân dân lao động nhằm trấn áp các giai cấp bóc lột đã bị lật đổ và bảo vệ thành quả cách mạng Mặc dù chức năng trấn áp vẫn tồn tại trong giai đoạn quá độ, nhưng nó phản ánh sự trấn áp của đa số nhân dân lao động đối với thiểu số bóc lột Theo Lênin, trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản, "nhà nước" vẫn cần thiết nhưng đã trở thành một hình thức nhà nước quá độ, không còn mang ý nghĩa như trước đây.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.146.
Lênin nhấn mạnh rằng sau khi giai cấp vô sản giành được chính quyền, việc quan trọng không chỉ là trấn áp sự phản kháng của giai cấp bóc lột, mà còn là nâng cao năng suất sản xuất để cải thiện đời sống của đại đa số nhân dân lao động Quản lý và xây dựng kinh tế là yếu tố then chốt, quyết định cho sự thành công của nhà nước xã hội chủ nghĩa Theo ông, nhà nước này không chỉ đơn thuần là bạo lực đối với kẻ bóc lột, mà còn cần phải tạo ra một tổ chức lao động xã hội hiệu quả hơn so với chủ nghĩa tư bản, từ đó đảm bảo sức sống và thắng lợi của cách mạng, là nguồn sức mạnh cho sự thành công của chủ nghĩa cộng sản.
Cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới là mục tiêu quan trọng của nhà nước xã hội chủ nghĩa Đây là một nhiệm vụ vĩ đại nhưng cũng đầy thách thức và phức tạp Để thực hiện điều này, nhà nước xã hội chủ nghĩa cần có sức mạnh để đối phó với kẻ thù và các yếu tố chống đối cách mạng, đồng thời phải có khả năng quản lý và phát triển xã hội Trong đó, tổ chức và quản lý kinh tế là nhiệm vụ quan trọng nhất, đòi hỏi sự tinh vi và hiệu quả.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức chính trị cốt lõi của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, thể hiện bản chất giai cấp công nhân, phù hợp với lợi ích chung của quần chúng lao động Về mặt kinh tế, nó phụ thuộc vào chế độ sở hữu xã hội đối với tư liệu sản xuất Về văn hóa và xã hội, nhà nước này được xây dựng dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và các giá trị văn hóa tiên tiến, đồng thời mang bản sắc dân tộc Sự thu hẹp khoảng cách giữa các tầng lớp, giai cấp tạo ra bình đẳng trong cơ hội phát triển Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa có thể được phân chia theo nhiều góc độ tiếp cận khác nhau.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hoạt động trên nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội Để đảm bảo thành công trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, việc hoàn thiện nhà nước xã hội chủ nghĩa là một yêu cầu khách quan, cần thiết cho quá trình cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới.
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
2.1.1 Khái niệm, tính tất yếu ra đời nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Nhà nước pháp quyền là một hình thức nhà nước thượng tôn pháp luật, tập trung vào phúc lợi cho mọi người và đảm bảo tự do, bình đẳng cho công dân Trong nhà nước pháp quyền, các cơ quan nhà nước được phân quyền rõ ràng và hoạt động trên nguyên tắc bình đẳng giữa các thế lực, giai cấp và tầng lớp xã hội Mặc dù có nhiều cách hiểu khác nhau về nhà nước pháp quyền, nhưng nhìn chung, nó yêu cầu mọi công dân phải được giáo dục pháp luật, hiểu và tuân thủ pháp luật Pháp luật cần phải nghiêm minh, và trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, cần có sự phân công, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, tất cả nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh vai trò tối thượng của Hiến pháp và pháp luật, đồng thời đề cao quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, bảo đảm quyền con người Bộ máy nhà nước được tổ chức để vừa đảm bảo tính tập trung, thống nhất, vừa có sự phân công giữa các nhánh quyền lực, phân cấp quyền hạn và trách nhiệm giữa các cấp chính quyền nhằm bảo vệ quyền dân chủ của nhân dân và ngăn chặn lạm quyền Nhà nước duy trì mối quan hệ chặt chẽ với nhân dân, tôn trọng ý kiến của họ và chịu sự giám sát từ cộng đồng Ngoài ra, cần có cơ chế kiểm soát và biện pháp ngăn ngừa, trừng trị các hành vi quan liêu, tham nhũng, lộng quyền và xâm phạm quyền dân chủ Tổ chức và hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước phải tuân thủ nguyên tắc tập trung dân chủ, thống nhất quyền lực, có phân công và phân cấp, đồng thời bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.
Trong quá trình đổi mới, Đảng ta ngày càng nhận thức rõ ràng về Nhà nước pháp quyền, với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam “của dân, do dân, vì dân” Đảng khẳng định rằng Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, và mọi cá nhân, tổ chức đều có trách nhiệm tuân thủ Hiến pháp và pháp luật Nhận thức này là nền tảng để Đại hội XII làm rõ hơn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhấn mạnh rằng quyền lực nhà nước phải được thống nhất, phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
2.1.2 Đặc điểm của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nhà nước do nhân dân xây dựng và phục vụ, thể hiện rõ quyền làm chủ của nhân dân.
Hồ Chí Minh khẳng định rằng nước ta là một nước dân chủ, với nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước Toàn bộ quyền lực nhà nước xuất phát từ nhân dân, được ủy quyền cho bộ máy nhà nước thực hiện nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân Bộ máy nhà nước được thiết lập để thực hiện ý chí và nguyện vọng của nhân dân, với đội ngũ cán bộ, công chức là công bộc của dân Nhà nước của dân được hình thành qua chế độ bầu cử dân chủ, là phương thức đảm bảo tính chính đáng của chính quyền khi tiếp nhận quyền lực từ nhân dân.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp
Trong Nhà nước pháp quyền, Hiến pháp là văn bản pháp lý tối cao, thể hiện ý chí và sự lựa chọn chính trị của nhân dân một cách tập trung và đầy đủ Hiến pháp quy định các chế độ về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, cùng với quyền và nghĩa vụ của công dân, do đó được xem là Đạo luật cơ bản của Nhà nước.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) trong Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học nhấn mạnh nghĩa vụ cơ bản của công dân và cơ cấu, nguyên tắc tổ chức cũng như hoạt động của các cơ quan nhà nước Hiến pháp đóng vai trò quan trọng nhất trong việc đảm bảo sự ổn định xã hội và bảo vệ an toàn cho người dân.
Hiến pháp cung cấp những quan điểm và nội dung cơ bản, tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho việc duy trì quyền lực nhà nước và bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân Đây là nền tảng hiến định để đánh giá tính hợp hiến của các đạo luật và quyết sách của Nhà nước, cũng như các vấn đề liên quan đến chính trị và xã hội.
Hiến pháp giữ vai trò then chốt trong việc bảo vệ quyền lực của nhân dân, do đó, việc thiết lập và thực hiện một cơ chế hiệu quả nhằm phát hiện, đánh giá và xử lý các quy định và hoạt động vi phạm Hiến pháp là cần thiết cho việc tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước tại Việt Nam hiện nay.
Nhà nước pháp quyền Việt Nam quản lý xã hội bằng pháp luật, bảo đảm vị trí tối thượng của pháp luật trong đời sống xã hội
Pháp luật xã hội chủ nghĩa của Việt Nam là sản phẩm của việc thể chế hóa các đường lối và chính sách của Đảng Cộng sản, bao trùm nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục và khoa học Pháp luật không chỉ phản ánh ý chí và nguyện vọng của nhân dân mà còn phù hợp với thực tiễn khách quan, góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội Do đó, trong bối cảnh Nhà nước pháp quyền, pháp luật cần được hiểu là tính pháp luật khách quan của các quy định, chứ không chỉ dừng lại ở việc đặt ra, áp dụng và tuân thủ pháp luật một cách chung chung.
Pháp luật của Nhà nước ta thể hiện đường lối, chính sách của Đảng và lợi ích của nhân dân, do đó, nó đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của Nhà nước Pháp luật không chỉ là thước đo giá trị xã hội mà còn phản ánh các nguyên tắc công bằng, dân chủ và bình đẳng, những yếu tố cần thiết cho sự phát triển bền vững và tiến bộ của xã hội.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cam kết tôn trọng và bảo vệ quyền con người cũng như các quyền và tự do của công dân Điều này củng cố mối quan hệ chặt chẽ giữa Nhà nước với công dân và giữa Nhà nước với xã hội.
Ngọn cờ bảo vệ quyền con người thuộc về các Nhà nước cách mạng chân chính và nhà nước xã hội chủ nghĩa Cuộc đấu tranh suốt bảy mươi năm của dân tộc Việt Nam vì độc lập và tự do dưới sự lãnh đạo của Đảng chính là vì quyền con người, quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc Do đó, việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, mở rộng quyền dân chủ và nâng cao trách nhiệm pháp lý giữa Nhà nước và công dân luôn được Đảng ta đặc biệt quan tâm.
Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền lực nhà nước được tổ chức thống nhất, với sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp Đồng thời, có sự kiểm tra và giám sát chặt chẽ đối với việc thực hiện quyền lực nhà nước.
Bắt đầu từ Đại hội Đảng VII (1991), quan điểm về ba quyền lực và sự phối hợp giữa chúng đã được khẳng định trong “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy nhà nước Tại Hội nghị Trung ương VIII (1995), Đảng đã bổ sung quan niệm về quyền lực nhà nước là thống nhất, với sự phân công và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp Quan điểm này đóng vai trò nguyên tắc chỉ đạo trong thiết kế mô hình tổ chức Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cải cách hành chính và các vấn đề liên quan
2.2.1 Khái niệm cải cách hành chính
Cải cách hành chính là những thay đổi có tính hệ thống và lâu dài, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống hành chính nhà nước Mục tiêu chính của cải cách hành chính là cải thiện các chức năng và nhiệm vụ quản lý xã hội, đồng thời hợp lý hóa bộ máy hành chính để tăng cường tính hiệu lực và hiệu quả trong quản lý nhà nước.
Cải cách hành chính nhà nước là một lĩnh vực quan trọng trong khoa học hành chính, mang lại ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao Mục tiêu của các hoạt động cải cách này là nâng cao hiệu lực và hiệu quả của bộ máy hành chính, nhằm đáp ứng các yêu cầu quản lý cụ thể của mỗi quốc gia trong từng giai đoạn phát triển.
2.2.2 Các vấn đề có liên quan đến cải cách hành chính
2.2.2.1 Vai trò và mục đích của cải cách hành chính
Hoạt động hành chính nhà nước là yếu tố then chốt trong việc duy trì trật tự xã hội và phát triển theo định hướng của nhà nước, nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính trị của đảng cầm quyền Do đó, nâng cao chất lượng bộ máy hành chính là mong muốn của mọi quốc gia Cải cách hành chính không phải là mục tiêu tự thân mà nhằm tăng cường hiệu lực quản lý, đặc biệt trong việc điều tiết phát triển kinh tế - xã hội Trong gần 30 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước đã thực hiện nhiều cải cách, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cải thiện đời sống nhân dân và duy trì định hướng phát triển xã hội chủ nghĩa Cải cách hành chính đã trở thành yêu cầu khách quan cho sự phát triển, khẳng định vai trò quan trọng trong công cuộc đổi mới và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
2.2.2.2 Yêu cầu của cải cách hành chính
Cải cách hành chính cần đáp ứng yêu cầu hoàn thiện nhanh chóng và đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế Đồng thời, cần phát huy dân chủ trong đời sống xã hội và huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực, khuyến khích sự tham gia của mọi người dân vào quá trình phát triển đất nước.
Cải cách hành chính, đặc biệt là cải cách thủ tục hành chính, cần phải tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời đóng góp tích cực vào việc chống quan liêu và ngăn chặn tham nhũng, lãng phí.
Xây dựng một tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, kết nối hiệu quả giữa các cấp chính quyền đô thị và nông thôn, cũng như giữa tập thể và người đứng đầu các cơ quan hành chính Đảm bảo hoạt động có kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu lực và tinh thần trách nhiệm, nhằm phục vụ nhân dân một cách tận tụy.
Cải cách hành chính cần tập trung vào việc xây dựng một nền hành chính hiện đại, đồng thời áp dụng hiệu quả các thành tựu của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin.
Thực trạng đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian qua
2.3.1 Những mặt đạt được và nguyên nhân
2.3.1.1 Những mặt đạt được a/ Cải cách thể chế
Nền hành chính đang trải qua quá trình cải cách để phù hợp với đường lối của Đảng và cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế Trong 6 tháng đầu năm 2021, Bộ Nội vụ đã kiểm tra 320 văn bản quy phạm pháp luật và ban hành Quyết định số 56/QĐ-BNV vào ngày 21/01/2021, công bố danh mục 20 văn bản hết hiệu lực toàn bộ và 19 văn bản hết hiệu lực một phần trong lĩnh vực quản lý nhà nước Cải cách thủ tục hành chính là một trong những ưu tiên hàng đầu trong quá trình này.
1 ( 28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã triển khai nhiều hoạt động nhằm cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Những kết quả đạt được trong thời gian qua đã góp phần quan trọng vào việc cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao chất lượng dịch vụ công Các chính sách mới được áp dụng đã tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của cơ quan nhà nước.
Môi trường kinh doanh đang được cải thiện và đổi mới sáng tạo, góp phần tái cấu trúc nền kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh Việc tiếp nhận và xử lý phản ánh, kiến nghị trong thủ tục hành chính được chú trọng nhằm nâng cao chất lượng phục vụ cá nhân và tổ chức Công chức được phân công theo dõi và đôn đốc các đơn vị trả lời ý kiến phản ánh của người dân và doanh nghiệp qua Hệ thống tiếp nhận phản ánh, kiến nghị (PAKN), từ đó kịp thời tháo gỡ vướng mắc và tăng cường kỷ luật hành chính trong 6 tháng đầu năm.
Năm 2021, Bộ Nội vụ đã tiếp nhận và giải quyết 193 ý kiến PAKN từ người dân và doanh nghiệp thông qua Hệ thống tiếp nhận PAKN trên Cổng dịch vụ công quốc gia Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước đã giúp phân định rõ nhiệm vụ và quyền hạn, khắc phục tình trạng chồng chéo và bỏ sót chức năng Cơ cấu bên trong đã được cải thiện, giảm số lượng đầu mối trong các bộ, ngành trung ương và địa phương, đặc biệt là giảm hơn 25% đơn vị sự nghiệp, tương đương với 3.980 đơn vị Số biên chế công chức đã giảm hơn 27.500 người (giảm 10,01% so với năm 2015) và gần 243.000 biên chế viên chức (giảm 11,98% so với năm 2015), vượt mục tiêu Nghị quyết 39-NQ/TW của Bộ Chính trị Ngoài ra, số lượng cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở thôn, bản, tổ dân phố cũng đã giảm gần 148.000 người.
Xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm và năng động là mục tiêu quan trọng Cần thực hiện cơ chế cạnh tranh lành mạnh, dân chủ và minh bạch trong việc bổ nhiệm, đề bạt cán bộ cũng như tuyển dụng công chức, viên chức Điều này nhằm thu hút những người có đức, có tài vào các cơ quan hành chính nhà nước Trong 6 tháng đầu năm 2021, công tác kiện toàn nhân sự và lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ đã được đẩy mạnh.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Những kết quả đạt được cho thấy sự chuyển biến tích cực trong công tác cải cách, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước Để biết thêm chi tiết, vui lòng truy cập trang web chính thức của Bộ Nội vụ.
Ngày 28/01/2021, Bộ Nội vụ tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững đất nước Bộ đã thực hiện điều động, bổ nhiệm và tuyển dụng công chức, đồng thời công nhận kết quả kỳ thi nâng ngạch công chức và thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức năm 2020 Trong lĩnh vực tài chính công, công tác quản lý ngân sách đã có nhiều đổi mới, nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính quốc gia cho phát triển kinh tế - xã hội Bộ Nội vụ cũng đã thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước và công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2021, bảo đảm nguồn lực cho các nhiệm vụ công tác.
Trong nửa đầu năm 2021, Bộ đã ban hành quyết định giao quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tài chính cho 19 đơn vị sự nghiệp công lập.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã phê duyệt phương án tự chủ cho Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, nhằm thúc đẩy việc xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử và Chính phủ số Thông tin chi tiết có thể được truy cập tại trang web chính thức của Bộ Nội vụ.
Chính phủ số thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế Trong 6 tháng đầu năm 2021, Bộ Nội vụ đã rà soát và nâng cấp 11 quy trình ISO giải quyết thủ tục hành chính, đồng thời xây dựng 30 quy trình ISO nội bộ Để cải thiện chất lượng và hiệu quả áp dụng hệ thống quản lý chất lượng, Bộ đã ban hành Kế hoạch duy trì và cải tiến Hệ thống quản lý chất lượng theo Tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2015, đồng thời áp dụng ISO điện tử vào các quy trình xử lý công việc.
Trong giai đoạn 2016-2020, việc ban hành thêm các văn bản như luật và nghị định đã đóng góp quan trọng vào việc hoàn thiện thể chế của nền hành chính Các cơ quan Trung ương đã ban hành tổng cộng nhiều văn bản, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.
71 Luật, 745 Nghị định, 232 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 2.242 Thông tư và nhiều văn bản khác.” 3
Cải cách thủ tục hành chính đã giúp tiết kiệm chi phí xã hội, đóng góp vào sự phát triển kinh tế Từ đầu nhiệm kỳ đến giữa năm 2020, các biện pháp cải cách này đã được triển khai hiệu quả, mang lại nhiều lợi ích cho người dân và doanh nghiệp.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã triển khai nhiều hoạt động nhằm cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp Các kết quả đạt được trong thời gian qua cho thấy sự nỗ lực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Thông tin chi tiết về các hoạt động và kết quả cụ thể có thể được tìm thấy trên trang web chính thức của Bộ Nội vụ.
2 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã tiến hành nhiều hoạt động cải cách hành chính nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Các kết quả đạt được từ những nỗ lực này đã góp phần quan trọng vào việc cải thiện chất lượng dịch vụ công và tăng cường sự minh bạch trong các hoạt động của bộ Thông qua việc áp dụng các biện pháp đổi mới, Bộ Nội vụ cam kết tiếp tục phát triển và hoàn thiện hệ thống hành chính, phục vụ tốt nhất cho người dân và doanh nghiệp.
Tiếp tục thúc đẩy cải cách hành chính là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng nền hành chính nhà nước Điều này không chỉ góp phần vào việc đổi mới sáng tạo mà còn hỗ trợ sự phát triển nhanh chóng và bền vững của đất nước.
Giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian tới
2.4.1 Phát triển những mặt đạt được
Thứ nhất về xây dựng và hoàn thiện thể chế.
Việc thí điểm quản lý theo mô hình chính quyền đô thị nhằm thực hiện chủ trương cải cách hành chính của Đảng, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, và phân biệt rõ giữa chính quyền đô thị và nông thôn Tuy nhiên, mô hình này phát sinh khác biệt so với các quy định pháp luật hiện hành, yêu cầu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan trung ương như Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành để sửa đổi, bổ sung và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật mới Điều này nhằm tạo ra những thay đổi cơ bản và mạnh mẽ, thiết lập hành lang pháp lý vững chắc cho hoạt động hiệu quả của chính quyền đô thị.
Quốc hội và Chính phủ cần khẩn trương rà soát và hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của bộ máy chính quyền và từng cấp hành chính trong mô hình chính quyền đô thị Điều này bao gồm việc xem xét các luật như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Xây dựng, cùng với các nghị định và thông tư của Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương Mục tiêu là đảm bảo các quy định phù hợp với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng thời bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, hợp lý, thống nhất, liên thông và minh bạch.
Rà soát hệ thống văn bản pháp luật về chính quyền đô thị để sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản mới nhằm hạn chế chồng chéo và mâu thuẫn, phù hợp với phát triển đô thị hiện nay Cần hoàn thiện thể chế phân cấp quản lý nhà nước giữa Chính phủ, bộ, ngành và chính quyền thành phố, cũng như giữa chính quyền thành phố với cấp quận, huyện, thị xã Đồng thời, chủ động ban hành quy định và cơ chế cụ thể hóa chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, tạo tiền đề cho cải cách tổ chức bộ máy chính quyền thành phố tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả, triển khai quản lý theo mô hình chính quyền đô thị.
Thứ hai, về cải cách tổ chức bộ máy chính quyền.
Việc thí điểm mô hình tổ chức chính quyền sẽ giúp bộ máy chính quyền thành phố trở nên tinh gọn, nhanh nhạy và hoạt động hiệu quả hơn Cơ quan hành chính cấp huyện và xã sẽ chủ động trong việc giải quyết các vấn đề cấp bách, với trách nhiệm rõ ràng Các cơ quan chuyên môn sẽ được sắp xếp lại để tăng cường phân cấp và ủy quyền, nâng cao tính tự chủ và trách nhiệm của chính quyền các cấp Nhờ đó, hiệu lực quản lý đô thị sẽ được cải thiện, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai và dịch bệnh Tuy nhiên, việc triển khai cần thận trọng, bảo đảm tính kế thừa và ổn định cho mô hình tổ chức chính quyền, đồng thời điều chỉnh cơ cấu và quyền hạn của các cơ quan phù hợp với đặc thù quản lý đô thị.
Thứ ba, về xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Việc sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức do sáp nhập, hợp nhất hoặc giải thể các cơ quan sẽ dẫn đến sự chuyển đổi công tác hoặc tình trạng dôi dư, ảnh hưởng đến quyền lợi và chế độ của họ Do đó, cần triển khai các biện pháp đồng bộ để đảm bảo quyền lợi cho đội ngũ này Đồng thời, cán bộ, công chức, viên chức cần đổi mới tư duy, tác phong và phương pháp làm việc, nắm vững chủ trương của Đảng, am hiểu pháp luật, xu thế phát triển và hội nhập quốc tế, cũng như nâng cao năng lực chuyên môn để phục vụ người dân, doanh nghiệp và xây dựng đô thị thông minh.
Thứ tư, đẩy mạnh cơ chế giám sát của người dân đối với hoạt động của chính quyền đô thị.
Trong trường hợp thí điểm không tổ chức hội đồng nhân dân ở cấp huyện, quận, phường, xã, cần xây dựng cơ chế giám sát từ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân để phát huy quyền làm chủ của nhân dân Việc hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến giám sát xã hội đối với hoạt động của chính quyền địa phương là cần thiết, nhằm thực hiện chủ trương của Đảng và bảo đảm quyền lợi chính đáng của nhân dân Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên cần phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của ủy ban nhân dân, phối hợp giải quyết vấn đề địa phương, thay thế chức năng giám sát do không tổ chức hội đồng nhân dân.
Thứ năm, đổi mới, nâng cao hiệu quả quản trị đô thị, đẩy mạnh xây dựng chính quyền điện tử, xây dựng thành phố thông minh
Tiếp tục hoàn thiện và triển khai khung kiến trúc chính quyền đô thị theo chỉ đạo của Chính phủ, đảm bảo quản lý hiệu quả và phù hợp với mô hình thí điểm Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ thông minh để mở rộng dịch vụ công và cải thiện hệ thống thông tin trong hoạt động của các cơ quan, qua đó nâng cao mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân Kết nối và vận hành hiệu quả các phần mềm quản lý giữa các đơn vị trong thành phố và với Trung ương, cũng như các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
2.4.2 Các giải pháp khắc phục hạn chế
Thứ nhất, về sự bất cập trong hệ thống thể chế về tổ chức và hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước
Cần đổi mới và nâng cao hiệu quả quản trị từ lập kế hoạch, tổ chức, phân công, phối hợp đến lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, tổng kết và đánh giá Cần khắc phục tư tưởng bao cấp, cào bằng và bình quân chủ nghĩa trong việc xây dựng thể chế, chính sách Đồng thời, cần nhận thức rõ sự khác biệt giữa cải cách hành chính nhà nước trên thế giới và tại Việt Nam để áp dụng kinh nghiệm một cách khoa học.
Cải cách lập pháp là cần thiết để xây dựng bộ máy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn và hiệu quả, đồng thời phải đồng bộ với cải cách hệ thống chính trị Nhiệm vụ trọng tâm trong cải cách này yêu cầu nhận thức đúng về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, nhằm đối phó với thách thức và cơ hội từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Cần phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội cần được xác định đầy đủ; đồng thời, chức năng và thẩm quyền quản lý của Nhà nước cũng phải được làm rõ Quan trọng hơn, cần đảm bảo quyền dân chủ và quyền làm chủ của Nhân dân trong việc tham gia vào sự lãnh đạo của Đảng và quản lý quốc gia.
→Tạo ra được Sự đồng bộ giữa cải cách hành chính và cải cách lập pháp
Thứ ba, về cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước
Để cải cách hành chính hiệu quả trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, cần nhận thức rõ chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước cũng như vai trò và đặc điểm của nền hành chính Cải cách hành chính thực chất là chuyển đổi từ quản lý nhà nước sang quản lý công, nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản trị, tạo điều kiện phát triển cho đất nước và phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp Do đó, việc xác định rõ nhiệm vụ và các giải pháp cần thực hiện là rất quan trọng để đạt được mục tiêu quản trị nhà nước tốt.
Thứ tư , về cải cách chế độ công vụ
Cải cách hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân Để đạt được điều này, cần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức với cơ cấu hợp lý, đáp ứng tiêu chuẩn chức danh và khung năng lực theo quy định Hơn nữa, việc đầu tư nguồn lực mạnh mẽ và áp dụng các giải pháp thu hút nguồn lực cho cải cách hành chính là cần thiết để đảm bảo hiệu quả và bền vững.
Thứ năm, tận dụng khoa học và công nghệ
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang đến cả cơ hội và thách thức cho cải cách hành chính nhà nước Để đáp ứng, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng cho cán bộ, công chức về công nghệ thông tin, giúp họ áp dụng hiệu quả vào công việc Đồng thời, cần triển khai các công cụ và giải pháp hiện đại hóa hành chính, xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số và nền kinh tế số trong bối cảnh hội nhập của Việt Nam.
Trong những năm qua, cải cách hành chính nhà nước đã đạt được nhiều mục tiêu quan trọng, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền và phát triển nền kinh tế thị trường Những nỗ lực này không chỉ thúc đẩy hội nhập quốc tế mà còn nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Mặc dù đã có những cải cách hành chính gần đây, nhưng vẫn còn nhiều điểm hạn chế, đặc biệt là trong việc thiết lập một khuôn khổ thể chế cho nền hành chính công vụ chuyên nghiệp và hiệu quả Sự chồng chéo và thiếu liên thông giữa các cơ quan vẫn diễn ra phổ biến, trong khi việc phân cấp và phân quyền giữa Trung ương và địa phương chưa thực sự hiệu quả Hơn nữa, việc sắp xếp tổ chức bộ máy vẫn chưa đạt được sự đồng bộ cần thiết, và chất lượng cũng như cơ cấu đội ngũ công chức vẫn còn nhiều bất cập.