Căn cứ thực tiễn
Thực tiễn áp dụng Chuẩn hiệu trưởng cũ theo Thông tư số 29/2009/TT-BGDĐT và Thông tư số 14/2011/TT-BGDĐT đã thể hiện những yêu cầu cần thiết cho việc quản lý và phát triển chất lượng giáo dục tại các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông Các chuẩn mực này không chỉ giúp nâng cao năng lực lãnh đạo của hiệu trưởng mà còn đảm bảo sự đồng bộ trong công tác giáo dục, đáp ứng nhu cầu đổi mới trong bối cảnh hiện đại Việc thực hiện hiệu quả các chuẩn này là yếu tố quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong hệ thống trường học.
Vào ngày 08 tháng 4 năm 2011, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quy định Chuẩn hiệu trưởng trường tiểu học, tuy nhiên, việc đánh giá hiệu trưởng hiện nay chủ yếu dựa vào hình thức và mức đạt chuẩn, không phản ánh đúng năng lực thực tế của họ Điều này dẫn đến việc đánh giá không chính xác và không hỗ trợ cho sự phát triển năng lực lãnh đạo của hiệu trưởng, trong khi mục tiêu quan trọng nhất là khuyến khích việc tự học và tự bồi dưỡng liên tục cho họ vẫn chưa được chú trọng.
1.3 Hướng tiếp cận và phương pháp nghiên cứu xây dựng chuẩn hiệu trưởng
1.3.1 Hướng tiếp cận xây dựng chuẩn hiệu trưởng
Chuẩn hiệu trưởng nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và quản lý cho cán bộ quản lý trường học, tập trung vào sự thành công học tập của học sinh Quy trình này chuyển từ phương pháp dạy học truyền thống sang việc phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, với học sinh là trung tâm Sự thay đổi này không chỉ tác động tích cực đến từng cá nhân học sinh mà còn góp phần tạo ra những biến đổi quan trọng ở cấp độ xã hội thông qua giảng dạy, học tập sáng tạo và đổi mới.
Hình 1 Lãnh đạo trường học có mục tiêu hướng đến kết quả giáo dục học sinh Xây dựng chuẩn Hiệu trưởng theo tiếp cận năng lực:
Xây dựng chuẩn năng lực cho người hiệu trưởng được tiếp cận từ lý luận quản lý nguồn nhân lực, bắt đầu bằng việc phân tích nghề, cụ thể là phân tích nhiệm vụ của người hiệu trưởng cùng với bối cảnh thực hiện nhiệm vụ Qua đó, xác định các năng lực cần thiết của người hiệu trưởng.
Năng lực được định nghĩa là tập hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ liên quan, ảnh hưởng lớn đến khả năng hoàn thành công việc và kết quả của cá nhân Năng lực có thể được đo lường theo các tiêu chuẩn được cộng đồng công nhận và có khả năng cải tiến thông qua các hoạt động đào tạo và bồi dưỡng.
Theo đó, chuẩn Hiệu trưởng theo tiếp cận phát triển năng lực phải:
- Tập trung vào việc xác định các năng lực cần thiết để đạt được hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của hiệu trưởng
- Đánh giá năng lực nhằm vào quá trình, nỗ lực, và tiềm năng làm việc của Hiệu trưởng
Dựa trên kết quả đánh giá năng lực, hiệu trưởng và cơ quan quản lý giáo dục sẽ xây dựng kế hoạch phát triển năng lực cho cá nhân hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục.
Các tiêu chuẩn hiệu trưởng ở các nước có nền giáo dục tiên tiến đều nhấn mạnh mối quan hệ giữa lãnh đạo trường học và kết quả học tập của học sinh Hiệu trưởng cần tập trung vào việc thúc đẩy học tập, thành tích và phát triển của từng học sinh (Hoa Kỳ) Mục tiêu của các chuẩn hiệu trưởng là hỗ trợ phát triển năng lực lãnh đạo và quản lý, nhằm nâng cao thành tích học sinh, tăng cường bình đẳng, xây dựng điều kiện dạy học chất lượng và phát triển giáo dục cộng đồng theo chính sách giáo dục (Australia).
Xây dựng chuẩn hiệu trưởng cần dựa trên khung năng lực lãnh đạo và quản lý trường học, nhằm nâng cao khả năng lãnh đạo và quản lý để đạt được mục tiêu giáo dục cho học sinh cũng như phát triển nhà trường trong từng bối cảnh và lĩnh vực cụ thể.
Chuẩn được thiết lập nhằm thúc đẩy hiệu trưởng nâng cao năng lực lãnh đạo trong việc thực hiện nhiệm vụ quản lý trường học Đồng thời, các cán bộ quản lý kế cận cũng cần phấn đấu đạt chuẩn này để có cơ hội được lựa chọn và bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo trong tương lai.
Chuẩn hiệu trưởng được sử dụng để đánh giá chất lượng thực tế của đội ngũ hiệu trưởng tại thời điểm đánh giá, từ đó định hướng phát triển cho đội ngũ trong giai đoạn tiếp theo.
- Chuẩn dùng để hiệu trưởng tự định vị năng lực, tự đánh giá và tự định hướng phát triển nghề nghiệp
Chuẩn này được thiết lập nhằm hỗ trợ các cơ quan quản lý, nhà hoạch định chính sách và các cơ sở đào tạo trong việc đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục Đồng thời, nó cũng giúp đề xuất các giải pháp phù hợp để nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý và hỗ trợ phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ này.
Các mức phát triển năng lực lãnh đạo và quản trị trường học
Có 3 mức phát triển năng lực lãnh đạo và quản lý trường học từ thấp đến cao, bao gồm: Mức đạt, Mức khá và Mức tốt.
Hình 2 Các mức phát triển năng lực lãnh đạo và quản lý trường học
1.3.2 Phương pháp nghiên cứu xây dựng chuẩn hiệu trưởng:
Chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông được nghiên cứu dựa trên các phương pháp chủ yếu sau đây:
Phương pháp hồi cứu tư liệu bao gồm việc nghiên cứu các chuẩn hiệu trưởng hiện hành cùng với các chuẩn liên quan như chuẩn nghề nghiệp giáo viên, chuẩn kiến thức và năng lực học sinh phổ thông, cũng như tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường tiểu học và trung học Việc này giúp đảm bảo sự phù hợp và hiệu quả trong quá trình giáo dục, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu cách xây dựng chuẩn
Hiệu trưởng hiện hành cần nghiên cứu các chuẩn hiệu trưởng từ các quốc gia như Úc, Anh, và Hoa Kỳ, bao gồm các bang Florida, Massachusetts, Illinois, và West Virginia, cùng với mô hình SEAMEO và trường học Singapore Việc tìm hiểu các phương pháp tiếp cận, khung chuẩn và cách sử dụng chuẩn hiệu trưởng sẽ giúp nâng cao chất lượng quản lý giáo dục.
- Phương pháp nghiên cứu định tính: Nghiên cứu về thực trạng sử dụng
Nội dung nghiên cứu về Chuẩn giáo dục hiện hành được thu thập thông qua quan sát, phỏng vấn, thảo luận nhóm và hội thảo với sự tham gia của các chuyên gia, bao gồm cán bộ quản lý tại Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên ở các cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông Nghiên cứu đã được thực hiện tại nhiều tỉnh, thành phố đại diện cho các vùng miền trên toàn quốc như Tuyên Quang, Hà Nội, Thanh Hóa, Hưng Yên, Đăk Lăk, Hà Nam, và Hòa Bình Đặc biệt, đã tổ chức 6 hội thảo để thảo luận và thu thập ý kiến về Dự thảo Chuẩn giáo dục.
Cả hai nhóm nghiên cứu đã áp dụng phương pháp nghiên cứu định lượng thông qua việc sử dụng phiếu hỏi, với kết quả được xử lý bằng phần mềm SPSS nhằm đảm bảo độ tin cậy và chính xác Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát ý kiến về Dự thảo chuẩn hiệu trưởng từ hơn 200 hiệu trưởng, giáo viên và cán bộ quản lý phòng/sở GDĐT tại các tỉnh miền núi, nông thôn và thành phố như Hòa Bình, Hà Nam, Hưng Yên, và Đăk Lăk.
- Phương pháp thử nghiệm: Kết quả nghiên cứu do các chuyên gia nghiên cứu thực hiện được thử nghiệm 2 lần:
+ Thử nghiệm lần 1: tại 2 tỉnh: Hòa Bình - các trường thuộc 5 huyện miền núi và tỉnh Hà Nam – các trường thuộc vùng thành phố, thị trấn Đối tượng: hơn
1 Australian Professional Standard for Principals and the Leadership Profiles,2014
2 Departement for Education and Skills (UK),10/ 2004 – Guidance Organization and management – National Standards for Headteaches, Www.teachernet.gov.uk/
3 National Policy Board for Educational Administration, 2015 Professional Standards for Educational Leaders (USA), http://www.ccsso.org
4 Massachusetts Model System for Educator Evaluation http://www.doe.mass.edu/edeval/model/
6 West Virginia Educator Evaluation System for School Leaders, 2012
7 SEMEO,2014, A Regional Competency Framework for Excellent School Leadership
100 CBQL Sở GDĐT, Phòng GDĐT, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các cấp tiểu học, THCS và THPT
