NỘI DUNG
MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
Quyền con người là những quyền tự nhiên không thể bị tước bỏ bởi bất kỳ ai hay chính thể nào Từ góc độ pháp lý, quyền con người được hiểu là các bảo đảm pháp lý toàn cầu nhằm bảo vệ cá nhân và nhóm trước những hành động hoặc sự bỏ mặc gây tổn hại đến nhân phẩm, quyền lợi và tự do cơ bản của con người.
2 Cơ quan nhân quyền quốc gia:
Theo định nghĩa của Liên hiệp quốc, “cơ quan nhân quyền quốc gia” là
“một cơ quan được giao những chức năng cụ thể trong việc thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền.”
3 Bảo vệ và thúc đẩy quyền con người:
Bảo vệ quyền con người bao gồm việc điều tra các vi phạm, yêu cầu những người vi phạm bồi thường cho nạn nhân, chịu trách nhiệm pháp lý và khôi phục lại tình trạng ban đầu.
Thúc đẩy quyền con người là các hoạt động nhằm phổ biến thông tin và kiến thức về quyền.
HỆ THỐNG LẬP LUẬN
Cơ quan hiến định độc lập được nhà nước tôn trọng và đảm bảo hoạt động độc lập, ghi nhận đầy đủ các quyền lợi cần thiết Đồng thời, cơ quan này cũng nhận được sự hỗ trợ về kinh phí, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực chất lượng cao, nhằm đảm bảo cho sự hoạt động lâu dài và hiệu quả.
III Hệ thống luận điểm
1 CQNQQG với tư cách cơ quan hiến định độc lập đảm bảo khả năng giám sát, ngăn chặn các hành vi vi phạm nhân quyền của cơ quan nhà nước.
1.1 Cơ sở pháp lý : các nguyên tắc liên quan đến địa vị của các cơ quan quốc gia về nhân quyền,Khoản 3 Điều 2 hiến pháp 2013.
Quyền lực nhà nước là yếu tố thiết yếu để duy trì trật tự xã hội, nhưng cũng dễ bị lạm dụng bởi những người nắm giữ Do đó, cần có sự kiểm soát quyền lực nhà nước Ở cấp quốc gia, nhà nước có trách nhiệm bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền, đồng thời cũng có thể trở thành thủ phạm vi phạm nhân quyền Vì vậy, việc thành lập một cơ quan nhân quyền quốc gia độc lập là cần thiết để giám sát việc thực hiện các vấn đề liên quan đến nhân quyền, cũng như báo cáo và xử lý các hành vi vi phạm.
Kiểm soát quyền lực nhà nước là một hoạt động phức tạp hơn so với việc đảm bảo tuân thủ pháp luật của các cá nhân và tổ chức phi nhà nước Nếu các cơ quan hiến định độc lập không có sự độc lập thực sự với đối tượng chịu sự kiểm soát, chúng có thể dễ dàng bị thao túng, dẫn đến việc không thể thực hiện chức năng hiệu quả Do đó, trong bộ máy nhà nước, các cơ quan này cần được bố trí sao cho tránh khỏi những yếu tố tổ chức, tài chính hay chế độ hoạt động có thể ảnh hưởng đến tính khách quan trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Đa số cơ quan nhân quyền quốc gia trên thế giới đều độc lập trong tổ chức, hoạt động và bảo đảm đặc quyền khi thi hành công vụ Họ có quyền tự tuyển chọn thành viên, đưa ra quyết định, xây dựng kế hoạch và xác định ưu tiên công việc Ngoài ra, các cơ quan này cũng được bảo vệ khỏi việc bị khám văn phòng tùy tiện và không bị kiện về tội bôi nhọ khi nêu quan điểm nhằm bảo vệ nhân quyền.
Ba nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp thực hiện các hoạt động kiểm soát quyền lực nhà nước, như việc cơ quan lập pháp chất vấn các cơ quan trung ương và cơ quan tư pháp xét xử các vụ kiện hành chính, nhằm đảm bảo tính hợp pháp trong hoạt động của cơ quan hành chính Tuy nhiên, các hoạt động kiểm soát này chỉ là một phần trong chức năng tổng thể của các cơ quan này.
Cơ quan hiến định độc lập, khác với các cơ quan thực hiện quyền lực nhà nước truyền thống, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quyền lực nhà nước Chúng được thành lập trong bộ máy nhà nước hiện đại với các chức năng khác nhau, nhưng đều hướng đến việc đảm bảo quá trình giao và thực thi quyền lực diễn ra đúng đắn theo tiêu chuẩn dân chủ, minh bạch và pháp quyền Điều này góp phần giảm thiểu tình trạng vi phạm nhân quyền ở các nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Các cơ quan như Nghị viện, Hội đồng nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân và Toà án nhân dân có chức năng kiểm soát quyền lực, nhưng không phải là chức năng duy nhất của họ Nếu một cơ quan chỉ có chức năng kiểm soát mà không độc lập về tổ chức, như Thanh tra Chính phủ Việt Nam, thì không thể thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ nhân quyền như một cơ quan nhân quyền quốc gia độc lập.
1.3 Minh chứng về khả năng hoạt động hiệu quả của cơ quan hiến định độc lập tại Việt Nam: theo thống kê của Kiểm Toán nhà nước: Kiểm toán
Nhà nước đã đề xuất xử lý tài chính hơn 413 nghìn tỷ đồng, với những tiến bộ đáng kể trong giai đoạn 2013-2018, đạt tổng số xử lý tài chính lên đến 288.671 tỷ đồng Trong đó, tăng thu, giảm chi đạt 144.261 tỷ đồng và các kiến nghị khác là 144.410 tỷ đồng, gấp hơn 2,3 lần tổng số kiến nghị trong 20 năm từ 1994 đến 2013.
2.Thẩm quyền xử lý khiếu nại, tố cáo về vi phạm nhân quyền giúp tăng khả năng xử lý các trường hợp vi phạm
2.1 Cơ sở pháp lý: nguyên tắc Paris mục 3 các phương pháp hoạt động; mục 2 Thẩm quyền và trách nhiệm theo đó cơ quan nhân quyền quốc gia cần được điều 28, điều 30 hiến pháp 2013.
2.2 Thực trạng chất lượng giải quyết tố cáo, khiếu nại còn thấp ở Việt Nam Theo Báo cáo của Chính phủ về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2020.
Theo Báo cáo của Chính phủ, mặc dù số vụ khiếu nại, tố cáo năm 2020 giảm so với các năm trước, các cơ quan hành chính chỉ giải quyết được 83,5% vụ việc, chưa đạt mục tiêu 85% và thấp hơn so với các năm 2017, 2018, 2019 Chất lượng giải quyết khiếu nại, tố cáo, đặc biệt ở cấp cơ sở, vẫn còn thấp Tình trạng này kéo dài nhiều năm, gây bức xúc cho người dân và là nguyên nhân chính dẫn đến gia tăng đơn thư khiếu nại, tố cáo.
Thống kê: các cơ quan nhân quyền quốc gia được trao quyền xử lý khiếu nại trên thế giới ( biểu 1 phụ lục )
Khiếu nại và tố cáo là quyền cơ bản của công dân được hiến pháp công nhận, thể hiện sự tham gia của người dân trong quản lý nhà nước và giám sát hoạt động của cơ quan hành pháp, nơi dễ xảy ra lạm quyền Hành động này không chỉ bảo vệ quyền lợi cá nhân trong các tranh chấp mà còn tạo điều kiện cho việc giám sát và xử lý các hành vi vi phạm, từ đó góp phần bảo vệ nhân quyền của công dân.
Quyền khiếu nại ngày càng được chú trọng, nhưng thực tế cho thấy tình trạng khiếu nại vẫn diễn ra phổ biến và phức tạp Việc xử lý khiếu nại chưa kịp thời, cùng với sự thiếu tin tưởng của người dân vào hệ thống khiếu nại, cho thấy cần có những cải tiến rõ rệt để đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
Tình trạng này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm các quy định pháp luật chưa rõ ràng, cụ thể và có sự chồng chéo, mâu thuẫn Điều này dẫn đến việc thiếu cơ sở pháp lý khi giải quyết khiếu nại, cùng với sự lúng túng trong việc áp dụng pháp luật Hơn nữa, cán bộ thiếu năng lực và kinh nghiệm, dẫn đến việc buông lỏng trách nhiệm trong việc giải quyết khiếu nại Ngoài ra, sự thiếu trách nhiệm trong việc công khai, minh bạch thông tin khiếu nại và khả năng cập nhật, xử lý hồ sơ còn hạn chế cũng góp phần vào tình trạng này.
