tài liệu ĐỀ TÀI NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY BÀI TẬP LỚN MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC ĐỀ TÀI: NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Khát vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, khát vọng về một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh đã xuất hiện từ lâu trong lịch sử. Chính vì thế để đáp ứng khát vọng trên đòi hỏi chúng ta phải xây dựng bộ máy Nhà nước xã hội chủ nghĩa hoàn thiện, vững mạnh lấy pháp luật làm phương tiện để quản lý. Nhà nước xã hội chủ nghĩa là kiểu nhà nước mới mà ở đó quyền lực nhà nước thuộc về giai cấp công nhân có sứ mệnh đưa nhân dân lao động lên làm chủ mọi mặt đời sống và được xây dựng trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác- Lê-nin với những giá trị văn hóa, tiến bộ của nhân loại và mang bản sắc riêng của dân tộc. Là công cụ để mà Đảng và giai cấp công nhân thực hiện vai trò lãnh đạo xã hội của mình. Lấy pháp luật tạo điều kiện cho những cá nhân được tự do, phát triển toàn diện về mọi mặt, xây dựng nhà nước theo hướng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Tại đại hội Đảng lần thứ VIII đã khẳng định nhà nước ta cần phải tiếp tục cải cách bộ máy nhà nước, từng bước xậy dựng một nhà nước theo hướng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa: “tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, quản lý xã hội bằng pháp luật đồng thời coi trọng giáo dục, nâng cao đạo đức”. Hay là tại Điều 2 Hiến pháp 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2001) khẳng định rõ: “Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với nông dân và tầng lớp trí thức”. Đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thể chế hóa được đường lối mà Đảng đề ra trong “cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính là điều bắt buộc để có được cuộc sống ấm no, dân chủ, công bằng, văn minh, là tiền đề giải quyết các vấn đề xảy ra trong mối quan hệ Nhà nước và nhân dân. Chính vì thế mà xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là vô cùng cấp thiết trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Cải cách hành chính là những thay đổi trong hệ thống hành chính nhà nước, có tính hệ thống, lâu dài và có mục đích nhằm làm cho hệ thống hành chính hoạt động tốt hơn, thực hiện tốt hơn chức năng, nhiệm vụ của mình. Là bộ phận quan trọng trong công cuộc đổi mới, là trọng tâm của tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam góp phần đảm bảo trật tự của xã hội, duy trì sự phát triển xã hội theo định hướng nhà nước. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước là yêu cầu và mong muốn của mọi quốc gia trên thế giới Hiện nay ở Việt Nam, công cuộc cải cách hành chính nhà nước là tâm điểm trong các nỗ lực của Đảng và Nhà nước nhằm phát triển, từng bước hoàn thiện như là nền hành chính được cải cách và dần được hoàn thiện cơ bản phù hợp với chủ trương của Đảng, phương thức, lề lối làm việc của cơ quan hành chính nhà nước thông qua điện tử hóa. Tuy nhiên cũng còn tồn tại những hạn chế như thủ tục hành chính trên một số lĩnh vực còn rườm rà, phức tạp; hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước từ Trung ương đến địa phương vẫn chưa thật sự thống nhất, thông suốt; chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức có nơi chưa đồng đều, thậm chí còn yếu; ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan hành chính còn hạn chế. Đối mặt với sự phát triển chóng mặt từ các cuộc cách mạng khoa học công nghệ, cách mạng công nghiệp 4.0, chúng ta cần phải quyết liệt cải cách hành chính hơn nữa, nhằm tiếp tục xây dựng nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, có năng lực kiến tạo phát triển, liêm chính, phục vụ nhân dân, trên cơ sở những quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Xuất phát từ tình hình thực tế trên, nhóm chọn đề tài: “Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” để nghiên cứu.
PHẦN MỞ ĐẦU
1 Tính cấp thiết của đề tài
Khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc và một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh đã tồn tại từ lâu trong lịch sử Để đáp ứng những khát vọng này, cần xây dựng một bộ máy Nhà nước xã hội chủ nghĩa hoàn thiện, vững mạnh, lấy pháp luật làm công cụ quản lý Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hình thức nhà nước mới, nơi quyền lực thuộc về giai cấp công nhân, có nhiệm vụ đưa nhân dân lao động làm chủ mọi mặt đời sống Nhà nước này được xây dựng trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lê-nin, kết hợp với các giá trị văn hóa, tiến bộ của nhân loại và bản sắc dân tộc Pháp luật sẽ tạo điều kiện cho cá nhân tự do và phát triển toàn diện, hướng tới xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Tại đại hội Đảng lần thứ VIII, nhà nước ta khẳng định cần tiếp tục cải cách bộ máy nhà nước, hướng tới xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Điều này bao gồm việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam, quản lý xã hội bằng pháp luật, đồng thời chú trọng giáo dục và nâng cao đạo đức Điều 2 của Hiến pháp 1992 (đã được sửa đổi, bổ sung) cũng nhấn mạnh những mục tiêu này.
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xác định là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, với tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, dựa trên liên minh giữa giai cấp công nhân, nông dân và trí thức Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thể chế hóa đường lối của Đảng trong "cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội".
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước vì dân, do dân, và phục vụ lợi ích của nhân dân Việc xây dựng nhà nước này là cần thiết để đảm bảo cuộc sống ấm no, dân chủ, công bằng và văn minh, đồng thời là nền tảng để giải quyết các vấn đề trong mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân Do đó, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nhiệm vụ cấp bách trong quá trình đổi mới toàn diện đất nước.
Cải cách hành chính là những thay đổi có hệ thống và lâu dài trong bộ máy nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và thực hiện tốt chức năng của hệ thống Đây là một phần quan trọng trong quá trình đổi mới và xây dựng Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, góp phần duy trì trật tự xã hội và phát triển theo định hướng nhà nước Do đó, nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy hành chính là yêu cầu thiết yếu và mong muốn chung của mọi quốc gia trên thế giới.
Cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay là ưu tiên hàng đầu trong nỗ lực phát triển của Đảng và Nhà nước, nhằm xây dựng nền hành chính hiện đại và hiệu quả thông qua điện tử hóa Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế như thủ tục hành chính phức tạp, sự thiếu thống nhất trong hoạt động của bộ máy hành chính từ Trung ương đến địa phương, và chất lượng đội ngũ cán bộ chưa đồng đều Để đối phó với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và cách mạng công nghiệp 4.0, cần phải đẩy mạnh cải cách hành chính, hướng tới xây dựng nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiệu quả và phục vụ nhân dân, phù hợp với các chủ trương của Đảng về đổi mới và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Nhóm nghiên cứu đã chọn đề tài “Nhà nước xã hội chủ nghĩa: Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” dựa trên tình hình thực tế hiện tại.
Thứ nhất, nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay, cải cách hành chính tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi các giải pháp hiệu quả để đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Cần tập trung vào việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, cải thiện dịch vụ công và tăng cường minh bạch trong các hoạt động hành chính Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý hành chính cũng cần được đẩy mạnh để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp Các giải pháp này không chỉ giúp cải thiện môi trường đầu tư mà còn góp phần xây dựng niềm tin của công dân vào hệ thống chính trị.
Đề tài nghiên cứu tập trung vào thực trạng và các giải pháp nhằm thúc đẩy cải cách hành chính, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:
Chủ nghĩa Mác-Lênin cung cấp lý luận cơ bản về nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc thực hiện quyền lực của nhân dân Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam được xây dựng dựa trên nền tảng này, đảm bảo sự công bằng và bảo vệ quyền lợi của công dân Cải cách hành chính là một phần quan trọng trong quá trình phát triển, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân.
Thứ hai, đánh giá thực trạng cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian qua.
Để xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong thời gian tới, cần đề xuất các giải pháp mạnh mẽ nhằm cải cách hành chính Những giải pháp này sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong bộ máy hành chính, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp Việc cải cách hành chính không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế mà còn góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào chính quyền.
Đề tài áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau, trong đó nổi bật là phương pháp thu thập số liệu, phương pháp phân tích và tổng hợp, cùng với phương pháp lịch sử - logic.
6 Kết cấu của đề tài
Ngoài mục lục, phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm 2 chương:
Chương 1: Nhà nước xã hội chủ nghĩa.
Chương 2: Đánh giá thực trạng cải cách hành chính tại Việt Nam hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình này, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việc cải cách hành chính cần được thực hiện đồng bộ và hiệu quả để nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm và phục vụ người dân tốt hơn trong bối cảnh hiện đại.
PHẦN NỘI DUNG
1.1 Khái niệm và sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.1.1 Khái niệm nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hình thức nhà nước mà quyền lực chính trị thuộc về giai cấp công nhân, được hình thành từ cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa Nhiệm vụ của nhà nước này là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nâng cao vị thế của nhân dân lao động, đảm bảo họ làm chủ mọi khía cạnh trong đời sống xã hội, hướng tới một xã hội phát triển cao - xã hội xã hội chủ nghĩa.
Chủ nghĩa Mác - Lênin khẳng định rằng nhà nước xã hội chủ nghĩa có sự thống nhất cơ bản với nhà nước chuyên chính vô sản, thể hiện qua bản chất, mục tiêu, vai trò, chức năng và hoạt động dựa trên các nguyên tắc, pháp luật và chính sách của nó.
1.1.2 Sự ra đời và phát triển của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ nguyện vọng của nhân dân lao động nhằm thoát khỏi áp bức và bất công, với ước mơ xây dựng một xã hội dân chủ và công bằng Đây là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động thực hiện, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm bảo vệ và tôn trọng các giá trị con người, tạo điều kiện cho mọi người phát triển tự do năng lực của mình.
Sự xuất hiện của xã hội tư bản chủ nghĩa đã dẫn đến những mâu thuẫn nghiêm trọng giữa quan hệ sản xuất tư bản và tính chất xã hội hóa của lực lượng sản xuất, gây ra khủng hoảng kinh tế và xung đột sâu sắc giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản Trong bối cảnh này, các phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản đã hình thành, và các Đảng Cộng sản được thành lập để lãnh đạo cuộc cách mạng, đóng vai trò quyết định trong việc đạt được thắng lợi Giai cấp vô sản cũng được trang bị vũ khí lý luận từ chủ nghĩa Mác, góp phần vào cuộc đấu tranh vì quyền lợi của mình.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.143.
NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Khái niệm và sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.1.1 Khái niệm nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là hình thức nhà nước mà giai cấp công nhân nắm giữ quyền lực chính trị, được hình thành từ cách mạng xã hội chủ nghĩa Mục tiêu của nhà nước này là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, nâng cao vị thế của nhân dân lao động trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, hướng tới một xã hội phát triển cao - xã hội xã hội chủ nghĩa.
Chủ nghĩa Mác - Lênin cho rằng nhà nước xã hội chủ nghĩa có bản chất, mục tiêu, vai trò và chức năng thống nhất với nhà nước chuyên chính vô sản, đồng thời hoạt động theo các nguyên tắc, pháp luật và chính sách cụ thể.
1.1.2 Sự ra đời và phát triển của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ nguyện vọng của nhân dân lao động trong việc thoát khỏi áp bức, bất công và chuyên chế Đây là ước mơ xây dựng một xã hội dân chủ, công bằng, nơi mà các giá trị con người được tôn trọng và bảo vệ, đồng thời tạo điều kiện cho mọi cá nhân phát triển tự do khả năng của mình Sự hình thành này là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động thực hiện dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Sự xuất hiện của xã hội tư bản chủ nghĩa đã dẫn đến những mâu thuẫn gay gắt giữa quan hệ sản xuất tư bản tư nhân và tính chất xã hội hóa cao của lực lượng sản xuất, gây ra các cuộc khủng hoảng kinh tế và xung đột sâu sắc giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản Trong bối cảnh này, các phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản đã hình thành, và các Đảng Cộng sản được thành lập để lãnh đạo phong trào cách mạng, trở thành yếu tố quyết định cho sự thắng lợi của cách mạng Giai cấp vô sản cũng được trang bị lý luận từ chủ nghĩa Mác, tạo nền tảng cho cuộc đấu tranh của họ.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.143.
Lênin đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lý luận cho tổ chức và tiến hành cách mạng, cũng như xây dựng nhà nước cho giai cấp vô sản sau khi giành chiến thắng Các yếu tố dân tộc và thời đại cũng có ảnh hưởng mạnh mẽ đến phong trào cách mạng của giai cấp vô sản và nhân dân lao động ở mỗi quốc gia Sự tác động của những yếu tố này, cùng với mâu thuẫn sâu sắc giữa giai cấp vô sản và giai cấp bóc lột, cho thấy rằng cách mạng vô sản có thể nổ ra ở cả những nước có chế độ tư bản phát triển cao và các nước thuộc địa.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời từ cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản Mặc dù có sự khác biệt về đặc điểm và điều kiện giữa các quốc gia, nhưng các nhà nước xã hội chủ nghĩa đều thực hiện quyền lực của nhân dân và đại diện cho ý chí của họ Chúng có nhiệm vụ tổ chức quản lý kinh tế, văn hóa và xã hội, luôn dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Các đặc trưng cơ bản của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Dựa trên lý luận khoa học của các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác-Lênin và thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhà nước XHCN có những đặc trưng cơ bản như sau:
Nền sản xuất công nghiệp hiện đại là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động, từ đó tạo ra nhiều của cải vật chất cho xã hội Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu vật chất và văn hóa của nhân dân mà còn góp phần nâng cao phúc lợi xã hội Sự phát triển của nền công nghiệp hiện đại dựa trên lực lượng sản xuất đã được cải tiến và phát triển.
Thứ hai, việc thiết lập chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu là yếu tố cốt lõi trong việc hình thành chủ nghĩa xã hội Chế độ sở hữu này bao gồm sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể, được củng cố và hoàn thiện để phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất Điều này không chỉ mở đường cho sự phát triển của lực lượng sản xuất mà còn giúp xóa bỏ các mâu thuẫn xã hội, tạo sự gắn bó giữa các thành viên trong xã hội vì những lợi ích chung.
Thứ ba, cần tạo ra cách tổ chức lao động và kỷ luật lao động mới nhằm phục vụ cho quá trình xây dựng Nhà nước XHCN và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Quá trình này phải xuất phát từ sự tự giác của đại đa số nhân dân lao động, vì lợi ích của họ Việc tổ chức lao động và kỷ luật lao động mới cần phải phù hợp với vị thế làm chủ của người lao động, đồng thời khắc phục những tàn dư của tình trạng lao động tha hóa từ xã hội cũ.
Nhà nước XHCN cam kết thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, đảm bảo quyền bình đẳng cho mọi người trong lao động sáng tạo và hưởng thụ Mọi cá nhân có sức lao động đều được tạo điều kiện làm việc và nhận thù lao dựa trên nguyên tắc “làm theo năng lực, hưởng theo lao động”, góp phần xây dựng công bằng xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Nhà nước có bản chất giai cấp công nhân, thể hiện tính nhân dân sâu rộng và tính dân tộc mạnh mẽ Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhà nước xã hội chủ nghĩa hoạt động vì lợi ích của toàn thể nhân dân.
Nhà nước và Đảng lãnh đạo xã hội, trong khi nhân dân lao động thực hiện quyền lực và lợi ích của mình Nhân dân tham gia tích cực vào công việc nhà nước, tạo nên một “nhà nước nửa nhà nước” với tính tự giác và tự quản cao Điều này thể hiện rõ quyền dân chủ và sự làm chủ của nhân dân trong xã hội.
Nhà nước XHCN hướng tới mục tiêu giải phóng con người khỏi áp bức và bóc lột, nhằm thực hiện công bằng và bình đẳng xã hội Điều này bao gồm việc xóa bỏ chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, từ đó loại bỏ sự đối kháng giai cấp và tình trạng người bóc lột người Mục tiêu cao nhất là phát triển toàn diện cá nhân, khuyến khích lối sống xã hội chủ nghĩa và tạo điều kiện cho mọi người đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng Nhà nước XHCN.
Bản chất và chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa
1.2.1 Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Bản chất của bất kỳ nhà nước nào trong xã hội có giai cấp bao giờ cũng mang bản chất của giai cấp thống trị xã hội.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa, khác biệt với các kiểu nhà nước bóc lột trong lịch sử, là một hình thức nhà nước mới mang bản chất giai cấp công nhân Giai cấp công nhân, đại diện cho nhân dân lao động, biểu trưng cho phương thức sản xuất hiện đại và gắn liền với lợi ích của toàn thể nhân dân và dân tộc Do đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa không chỉ mang tính chất giai cấp công nhân mà còn thể hiện tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc.
Tính ưu việt của nhà nước xã hội chủ nghĩa được thể hiện trên các phương diện:
Nhà nước xã hội chủ nghĩa phản ánh bản chất của giai cấp công nhân, phù hợp với lợi ích chung của quần chúng lao động Trong hệ thống này, giai cấp vô sản giữ vai trò thống trị, khác biệt với sự thống trị của các giai cấp bóc lột trước đây, khi mà thiểu số áp bức đa số Sự thống trị của giai cấp vô sản thể hiện quyền lực của đa số đối với thiểu số bóc lột, nhằm giải phóng giai cấp mình và các tầng lớp nhân dân lao động khác Vì vậy, nhà nước xã hội chủ nghĩa đại diện cho ý chí chung của nhân dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được hình thành dựa trên cơ sở kinh tế xã hội chủ nghĩa, với chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất chủ yếu, từ đó không còn tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột Khác với các nhà nước bóc lột trong lịch sử, nhà nước xã hội chủ nghĩa vừa là bộ máy chính trị - hành chính, vừa là tổ chức quản lý kinh tế - xã hội của nhân dân lao động, do đó, nó chỉ mang tính chất "nửa nhà nước" Mục tiêu hàng đầu của nhà nước xã hội chủ nghĩa là chăm lo cho lợi ích của đại đa số nhân dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa được xây dựng dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và các giá trị văn hóa tiến bộ của nhân loại, đồng thời giữ gìn bản sắc dân tộc Sự phân hóa giữa các giai cấp và tầng lớp xã hội đang dần được thu hẹp, tạo điều kiện cho mọi người bình đẳng trong việc tiếp cận nguồn lực và cơ hội phát triển.
1.2.2 Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa
Tùy theo các góc độ tiếp cận, nhà nước xã hội chủ nghĩa được chia thành các chức năng khác nhau.
Căn cứ vào phạm vi tác động của quyền lực nhà nước, chức năng của nhà nước được chia thành chức năng đối nội và chức năng đối ngoại.
Chức năng của nhà nước được phân chia theo lĩnh vực tác động của quyền lực nhà nước, bao gồm các chức năng chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội.
Chức năng của nhà nước được phân chia thành hai loại dựa trên tính chất của quyền lực nhà nước: chức năng giai cấp, nhằm trấn áp, và chức năng xã hội, tập trung vào tổ chức và xây dựng.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa có sự khác biệt trong việc thực hiện chức năng so với các nhà nước trước đó, đặc biệt là các nhà nước bóc lột Trong khi nhà nước của thiểu số thống trị thường sử dụng chức năng trấn áp để duy trì quyền lực, nhà nước xã hội chủ nghĩa được tổ chức bởi giai cấp công nhân và nhân dân lao động nhằm trấn áp giai cấp bóc lột đã bị lật đổ và bảo vệ thành quả cách mạng Mặc dù chức năng trấn áp vẫn tồn tại trong thời kỳ quá độ, nhưng đây là sự trấn áp của đa số nhân dân lao động đối với thiểu số bóc lột Theo Lênin, trong giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản, "nhà nước" vẫn cần thiết nhưng đã trở thành nhà nước quá độ, không còn mang đầy đủ ý nghĩa của một nhà nước.
1 Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học Hà Nội: NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.146.
Lênin nhấn mạnh rằng, sau khi giành chính quyền, giai cấp vô sản không chỉ cần trấn áp sự phản kháng của giai cấp bóc lột mà còn phải tạo ra năng suất sản xuất cao hơn để cải thiện cuộc sống cho đại đa số nhân dân lao động Vấn đề quản lý và xây dựng kinh tế trở thành yếu tố quyết định, vì nhà nước xã hội chủ nghĩa không chỉ dựa vào bạo lực mà còn phải thiết lập một tổ chức lao động xã hội tiên tiến hơn so với chủ nghĩa tư bản Đây chính là nguồn sức mạnh và yếu tố bảo đảm cho sự thắng lợi hoàn toàn của chủ nghĩa cộng sản.
Cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới là mục tiêu quan trọng của nhà nước xã hội chủ nghĩa, một nhiệm vụ vĩ đại nhưng đầy thách thức Để thực hiện điều này, nhà nước cần có sức mạnh để đối phó với kẻ thù và những phần tử chống đối, đồng thời phải có khả năng quản lý và phát triển xã hội xã hội chủ nghĩa Trong đó, tổ chức quản lý kinh tế đóng vai trò quan trọng và phức tạp nhất.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức chính trị cốt lõi trong hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, thể hiện bản chất giai cấp công nhân và lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động Về kinh tế, nhà nước này chịu sự chi phối của chế độ sở hữu xã hội đối với tư liệu sản xuất chủ yếu Về văn hóa, xã hội, nhà nước được xây dựng trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và các giá trị văn hóa tiên tiến, đồng thời mang bản sắc riêng của dân tộc Sự thu hẹp khoảng cách giữa các tầng lớp, giai cấp góp phần tạo ra bình đẳng trong cơ hội phát triển Chức năng của nhà nước xã hội chủ nghĩa có thể được phân chia thành nhiều khía cạnh khác nhau dựa trên các góc độ tiếp cận khác nhau.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa đóng vai trò quan trọng như một công cụ chủ yếu của nhân dân trong việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Để đảm bảo thành công trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, việc hoàn thiện nhà nước xã hội chủ nghĩa là yêu cầu khách quan trong quá trình cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới Nhà nước này tác động đến các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội, đồng thời ảnh hưởng đến cả đối nội và đối ngoại.
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
2.1.1 Khái niệm, tính tất yếu ra đời nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Nhà nước pháp quyền được hiểu là nhà nước thượng tôn pháp luật, tập trung vào phúc lợi cho mọi người, đảm bảo tự do và bình đẳng cho công dân Trong mô hình này, các cơ quan nhà nước có sự phân quyền rõ ràng và bình đẳng giữa các giai cấp, tầng lớp trong xã hội Mặc dù có nhiều cách tiếp cận khác nhau về nhà nước pháp quyền, nhưng cốt lõi của nó là mọi công dân đều được giáo dục và hiểu biết về pháp luật, tuân thủ pháp luật nghiêm minh Hoạt động của các cơ quan nhà nước cần có sự phân công, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhằm phục vụ tốt nhất cho nhân dân.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh vai trò tối thượng của Hiến pháp và pháp luật, đồng thời đề cao quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, đảm bảo quyền con người Nhà nước tổ chức bộ máy với sự phân công giữa các nhánh quyền lực, phân cấp quyền hạn và trách nhiệm, nhằm bảo vệ quyền dân chủ của nhân dân và tránh lạm quyền Mối quan hệ giữa Nhà nước và nhân dân cần thường xuyên và chặt chẽ, tôn trọng ý kiến nhân dân và chịu sự giám sát của họ Cần có cơ chế kiểm soát để ngăn ngừa và trừng trị các hành vi quan liêu, tham nhũng, lộng quyền, vô trách nhiệm, xâm phạm quyền dân chủ của công dân Tổ chức và hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước phải theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thống nhất quyền lực, có phân công, phân cấp, đồng thời bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.
Trong tiến trình đổi mới đất nước, Đảng ta ngày càng nhận thức rõ ràng về Nhà nước pháp quyền, với chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam của dân, do dân, vì dân Đảng khẳng định rằng Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, và mọi tổ chức, cán bộ, công chức, cũng như công dân đều có nghĩa vụ tuân thủ Hiến pháp và pháp luật Nhận thức này là cơ sở để Đại hội XII của Đảng làm rõ hơn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhấn mạnh rằng quyền lực nhà nước là thống nhất, với sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
2.1.2 Đặc điểm của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một thể chế chính trị do nhân dân xây dựng và phục vụ, thể hiện quyền làm chủ của nhân dân trong mọi hoạt động quản lý và phát triển đất nước.
Hồ Chí Minh khẳng định rằng “Nước ta là một nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân vì dân là chủ” và “Chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là chủ” Ông coi nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, với toàn bộ quyền lực bắt nguồn từ nhân dân và được ủy quyền cho bộ máy nhà nước thực hiện nhằm phục vụ lợi ích của họ Bộ máy nhà nước phải là công bộc của nhân dân, thực thi ý chí và nguyện vọng của họ, không phải là các ông quan cách mạng Nhà nước được hình thành thông qua chế độ bầu cử dân chủ, đảm bảo tính chính đáng khi tiếp nhận quyền lực từ nhân dân.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp
Trong Nhà nước pháp quyền, Hiến pháp thể hiện ý chí và sự lựa chọn chính trị của nhân dân một cách tập trung và cao nhất Do đó, Hiến pháp được xem là Đạo luật cơ bản của Nhà nước, có hiệu lực pháp lý tối ưu, quy định về chế độ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, cũng như quyền và nghĩa vụ của công dân.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021) trong giáo trình "Chủ nghĩa xã hội khoa học" nhấn mạnh rằng Hiến pháp đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm sự ổn định xã hội và an toàn cho công dân Nó quy định nghĩa vụ cơ bản của công dân cũng như cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội.
Hiến pháp cung cấp những quan điểm và nội dung cơ bản, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho quyền lực nhà nước và sự làm chủ của nhân dân Đây là nền tảng hiến định để đánh giá tính hợp hiến của các đạo luật và quyết sách của Nhà nước, cũng như các yếu tố chính trị và xã hội liên quan.
Hiến pháp giữ vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lực của nhân dân, do đó, cần thiết phải xây dựng và thực hiện một cơ chế hiệu quả để phát hiện, đánh giá và xử lý những quy định và hoạt động vi phạm Hiến pháp trong tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước hiện nay.
Nhà nước pháp quyền Việt Nam quản lý xã hội bằng pháp luật, bảo đảm vị trí tối thượng của pháp luật trong đời sống xã hội
Pháp luật xã hội chủ nghĩa Việt Nam là sản phẩm của việc thể chế hóa các đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản, bao gồm các lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, cũng như trong quan hệ đối nội và đối ngoại Pháp luật này phản ánh ý chí và nguyện vọng của nhân dân, phù hợp với thực tiễn khách quan và thúc đẩy tiến bộ xã hội Do đó, khi nói đến pháp luật trong Nhà nước pháp quyền, chúng ta cần chú trọng đến tính pháp luật khách quan của các quy định, không chỉ dừng lại ở nhu cầu xây dựng, áp dụng và tuân thủ pháp luật một cách tổng quát.
Pháp luật của Nhà nước Việt Nam thể hiện đường lối, chính sách của Đảng và bảo vệ lợi ích của nhân dân Do đó, pháp luật đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của Nhà nước và là thước đo cho các giá trị xã hội như công bằng, dân chủ, bình đẳng Những yếu tố này là cần thiết cho sự phát triển bền vững và tiến bộ của xã hội.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cam kết tôn trọng và bảo vệ quyền con người, cùng với các quyền và tự do của công dân Điều này góp phần duy trì mối liên hệ chặt chẽ giữa Nhà nước và công dân, cũng như giữa Nhà nước và xã hội.
Ngọn cờ bảo vệ quyền con người thuộc về các Nhà nước cách mạng chân chính và nhà nước xã hội chủ nghĩa Cuộc đấu tranh hơn bảy mươi năm của dân tộc Việt Nam vì độc lập và tự do, dưới sự lãnh đạo của Đảng, chính là vì quyền con người, quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc Do đó, việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, mở rộng quyền dân chủ và nâng cao trách nhiệm pháp lý giữa Nhà nước và công dân luôn được Đảng ta đặc biệt quan tâm.
Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quyền lực nhà nước được tổ chức thống nhất với sự phân công và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp Đồng thời, có cơ chế kiểm tra và giám sát nghiêm ngặt nhằm đảm bảo việc thực hiện quyền lực nhà nước được minh bạch và hiệu quả.
Bắt đầu từ Đại hội Đảng VII (1991), quan điểm về ba quyền và sự phân công, phối hợp giữa các quyền lực nhà nước đã được khẳng định trong “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” Điều này nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, tiếp thu và phát triển tri thức nhân loại phù hợp với bối cảnh lịch sử Việt Nam Đến Hội nghị Trung ương VIII (1995), Đảng đã bổ sung quan niệm về quyền lực nhà nước, nhấn mạnh tính thống nhất và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong việc thực hiện ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp Quan điểm này đóng vai trò nguyên tắc chỉ đạo trong việc thiết kế mô hình tổ chức Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cải cách hành chính và các vấn đề liên quan
2.2.1 Khái niệm cải cách hành chính
Cải cách hành chính là quá trình thay đổi có tính hệ thống và lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống hành chính nhà nước Mục tiêu của cải cách hành chính là làm cho bộ máy hành chính trở nên hợp lý hơn, từ đó tăng cường tính hiệu lực và hiệu quả trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ quản lý xã hội.
Cải cách hành chính nhà nước là một lĩnh vực quan trọng trong khoa học hành chính, mang lại giá trị lý luận và thực tiễn cao Mục tiêu của các hoạt động cải cách này là nâng cao hiệu lực và hiệu quả của bộ máy hành chính, nhằm đáp ứng các yêu cầu quản lý đặc thù của mỗi quốc gia trong từng giai đoạn phát triển.
2.2.2 Các vấn đề có liên quan đến cải cách hành chính
2.2.2.1 Vai trò và mục đích của cải cách hành chính
Hoạt động hành chính nhà nước là yếu tố then chốt trong việc duy trì trật tự xã hội và phát triển theo định hướng của nhà nước, nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính trị của đảng cầm quyền Do đó, nâng cao chất lượng bộ máy hành chính là yêu cầu thiết yếu của mọi quốc gia Cải cách hành chính không chỉ nhằm mục đích tự thân mà còn để tăng cường hiệu lực quản lý trong các lĩnh vực đời sống xã hội, đặc biệt là trong quản lý và điều tiết phát triển kinh tế - xã hội Sau gần 30 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam đã chuyển từ kế hoạch hóa tập trung sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần cải thiện đời sống nhân dân và duy trì định hướng phát triển xã hội chủ nghĩa Một trong những nguyên nhân quan trọng cho những thành công này là sự chú trọng của Đảng và Nhà nước vào cải cách hành chính Cải cách hành chính đã trở thành yêu cầu khách quan cho sự phát triển và đổi mới, khẳng định vai trò không thể tách rời của nó trong thành công của công cuộc đổi mới, với mục tiêu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
2.2.2.2 Yêu cầu của cải cách hành chính
Cải cách hành chính cần phải nhanh chóng và đồng bộ nhằm hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đồng thời nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế Điều này cũng giúp phát huy dân chủ trong đời sống xã hội, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, cũng như khuyến khích sự tham gia của mọi người dân vào quá trình phát triển đất nước.
Cải cách hành chính, đặc biệt là cải cách thủ tục hành chính, cần phải tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời đóng góp tích cực vào việc chống quan liêu và phòng, chống tham nhũng, lãng phí.
Xây dựng một bộ máy hành chính tinh gọn giữa các cấp chính quyền đô thị và nông thôn, đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa tập thể và người đứng đầu cơ quan hành chính Cần đảm bảo hoạt động có kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu lực và tinh thần trách nhiệm, tận tụy phục vụ nhân dân.
Cải cách hành chính cần tập trung vào việc xây dựng một nền hành chính hiện đại, tận dụng hiệu quả những thành tựu của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin.
Thực trạng đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian qua
2.3.1 Những mặt đạt được và nguyên nhân
2.3.1.1 Những mặt đạt được a/ Cải cách thể chế
Nền hành chính đang được cải cách để phù hợp với đường lối của Đảng và cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế Trong 6 tháng đầu năm 2021, Bộ Nội vụ đã kiểm tra 320 văn bản quy phạm pháp luật và ban hành Quyết định số 56/QĐ-BNV ngày 21/01/2021, công bố danh mục 20 văn bản hết hiệu lực toàn bộ và 19 văn bản hết hiệu lực một phần trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Cải cách thủ tục hành chính là một phần quan trọng trong quá trình này.
1 ( 28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã công bố kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính, nhấn mạnh những thành tựu đạt được trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Các biện pháp cải cách đã được triển khai đồng bộ, góp phần cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao chất lượng dịch vụ công Bộ cam kết tiếp tục đẩy mạnh cải cách để đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, đồng thời tăng cường minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động của cơ quan nhà nước.
Môi trường kinh doanh đang được cải thiện và đổi mới sáng tạo, góp phần tái cấu trúc nền kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh Việc tiếp nhận và xử lý phản ánh, kiến nghị trong giải quyết thủ tục hành chính được chú trọng nhằm nâng cao chất lượng phục vụ cá nhân và tổ chức Các công chức được phân công theo dõi và đôn đốc các đơn vị trả lời ý kiến của người dân và doanh nghiệp qua Hệ thống tiếp nhận phản ánh, kiến nghị (PAKN), giúp tháo gỡ vướng mắc và tăng cường kỷ luật hành chính.
Năm 2021, Bộ Nội vụ đã tiếp nhận và trả lời 193 ý kiến PAKN từ người dân và doanh nghiệp thông qua Hệ thống tiếp nhận PAKN trên Cổng dịch vụ công quốc gia Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước đã được thực hiện, phân định rõ nhiệm vụ và quyền hạn, khắc phục tình trạng chồng chéo và bỏ sót chức năng Đến nay, đã giảm nhiều đầu mối trong các bộ, ngành và địa phương, đặc biệt là giảm hơn 25% đơn vị sự nghiệp, tương ứng với 3.980 đơn vị Số biên chế công chức đã giảm hơn 27.500 người (giảm 10,01% so với 2015) và gần 243.000 biên chế viên chức (giảm 11,98% so với 2015), vượt mục tiêu Nghị quyết 39-NQ/TW của Bộ Chính trị Đồng thời, số cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở thôn, bản, tổ dân phố cũng đã giảm gần 148.000 người.
Xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, trách nhiệm và năng động là mục tiêu quan trọng Cần thực hiện cơ chế cạnh tranh lành mạnh, dân chủ, công khai và minh bạch trong việc bổ nhiệm, đề bạt cán bộ cũng như tuyển dụng công chức, viên chức Điều này nhằm thu hút những người có đức, có tài vào làm việc trong các cơ quan hành chính nhà nước Trong 6 tháng đầu năm 2021, công tác kiện toàn nhân sự và lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ đã được đẩy mạnh.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã công bố kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính, nhấn mạnh những tiến bộ đạt được trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Các biện pháp cải cách đã được triển khai đồng bộ, góp phần thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động của các cơ quan hành chính Đặc biệt, Bộ đã chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin nhằm cải thiện dịch vụ công và tạo thuận lợi cho người dân Kết quả này không chỉ thể hiện sự quyết tâm của Bộ mà còn là nền tảng cho các bước cải cách tiếp theo.
Ngày 28/01/2021, Bộ Nội vụ tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững đất nước Trong thời gian qua, Bộ đã điều động, bổ nhiệm lãnh đạo cấp Vụ cho 05 trường hợp, tiếp nhận và bổ nhiệm 01 công chức, bổ nhiệm lại 07 công chức, cùng với việc tuyển dụng 05 công chức theo Nghị định số 140/2017/NĐ-CP Bộ cũng đã công nhận kết quả kỳ thi nâng ngạch công chức và thăng hạng chức danh nghề nghiệp cho nhiều viên chức, trong đó có 32 công chức và 95 viên chức được bổ nhiệm chức danh giảng viên chính Về cải cách tài chính công, Bộ đã đạt được kết quả tích cực với nhiều đổi mới trong quản lý tài chính và ngân sách, nhằm nâng cao tính tự chủ và kiểm soát tham nhũng Đặc biệt, Bộ đã giao dự toán ngân sách nhà nước năm 2021 cho các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, đồng thời thực hiện công khai dự toán ngân sách để đảm bảo nguồn lực cho các nhiệm vụ công tác.
Trong nửa đầu năm 2021, Bộ đã ban hành quyết định giao quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tài chính cho 19 đơn vị sự nghiệp công lập.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã phê duyệt phương án tự chủ của Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, đồng thời tập trung vào việc xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số Thông tin chi tiết có thể được truy cập từ trang web chính thức của Bộ Nội vụ.
Chính phủ số đang thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế Trong nửa đầu năm 2021, Bộ Nội vụ đã rà soát và nâng cấp 11 quy trình ISO trong giải quyết thủ tục hành chính, đồng thời xây dựng 30 quy trình ISO nội bộ Để cải thiện chất lượng và hiệu quả của hệ thống quản lý chất lượng, Bộ đã ban hành Kế hoạch duy trì và cải tiến Hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2015, đồng thời áp dụng ISO điện tử vào các quy trình xử lý công việc.
Trong giai đoạn 2016-2020, việc ban hành thêm các văn bản như luật và nghị định đã đóng góp quan trọng vào việc hoàn thiện thể chế của nền hành chính Các cơ quan Trung ương đã ban hành tổng cộng nhiều văn bản, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và cải cách hành chính.
71 Luật, 745 Nghị định, 232 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 2.242 Thông tư và nhiều văn bản khác.” 3
Cải cách thủ tục hành chính đã mang lại lợi ích quan trọng bằng cách tiết kiệm chi phí xã hội Từ đầu nhiệm kỳ đến giữa năm 2020, các biện pháp cải cách này đã được triển khai nhằm tối ưu hóa quy trình và giảm bớt gánh nặng tài chính cho người dân và doanh nghiệp.
1 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm cải cách hành chính hiệu quả Các hoạt động này bao gồm việc nâng cao chất lượng dịch vụ công và tăng cường sự minh bạch trong quản lý nhà nước Ngoài ra, Bộ cũng chú trọng đến việc đào tạo nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu công việc trong thời đại số Những nỗ lực này không chỉ giúp cải thiện hiệu quả công việc của cơ quan nhà nước mà còn mang lại lợi ích cho người dân và doanh nghiệp.
2 (28/06/2021) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính nhà nước 6 tháng đầu năm 2021 của
Bộ Nội vụ đã thực hiện nhiều hoạt động nhằm cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Các kết quả đạt được thể hiện sự đổi mới trong quy trình làm việc, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp Bộ cũng chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, nhằm tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động của cơ quan nhà nước.
Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính và xây dựng nền hành chính nhà nước là yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đồng thời góp phần phát triển nhanh và bền vững đất nước.
Giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam thời gian tới
2.4.1 Phát triển những mặt đạt được
Thứ nhất về xây dựng và hoàn thiện thể chế.
Việc thí điểm quản lý theo mô hình chính quyền đô thị nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và cải cách hành chính, đồng thời phân biệt rõ ràng giữa chính quyền đô thị và nông thôn Tuy nhiên, mô hình này cũng tạo ra những khác biệt so với các quy định pháp luật hiện hành, yêu cầu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan trung ương như Quốc hội và Chính phủ trong việc sửa đổi, bổ sung và ban hành các văn bản pháp luật mới Điều này nhằm tạo ra những thay đổi mạnh mẽ và cơ bản, thiết lập hành lang pháp lý vững chắc cho sự hoạt động hiệu quả của chính quyền đô thị.
Quốc hội và Chính phủ cần khẩn trương rà soát và hoàn thiện các văn bản pháp luật quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền đô thị, bao gồm Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Đất đai, Luật Quy hoạch đô thị, và Luật Xây dựng Các nghị định và thông tư của Chính phủ cũng cần được điều chỉnh để phù hợp với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, hợp lý, thống nhất, liên thông và minh bạch.
Rà soát hệ thống văn bản pháp luật về chính quyền đô thị nhằm sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản mới để hạn chế chồng chéo, mâu thuẫn và phù hợp với sự phát triển đô thị hiện nay Cần hoàn thiện thể chế phân cấp quản lý giữa Chính phủ, bộ, ngành và chính quyền thành phố, cũng như giữa chính quyền thành phố với các cấp quận, huyện, thị xã Đồng thời, chủ động ban hành quy định và cơ chế theo thẩm quyền để cụ thể hóa các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, tạo tiền đề cho cải cách tổ chức bộ máy chính quyền thành phố theo mô hình hiệu lực, hiệu quả.
Thứ hai, về cải cách tổ chức bộ máy chính quyền.
Thí điểm mô hình tổ chức chính quyền sẽ giúp bộ máy chính quyền thành phố trở nên tinh gọn, phản ứng nhanh nhạy và hoạt động hiệu quả hơn Cơ quan hành chính cấp huyện và xã sẽ chủ động trong việc quyết định nhanh chóng các vấn đề cấp bách, xác định rõ trách nhiệm và quyền hạn Việc sắp xếp lại các cơ quan chuyên môn sẽ thúc đẩy phân cấp, ủy quyền, nâng cao tính tự chủ và trách nhiệm của các cấp chính quyền Nhờ đó, hiệu lực và hiệu quả quản lý đô thị sẽ được cải thiện, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh Tuy nhiên, cần thận trọng trong việc triển khai mô hình này để đảm bảo tính kế thừa và ổn định, đồng thời điều chỉnh cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ của các cơ quan liên quan sao cho phù hợp với đặc thù quản lý chính quyền đô thị.
Thứ ba, về xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Việc sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức do sáp nhập, hợp nhất hoặc giải thể sẽ dẫn đến tình trạng chuyển đổi công tác hoặc dôi dư, ảnh hưởng đến quyền lợi và chế độ của họ Do đó, cần triển khai các biện pháp đồng bộ để đảm bảo quyền lợi cho đội ngũ này Đồng thời, cán bộ, công chức, viên chức cần đổi mới tư duy, tác phong làm việc, nắm vững chủ trương của Đảng, am hiểu pháp luật và xu thế phát triển, đồng thời nâng cao nghiệp vụ để phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp, hướng tới xây dựng đô thị thông minh và hội nhập quốc tế.
Thứ tư, đẩy mạnh cơ chế giám sát của người dân đối với hoạt động của chính quyền đô thị.
Trong trường hợp không tổ chức hội đồng nhân dân ở cấp huyện, quận, phường, xã, cần xây dựng cơ chế giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân để phát huy quyền làm chủ của nhân dân Việc hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến giám sát xã hội đối với hoạt động của chính quyền địa phương là cần thiết, nhằm thực hiện các chủ trương của Đảng và bảo đảm quyền lợi chính đáng của nhân dân Phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên sẽ góp phần giải quyết các vấn đề địa phương, thay thế chức năng giám sát do không có hội đồng nhân dân.
Thứ năm, đổi mới, nâng cao hiệu quả quản trị đô thị, đẩy mạnh xây dựng chính quyền điện tử, xây dựng thành phố thông minh
Tiếp tục hoàn thiện và triển khai khung kiến trúc chính quyền đô thị theo chỉ đạo của Chính phủ, nhằm quản lý hiệu quả và phù hợp với mô hình thí điểm chính quyền đô thị Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ thông minh để mở rộng dịch vụ công, đồng thời nâng cao hoạt động điều hành và tác nghiệp của các cơ quan, đơn vị, củng cố mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân Kết nối và vận hành hiệu quả các phần mềm quản lý giữa các đơn vị trong thành phố và giữa thành phố với Trung ương cùng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
2.4.2 Các giải pháp khắc phục hạn chế
Thứ nhất, về sự bất cập trong hệ thống thể chế về tổ chức và hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước
Cần đổi mới và nâng cao hiệu quả quản trị từ lập kế hoạch, tổ chức, phân công, phối hợp đến lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra và tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm Cần khắc phục tư tưởng bao cấp, cào bằng và bình quân chủ nghĩa trong việc xây dựng thể chế, chính sách Đồng thời, cần nhận thức sự khác biệt giữa cải cách hành chính nhà nước ở các quốc gia khác và Việt Nam để áp dụng kinh nghiệm một cách khoa học.
Thứ hai, giải quyết được sự chồng chéo trong bộ máy
Cải cách lập pháp là cần thiết để xây dựng bộ máy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả, đồng thời cần đồng bộ với cải cách hệ thống chính trị Nhiệm vụ trọng tâm trong cải cách hệ thống chính trị yêu cầu nhận thức đúng và xác định chính xác chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, đối mặt với thách thức và cơ hội từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Trong hệ thống chính trị, việc xác định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức là rất quan trọng Cần phải nhận thức đúng về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, đồng thời xác định chính xác chức năng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước Ngoài ra, việc thực hiện đầy đủ quyền dân chủ và quyền làm chủ của Nhân dân trong sự lãnh đạo của Đảng và quản lý quốc gia cũng cần được chú trọng.
→Tạo ra được Sự đồng bộ giữa cải cách hành chính và cải cách lập pháp
Thứ ba, về cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước
Cần nhận thức đầy đủ về chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, cũng như vai trò và đặc điểm của nền hành chính trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế Mục tiêu của cải cách hành chính là chuyển đổi từ quản lý nhà nước sang quản lý công, nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản trị, phục vụ tốt hơn cho người dân và doanh nghiệp Để đạt được mục tiêu này, cần xác định rõ nhiệm vụ và các giải pháp cụ thể trong cải cách hành chính.
Thứ tư , về cải cách chế độ công vụ
Cải cách hành chính là yếu tố then chốt thúc đẩy phát triển đất nước và nâng cao chất lượng phục vụ người dân Để đạt được điều này, cần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có cơ cấu hợp lý và đáp ứng các tiêu chuẩn chức danh, vị trí việc làm Đồng thời, việc đầu tư nguồn lực mạnh mẽ và triển khai các giải pháp thu hút, huy động nguồn lực cho cải cách hành chính là vô cùng cần thiết.
Thứ năm, tận dụng khoa học và công nghệ
Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang đến cả cơ hội và thách thức cho công tác cải cách hành chính nhà nước Để đối phó với những thách thức này, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức về công nghệ thông tin và ứng dụng của nó trong thực hiện nhiệm vụ công vụ Bên cạnh đó, cần triển khai các công cụ và giải pháp hiệu quả nhằm thúc đẩy quá trình hiện đại hóa nền hành chính, xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số và nền kinh tế số trong bối cảnh hội nhập của Việt Nam hiện nay.
Trong những năm qua, cải cách hành chính nhà nước đã đạt được nhiều mục tiêu quan trọng, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền và phát triển nền kinh tế thị trường Những nỗ lực này không chỉ thúc đẩy hội nhập quốc tế mà còn nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Mặc dù đã có những cải cách hành chính gần đây, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong việc xây dựng một nền hành chính công vụ chuyên nghiệp và hiệu quả Sự chồng chéo và thiếu liên thông giữa các cơ quan vẫn phổ biến, trong khi việc phân cấp và phân quyền giữa Trung ương và địa phương chưa thật sự hiệu quả Hơn nữa, việc sắp xếp tổ chức bộ máy chưa được đồng bộ, và chất lượng cũng như cơ cấu đội ngũ công chức vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề cần khắc phục.