Tài liệu nghiên cứu thực trạng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG thông qua hoạt động ngoài trời từ đó đưa ra quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời
PHẦN MỞ ĐẦU
Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục trải nghiệm là phương pháp học tập thông qua thực hành, nhấn mạnh việc tạo ra tri thức mới dựa trên trải nghiệm thực tế và phân tích những kiến thức sẵn có Tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm là giải pháp quan trọng để đổi mới giáo dục mầm non, tập trung vào phát triển năng lực cho trẻ em, nhằm đạt được mục tiêu giáo dục hiện đại với quan điểm lấy trẻ làm trung tâm Qua các hoạt động trải nghiệm, trẻ em không chỉ tiếp thu kiến thức và kỹ năng mà còn hình thành năng lực, phẩm chất và kinh nghiệm cần thiết để áp dụng vào cuộc sống thực tiễn Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm giúp trẻ em tiếp nhận kiến thức một cách tự nhiên và dễ dàng, đồng thời khơi dậy sự hứng thú và đam mê trong việc khám phá và học hỏi về môi trường xung quanh.
Hoạt động ngoài trời là phương pháp hiệu quả giúp trẻ khám phá môi trường xung quanh trong điều kiện tự nhiên Thông qua các trải nghiệm ngoài trời, trẻ không chỉ tiếp cận các sự vật, hiện tượng mà còn hình thành những biểu tượng chân thực về thế giới khách quan, từ đó tích lũy kiến thức và áp dụng vào thực tiễn Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời phù hợp với nhận thức và hứng thú của trẻ mẫu giáo, như đã được đề cập trong chương trình Phương pháp khám phá môi trường xung quanh tại trường CĐSP Hà Tây Sinh viên đã thiết kế các hoạt động ngoài trời theo chủ đề, tuy nhiên, do thời gian hạn chế, việc tổ chức vẫn chưa đạt hiệu quả tối ưu.
Các trường mầm non tại Hà Nội đã bắt đầu áp dụng các hoạt động trải nghiệm cho trẻ, nhưng giáo viên chủ yếu tập trung vào các hoạt động học tập và tham quan thực tế Họ chưa nhận ra lợi ích của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời, thường chỉ cho trẻ quan sát các hiện tượng xung quanh Việc trang bị kiến thức cho sinh viên về tổ chức hoạt động ngoài trời là cần thiết, giúp họ có thể linh hoạt và hiệu quả trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm đa dạng cho trẻ sau khi ra trường.
Vì những lý do nêu trên, tôi quyết định chọn đề tài "Hướng dẫn sinh viên ngành Giáo dục Mầm non tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ mẫu giáo khám phá môi trường xung quanh thông qua các hoạt động ngoài trời".
Mục đích nghiên cứu
Hướng dẫn sinh viên tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ mẫu giáo thông qua các hoạt động ngoài trời không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng mà còn nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên mầm non Việc thiết kế các hoạt động này cần chú trọng đến sự tương tác, sáng tạo và khám phá của trẻ, từ đó tạo ra môi trường học tập tích cực và hiệu quả Sinh viên sẽ học cách lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá các hoạt động, góp phần phát triển năng lực giảng dạy và sự tự tin trong nghề nghiệp tương lai.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống cơ sở lí luận của đề tài
+ Thực trạng nhận thức sinh viên về hoạt động trải nghiệm và việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG thông qua hoạt động ngoài trời.
Trong chương trình giảng dạy hệ Cao đẳng Sư phạm Mầm non tại CĐSP Hà Tây, việc hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ em khuyết tật vận động (KPMTXQ) thông qua các hoạt động ngoài trời đang gặp nhiều thách thức Cần có sự chú trọng hơn vào việc phát triển kỹ năng tổ chức và quản lý các hoạt động trải nghiệm, nhằm tạo ra môi trường học tập tích cực và bổ ích cho trẻ Việc này không chỉ giúp sinh viên nâng cao năng lực chuyên môn mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ em KPMTXQ.
+ Thực trạng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm thông qua hoạt động ngoài trời ở trường mầm non.
- Quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG thông qua hoạt động ngoài trời.
- Thực nghiệm và phân tích kết quả thực nghiệm
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ
MG khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời tại trường mầm non.
Nghiên cứu này tập trung vào việc hướng dẫn sinh viên K39 ngành Mầm non tại Trường CĐSP Hà Tây trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ em Khuyết tật Mắt và Thính giác thông qua các hoạt động ngoài trời.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm việc áp dụng các kỹ thuật phân tích, tổng hợp và khái quát hóa để hệ thống hóa những tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu.
Phương pháp điều tra được thực hiện bằng cách sử dụng phiếu khảo sát đối với sinh viên và giáo viên mầm non tại một số trường trên địa bàn thành phố Hà Nội Mục tiêu của nghiên cứu là tìm hiểu thực trạng thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non, đặc biệt là thông qua các hoạt động ngoài trời.
Phương pháp quan sát sư phạm là cách thức quan trọng để đánh giá quá trình thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ KPMTXQ Qua việc quan sát các hoạt động ngoài trời của sinh viên, chúng ta có thể nhận diện được hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng và kiến thức cho trẻ Việc này không chỉ giúp cải thiện chất lượng giáo dục mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực cho trẻ em.
Phương pháp thực nghiệm được áp dụng để kiểm tra tính khả thi của quy trình thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non trong việc khám phá môi trường xung quanh, theo đề tài đã đề xuất.
Phương pháp thống kê toán học là công cụ quan trọng trong việc tổng hợp và phân tích số liệu thu thập được trong quá trình thực nghiệm Việc áp dụng các phương pháp này giúp nâng cao tính chính xác và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu, từ đó hỗ trợ cho việc đánh giá và cải tiến quy trình đề tài một cách hiệu quả.
Kết quả nghiên cứu dự kiến
- Sản phẩm: Quy trình tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời.
Địa chỉ và đối tượng sử dụng kết quả nghiên cứu bao gồm học sinh, sinh viên hệ cao đẳng và trung cấp chuyên ngành mầm non thuộc Khoa Mầm non, Trường CĐSP Hà Tây, cùng với giáo viên mầm non tại thành phố Hà Nội.
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
Bài viết này cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc hướng dẫn sinh viên ngành Giáo dục Mầm non (GDMN) trong việc thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non khám phá môi trường xung quanh thông qua các hoạt động ngoài trời Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng quan sát và khám phá mà còn nâng cao nhận thức về thiên nhiên và xã hội xung quanh Hướng dẫn sinh viên thực hiện các hoạt động này sẽ góp phần vào việc hình thành phương pháp giáo dục tích cực và hiệu quả trong môi trường giáo dục mầm non.
- Đề tài đưa ra quy trình hướng dẫn sinh viên ngành GDMN tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời.
Áp dụng quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh thông qua các hoạt động ngoài trời trong học phần Phương pháp cho trẻ khám phá môi trường xung quanh.
- Hình thành năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho sinh viên, giúp sinh viên linh hoạt áp dụng vào thực tiễn GDMN
Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Giáo dục trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của trẻ, giúp trẻ nhanh chóng thích ứng với cuộc sống hiện đại Phương pháp này không chỉ tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập hiệu quả ở các bậc học sau mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm.
Trên thế giới, nhiều tác giả đã nghiên cứu về giáo dục trải nghiệm, nhấn mạnh vai trò quan trọng của hoạt động này trong việc hình thành kiến thức và kỹ năng cho người học Các nhà tâm lý và giáo dục nổi tiếng như L.S Vygotsky, J Piaget, và J Dewey cho rằng giáo dục và cuộc sống luôn liên kết chặt chẽ, do đó, học tập từ cuộc sống là phương pháp hiệu quả nhất Con người không ngừng tích lũy và cải biến kinh nghiệm của mình trong cuộc sống Dựa trên nghiên cứu của J Piaget và J Dewey, Kolb đã phát triển lý thuyết học trải nghiệm, cho rằng kiến thức được hình thành qua việc chuyển đổi kinh nghiệm Ông đã xây dựng mô hình giáo dục trải nghiệm với bốn giai đoạn tuần hoàn, phản ánh quá trình học tập liên tục.
- Giai đoạn 1: Trải nghiệm thực tế : học tập thông qua các hoạt động, hành động cụ thể, trực tiếp
Giai đoạn 2 của quá trình học tập là quan sát và suy ngẫm Trong giai đoạn này, người học có thể tiếp thu kiến thức thông qua việc quan sát các hoạt động của người khác, hoặc tự chiêm nghiệm và đánh giá bản thân Sau khi thu thập thông tin, việc suy ngẫm và đúc kết kinh nghiệm sẽ giúp cải thiện khả năng học hỏi và phát triển bản thân hiệu quả hơn.
- Giai đoạn 3: Khái niệm hóa học tập qua việc xây dựng các khái niệm, tôngr hợp, biên giải và phân tích
- Giai đoạn 4: Thử nghiệm tích cực: Học tập qua những thử nghiệm, đề xuất các phương án giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định.
Các phương pháp giáo dục tiên tiến trên thế giới hiện nay đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục thông qua các hoạt động trải nghiệm Một trong những phương pháp nổi bật là giáo dục Montessori, nơi trẻ em được khuyến khích khám phá và học hỏi thông qua các hoạt động thực tiễn, từ đó phát triển kỹ năng tư duy độc lập và sáng tạo.
Trẻ em từ 0 đến 6 tuổi sở hữu một loại trí tuệ đặc biệt gọi là "Trí Tuệ Thẩm Thấu", giúp trẻ học ngôn ngữ, phát triển khả năng vận động và xây dựng trật tự nội tại Maria Montessori đã nhận thấy rằng trẻ trải qua các giai đoạn nhạy cảm, trong đó trẻ bị thu hút mạnh mẽ đến những trải nghiệm môi trường, từ đó hấp thụ kiến thức và kỹ năng Phương pháp giáo dục Reggio Emilia nhấn mạnh tiềm năng lớn trong mỗi trẻ, phát triển nhờ trí tò mò và khả năng tự khám phá thế giới xung quanh Tại Việt Nam, hoạt động trải nghiệm được Bộ Giáo dục và Đào tạo khuyến khích trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt ở bậc mầm non Nghiên cứu của nhóm tác giả Hoàng Thị Phương và các cộng sự đã chỉ ra các vấn đề cốt lõi của hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non, bao gồm khái niệm, quy trình giáo dục và các yếu tố ảnh hưởng Họ cũng đề xuất quy trình hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non gồm 4 giai đoạn.
- Giai đoạn 1: Trải nghiệm thực tế
- Giai đoạn 2: Chia sẻ kinh nghiệm
- Giai đoạn 3: Rút ra kinh nghiệm cho bản thân
- Giai đoạn 4: Vận dụng kinh nghiệm vào cuộc sống
Hiện nay, nhiều tác giả đã nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non khám phá môi trường xung quanh (MTXQ) và đề xuất các biện pháp tổ chức hiệu quả Tuy nhiên, nghiên cứu về quy trình hướng dẫn sinh viên sư phạm tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động ngoài trời vẫn là một lĩnh vực mới Với vai trò giảng viên chuyên ngành Giáo dục Mầm non, chúng tôi nhận thấy cần thiết phải cung cấp cho sinh viên cả lý luận và thực tiễn trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời, nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức và chất lượng đào tạo giáo viên, cũng như trang bị kiến thức và kỹ năng thực tế cho sinh viên trong quá trình thực tập tại các trường mầm non.
Cơ sở lí luận
1.2.1 Một số khái niệm cơ bản
Theo từ điển Oxford, trải nghiệm được định nghĩa là tri thức và kỹ năng mà con người có được thông qua việc tham dự hoặc tiếp xúc trực tiếp Nó cũng được xem như là hoạt động giúp cá nhân tích lũy kinh nghiệm nhất định.
Trải nghiệm được hiểu là quá trình mà cá nhân tham gia, tiếp xúc và tương tác trực tiếp, từ đó chiêm nghiệm và tự tích lũy kiến thức, kỹ năng cũng như thái độ, hình thành nên kinh nghiệm riêng của bản thân.
Hoạt động trải nghiệm là hình thức giáo dục do giáo viên thiết kế và hướng dẫn, giúp học sinh tiếp cận thực tế và trải nghiệm những cảm xúc tích cực Qua đó, học sinh có cơ hội khai thác kinh nghiệm sẵn có và vận dụng kiến thức, kỹ năng từ các môn học để giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống Hoạt động này không chỉ giúp chuyển hóa kinh nghiệm thành tri thức mới mà còn phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với môi trường sống và nghề nghiệp tương lai.
MTXQ là tổng thể các yếu tố hữu sinh và vô sinh trong thế giới, ảnh hưởng đến đời sống xã hội trong một giai đoạn lịch sử cụ thể Nó tạo ra các điều kiện cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của mọi xã hội, bao gồm cả môi trường tự nhiên và xã hội.
MTXQ là nội dung mà nhà giáo dục khai thác để dạy trẻ với những mảng chủ đề cụ thể trong MTXQ trẻ, phù hợp cho từng độ tuổi
- Khám phá môi trường xung quanh
Khám phá MTXQ là quá trình giáo viên tạo điều kiện và tổ chức hoạt động để trẻ tìm tòi và khám phá những điều thú vị xung quanh Điều này bao gồm việc xây dựng môi trường và tình huống cho trẻ tiếp xúc với các sự vật, hiện tượng, từ đó giúp trẻ hiểu biết về đặc điểm, thuộc tính và mối quan hệ của chúng Qua hoạt động khám phá, trẻ không chỉ nhận thức được sự thay đổi và phát triển của thế giới xung quanh mà còn học được các kỹ năng quan sát, so sánh, phân loại và giải quyết vấn đề.
Hoạt động ngoài trời do giáo viên tổ chức giúp trẻ khám phá môi trường xung quanh trong điều kiện tự nhiên, từ đó hình thành những biểu tượng ban đầu về thế giới khách quan Qua những trải nghiệm này, trẻ không chỉ tích lũy kiến thức mà còn ứng dụng vào thực tế Bên cạnh đó, hoạt động ngoài trời còn giúp trẻ tăng cường thể lực, sức khỏe và hình thành những cảm xúc tích cực.
Các hoạt động ngoài trời tại trường mầm non được tổ chức thường xuyên, từ 1 đến 2 lần mỗi ngày Những địa điểm lý tưởng cho các hoạt động này bao gồm sân chơi, vườn trường và các khu vực thuận lợi xung quanh trường.
- Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời
Tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời cho trẻ em là một quá trình quan trọng, giúp trẻ khám phá môi trường xung quanh trong điều kiện thời tiết thuận lợi Qua những hoạt động này, giáo viên hướng dẫn trẻ tiếp xúc trực tiếp với thiên nhiên, từ đó tạo ra sự hứng thú và niềm vui Những trải nghiệm thực tế này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng mà còn khuyến khích việc áp dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày.
1.2.2 Hoạt động trải nghiệm đối với trẻ MG
* Đặc trưng của hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG
Hoạt động trải nghiệm của trẻ mầm non là cơ hội để trẻ thể hiện vai trò chủ thể trong các hoạt động học tập Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, tổ chức các hoạt động nhằm khuyến khích trẻ tự giác và tích cực tham gia.
Hoạt động này khuyến khích trẻ sử dụng kinh nghiệm sẵn có để giải quyết các tình huống thực tiễn, giúp phát huy tính độc lập và sáng tạo Trong quá trình này, trẻ áp dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để kết nối và kiểm nghiệm những gì đã học, đồng thời tiếp thu kiến thức mới từ trải nghiệm thực tế.
Trẻ em sử dụng các giác quan để khám phá thế giới xung quanh, từ đó tích lũy kinh nghiệm và hình thành hiểu biết riêng Việc tiếp xúc với sự vật và hiện tượng trong thực tiễn giúp trẻ phát triển nhận thức và khả năng khái quát hóa thông tin.
Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm là phát triển năng lực của trẻ, khuyến khích sự chủ động, độc lập và sáng tạo trong việc sử dụng kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề thực tiễn Do đó, cần tạo cơ hội cho trẻ thể hiện khả năng và năng lực thực tiễn của bản thân, đồng thời giáo viên có thể khai thác tiềm năng của trẻ qua quá trình tương tác với bạn bè và mọi người xung quanh.
Nội dung giáo dục trải nghiệm cần đa dạng và tích hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực tự nhiên và xã hội Qua các hoạt động trải nghiệm, giáo viên kết hợp giáo dục thể chất, trí tuệ, ngôn ngữ, thẩm mỹ và kỹ năng sống Đồng thời, có thể lựa chọn những hoạt động chuyên biệt phù hợp với hứng thú và kinh nghiệm của trẻ để phát triển năng lực cá nhân.
Hình thức hoạt động trải nghiệm cho trẻ rất đa dạng và phong phú, phù hợp với từng lứa tuổi Giáo viên có thể thiết kế các hoạt động học, chơi, tham quan, lao động và ngoài trời để tạo cơ hội cho trẻ Những hoạt động này không chỉ mang lại khả năng giáo dục mà còn là dịp để giáo viên và trẻ thể hiện sự sáng tạo trong quá trình tham gia.
* Vai trò của trải nghiệm đối với việc giáo dục trẻ MG
Giáo dục trải nghiệm có nhiều ưu thế trong việc giáo dục trẻ mẫu giáo Vai trò giáo dục theo hướng trải nghiệm được thể hiện như sau:
Giáo dục theo trải nghiệm là phương pháp quan trọng nhằm phát triển năng lực cho trẻ mầm non, giúp trẻ phát triển thể chất, tình cảm, trí tuệ và thẩm mỹ Mục tiêu này không chỉ hình thành những yếu tố đầu tiên về nhân cách mà còn chuẩn bị cho trẻ vào lớp một, phát triển các chức năng tâm sinh lý và kỹ năng sống cần thiết Qua quá trình trải nghiệm, trẻ sẽ tích lũy kiến thức, kỹ năng và thái độ để giải quyết các nhiệm vụ cụ thể trong thực tiễn Việc tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng trải nghiệm giúp trẻ phát triển toàn diện, dễ dàng thích ứng với cuộc sống hiện tại và tạo nền tảng cho việc học tập hiệu quả trong tương lai.
Cơ sở thực tiễn
1.3.1 Thực trạng nhận thức sinh viên về hoạt động trải nghiệm và việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ MG thông qua hoạt động ngoài trời
Sau khi phát 72 phiếu điều tra về nhận thức của sinh viên K39 - khoa Mầm non Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Tây về hoạt động trải nghiệm và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh thông qua các hoạt động ngoài trời, tôi đã thu được những kết quả đáng chú ý.
Để đánh giá mức độ hiểu biết về hoạt động trải nghiệm, tôi đã đặt câu hỏi "Hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non là gì?" và thu thập phản hồi từ sinh viên Kết quả thống kê cho thấy sự đa dạng trong cách hiểu của họ về khái niệm này.
Bảng 1 Mức độ hiểu của sinh viên về hoạt động trải nghiệm
Mức độ hiểu Số lượng Tỉ lệ %
1 Hiểu đầy đủ (đáp án a)
Sinh viên đã có sự hiểu biết về khái niệm hoạt động trải nghiệm, với 91,8% chọn đáp án a – đáp án đầy đủ Tuy nhiên, vẫn có 22,2% sinh viên chọn đáp án b và c – chưa đầy đủ, cho thấy một số lượng nhỏ sinh viên vẫn chưa nắm rõ bản chất của hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non Điều này chỉ ra rằng cần tăng cường nhận thức để sinh viên có thể tổ chức các hoạt động trải nghiệm một cách hiệu quả Kết quả khảo sát cũng cho thấy mức độ nhận thức về sự cần thiết tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ ở trường mầm non cần được cải thiện.
Bảng 2: Nhận thức về việc cần thiết tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ ở trường mầm non
Mức độ Số lượng Tỉ lệ %
Theo bảng khảo sát, 90,3% sinh viên cho rằng việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ ở trường mầm non là rất cần thiết, trong khi 9,7% cho rằng việc này là cần thiết Không có sinh viên nào cho rằng không cần thiết tổ chức hoạt động trải nghiệm Điều này cho thấy đa số sinh viên nhận thức rõ về tầm quan trọng của các hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non Để hiểu sâu hơn về nhận thức của sinh viên về hoạt động trải nghiệm và ý nghĩa của nó đối với trẻ mầm non, tôi đã đưa ra câu hỏi về vai trò của hoạt động này, và 100% sinh viên đều lựa chọn đáp án nhất trí.
Hoạt động trải nghiệm là phương pháp giáo dục toàn diện, giúp trẻ phát triển năng lực và tự lĩnh hội kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên Qua đó, trẻ trở nên tự tin, chủ động và tích cực trong các hoạt động, đồng thời rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề và thích ứng với cuộc sống Sinh viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động trải nghiệm đối với trẻ mầm non, từ đó mong muốn tổ chức và hướng dẫn các hoạt động trải nghiệm khi thực tập tại các trường mầm non.
Để tổ chức hiệu quả các hoạt động trải nghiệm cho trẻ tại trường mầm non, sinh viên cần nắm vững quy trình trải nghiệm Chúng tôi đã đặt ra câu hỏi “Theo bạn, quy trình cho trẻ trải nghiệm gồm?” nhằm đánh giá mức độ hiểu biết của sinh viên về quy trình này và đã thu được những kết quả đáng chú ý.
Bảng 3: Nhận thức về quy trình cho trẻ trải nghiệm
Mức độ Số lượng Tỉ lệ %
1 Hiểu đầy đủ (đáp án d)
Mặc dù sinh viên đã nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm đối với trẻ em, chỉ có 41,7% sinh viên lựa chọn đáp án đầy đủ về quy trình cho trẻ trải nghiệm, trong khi 59,3% còn lại chọn đáp án chưa đầy đủ Điều này cho thấy sinh viên chưa được đào tạo đầy đủ về quy trình này trong các môn học đã học, dẫn đến hiểu biết còn mơ hồ Khi được hỏi về các bước cụ thể trong quy trình, nhiều sinh viên vẫn chưa nắm rõ, và việc lựa chọn đáp án thường dựa trên cảm tính thay vì áp dụng quy trình một cách chính xác trong giảng dạy trẻ mầm non.
Khi được hỏi “ Bạn đã tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non chưa?
Chỉ có 36 sinh viên đã tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ, chủ yếu tập trung vào các hình thức vui chơi, đặc biệt là thông qua trò chơi đóng vai theo chủ đề, giúp trẻ trải nghiệm công việc của người lớn Ngoài ra, sinh viên cũng đã tổ chức các hoạt động giáo dục dinh dưỡng và sức khỏe, như cho trẻ làm món ăn đơn giản Mặc dù sinh viên đã tiếp cận và tổ chức các hoạt động trải nghiệm qua các học phần liên quan, nhưng quy trình tổ chức vẫn chưa được chú trọng, chủ yếu dừng lại ở việc khởi đầu cho trẻ trải nghiệm mà chưa phát triển sâu hơn vào các hoạt động thực hành cụ thể.
Bảng 4: Nhận thức về sự phù hợp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ
KPMTXQ với hình thức hoạt động ngoài trời
Lĩnh vực phát triển Số lượng Tỉ lệ %
Theo khảo sát, 94,4% sinh viên cho rằng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời cho trẻ là rất phù hợp, trong khi 5,6% cho rằng phù hợp Không có sinh viên nào cho rằng hoạt động này không phù hợp Sinh viên giải thích rằng trải nghiệm ngoài trời giúp trẻ cảm thấy thoải mái và tự do hơn Hơn nữa, giáo viên dễ dàng tổ chức các hoạt động trải nghiệm với nguyên vật liệu tự nhiên Các hoạt động ngoài trời luôn là điều trẻ mong đợi và thích thú, khi được ra ngoài sân, vườn trường để khám phá thiên nhiên và tham gia các trò chơi tự do.
Khi được hỏi về việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ KPMTXQ qua hoạt động ngoài trời, 83,3% sinh viên cho biết họ chưa từng thực hiện điều này, vì chương trình học tập trung vào các tiết học lý thuyết Chỉ có 27,7% sinh viên đã từng tham gia tổ chức hoạt động ngoài trời, nhưng chủ yếu chỉ dừng lại ở việc quan sát và chơi trò chơi nhỏ trong quá trình kiến tập sư phạm Những hoạt động ngoài trời mà sinh viên tổ chức chưa thực sự mang tính trải nghiệm, chỉ là các hoạt động quan sát thời tiết, cây cối và chơi trò chơi Khi mô tả về các hoạt động trải nghiệm đã thực hiện, chỉ có 5 sinh viên nêu ra những hoạt động như trải nghiệm với nước, làm hoa quả xiên và pha nước chanh trong giờ giáo dục dinh dưỡng, nhưng chủ yếu là giáo viên hướng dẫn, chưa thể hiện rõ quy trình cho trẻ thực sự trải nghiệm.
1.3.2 Thực trạng việc hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ KPMTXQ thông qua hoạt động ngoài trời ở bộ môn Phương pháp cho trẻ KPMTXQ trong chương trình giảng dạy hệ CĐSP
Chương trình giảng dạy hệ CĐSP mầm non – Trường CĐSP Hà Tây có bộ môn
Học phần "PP cho trẻ khám phá MTXQ" là một chương trình nghiệp vụ sư phạm gồm 3 tín chỉ (45 tiết), được chia thành 3 chương: vấn đề chung, phương pháp và hình thức tổ chức cho trẻ khám phá môi trường xung quanh, và thực hành tổ chức các hoạt động khám phá môi trường Mục tiêu chính của chương trình là giúp sinh viên nắm vững lý luận về phương pháp giáo dục, đồng thời thiết kế và tổ chức các hoạt động phù hợp với nhu cầu, khả năng và hứng thú của trẻ mầm non trong việc khám phá môi trường xung quanh.
Chương trình học phần cung cấp cho sinh viên kiến thức và kỹ năng cơ bản để tổ chức hoạt động khám phá môi trường xung quanh (MTXQ) cho trẻ Trong chương 2, sinh viên được tìm hiểu về các hình thức tổ chức hoạt động, bao gồm hoạt động ngoài trời Chương trình hướng dẫn nội dung và phương pháp tổ chức hoạt động ngoài trời, cùng với một số gợi ý cho sinh viên Tuy nhiên, chương trình vẫn chỉ dừng lại ở việc giới thiệu các nội dung và phương pháp cơ bản, chưa tập trung vào việc tổ chức trải nghiệm thực tế cho trẻ qua hoạt động ngoài trời Nội dung thực hành chủ yếu tập trung vào việc tổ chức các tiết học để đáp ứng mục tiêu của học phần.
Theo giảng viên dạy môn Phương pháp cho trẻ khám phá MTXQ, tổ chức hoạt động cho trẻ theo hướng trải nghiệm là phương pháp giáo dục đổi mới và phù hợp Giảng viên đã hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động ngoài trời bằng các phương pháp cơ bản như quan sát, dung lời, trực quan và thực hành Tuy nhiên, vẫn còn thiếu hướng dẫn cho sinh viên về cách tổ chức hoạt động ngoài trời cho trẻ.
MG theo hướng trải nghiệm.
Hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ mầm non thông qua hoạt động ngoài trời là một phương pháp phù hợp, dựa trên kiến thức và kỹ năng mà sinh viên đã tiếp thu từ học phần khám phá môi trường xung quanh Phương pháp này đặc biệt hữu ích cho sinh viên trong quá trình thực tập sư phạm, giúp họ khám phá những cách dạy trẻ mới mẻ và sáng tạo Nhờ đó, sinh viên có thể nhanh chóng thích ứng với những thay đổi trong thực tiễn giáo dục mầm non.
1.3.3 Thực trạng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm thông qua hoạt động ngoài trời ở trường mầm non
QUY TRÌNH HƯỚNG DẪN SINH VIÊN TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO TRẺ KHÁM PHÁ MTXQ THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NGOÀI TRỜI
Căn cứ xây dựng quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm
- Căn cứ nội dung trong chương trình GDMN của Bô Giáo duc và Đào tao năm 2017.
- Căn cứ chương trình chi tiết hoc phần cho trẻ khám phá MTXQ trong chương trình đào tạo sinh viên mầm non hê cao đẳng sư pham mầm non.
- Căn cứ vào quy trình giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non
- Căn cứ vào thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ ở trường mầm non hiện nay
Nguyên tắc xây dựng quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ KPMTXQ
- Căn cứ nội dung trong chương trình GDMN của Bô Giáo duc và Đào tao năm 2017.
- Căn cứ chương trình chi tiết hoc phần cho trẻ khám phá MTXQ trong chương trình đào tạo sinh viên mầm non hê cao đẳng sư pham mầm non.
- Căn cứ vào quy trình giáo dục theo hướng trải nghiệm cho trẻ mầm non
- Căn cứ vào thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ ở trường mầm non hiện nay
2.2 Nguyên tắc xây dựng quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ KPMTXQ
Khi hướng dẫn sinh viên thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh thông qua hoạt động ngoài trời, cần tuân thủ các nguyên tắc quan trọng như đảm bảo an toàn cho trẻ, lựa chọn địa điểm phù hợp, tạo ra các hoạt động thú vị và giáo dục, khuyến khích sự sáng tạo và khám phá của trẻ, cũng như đảm bảo sự tham gia tích cực của cả sinh viên và trẻ em trong quá trình trải nghiệm.
- Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích
Hướng dẫn sinh viên thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh (MTXQ) cần xác định rõ mục đích phù hợp với chương trình giáo dục mầm non (GDMN) của Bộ GD & ĐT Sinh viên nên khai thác các mục tiêu phát triển ở trẻ em dựa trên từng đề tài hoặc chủ đề cụ thể, trong đó một số lĩnh vực sẽ có ưu thế hơn các lĩnh vực khác Quy trình này cần dựa vào các mục tiêu mà sinh viên cần đạt được trong phần học về khám phá MTXQ, nhằm tạo ra các hoạt động ngoài trời hiệu quả và ý nghĩa cho trẻ.
- Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học
Khi xây dựng quy trình hướng dẫn sinh viên thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh, cần xác định rõ các bước thiết kế kế hoạch và tổ chức hoạt động trải nghiệm Các bước này nên được thực hiện một cách hệ thống, chặt chẽ, hợp lý và logic, đảm bảo phù hợp với nội dung học phần nhằm tạo điều kiện cho trẻ em khám phá hiệu quả.
MTXQ Xác định nội dung trải nghiệm cho trẻ chính xác, phù hợp đặc điểm nhận thức, nhu cầu của trẻ mẫu giáo.
- Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
Hướng dẫn sinh viên thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá môi trường xung quanh cần tuân thủ nội dung học tập của học phần dành cho trẻ mầm non Các hoạt động trải nghiệm ngoài trời phải phù hợp với điều kiện thực tế và cơ sở vật chất của trường CĐSP Hà Tây Quy trình này được xây dựng để phù hợp với thực tiễn tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các trường mầm non nơi sinh viên thực tập.
- Đảm bảo tính khả thi của hoạt động trải nghiệm
Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trời tại trường mầm non yêu cầu giáo viên, cơ sở vật chất và cách tổ chức hoạt động của sinh viên phải đáp ứng các điều kiện nhất định Tuy nhiên, khả năng đáp ứng các điều kiện này không đồng đều giữa các trường Do đó, khi tổ chức hoạt động, cần xem xét các yêu cầu tối thiểu và lựa chọn nội dung, phương pháp tổ chức phù hợp, khai thác tối đa các điều kiện sẵn có tại trường.
2.3 Quy trình hướng dẫn sinh viên tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời.
2.3.1 Quy trình hướng dẫn sinh viên thiết kế hoạt động trải nghiệm cho trẻ khám phá MTXQ thông qua hoạt động ngoài trời
Dựa trên các căn cứ và nguyên tắc đã nêu, tôi đề xuất quy trình hướng dẫn sinh viên thiết kế hoạt động trải nghiệm cho trẻ em khám phá môi trường xung quanh thông qua các hoạt động ngoài trời.
* Bước 1: Xác định nội dung hoạt động
Trước khi bắt đầu các hoạt động ngoài trời, cần hướng dẫn sinh viên xác định nội dung cho những hoạt động này Sinh viên có thể lập kế hoạch cho các hoạt động ngoài trời theo năm hoặc tháng Nội dung tổ chức các hoạt động ngoài trời được chia thành ba phần chính.
Sinh viên cần lựa chọn nội dung trải nghiệm có mục đích phù hợp với chủ đề học của trẻ trong tháng hoặc theo kế hoạch năm học Nội dung này cần tương thích với nhận thức và hứng thú của trẻ ở từng độ tuổi, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tiễn của trường mầm non.
Trong phần 2, sinh viên tổ chức cho trẻ tham gia các trò chơi vận động và các hoạt động trải nghiệm, chú trọng vào việc lựa chọn những trò chơi học tập và trò chơi vận động để phát triển kỹ năng của trẻ.
- Phần 3: Cho trẻ chơi tự do với đồ dùng, đồ chơi ở sân trường.
Trong quá trình tổ chức, sinh viên có thể tiến hành phần 1 và phần 2 gộp chung và liên kết với nhau
* Bước 2: Xác định mục đích hoạt động
Sau khi xác định nội dung hoạt động ngoài trời, sinh viên cần xác định rõ mục đích của từng phần hoạt động, đặc biệt là mục đích của hoạt động trải nghiệm Hoạt động trải nghiệm giúp trẻ khám phá môi trường xung quanh, đồng thời phát triển năng lực thông qua việc giải quyết các nhiệm vụ cụ thể trong tình huống thực tiễn Tham gia vào các hoạt động này, trẻ không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn hình thành kỹ năng và thái độ tích cực đối với đối tượng trải nghiệm Hơn nữa, trẻ sẽ có cơ hội liên hệ kinh nghiệm với nhiều lĩnh vực khác nhau Do đó, sinh viên cần xác định mục tiêu về kiến thức, kỹ năng và thái độ cho hoạt động trải nghiệm mà mình tổ chức, đảm bảo chúng phù hợp với mục tiêu chung của hoạt động ngoài trời.
- Kiến thức: Cung cấp, củng cố và mở rộng kiến thức về MTXQ cho trẻ
- Kĩ Năng: Rèn luyện kĩ năng nhận thức, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm việc nhóm
- Thái độ: Hình thành thái độ tích cực của trẻ đối với bản thân, mọi người và MTXQ
Trong kế hoạch hoạt động ngoài trời, sinh viên cần ghi rõ dự kiễn những chuẩn bị cần thiết khi tổ chức hoạt động Bao gồm :
Để trẻ có những trải nghiệm tốt nhất, việc chuẩn bị môi trường cho từng hoạt động là rất quan trọng Mỗi hoạt động đều có những đặc điểm riêng, vì vậy giáo viên cần cân nhắc kỹ lưỡng trong quá trình chuẩn bị nhằm đảm bảo hiệu quả cao nhất cho từng trải nghiệm của trẻ.
- Đồ dùng, đồ chơi cần thiết cho hoạt động
- Chuẩn bị tâm thế, trang phục phù hợp cho trẻ
* Bước 4: Xác định cách tiến hành hoạt động
Sinh viên cần xác định rõ phương pháp tổ chức hoạt động ngoài trời, đặc biệt là trong việc triển khai các trải nghiệm cho trẻ em KPMTXQ thông qua các hoạt động có chủ đích.
- Giai đoạn trải nghiệm thực tế:
Hoạt động 1: Gây hứng thú và giới thiệu chủ đề khám phá là bước quan trọng trong trải nghiệm học tập, giúp trẻ kích thích sự tò mò và khám phá nội dung bên trong Việc giới thiệu nội dung trải nghiệm phù hợp với đặc điểm của từng hoạt động không chỉ tạo sự hứng thú cho trẻ mà còn là cơ sở để trẻ rút ra những bài học nhận thức quý giá từ các trải nghiệm sắp diễn ra.
Sinh viên có thể khởi đầu chủ đề khám phá bằng cách nêu ra vấn đề trong cuộc sống hoặc hỏi trẻ về những trải nghiệm liên quan trước đó Để thu hút sự chú ý của trẻ, sinh viên có thể áp dụng các phương pháp như tạo tình huống, đọc truyện, trò chuyện hoặc hát, nhằm định hướng trẻ đến nội dung trải nghiệm một cách thú vị.
+ Hoạt động 2: Trẻ thực hành trải nghiệm
Trong bước này, kế hoạch cần xác định rõ nhiệm vụ mà giáo viên giao cho trẻ hoặc nhóm trẻ Các nhóm trẻ sẽ trao đổi, phân công công việc và lựa chọn đồ dùng, dụng cụ phù hợp để thực hiện dưới sự quan sát và hỗ trợ của giáo viên khi cần Kế hoạch cũng có thể bao gồm một số câu hỏi hướng dẫn để định hướng cho trẻ, giúp trẻ phát triển kỹ năng Ngoài ra, có thể dự kiến một số tình huống có thể xảy ra và cách xử lý để đảm bảo quá trình thực hiện diễn ra suôn sẻ.