Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn TIÊU CHUẨN QUỐC GIA TCVN II: 2012 BỘ TIÊU CHUẨN QUỐC GIA VỀ THUỐC Set of national standards for medicines Lời nói đầu Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc TCVN II: 2012 xây dựng nguyên tắc nối tiếp Bộ TCVN I: 2009 Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc TCVN II: 2012 Hội đồng Dược điển Việt Nam biên soạn, Bộ Y tế đề nghị, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học Công nghệ công bố Lời giới thiệu Tiêu chuẩn quốc gia thuốc văn kỹ thuật tiêu chuẩn hóa kiểm nghiệm chất lượng thuốc Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc có 79 tiêu chuẩn, chia thành phần sau: Phần 1: Phương pháp kiểm nghiệm thuốc chuyên mục, gồm: tiêu chuẩn; Phần 2: Nguyên liệu hóa dược, gồm: 18 tiêu chuẩn; Phần 3: Thành phẩm hóa dược, gồm: 37 tiêu chuẩn; Phần 4: Dược liệu, gồm: 19 tiêu chuẩn Danh pháp, thuật ngữ Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc viết theo quy định Hội đồng Dược điển Việt Nam, Bộ Y tế Các thuật ngữ dược phẩm viết dựa nguyên tắc việt hóa tên chung quốc tế Latin (DCI Latin) cách hợp lý nhằm tránh làm biến dạng mặt chữ khác so với thuật ngữ quốc tế Tên hợp chất hữu viết theo danh pháp Hiệp hội quốc tế hóa học túy ứng dụng (I.U.P.A.C) quy định Trong số trường hợp cá biệt, thuật ngữ tiếng Việt quen dùng số nguyên tố, hóa chất hay tên dược liệu tiếp tục sử dụng BỘ TIÊU CHUẨN QUỐC GIA VỀ THUỐC Set of nationaI standards for medicines Phạm vi áp dụng Bộ tiêu chuẩn quy định: - Các phương pháp kiểm nghiệm thuốc; áp dụng để kiểm tra, đánh giá chất lượng thuốc thành phẩm, nguyên liệu làm thuốc, vắc xin sinh phẩm y tế, dược liệu thuốc từ dược liệu đăng ký lưu hành nước - Các tiêu, yêu cầu kỹ thuật, phương pháp kiểm nghiệm, bảo quản yêu cầu có liên quan đến chất lượng nguyên liệu hóa dược; áp dụng để kiểm tra đánh giá chất lượng nguyên liệu hóa dược đăng ký lưu hành nước - Các tiêu, yêu cầu kỹ thuật, phương pháp kiểm nghiệm, bảo quản yêu cầu có liên quan đến chất lượng thành phẩm hóa dược; áp dụng để kiểm tra, đánh giá chất lượng thành phẩm hóa dược đăng ký lưu hành nước - Các tiêu, yêu cầu kỹ thuật, phương pháp kiểm nghiệm, bảo quản yêu cầu có liên quan đến chất lượng dược liệu; áp dụng để kiểm tra, đánh giá chất lượng dược liệu đăng ký lưu hành nước Đối với nguyên liệu hóa dược, thành phẩm hóa dược, dược liệu, phương pháp kiểm nghiệm thuốc không nêu tiêu chuẩn Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc TCVN I : 2009 nhà sản xuất và/hoặc tổ chức, cá nhân có liên quan áp dụng tiêu chuẩn sở tiêu chuẩn nước theo quy định hành Tài liệu viện dẫn Các tài liệu viện dẫn sau cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn Đối với tài liệu viện dẫn có ghi năm cơng bố áp dụng phiên nêu Đối với tài liệu không ghi năm công bố áp dụng phiên nhất, bao gồm sửa đổi bổ sung (nếu có) TCVN I-1 : 2009, Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc - Phần 1: Phương pháp kiểm nghiệm thuốc; LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn TCVN I-2 : 2009, Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc - Phần 2: Nguyên liệu hóa dược Các tiêu chuẩn Các Phụ lục nêu tiêu chuẩn tham chiếu theo TCVN I-1 : 2009, Bộ tiêu chuẩn quốc gia thuốc - Phần 1: Phương pháp kiểm nghiệm thuốc Phần PHƯƠNG PHÁP KIỂM NGHIỆM THUỐC VÀ CHUYÊN MỤC PHỤ LỤC (Quy định) 1.25 DUNG DỊCH RỬA VẾT THƯƠNG Định nghĩa Dung dịch rửa vết thương dung dịch nước vơ khuẩn với dung tích lớn, sử dụng để rửa khoang thể, vết thương hở bề mặt tiếp xúc trình phẫu thuật Sản xuất Dung dịch rửa vết thương điều chế cách hòa tan nhiều dược chất, chất điện giải chất có tính thẩm thấu nước để pha thuốc tiêm riêng nước để pha thuốc tiêm Chế phẩm phải dán nhãn Dung dịch rửa vết thương Các dung dịch thường điều chỉnh đạt độ đẳng trương máu Dung dịch rửa vết thương đóng gói đơn liều đồ đựng Đồ đựng nút phải đáp ứng quy định Đồ đựng dùng cho chế phẩm thuốc tiêm (Phụ lục 17.1; 17.3.2), phận dung dịch đồ đựng phải khơng tương thích với dây truyền dịch Khơng cho phép dùng dây truyền dịch để dẫn truyền Dung dịch rửa vết thương sử dụng Những nguyên liệu dùng phương pháp áp dụng trình sản xuất Dung dịch rửa vết thương phải đảm bảo tính vơ khuẩn ngăn ngừa xâm nhập chất gây ô nhiễm phát triển vi vinh vật (Phụ lục 16.1) Trong trình đóng gói phải đảm bảo lượng nhỏ chế phẩm lấy từ đồ đựng Yêu cầu chất lượng Kiểm tra điều kiện ánh sáng thích hợp, Dung dịch rửa vết thương phải tiểu phân u cầu tính chất, pH, định tính, định lượng, sai số thể tích yêu cầu kỹ thuật khác Theo quy định chuyên luận riêng Thử vô khuẩn Phải vô khuẩn (Phụ lục 13.7) Nội độc tố vi khuẩn Dưới 0,5 EU/ml chế phẩm (Phụ lục 13.2) Chất gây sốt Những chế phẩm không kiểm tra nội độc tố vi khuẩn phải đáp ứng phép thử chất gây sốt (Phụ lục 13.4), với liều tiêm 10 ml chế phẩm/kilôgam khối lượng thể thỏ, trừ dẫn khác Ghi nhãn bảo quản Theo quy định hành ghi rõ: - Chế phẩm không sử dụng để tiêm - Chế phẩm phép dùng lần toàn phần thuốc lại phải loại bỏ - Bảo quản nơi khô mát Chế phẩm thường dùng LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Dung dịch rửa vết thương clorhexidin Dung dịch rửa vết thương glucose Dung dịch rửa vết thương glycin Dung dịch rửa vết thương natri clorid Dung dịch rửa vết thương natri citrat PHỤ LỤC (Quy định) 4.5 PHỔ KHỐI Nguyên tắc Chất phân tích chuyển sang thể khí ion hóa, tạo thành ion dương âm Phương pháp phổ khối dựa việc đo trực tiếp tỷ số m/z, tỷ số khối lượng m điện tích z ion chất phân tích Tỷ số trình bày dạng đơn vị khối lượng nguyên tử (1 a.m.u = 1/12 khối lượng 12C) hay dalton (1 dalton = khối lượng nguyên tử hydro) Trong máy phổ khối, ion tạo thành nguồn ion, gia tốc tách phân tích trước đến detector Tất trình thực buồng hút chân không đến khoảng 10-3 đến 10-6 Pa Phổ thu biểu diễn cường độ tương đối ion khác phụ thuộc vào tỷ số m/z ion Tín hiệu tương ứng với ion nhóm pic tương ứng với phân bố thống kê đồng vị khác ion Đó hình ảnh đồng vị ion pic đồng vị có cường độ lớn nguyên tử gọi pic đơn đồng vị Từ phổ khối ta có thơng tin định tính (xác định khối lượng phân tử thơng tin cấu trúc có nhờ mảnh thu được) hay định lượng (dùng chuẩn nội hay chuẩn ngoại) với giới hạn phát khoảng từ picomol (10-12 mol) đến femtomol (10-15 mol) Nạp mẫu Việc cần làm phân tích mẫu phải đưa mẫu vào máy cho không ảnh hưởng nhiều đến chân không máy Một phương pháp thường dùng nạp trực tiếp mẫu lỏng; mẫu đặt lên đầu hình trụ (trong chén thạch anh, sợi hay bề mặt kim loại) Thanh đưa vào máy phổ khối sau qua chốt chân không mà trì chân khơng đầu tiên, có áp suất trung gian áp suất khí áp suất chân không thứ hai máy Trong hệ thống nạp mẫu khác, thành phần hỗn hợp mẫu thử tách máy khác (như máy sắc ký) trước vào máy khối phổ ghép nối với máy Sắc ký khí - khối phổ Trong sắc ký khí - khối phổ, đầu cột sắc ký (mao quản hay bán mao quản) đưa trực tiếp vào nguồn ion máy khối phổ Sắc ký lỏng - khối phổ Sự kết hợp sắc ký lỏng - khối phổ kỹ thuật đặc biệt hữu ích việc phân tích hợp chất phân cực, chất bay hay dễ phân hủy nhiệt, khơng phân tích sắc ký khí khối phổ Khó khăn kỹ thuật sắc ký lỏng - khối phổ làm thu ion thể khí từ pha lỏng, cần có giao diện đặc biệt như: Nạp trực tiếp: Pha động từ đầu cột sắc ký ra, phun sương dung môi bay trước nguồn ion máy khối phổ Giao diện chùm hạt: Pha động với lưu lượng tới khoảng 0,6 mL/min phun sương loại dung môi buồng nhỏ, cịn lại hạt chất phân tích trung hịa điện tới nguồn ion máy khối phổ; kỹ thuật dùng cho hợp chất có độ phân cực tương đối thấp khối lượng phân tử nhỏ 1000 Da Giao diện băng chuyền: Pha động với lưu lượng tới khoảng mL/min đưa lên băng chuyền; sau dung môi bay hơi, chất phân tích đưa tới nguồn ion ion hóa đó; kỹ thuật khơng phù hợp cho chất phân cực hay dễ phân hủy nhiệt Các kiểu LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn ghép nối khác (phun điện, phun nhiệt, ion hóa hóa học áp suất khí quyển) coi thực chất kỹ thuật ion hóa mơ tả phần kiểu ion hóa Sắc ký chất lỏng siêu tới hạn - khối phổ Trong kỹ thuật sắc ký chất lỏng siêu tới hạn - khối phổ, pha động (thường carbon dioxyd siêu tới hạn) qua van chiết nóng nằm cột sắc ký nguồn ion chuyển sang thể khí Điện di mao quản - khối phổ Trong kỹ thuật điện di mao quản - khối phổ, dịch rửa giải từ cột mao quản đưa vào nguồn ion số trường hợp dung môi khác thêm vào để đạt lưu lượng cỡ vài µl/min Kỹ thuật có hạn chế lượng mẫu nhỏ cần dùng dung môi bay Các kiểu ion hóa Bắn phá điện tử Mẫu thử trạng thái khí ion hóa tác động chùm electron có lượng lớn lượng ion hóa mẫu (thường 70 eV) Bên cạnh ion phân tử M +, hình thành mảnh đặc trưng cho cấu trúc phân tử Kỹ thuật bị hạn chế chủ yếu phải hóa mẫu Vì khơng phù hợp cho chất phân cực, dễ phân hủy nhiệt hay có khối lượng phân tử lượng lớn Kiểu ion hóa bắn phá điện tử phù hợp cho kỹ thuật ghép nối khối phổ với sắc ký khí đơi với sắc ký lỏng lon hóa hóa học Trong kiểu ion hóa này, người ta dùng thuốc thử thể khí methan, amoniac, nitrogen oxyd, nitrogen dioxyd hay oxygen Phổ khối thu đặc trưng ion kiểu (M + H)+ hay (M - H)hay ion cộng hợp chất phân tích khí thuốc thử Các mảnh hình thành so với kiểu bắn phá điện tử Một biến thể khác kỹ thuật dùng chất phân tích dễ bị phân hủy nhiệt; trường hợp này, mẫu đưa lên sợi dây bay nhanh hiệu ứng nhiệt Joule-Thomson (ion hóa hóa học giải hấp) lon hóa bắn phá nguyên tử nhanh (FAB) hay ion nhanh (khối phổ ion thứ cấp lỏng - LSIMS) Trong kỹ thuật này, mẫu thử hòa tan chất nhớt glycerin, cho lên bề mặt kim loại bắn phá chùm nguyên tử trung hòa argon hay xenon, ion cesi động cao Kết xuất ion kiểu (M+H)+ hay (M-H)- hay ion cộng hợp hình thành từ chất hay mẫu thử Kiểu ion hóa thích hợp cho chất phân cực hay dễ phân hủy nhiệt, cho chất có phân tử lượng tới 10 000 Da Kỹ thuật dùng kết hợp với sắc ký lỏng pha động cho thêm % đến % glycerin; lưu lượng pha động phải thấp (vài µl/min) lon hóa điện trường khử hấp điện trường Trong kỹ thuật này, mẫu thử bay gần sợi dây worlfram có phủ vi kim (ion hóa điện trường) hay đặt lên sợi dây (giải hấp điện trường) Mẫu thử ion hóa tác động điện áp khoảng 10 kV đặt sợi dây đối điện cực Hai kỹ thuật chủ yếu tạo nên ion phân tử M+, ion (M+H)+ dùng cho chất có độ phân cực thấp và/hay dễ phân hủy nhiệt lon hóa khử hấp laser có hỗ trợ (MALDI) Ở đây, mẫu thử thích hợp đặt lên giá đỡ kim loại ion hóa chùm xung tia laser có bước sóng vùng từ tử ngoại đến hồng ngoại (các xung ngắn, kéo dài pico giây đến vài nano giây) Kiểu ion hóa đóng vai trị thiết yếu việc phân tích chất có khối lượng phân tử cao (trên 100 000 Da) dùng cho máy có phân tích thời gian bay (xem thêm đây) Phun điện Kiểu ion hóa thực áp suất khí Các mẫu thử dung dịch đưa vào nguồn ion qua ống mao quản mà đầu ống có điện cỡ kV Có thể dùng khí để phun sương Lưu lượng khí từ vài µL/min đến mL/min Kỹ thuật phù hợp cho chất phân cực cho việc nghiên cứu phân tử sinh học có khối lượng tới 100 000 Da Có thể dùng ghép nối với sắc ký lỏng hay điện di mao quản lon hóa hóa học áp suất khí (APCI) LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn lon hóa thực áp suất khí nhờ tác động điện cực có điện nhiều kilo vôn đặt đường pha động; pha động phun sương hiệu ứng nhiệt luồng khí nitrogen Các ion hình thành có điện tích ion kiểu (M+H) + chế độ phân cực dương kiểu (M-H)- phân cực âm Kiểu ion hóa áp dụng cho kết nối với sắc ký lỏng lưu lượng pha động cao đến mL/min Mẫu thử pha động có nước, dung mơi hữu chất điện ly dễ bay (thường amoni acetat), sau qua mao quản kim loại có nhiệt độ kiểm soát, đưa vào nguồn ion dạng phun sương Lưu lượng thích hợp khoảng đến mL/min Các ion chất điện ly ion hóa chất phân tích Q trình ion hóa thay hay tăng cường phóng điện khoảng 800 vơn, đặc biệt tất dung môi hữu Kỹ thuật phù hợp cho việc ghép nối khối phổ với sắc ký lỏng Bộ phân tích khối Các phân tích khối (hay phân tích) có hiệu khác chủ yếu hai thông số: ● dải khối, tức dải đo tỷ số m/z, ● độ phân giải, tức khả tách hai ion có cường độ có tỷ số m/z khác ∆M, phần xen phủ hai pic đo chiều cao hõm tính theo phần trăm; ví dụ, độ phân giải (M/∆M) 1000 với hõm 10 % cho ta biết tách hai tỷ số m/z 1000 1001 với đáy hõm có cường độ 10 % đường Tuy vậy, số trường hợp (bộ phân tích thời gian bay, tứ cực hay bẫy ion) độ phân giải định nghĩa tỷ số khối lượng phân tử chiều rộng pic nửa chiều cao (ứng với hõm 50 %) Bộ phân tích từ phân tích tĩnh điện Các ion tạo thành nguồn ion gia tốc điện áp V, hội tụ phân tích từ có từ trường B hay phân tích tĩnh điện có điện trường tĩnh điện E, tùy theo cấu hình máy Các ion theo quỹ đạo bán kính r, theo định luật Laplace: Có hai kiểu quét để thu nhận đo ion khác sinh nguồn ion: quét B với V cố định quét V với B cố định Bộ phân tích từ thường tiếp nối ngăn điện có tác dụng lọc động năng, làm tăng đáng kể độ phân giải máy Độ phân giải tối đa máy loại (loại hai ngăn) nằm khoảng 10 000 đến 150 000 nhờ đó, hầu hết trường hợp, cho phép tính tốn đủ xác tỷ số m/z để xác định thành phần nguyên tố ion Với ion có điện tích 1, dải khối từ 000 Da đến 15 000 Da Một số ion phân hủy nhanh chóng kết chuyển dịch bền va chạm với khí vùng vô trường nguồn ion detector [phân ly hoạt hóa va chạm (CAD)] Xem xét phân hủy có ích cho việc xác định cấu trúc đặc tính chất cụ thể hỗn hợp, việc xem xét cần đến kỹ thuật khối phổ tiếp nối Có nhiều kỹ thuật áp dụng, tùy theo phân hủy xảy vùng nào: ● kiểu ion (xác định ion phân hủy ion mẹ): B/E = số, gọi MIKES (Mass-analysed lon Kinetic Energy Spectroscopy - Phổ động ion phân tích khối); ● kiểu ion mẹ (xác định tất ion mà phân hủy cho ion có tỷ số m/z xác định): B2/E = số; ● kiểu mảnh trung hòa (kiểu mảnh mất, neutral-loss mode, phát tất ion mảnh): B/E(1-E/Eo)1/2 = số, Eo điện áp ngăn điện Bộ phân tích tứ cực Bộ phân tích gồm có bốn kim loại song song hình trụ hay có tiết diện hình hyperbol Chúng đặt đối xứng hai bên đường ion; cặp đối diện với qua trục đối xứng điện cực nối điện với Điện hai cặp điện cực đối Điện tổ hợp thành phần chiều thành phần xoay chiều Các ion hình thành nguồn ion truyền tách cách thay đổi đặt điện cực cho tỷ số chiều xoay chiều số Bộ tứ cực thường có dải khối từ a.m.u đến 000 a.m.u., số tới 000 a.m.u Mặc dù tứ cực có độ phân giải thấp phân tích từ, chúng cho ta hình ảnh đơn đồng vị ion điện tích tồn dải phổ Có loại dùng phân tích gồm ba tứ cực xếp nối tiếp Q 1, Q2, Q3 (gọi ba tứ cực LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn hay tứ cực chập ba) để ghi phổ Tứ cực Q2 ngăn ion va chạm, tạo ion mảnh nhỏ hơn, thực Q2 khơng có vai trị phân tích; khí dùng cho va chạm thường khí argon Các kiểu quét thông dụng là: ● kiểu ion con: Q1 tách lấy ion có m/z, ion đưa vào Q2 phân mảnh va chạm, mảnh tạo thành phân tích Q3; ● kiểu ion mẹ: Q1 quét dải khối xác định, Q3 lọc lấy ion có m/z định Như ion phân hủy sinh mảnh ion chọn Q3 phát hiện; ● kiểu mảnh mất: Q1 Q3 quét dải khối khoảng tương ứng với ion mảnh đặc trưng cho chất hay nhóm chất Cũng ghi phổ khối dùng phối hợp tứ cực với phân tích từ hay tĩnh điện; máy khối phổ lai Bộ phân tích bẫy ion Bộ phân tích nguyên tắc giống tứ cực, sử dụng điện trường ba chiều Bộ phân tích kiểu cho phép thu phổ ion hình thành qua nhiều hệ (MSn) hay gọi phổ MS nhiều lần Bộ phân tích cộng hưởng cyclotron ion Ở đây, ion hình thành ngăn đưa vào từ trường đều, mạnh, chuyển động quỹ đạo trịn với tần số tỷ lệ thuận với tỷ số m/z chúng nhờ áp dụng thuật toán chuyển hóa Fourrier Hiện tượng gọi cộng hưởng cyclotron ion Các phân tích kiểu gồm có nam châm siêu dẫn có độ phân giải cao (tới 000 000 nữa) cho ta phổ MS n, đòi hỏi phải có chân khơng cao tức áp suất thấp (cỡ 10-7 Pa) Bộ phân tích thời gian bay Ở đây, ion hình thành nguồn ion gia tốc điện áp 10 kV đến 20 kV Chúng qua phân tích gồm ống vơ trường thường gọi ống bay, dài khoảng 25 cm đến 1,5 m Thời gian t cần cho ion đến detector tỷ lệ thuận với bậc hai tỷ số m/z Về lý thuyết, dải khối phân tích vơ hạn; thực tế bị hạn chế ion hóa hay phương pháp khử hấp Bộ phân tích thời gian bay chủ yếu dùng cho chất có khối lượng phân tử cao (đến vài trăm ngàn dalton) Kỹ thuật nhạy (đến vài picomol) Độ xác phép đo độ phân giải cải thiện dùng gương tĩnh điện (reflectron) Thu nhận tín hiệu Chủ yếu có ba kiểu thu tín hiệu Kiểu tồn phổ Tồn tín hiệu thu dải khối ghi lại Phổ trình bày phụ thuộc cường độ tương đối ion khác vào tỷ số m/z ion Kết thu chủ yếu có ý nghĩa định tính Việc sử dụng thư viện phổ đối chiếu cho phép ta định tính nhanh chóng Kiểu đo mảnh (theo dõi ion chọn lọc) Tín hiệu thu ion (theo dõi ion, SIM) hay nhiều ion (theo dõi nhiều ion, MIM) đặc trưng cho chất phân tích Giới hạn phát thu nhỏ đáng kể kiểu thu tín hiệu Có thể tiến hành phép thử định lượng hay bán định lượng nhờ dùng chất chuẩn ngoại hay chuẩn nội (ví dụ, dùng chuẩn deuteri hóa) Khơng thể tiến hành phép thử với phân tích thời gian bay Kiểu đo mảnh phổ khối hai lần (theo dõi nhiều phản ứng, MRM) Kiểu đo cho phép theo dõi chọn lọc phân hủy đơn phân tử hay đôi phân tử tiền ion chọn, đặc trưng cho chất phân tích Độ chọn lọc tính đặc hiệu kiểu thu tín hiệu cho phép đạt đến độ nhạy cao, làm cho kiểu đo trở thành phép đo thích hợp nghiên cứu định lượng dùng chất chuẩn nội thích hợp (như chuẩn deuteri hóa) Kiểu phân tích thực máy có ba tứ cực ghép nối tiếp, phân tích bẫy ion hay cộng hưởng cyclotron Hiệu chuẩn Việc hiệu chuẩn cho phép ta gán giá trị m/z tương ứng với tín hiệu thu Trên nguyên LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn tắc, việc hiệu chuẩn thực nhờ sử dụng chất đối chiếu Nếu dùng chuẩn ngoại, phổ chất đối chiếu ghi riêng; dùng chuẩn nội chất đối chiếu trộn với chất đem thử Số ion hay số điểm chuẩn cần thiết (để việc hiệu chuẩn đáng tin cậy) phụ thuộc vào kiểu phân tích độ xác mong muốn, ví dụ dùng phân tích từ làm nhiều điểm tốt tỷ số m/z biến đổi theo hàm số mũ với giá trị từ trường Phát tín hiệu xử lý liệu Các ion sau tách phân tích, chuyển thành tín hiệu điện hệ thống phát nhân quang hay nhân electron Các tín hiệu khuếch đại trước chuyển lại thành tín hiệu số để xử lý liệu cho phép hiệu chuẩn, dựng thành phổ, tự động định lượng, lưu trữ, đưa vào thư viện phổ hay sử dụng thư viện phổ Máy tính dùng để kiểm sốt thơng số vật lý điều hành hoạt động hệ thống máy PHỤ LỤC (Quy định) 6.12 PHÂN TÍCH NHIỆT Phân tích nhiệt nhóm kỹ thuật xác định thay đổi tính chất vật lý chất theo thay đổi nhiệt độ Các kỹ thuật thông dụng áp dụng phương pháp đo biến thiên khối lượng biến thiên lượng mẫu thử Phép đo nhiệt trọng lượng (nhiệt khối) Phép đo nhiệt trọng lượng (TGA) kỹ thuật đo khối lượng chất thay đổi nhiệt độ theo chương trình nhiệt độ kiểm sốt Thiết bị Bộ phận cân nhiệt gồm thiết bị làm nóng làm lạnh theo chương trình nhiệt độ đặt trước, giá giữ mẫu mơi trường khơng khí kiểm sốt, cân điện tử máy ghi Trong số trường hợp, máy cịn gắn với thiết bị cho phép phân tích sản phẩm bay Kiểm tra nhiệt độ Kiểm tra thang nhiệt độ chất thích hợp theo hướng dẫn nhà sản xuất Hiệu chuẩn cân điện Đặt lượng thích hợp chất đối chiếu phù hợp có chứng vào giá giữ mẫu xác định khối lượng Đặt tốc độ tăng nhiệt theo hướng dẫn nhà sản xuất bắt đầu tăng nhiệt độ Ghi lại biểu đồ nhiệt trọng lượng với nhiệt độ thời gian trục hoành, tăng từ trái qua phải khối lượng trục tung, tăng từ lên Dừng tăng nhiệt độ khoảng 230 °C Đo đồ thị chênh lệch đường ổn định khối lượng - nhiệt độ đường ổn định khối lượng - thời gian giai đoạn đầu giai đoạn cuối, tương ứng với khối lượng Giá trị khối lượng chất đối chiếu ghi nhãn Tiến hành Tiến hành trình chất khảo sát, áp dụng điều kiện ghi chuyên luận Tính khối lượng từ chênh lệch đo đồ thị, biểu thị phần trăm theo khối lượng Nếu sử dụng máy đặn, phải định kỳ kiểm tra nhiệt độ hiệu chuẩn Nếu không dùng máy thường xuyên, kiểm tra nhiệt độ hiệu chuẩn trước lần đo Vì yếu tố khơng khí mơi trường ảnh hưởng nhiều đến kết đo nên thông số áp suất tốc độ, thành phần khí cần ghi lại đo Phép đo nhiệt lượng quét vi sai Đo nhiệt lượng quét vi sai (DSC) kỹ thuật cho phép nhận biết tượng lượng xảy q trình làm nóng làm lạnh chất (hoặc hỗn hợp nhiều chất) xác định biến thiên enthalpy, nhiệt dung riêng nhiệt độ xuất hiện tượng Kỹ thuật dùng để xác định chênh lệch tốc độ nhiệt giải phóng hấp thu chất khảo sát so sánh với mẫu đối chiếu theo thay đổi nhiệt độ Có hai kiểu thiết bị DSC Kiểu thứ áp dụng kỹ thuật bù lượng để giữ chênh lệch nhiệt độ mẫu thử mẫu đối chiếu không Kiểu thứ hai giữ tốc độ tăng nhiệt đặn phát chênh lệch nhiệt độ mẫu thử mẫu đối chiếu LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Thiết bị Thiết bị bù lượng DSC gồm lị nhiệt có giá giữ mẫu hai ngăn: ngăn để mẫu thử ngăn để mẫu đối chiếu Thiết bị đo dòng nhiệt DSC gồm lò nhiệt có ngăn để đặt chén đựng mẫu thử chén đựng mẫu đối chiếu Một thiết bị đặt chương trình nhiệt độ, detector nhiệt hệ thống ghi nối với máy tính Các phép đo thực điều kiện khơng khí mơi trường kiểm sốt Hiệu chuẩn thiết bị Dùng indi có mức tinh khiết cao vật liệu thích hợp có chứng để hiệu chuẩn nhiệt độ biến thiên enthalpy theo hướng dẫn nhà sản xuất, dùng kết hợp hai kim loại indi kẽm để kiểm tra độ tuyến tính Tiến hành Cân lượng thích hợp chất khảo sát vào dụng cụ chịu nhiệt phù hợp Đặt vào ngăn giữ mẫu Đặt nhiệt độ đầu, nhiệt độ kết thúc tốc độ tăng nhiệt theo điều kiện ghi chuyên luận riêng Bắt đầu phép phân tích ghi biểu đồ phân tích nhiệt vi sai với nhiệt độ thời gian trục hoành (giá trị tăng từ trái qua phải) biến thiên lượng trục tung (cho biết thay đổi thu nhiệt hay tỏa nhiệt) Hiện tượng nhiệt xuất nhiệt độ tương ứng với giao điểm (A) đường kéo dài tiếp tuyến điểm dốc (điểm uốn) đường cong (Hình 1) Kết thúc tượng nhiệt đỉnh đường cong Hình - Biểu đồ nhiệt Enthalpy tượng tỷ lệ với diện tích đường cong giới hạn đường Hệ số tỷ lệ xác định từ phép đo nhiệt nóng chảy chất biết (ví dụ indi) điều kiện đo Mỗi biểu đồ nhiệt kèm theo thơng số sau đây: Các điều kiện áp dụng, ghi chép lần hiệu chuẩn cuối cùng, lượng mẫu, định tính (bao gồm tính chất nhiệt), bao bì, mơi trường khơng khí (thành phần tính chất, tốc độ dịng, áp suất), chiều tốc độ thay đổi nhiệt độ, độ nhạy máy đo máy ghi Áp dụng Khảo sát tượng chuyển pha Xác định biến thiên nhiệt độ, nhiệt dung enthalpy trình chuyển pha xảy với chất theo biến đổi nhiệt độ Chuyển pha rắn - rắn biến đổi thù hình - đa hình tạo thành thủy tinh loại dung mơi biến đổi vơ định hình - kết tinh Chuyển pha rắn - lỏng nóng chảy Chuyển pha rắn - khí thăng hoa Chuyển pha lỏng - rắn đơng đặc kết tinh lại LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê Chuyển pha rắn - rắn www.luatminhkhue.vn biến đổi thù hình - đa hình tạo thành thủy tinh loại dung mơi biến đổi vơ định hình - kết tinh Chuyển pha lỏng - khí bay Biến đổi thành phần hóa học Đo nhiệt lượng nhiệt độ phản ứng điều kiện thực nghiệm định, từ xác định động học phản ứng phân hủy trình loại dung môi Áp dụng biểu đồ pha Thiết lập biểu đồ pha hỗn hợp rắn Việc thiết lập bước quan trọng tiến trình cơng thức hóa sơ tối ưu hóa q trình đơng khơ Xác định độ tinh khiết Việc đo nhiệt nóng chảy điểm chảy DSC cho phép xác định hàm lượng tạp chất chất biểu đồ nhiệt đơn lẻ, với vài miligam mẫu không cần thiết phải lặp lại phép đo xác nhiệt độ thực Theo lý thuyết, điểm chảy chất tinh khiết, kết tinh hoàn toàn áp suất định có nhiệt nóng chảy đặc trưng ∆H1 dao động khoảng hẹp, tương ứng với điểm chảy To Sự dãn rộng khoảng dấu hiệu nhạy có mặt tạp chất Do đó, mẫu chất, với lượng tạp chất thay đổi vài phần nghìn, cho biểu đồ nhiệt khác rõ rệt (Hình 2) Hình - Biểu đồ nhiệt biểu thị mức độ tinh khiết Việc xác định mức độ tinh khiết mol DSC dựa việc sử dụng phép tính gần dạng tích phân phương trình Van'tHoff áp dụng cho nồng độ (không phải hoạt độ) hệ thành phần [In (1 - x2) = - x2 T x To = T2o]: (1) Trong đó: x2 phân số mol tạp chất, nghĩa số mol tạp chất chia cho tổng số mol pha lỏng nhiệt độ T (kenvin); To điểm chảy chất tinh khiết hóa học, đơn vị kenvin; ∆Hf nhiệt nóng chảy mol chất khảo sát, đơn vị jun; R số khí lý tưởng, đơn vị jun.kenvin-1.mol-1 Từ đây, việc xác định độ tinh khiết DSC giới hạn việc xác định tạp chất tạo thành hỗn hợp eutectic với thành phần biểu thị phân số mol % chất cần khảo sát Phương pháp không áp dụng đối với: - Các chất vơ định hình; LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn - Các chất solvat hóa đa hình khơng bền khoảng nhiệt độ khảo sát; - Các tạp chất tạo thành dung dịch rắn với thành phần chính; - Các tạp chất khơng tan pha lỏng trình tan chảy thành phần Trong q trình làm nóng chất khảo sát, tạp chất chảy hoàn toàn nhiệt độ eutectic hỗn hợp Trên nhiệt độ này, pha rắn chứa chất tinh khiết Khi nhiệt độ tăng dần từ nhiệt độ eutectic đến điểm chảy chất tinh khiết, phân số mol tạp chất chất lỏng giảm đặn lượng chất tinh khiết chảy lỏng tăng dần Ở tất nhiệt độ điểm eutectic: (2) Trong đó: F phần nóng chảy mẫu phân tích, phân số mol tạp chất mẫu phân tích Khi mẫu chảy hồn tồn, F = x2 = Phương trình (2) kết hợp với phương trình (1) thu được: Giá trị nhiệt nóng chảy thu cách lấy tích phân pic nóng chảy Điểm chảy To chất tinh khiết ngoại suy từ đồ thị 1/F theo nhiệt độ biểu thị kenvin Độ dốc α đường cong, thu phương pháp tuyến tính hóa cần thiết, tương ứng với cho phép tính Lấy giá trị nhân với 100 cho tỷ lệ phần trăm (tính theo mol) tổng tạp chất eutectic Kính hiển vi nhiệt Có thể quan sát q trình chuyển pha kính hiển vi nhiệt Phương pháp cho phép khảo sát mẫu kính hiển vi phân cực theo thay đổi nhiệt độ chương trình hóa Những khảo sát thu kính hiển vi nhiệt cho phép xác định rõ chất tượng phát phương pháp nhiệt trọng lượng phân tích nhiệt vi sai Thiết bị Thiết bị bao gồm kính hiển vi gắn với nguồn sáng phân cực, đĩa nóng, thiết bị điều khiển chương trình nhiệt độ làm nóng làm lạnh, hệ thống máy ghi nhiệt độ chuyển pha Có thể có thêm máy quay ghi video PHỤ LỤC 12 (Quy định) 12.21 XÁC ĐỊNH HÀM LƯỢNG AFLATOXIN B1 TRONG DƯỢC LIỆU Lưu ý: Các aflatoxin chất độc gây ung thư Cần thực thao tác tủ hút độc Phải đặc biệt lưu ý độc tố dạng bột khơ chúng có tính chất hút tĩnh điện khuynh hướng phát tán vào môi trường làm việc; trường hợp thao tác hộp kín có găng tay Cần tn thủ Quy trình khử nhiễm aflatoxin cho chất thải phịng thí nghiệm Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC) xây dựng Các aflatoxin độc tố vi nấm xuất tự nhiên, chủ yếu nấm mốc Aspergillus flavus Aspergillus parasiticus tạo Các loài nấm phổ biến phát tán tự nhiên, hay tìm thấy số loại hạt nảy mầm mọc điều kiện khắc nghiệt hạn hán Nấm mốc xuất đất, thực vật phân hủy, cỏ khô hạt bị vi khuẩn phá hủy, tác động vào tất loại chất hữu đâu có điều kiện thuận lợi cho chúng phát triển Những điều kiện thuận lợi hàm lượng ẩm cao nhiệt độ cao Ít có 13 loại aflatoxin khác tạo thiên nhiên phần lớn số biết có độc tính cao gây ung thư Aflatoxin B1 xác định chất độc Các dược liệu bị nhiễm LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn lim (Ganodermataceae) Mô tả Thể dạng hình thận, hình trịn hay hình quạt, hóa gỗ, cứng, đường kính cm đến 18 cm, dày cm đến cm Mặt màu nâu vàng đến nâu đỏ, bóng lống đánh vecni, có vòng đồng tâm nếp nhăn tỏa ra, mép mỏng, nhẵn, lượn sóng Mặt màu vàng nâu đến nâu nhạt với lỗ nhỏ li ti Phần xốp, màu trắng đến nâu nhạt Cuống hình trụ, đính lệch, có phân nhánh, dài cm đến 10 cm, đường kính cm đến 3,5 cm, màu nâu đỏ đến nâu đen Mùi thơm nhẹ, vị đắng Bột Bột màu vàng nâu Soi bột kính hiển vi thấy: Sợi nấm rải rác tụ thành đám, không màu nâu nhạt, mảnh, cong, phân nhánh, đường kính 2,5 µm đến µm Bào tử hình trứng, màu nâu, đứng riêng lẻ hay tụ thành đám, dài µm đến 12 µm, rộng µm đến µm, đỉnh trơn nhẵn, lớp vỏ ngồi khơng màu, lớp vỏ có nhiều chỗ lồi Định tính A Lấy g bột dược liệu, thêm 20 ml ethanol 96 % (TT), đun sôi hồi lưu h, lọc Nhỏ vài giọt dịch lọc lên tờ giấy lọc, sấy nhẹ cho khô, phun hỗn hợp dung dịch sắt (III) clorid 0,9 % (TT) dung dịch kali fericyanid 0,6 % (TT) theo tỷ lệ (1 : 1), có màu xanh lơ B Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel G Dung môi khai triển: Ether dầu hỏa (khoảng sôi 60 °C đến 90 °C) - ether ethylic - acid formic (15 : : 1) Dung dịch thử: Lấy g bột thô dược liệu, thêm 30 ml methanol (TT), đun hồi lưu 30 min, lọc Bốc dịch lọc cách thủy đến cạn Hòa cắn ml methanol (TT) Dung dịch đối chiếu: Lấy g bột thô Linh chi (mẫu chuẩn) tiến hành chiết mẫu thử Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng µl dung dịch thử dung dịch đối chiếu Triển khai sắc ký đến dung môi 10 cm đến 12 cm, lấy mỏng ra, để khơ khơng khí, quan sát đèn tử ngoại, bước sóng 366 nm Sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết giống với vết dung dịch đối chiếu màu sắc vị trí (có vết phát quang màu vàng ánh xanh, có vết thứ hai từ xuống có cường độ đậm nhiều so với vết khác) Độ ẩm Không 17,0 % (Phụ lục 9.6, g; 100 °C; h) Tro toàn phần Không 3,0 % (Phụ lục 9.8) Tro không tan acid Không 0,5 % (Phụ lục 9.7) Chất chiết dược liệu Khơng 3,0 % tính theo dược liệu khơ kiệt Tiến hành theo phương pháp chiết nóng (Phụ lục 12.10) Dùng ethanol 95 % (TT) làm dung môi Chế biến Thu hái quanh năm, lúc trời khô ráo, loại bỏ tạp chất, phơi khô râm hay sấy 40 °C đến 50 °C đến khô Bào chế Đem phần thể phơi khô sấy khô nhiệt độ 50 °C đến 60 °C đồ cho mềm thái phiến dài cm đến cm, dày mm đến mm, phơi sấy cho khơ Bảo quản Trong bao bì kín, để nơi khơ ráo, tránh mốc mọt, sâu bọ Tính vị, qui kinh LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Vị đắng, Tính ơn, bình, khơng độc Quy kinh can, thận Cơng năng, chủ trị Hành khí, hoạt huyết, tư bổ khí Chủ trị hư lao (sức đề kháng, tiêu hóa kém, mỡ máu cao, khí huyết hư), khí huyết ứ trệ (bệnh mạch vành, tăng huyết áp, thống phong thấp khớp) Cách dùng, liều lượng Ngày dùng g đến g, dạng sắc thuốc bột, dạng chè tan, dùng riêng phối hợp với Nhân sâm RAU ĐẮNG ĐẤT Herba Glini oppositifolii Tồn phơi hay sấy khơ Rau đắng đất [Glinus oppositifolius (L.) A DC.], họ Rau đắng đất (Molluginaceae) Mơ tả Phần mặt đất có dạng dây leo, sau phơi khơ có màu vàng rơm Thân cành mảnh, dài khoảng 20 cm đến 30 cm, nhẵn, đường kính khoảng 0,7 mm đến mm Lá mọc vịng, to nhỏ khơng đều, hình mác thuôn, mép nguyên, dài cm đến 1,5 cm, rộng mm đến 10 mm Cụm hoa chùm, bắc gốc hoa, hoa mọc tụm đến kẽ lá, cuống hoa dài cm đến 1,5 cm, nhị 5, nhụy ô Vi phẫu Lá: Phần gân lá: Mặt lồi, mặt lõm Biểu bì gồm lớp tế bào hình chữ nhật, to, xếp đặn, mang lông che chở Mô mềm gồm tế bào thành mỏng, tròn đa giác khơng đều, góc có khoảng gian bào nhỏ Bó libe-gỗ nằm gân lá, libe phía ngồi, gỗ phía Libe gồm tế bào nhỏ, xếp thành bó hình nón Phần phiến lá: Biểu bì gồm lớp tế bào hình chữ nhật, xếp đặn, màng ngồi hóa cutin Mơ giậu cấu tạo đến hàng tế bào hình chữ nhật xếp vng góc với lớp biểu bì, chiếm nửa bề dày phiến Mô khuyết nằm phần thịt lá, cấu tạo tế bào tròn xếp lộn xộn, để hở khuyết nhỏ Tiếp giáp mơ khuyết mơ giậu bó libe-gỗ gân phụ mạch xoắn Thân: Mặt cắt thân trịn, từ ngồi vào có biểu bì hàng tế bào hình chữ nhật xếp đặn, mang lông che chở đơn bào, đa bào Mô mềm vỏ tế bào thành mỏng, phía mơ mềm có tế bào thành hóa gỗ tạo thành vịng mơ cứng Bó libe-gỗ tạo thành vịng trịn Libe nằm bên ngồi gồm tế bào nhỏ, xếp thành vịng bao quanh mơ gỗ Gỗ có mạch gỗ to xếp thành hàng dãy xuyên tâm Mơ mềm ruột thân, gồm nhiều tế bào lớn hình trịn, kích thước khơng nhau, có thành mỏng Rễ: Mặt cắt trịn Từ ngồi vào có lớp bần gồm tế bào nhỏ, dẹt, xếp thành dãy đồng tâm dãy xuyên tâm Mô mềm vỏ tế bào đa giác thành mỏng xếp lộn xộn Libe-gỗ xếp thành bó, bó có libe phía ngồi, mạch gỗ phía Các bó libe-gỗ phát triển Các bó libe-gỗ xếp rải rác thành bốn vịng đồng tâm Ở tâm bó libe-gỗ xếp sát tạo thành hình trịn Các bó libe-gỗ cách tia ruột hẹp, xếp thành vòng gần liên tục Bột Màu vàng, mùi thơm nhẹ, vị nhạt Soi kính hiển vi có đặc điểm sau: Mảnh mô mềm màu vàng, tế bào hình đa giác, thành mỏng Mảnh biểu bì mang lỗ khí Tế bào mơ cứng thành dày, có ống trao đổi rõ, đứng riêng lẻ thành đám, màu đỏ Mảnh mạch xoắn Mảnh bần gồm tế bào thành mỏng Hạt tinh bột hình trịn, rốn hạt phân nhánh Hạt phấn hình trịn màu vàng Tế bào lỗ khí Tinh thể calci oxalat hình khối Lơng che chở Sợi bó sợi Định tính A Cho vào ống nghiệm g bột dược liệu, thêm ml nước, đun sơi nhẹ, lọc nóng Dịch lọc cho vào ống nghiệm, thêm 10 ml nước Lắc mạnh vòng theo chiều dọc ống nghiệm Xuất cột bọt cao khoảng cm bền sau 15 B Lấy g bột dược liệu vào ống nghiệm, thêm 10 ml ethanol 96 % (TT), đun nóng khoảng 80 °C 10 min, lọc nóng Bốc dịch lọc tới cắn Thêm ml cloroform (TT), lắc cho tan cắn Thêm ml LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn acid sulfuric (TT), lắc Thấy xuất màu đỏ Độ ẩm Không 14,0 % (Phụ lục 9.6, g, 85 oC, h) Tro tồn phần Khơng q 12,0 % (Phụ lục 9.8) Tạp chất Không 1,0 % (Phụ lục 12.11) Chất chiết dược liệu Khơng 20,0 % tính theo dược liệu khơ kiệt Tiến hành theo phương pháp chiết nóng (Phụ lục 12.10) Dùng nước làm dung môi Chế biến Thu hái vào khoảng tháng đến năm, rửa sạch, phơi khô sấy khô nhiệt độ 50 °C đến 60 oC Khi dùng cắt thành đoạn cm đến cm chế vi Bảo quản Trong bao bì kín, để nơi khơ, tránh ẩm mốc, sâu mọt Tính vị, qui kinh Vị đắng tính mát Quy kinh can, đởm, bàng quang Công chủ trị Thanh trừ thấp nhiệt Kiện tỳ, lợi tiểu, tiêu viêm, nhuận gan mật Chủ trị chứng sốt cao, tiểu bí, tiểu buốt, dắt, viêm gan vàng da, ăn uống không tiêu, dị ứng mẩn ngứa, u nhọt Cách dùng, liều lượng Dùng dạng thuốc sắc, ngày g đến 12 g Dùng ngồi: Giã nát, thêm dầu thầu dầu, trộn hơ nóng làm thuốc đắp trị đau đầu, đem tươi nấu nước rửa chỗ bị ngứa, ghẻ lở, mụn nhọt da SỬ QUÂN TỬ Semen Quisqualis Hạt phơi hay sấy khô lấy từ già Quả giun (Quisqualis indica L.), họ Bàng (Combretaceae) Mơ tả Hạt hình thoi dài 1,5 cm đến 2,5 cm, đường kính 0,5 cm đến 0,8 cm, vỏ mỏng, màu nâu xám Hai mầm dày, màu trắng ngà Soi bột Bột màu trắng ngà, vị bùi, Soi kính hiển vi thấy: mảnh mơ mềm, có mang tinh thể calci oxalat hình cầu gai Những giọt dầu riêng lẻ nằm mảnh mơ Mảnh biểu bì vỏ hạt hình nhiều cạnh, thành dày Những mảnh mạch xoắn nhỏ, Định tính A Lấy bột dược liệu phiến kính, cho vào giọt dung dịch Sudan III (TT), soi kính hiển vi thấy giọt dầu nhuộm màu vàng cam B Lấy g bột dược liệu, thêm 10 ml ethanol 90 % (TT), đun nóng, lắc, lọc Lấy ml dịch lọc, thêm ml thuốc thử Fehling (TT), đun sôi, xuất tủa đỏ gạch C Lấy khoảng g bột dược liệu, thấm ẩm ml amoniac (TT) Chiết 40 ml cloroform (TT) cách đun hồi lưu cách thủy h, lắc Lọc, lắc dịch lọc với ml dung dịch acid sulfuric N (TT), lấy phần dịch acid chia vào ống nghiệm: Ống 1: Thêm giọt thuốc thử Mayer (TT), dịch chiết cho tủa trắng LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Ống 2: Thêm giọt thuốc thử Dragendorff (TT), dịch chiết cho tủa màu vàng cam Ống 3: Thêm giọt thuốc thử Bouchardat (TT), dịch chiết cho tủa màu vàng nâu Ống 4: Thêm giọt dung dịch acid picric % (TT), dịch chiết cho tủa vàng D Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel GF254 Dung môi khai triển: Ether dầu hỏa (khoảng sôi từ 30 °C đến 60 °C) - aceton - methanol (9,5 : 2,5 : 0,5) Dung dịch thử: Lấy g bột dược liệu, thêm 10 ml methanol (TT) ngâm qua đêm, lọc, bốc dịch lọc cách thủy đến ml Dung dịch đối chiếu: Lấy g bột Sử quân tử (mẫu chuẩn) tiến hành chiết dung dịch thử Cách tiến hành: Chấm riêng biệt µl dung dịch thử dung dịch đối chiếu lên mỏng Sau triển khai, lấy mỏng để khơ khơng khí, quan sát ánh sáng tử ngoại bước sóng 365 nm Trên sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết huỳnh quang màu giá trị R f với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Độ ẩm Không 13,0 % (Phụ lục 9.6, g, 100 °C, h) Tạp chất Tỷ lệ hạt sẫm màu không 1,0 % (Phụ lục 12.11) Chất chiết dược liệu Không 15,0 % tính theo dược liệu khô kiệt Tiến hành theo phương pháp chiết nóng (Phụ lục 12.10), dùng nước làm dung môi Chế biến Khi trời khô ráo, hái già, phơi khô, tách vỏ, tiếp tục phơi chỗ râm mát hay sấy 40 oC đến 50 oC đến khơ Bào chế Lấy chín khơ, đập dập vỏ quả, bóc lấy nhân bên ngâm vào nước sôi min, xát bỏ lớp vỏ mỏng bên ngồi, phơi khơ sấy khơ Khi dùng, vàng Bảo quản Để nơi khô ráo, tránh mốc mọt, định kỳ phơi sấy lại Tính vị, qui kinh Vị Tính ơn, khơng có độc Quy kinh tỳ, vị Cơng năng, chủ trị Khu trùng tiêu tích, kiện tỳ, tiêu cam Chủ trị: Giun đũa, giun kim, chứng cam tích trẻ em (bụng ỏng, da xanh, mắt mũi nhoèn gỉ) Cách dùng, liều lượng Trẻ em: Ngày dùng g đến g Người lớn: Ngày dùng g đến 12 g, dạng thuốc bột, thuốc sắc Thường phối hợp với vị thuốc khác Kiêng kỵ Khi dùng cần phải loại bỏ lớp vỏ nhân, đồng thời không nên uống nước chè để tránh bị nấc TINH DẦU GỪNG Oleum Zingiberis Tinh dầu thu từ thân rễ Gừng (Zingiber officinale Rosc.), họ Gừng (Zingiberaceae) phương pháp cất kéo nước Tính chất LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Chất lỏng trong, màu vàng nhạt đến vàng, mùi thơm gừng đặc trưng, vị cay nóng, dễ tan ether, cloroform, tan ethanol 96% Tỷ trọng Ở 20 °C: Từ 0,865 đến 0,885 (Phụ lục 6.5) Chỉ số khúc xạ Ở 20 °C: Từ 1,484 đến 1,494 (Phụ lục 6.1) Góc quay cực riêng Ở 20 °C: Từ -48° đến -28° (Phụ lục 6.4) Định tính Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel G Dung môi khai triển: n-Hexan - ether (3 : 7) Dung dịch thử: Dung dịch tinh dầu % cloroform (TT) Dung dịch đối chiếu: Dung dịch tinh dầu gừng % cloroform (TT) [mẫu chuẩn: Tinh dầu thân rễ Gừng (Zingiber officinale) thu phương pháp cất kéo nước] Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng µl dung dịch thử dung dịch chuẩn Triển khai sắc ký dung môi 10 cm Để khô mỏng nhiệt độ phòng phun dung dịch vanillin % acid sulfuric (TT) Sấy mỏng nhiệt độ 105 °C Sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết màu sắc giá trị Rf với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Cắn sau bay Không g/l (Phụ lục 12.15) Bảo quản Đóng đầy, đựng chai nút kín, để nơi khơ mát, tránh ánh sáng TINH DẦU HÚNG CHANH Oleum Plectranthi amboinici Tinh dầu Tần dày Tinh dầu thu từ tươi Húng chanh [Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng.], họ Bạc hà (Lamiaceae), cách cất kéo nước Tính chất Chất lỏng suốt, có màu vàng đến màu vàng sậm, đơi có ánh xanh nhạt, mùi đặc biệt, vị cay nóng Dễ tan cloroform, ether dầu hỏa, ethanol 96 % Tỷ trọng Ở 20 oC: Từ 0,890 đến 0,920 (Phụ lục 6.5) Chỉ số khúc xạ Ở 20°C: Từ 1,480 đến 1,510 (Phụ lục 6.1) Góc quay cực riêng Ở 20 oC: Từ -25° đến -3° (Phụ lục 6.4) Định tính A Hịa tan giọt tinh dầu ml ethanol 90 % (TT), thêm giọt dung dịch sắt (III) clorid %, dung dịch phải có màu xanh rêu đậm B Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel G Dung môi khai triển: Ether dầu hỏa - ethyl acetat (80 : 20) LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Dung dịch thử: Dung dịch tinh dầu 0,1 % cloroform (TT) Dung dịch đối chiếu: Dung dịch tinh dầu Húng chanh 0,1 % cloroform (TT) (mẫu chuẩn: Tinh dầu thu phương pháp cất kéo nước) Cách tiến hành: Chấm 20 µl dung dịch lên mỏng Triển khai sắc ký đến dung môi 10 cm, lấy mỏng ra, để khơ nhiệt độ phịng, phun dung dịch pha vanilin % acid sulfuric (TT) Sấy 105 °C Trên sắc ký đồ dung dịch thử xuất vết: vết màu tím có Rf khoảng 0,55 đến 0,70; vết màu hồng đỏ có Rf khoảng 0,45 vết màu xanh đậm có Rf khoảng 0,33 màu sắc giá trị Rf với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Cắn sau bay Không 0,5 % (theo khối lượng) (Phụ lục 12.15) Cân g chế phẩm, thêm ml nước Bốc cách thủy đến khô, sấy chén nhiệt độ 100 °C đến 105 °C h Lượng cắn cịn lại khơng q 1,0 mg Bảo quản Chứa bình nút kín, để chỗ mát, tránh ánh sáng TINH DẦU NGHỆ Oleum Curcumae Tinh dầu thu từ thân rễ Nghệ (Curcuma longa L), họ Gừng (Zingiberaceae) phương pháp cất kéo nước Tính chất Chất lỏng trong, màu vàng nhạt đến vàng cam, mùi nghệ đặc trưng, dễ tan ether, cloroform, ethyl acetat, aceton, methanol, ethanol Tỷ trọng Ở 20 oC: Từ 0,925 đến 0,935 (Phụ lục 6.5) Chỉ số khúc xạ Ở 20 °C: Từ 1,4850 đến 1,5250 (Phụ lục 6.1) Góc quay cực riêng Ở 20 oC: Từ -27° đến -24o (Phụ lục 6.4) Định tính Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel G Dung dịch thử: Dung dịch tinh dầu % cloroform (TT) Dung dịch đối chiếu: Dung dịch tinh dầu Nghệ % cloroform (TT) [mẫu chuẩn: Tinh dầu Nghệ thu từ thân rễ Nghệ (Curcuma longa) phương pháp cất kéo nước] Dung môi khai triển: Toluen - ethyl acetat (97 : 3) Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng µl dung dịch thử dung dịch đối chiếu thành vạch dài mm, tiến hành sắc ký dung môi 10 cm Để khô mỏng nhiệt độ phòng phun dung dịch vanilin - acid sulfuric (TT) Sấy mỏng nhiệt độ 105 °C Sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết màu sắc giá trị Rf với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Cắn sau bay Không g/l (Phụ lục 12.15) Bảo quản Đóng đầy, đựng chai nút kín, để nơi khơ mát, tránh ánh sáng LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn TRINH NỮ HOÀNG CUNG (LÁ) Folium Crini latifolii Lá phơi hay sấy khơ Trinh nữ hồng cung (Crinum latifolium L.), họ Thủy tiên (Amaryilidaceae) Mô tả Lá hình dài, dài 30 cm đến 50 cm, rộng cm đến cm, mỏng, nhẹ, dày, mép mỏng, mép gợn sóng, đầu nhọn hay tù, gốc phẳng Phiến có màu nâu vàng nâu nhạt, cỏ nhiều gân nhỏ song song với gân Thể chất dai, mặt bẻ có nhiều sợi tơ nhỏ màu trắng Mùi chua, hắc đặc biệt, vị đắng Vi phẫu Biểu bì gồm tế bào nhỏ hình vng thành dày hóa cutin, xếp đặn thành hàng, rải rác có lỗ khí Mơ giậu khơng rõ Ở phần phiến lá, gân phụ cấu tạo từ bó libe-gỗ gồm đến mạch gỗ với libe xếp thành hàng vng góc với bề mặt biểu bì Xen kẽ bó libe-gỗ mơ khuyết, phía mơ khuyết thường có đám sợi Mơ mềm gồm tế bào thành mỏng, kích thước khơng Phần gân có cấu tạo tương tự gân phụ bó libe gỗ to phần lồi, sát lớp biểu bì có đám mơ dày Bột Bột màu nâu nhạt, mùi đặc trưng, vị đắng Mảnh biểu bì mang lỗ khí Mảnh biểu bì mang cutin lồi Nhiều mảnh mạch vịng đơn đan chéo vào nhau, mạch vạch, mảnh mạch xếp thưa đặc biệt Tinh thể calci oxalat hình kim, thường bị gãy, đứng riêng lẻ hay tụ lại thành đám Định tính A Lấy g bột dược liệu, thêm 20 ml ethanol 96 % (TT), đun sôi cách thủy min, lọc, lấy ống nghiệm, ống cho ml dịch lọc để làm phản ứng sau: Ống nghiệm 1: Thêm vài giọt dung dịch natri hydroxyd % (TT), dung dịch chuyển từ màu vàng nhạt sang màu cam đậm Ống nghiệm 2: Thêm 0,5 ml acid hydrocloric (TT), thêm bột magnesi (TT), dung dịch có màu đỏ B Lấy g bột dược liệu, làm ẩm amoniac đậm đặc (TT), thêm 30 ml cloroform (TT), lắc siêu âm 15 min, lọc Cơ dịch lọc cách thủy đến cạn Hịa cắn 10 ml dung dịch acid hydrocloric 0,1 N (TT), lọc, lấy ống nghiệm, ống cho ml dịch lọc để làm phản ứng sau: Ống nghiệm 1: Thêm giọt thuốc thử Mayer (TT), cho tủa trắng Ống nghiệm 2: Thêm giọt thuốc thử Bouchardat (TT), cho tủa nâu Ống nghiệm 3: Thêm giọt thuốc thử Dragendorff (TT), cho tủa đỏ cam C Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel G Dung môi khai triển: Cloroform - methanol - amoniac (7 : : 0,05) Dung dịch thử: Lấy g bột thô dược liệu, thêm 50 ml ethanol 50 % (TT), đun hồi lưu h, lọc Cô dịch lọc cách thủy đến cạn Hịa cắn 10 ml nước Kiềm hóa dung dịch amoniac (TT) đến pH 10 đến 11, lắc với 30 ml cloroform (TT) Gạn lấy dịch chiết cloroform, cô cách thủy đến cạn Hòa cắn ml hỗn hợp cloroform - methanol (9 : 1) Dung dịch đối chiếu 1: Hòa tan crinamidin chuẩn hỗn hợp cloroform - methanol (9 : 1) để dung dịch có nồng độ khoảng 0,5 mg/ml Dung dịch đối chiếu 2: Lấy g bột thơ Trinh nữ hồng cung (mẫu chuẩn) tiến hành chiết mẫu thử Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng 10 µl dung dịch thử dung dịch đối chiếu Triển khai sắc ký đến dung môi 10 cm đến 12 cm, lấy mỏng ra, để khô khơng khí, phun thuốc thử Dragendorff (TT) Sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết giống với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu màu sắc vị trí, có vết có vị trí màu sắc tương ứng với vết crinamidin sắc ký đồ dung dịch đối chiếu D Trong phần Định lượng, sắc ký đồ dung dịch thử phải cho pic có thời gian lưu với pic LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn crinamidin sắc ký đồ dung dịch chuẩn Độ ẩm Không 12,0 % (Phụ lục 9.6, g; 100 °C; h) Tro toàn phần Không 12,0 % (Phụ lục 9.8) Tạp chất Không 0,5 % (Phụ lục 12.11) Định lượng A Định lượng alcaloid tồn phần Cân xác khoảng 10 g bột thơ dược liệu (đã trừ độ ẩm) vào bình nón nút mài 250 ml, thêm 100 ml ethanol 96 % (TT) [đã acid hóa dung dịch acid acetic % (TT)], đun sôi hồi lưu 30 min, gạn lọc qua Tiếp tục chiết dịch chiết khơng cịn phản ứng với thuốc thử alcaloid [khơng cịn tủa với thuốc thử Mayer (TT)] Gộp dịch chiết ethanol, bốc cách thủy đến cạn Hòa tan cắn 40 ml dung dịch acid sulfuric % (TT) chia làm lần, lần lắc siêu âm min, lọc qua giấy lọc vào bình lắng gạn Rửa tiếp giấy lọc 10 ml dung dịch acid sulfuric % (TT) Gộp dịch rửa vào bình gạn Kiềm hóa dung dịch amoniac (TT) đến pH = 10 lắc với cloroform (TT) lần, lần 30 ml Gộp dịch chiết cloroform vào bình gạn khác, lắc nhẹ với 50 ml nước Gạn bỏ lớp nước Gạn lấy lớp cloroform, làm khan natri sulfat khan (TT), gạn cloroform vào bình nón 250 ml Rửa natri sulfat khan cloroform lần, lần ml Gộp dịch rửa vào bình nón 250 ml trên, bốc cloroform đến cắn khơ Hịa tan cắn ml ethanol 96 % (TT), thêm xác 10,0 ml dung dịch acid hydrocloric 0,02 N (CĐ), lắc siêu âm 10 min, thêm giọt dung dịch methyl đỏ (CT), chuẩn độ acid hydrocloric thừa dung dịch natri hydroxyd 0,02 N (CĐ) đến dung dịch chuyển từ màu đỏ sang màu vàng Song song chuẩn độ mẫu trắng điều kiện ml dung dịch natri hydroxyd 0,02 N (CĐ) tương đương với 0,005746 g lycorin (C16H17NO4, p.t.l: 287,32) Hàm lượng (X %) alcaloid tồn phần tính theo cơng thức Trong đó: V thể tích dung dịch natri hydroxyd 0,02 N (CĐ) dùng cho mẫu trắng, tính ml; v thể tích dung dịch natri hydroxyd 0,02 N (CĐ) dùng cho mẫu thử, tính ml; m khối lượng bột dược liệu đem định lượng trừ độ ẩm, tính g Dược liệu phải chứa 0,2 % alcaloid tồn phần tính theo lycorin (C 16H17NO4) tính dược liệu khơ kiệt B Phương pháp sắc ký lỏng (Phụ lục 5.3) Pha động: Acetonitril - đệm phosphat 100 mM, pH = 3,0* với chương trình rửa giải sau: Thời gian (min) Đệm phosphat pH=3,0 (%, theo thể tích) Acetonitril (%, theo thể tích) - 40 90 10 40 - 41 90 → 60 10 → 40 41 - 60 60 40 60 - 61 60 → 90 40 → 10 61 - 65 90 10 * Đệm phosphat 100 mM, pH = 3,0: Hòa tan 13,6 g kali dihydrophosphat (TT) vào 800 ml nước, thêm ml triethylamin (TT), lắc đều, điều chỉnh đến pH = 3,0 acid phosphoric (TT), thêm nước vừa đủ 1000 ml Dung dịch thử: Cân xác khoảng 2,5 g bột dược liệu (rây qua rây có cỡ mắt rây 0,355 mm) vào bình nón nút mài 100 ml, làm ẩm amoniac (TT), đậy kín, để yên h Thêm 50 ml hỗn hợp dung môi cloroform - methanol (3 : 1), lắc siêu âm 30 min, để lắng, lọc qua giấy lọc Bã chiết LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn lần nữa, lần với 40 ml hỗn hợp dung môi Gộp dịch chiết hỗn hợp dung môi, cô cách thủy đến cạn Dùng dung dịch acid hydrocloric 0,1 M (TT) để hòa tan chuyển tồn cắn vào bình định mức 20 ml, thêm dung dịch acid hydrocloric 0,1 M (TT) đến vạch, lắc đều, lọc qua giấy lọc thường lọc tiếp qua màng lọc 0,45 µm Dung dịch chuẩn: Cân xác crinamidin chuẩn hịa tan dung dịch acid hydrocloric 0,1 M (TT) để dung dịch có nồng độ xác khoảng 0,1 mg/ml Điều kiện sắc ký: Cột thép không gỉ (25 cm x 4,6 mm), nhồi pha tĩnh C (5 µm) Detector quang phổ hấp thụ tử ngoại bước sóng 285 nm Tốc độ dòng: ml đến 1,5 ml/min (điều chỉnh tốc độ dòng để thời gian lưu crinamidin khoảng 30 min) Thể tích tiêm: 50 µl Cách tiến hành: Tiêm lần dung dịch chuẩn vào hệ thống sắc ký, tiến hành phân tích theo điều kiện nêu trên, ghi sắc ký đồ Hệ thống sắc ký đạt yêu cầu độ lệch chuẩn tương đối diện tích pic crinamidin khơng q 2,0 %, hệ số đối xứng pic crinamidin không 1,5, số đĩa lý thuyết trung bình cột tính theo pic crinamidin không 10 000 Tiêm dung dịch chuẩn dung dịch thử Căn vào diện tích pic thu từ dung dịch thử, dung dịch chuẩn hàm lượng chuẩn, tính hàm lượng crinamidin dược liệu Dược liệu phải chứa không 0,08 % (theo khối lượng) crinamidin (C17H19NO5) tính theo dược liệu khơ kiệt Chế biến Thu hái từ tháng đến tháng 9, loại bỏ vàng úa, phơi râm sấy 40 °C đến 50 °C đến khô Khi dùng, cắt đoạn cm đến cm Sao vàng Bảo quản Trong bao bì kín Để nơi khơ ráo, thống mát Tránh nấm mốc sâu mọt Tính vị, qui kinh Vị đắng, chát Tính ơn Quy kinh thận, bàng quang Công chủ trị Lợi niệu, nhuyễn kiên, tán kết, tiêu u, giải độc (ôn bổ thận dương, hóa khí hành thủy) Chủ trị tiểu tiện bí dắt, u xơ tuyến tiền liệt, u vú, u tử cung, dày Lá tươi thân hành dùng ngoài, hơ nóng xoa bóp vào chỗ sưng đau thấp khớp, sang chấn Cách dùng, liều lượng Ngày dùng g đến 10 g, dạng thuốc sắc VỌNG CÁCH (Lá) Folium Premnae corymbosae Lá phơi hay sấy khô Vọng cách [Premna corymbosa (Burm.f.) Rottl et Willd.], họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) Mơ tả Lá hình trái xoan dài 12 cm đến 15 cm, rộng cm đến 10 cm, gốc trịn hay hình tim, đầu tù hay có mũi nhọn ngắn, mặt nhẵn có màu nâu nhạt, mặt có lơng mịn, mép ngun có khía cưa nhỏ phía đầu lá, cuống dài cm đến cm Vi phẫu Phần gân chính: Gân phía lồi, phía lồi nhiều Biểu bì hàng tế bào hình chữ nhật xếp đặn, rải rác mang lông che chở đa bào lơng tiết đơn bào Dưới biểu bì lớp mơ dày gồm tế bào hình trứng có thành dày lên góc Mơ mềm tế bào hình trứng khơng có thành mỏng Ở gân bó libe-gỗ xếp thành hình cung khép kín, libe phía ngồi, gỗ phía Phía ngồi bó libe gỗ đám sợi Trong mô mềm ruột gồm tế bào hình đa giác thành mỏng LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Phiến lá: Dưới lớp biểu bì đến hàng tế bào mơ giậu, mơ mềm tế bào hình đa giác thành mỏng, rải rác mơ mềm có bó libe-gỗ gân phụ Bột Bột có màu xanh nhạt, mùi thơm hắc, vi đắng Quan sát kính hiển vi thấy: Mảnh biểu bì mang lỗ khí, lơng che chở đa bào, lơng tiết chân đơn bào, đầu đa bào Bó sợi, mảnh mạch điểm Định tính Lấy khoảng 10 g bột dược liệu, ngâm 100 ml methanol (TT) nhiệt độ phòng 12 h Rút lấy dịch chiết, cất thu hồi dung môi áp suất giảm khoảng ml, thêm đồng lượng nước cất cho chảy qua cột chuẩn bị sau: Chuẩn bị cột: Cột thủy tinh có đường kính cm, dài 30 cm Nhồi vào cột g hỗn hợp than hoạt tính cát (tỉ lệ : 10), rửa kỹ cột nước cất tới trung tính (thử giấy quỳ) Cho dịch chiết pha thêm đồng lượng nước chảy qua cột, rửa cột nước cất dịch rửa giải khơng cịn lên màu với thuốc thử Fehling (TT) Ngâm cột với khoảng 30 ml hỗn hợp ethanol - nước (50 : 48) 12 h Rút dịch chiết với tốc độ giọt/min kiệt Cô dịch chiết khoảng ml (dung dịch A) để làm phản ứng sau: A Lấy 0,2 ml dung dịch A cho vào ống nghiệm, thêm ml ethanol (TT), ml thuốc thử Stalia %, đun cách thủy xuất màu xanh tím Thuốc thử Stalia %: Lấy g p-dimethylaminobenzaldehyd (TT) hịa 100 ml ethanol (TT) có chứa % acid hydrocloric B Lấy 0,2 ml dung dịch A, thêm ml methanol (TT) ml thuốc thử Bekon-Egelman, hơ nóng khoảng xuất màu nâu xám Thuốc thử Bekon-Egelman: Lấy g benzidin (TT) 20 g acid tricloacetic (TT) hòa tan 100 ml methanol (TT) Ghi chú: Than hoạt tính sử dụng phải đáp ứng yêu cầu Dược điển Việt Nam IV Cát: Những hạt silic màu trắng xám nhạt, kích thước hạt từ 150 µm đến 300 µm C Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel GF254 Dung môi khai triển: Ethanol - cloroform (3 : 7) Ethyl acetat - cloroform - acid formic - ethanol (5 : : : 1) Dung dịch thử: Lấy ml dung dịch A, cách thủy tới khơ, hịa cắn ml methanol (TT) dung dịch thử Dung dịch đối chiếu: Lấy 10 g bột Vọng cách (mẫu chuẩn) tiến hành chiết dung dịch thử Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng 10 µl dung thử dung dịch đối chiếu Sau triển khai, lấy mỏng để khô nhiệt độ phòng Phun lên mỏng thuốc thử Stalia %, sấy nóng 80 oC vài phút xuất màu Trên sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết màu giá trị Rf với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Độ ẩm Không 12,0 % (Phụ lục 9.6, g, 100 °C, h) Tạp chất (Phụ lục 12.11) Tạp chất lạ đất, sỏi, cát: Khơng có Bộ phận khác cây: Khơng q 1,0 % Kim loại nặng Không 6,0 phần triệu Pb; 0,5 phần triệu Cd; 0,5 phần triệu Hg; 1,5 phần triệu As (Phụ lục 9.4.11) Chế biến Hái bánh tẻ, phơi khô sấy khô nhiệt độ 50 °C đến 60 °C Khi dùng, thái nhỏ, vàng Bảo quản Để nơi khô mát, tránh ẩm, mốc mọt LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Cơng ty luật Minh Kh www.luatminhkhue.vn Tính vị, qui kinh Vị đắng nhẹ Tính mát Quy vào kinh tâm, can, tỳ Công chủ trị Thanh tràng lỵ, lợi niệu Chủ trị: Lỵ máu, đau dày, tiêu hóa kém, tiểu tiện khó khăn, sữa, dùng chữa sốt, viêm gan, chứng vàng da sau sinh Cách dùng, liều lượng Ngày dùng 30 g đến 40 g dạng thuốc sắc; dùng tươi vò nát lấy nước, thêm chút muối đường cho dễ uống XUYÊN TÂM LIÊN Herba Andrographii Bộ phận mặt đất phơi hay sấy khô Xuyên tâm liên [Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees], họ Ơ rơ (Acanthaceae) Mơ tả Thân hình vng, thường phân nhánh, đốt phình ra, kết cấu mỏng manh, dễ gãy Lá đơn, mọc đối, có cuống ngắn, hình mác, dài cm đến 10 cm, rộng cm đến cm, gốc thuôn, đầu nhọn dài, hai mặt nhẵn, mặt màu xanh đậm, mặt màu xanh nhạt Hoa nhỏ, mọc thành chùm nách cành Mùi nhẹ, đặc trưng, vị đắng Vi phẫu Lá: Tế bào biểu bì hình gần vng hình chữ nhật, tế bào biểu bì tương đối nhỏ, hai bề mặt biểu bì có tế bào rộng chứa nang thạch hình trịn, hình bầu đục hình chùy, đường kính tới 36 µm dài 180 µm Có lơng tiết, đơi có lơng che chở Đầu lơng tiết dẹt, có 4, tế bào, đường kính tới 40 µm, cuống ngắn Lông che chở gồm đến tế bào, dài tới 160 µm, đường kính 40 µm, bề mặt có phủ lớp cutin Lỗ khí có nhiều biểu bì dưới, tế bào phụ thay đổi nhiều kích thước Mơ dày nằm sát biểu bì biểu bì gân Cung libe-gỗ nấm gân lá, bó mạch gỗ phía libe phía Mơ mềm Mơ giậu gồm hàng tế bào hình chữ nhật, xếp thẳng đứng Mô khuyết chiếm 2/3 bề dày phiến Thân: Biểu bì có lơng tiết lơng che chở Mơ dày tập trung nhiều bốn góc thân Mơ mềm vỏ Nội bì gồm hàng tế bào có thành dày Bó libe-gỗ Phần ruột gồm tế bào mơ mềm lớn Các tinh thể calci oxalat hình kim nhỏ rải rác mô mềm vỏ mô mềm ruột Bột Bột màu xanh, mùi nhẹ, đặc trưng, vị đắng Soi bột kính hiển vi thấy: Mảnh tế bào biểu bì với mơ giậu nang thạch nằm dưới; biểu bì có tế bào lỗ khí, nang thạch lơng tiết Mảnh tế bào mơ mềm Mảnh mạch hình thang, mạch xoắn, mạch điểm Các bó sợi Các mảnh tế bào biểu bì thân khí khổng, nang thạch lơng tiết Rải rác có nang thạch, lơng đơn bào đa bào Hạt phấn hình cầu, đường kính khoảng µm đến µm, màu vàng nâu Định tính Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4) Bản mỏng: Silica gel GF254 Dung môi khai triển: Cloroform - methanol (1 : 1) Dung dịch thử: Lấy 1,0 g bột dược liệu qua (rây qua rây số 250), thêm 30 ml ethanol 96 % (TT), chiết siêu âm 30 Lọc dịch chiết, dùng 300 mg than hoạt để loại màu Lọc lại dịch chiết cô áp suất giảm đến cắn Hòa cắn ml methanol (TT) Dung dịch đối chiếu: Hòa tan andrographolid chuẩn ethanol (TT) để dung dịch có nồng độ mg/ml Nếu khơng có chất chuẩn trên, dùng 1,0 g bột Xuyên tâm liên (mẫu chuẩn) tiến hành chiết dung dịch thử Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên mỏng 10 µl dung dịch thử dung dịch đối chiếu Triển khai sắc ký đến dung môi 10 cm đến 12 cm, lấy mỏng để khơ ngồi khơng khí Quan sát đèn tử ngoại bước sóng 254 nm, xuất vết tắt quang Phun lên mỏng dung dịch vanilin % acid sulfuric (TT) Sấy mỏng 110 °C LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Trên sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết tương ứng vị trí màu sắc với vết andrographolid sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Nếu dùng dược liệu Xuyên tâm liên chuẩn để chiết dung dịch đối chiếu, sắc ký đồ dung dịch thử phải có vết màu hồng, tím đến tím đậm, màu giá trị Rf với vết sắc ký đồ dung dịch đối chiếu Độ ẩm Không 10,0 % (Phụ lục 9.6, g, 85 °C, h) Tro không tan acid hydrocloric Không 2,0 % (Phụ lục 9.7) Lá Không 30 % (Phụ lục 12.11) Tạp chất Không 2,0 % (Phụ lục 12.11) Chất chiết dược liệu Khơng 8,0 % tính theo dược liệu khơ kiệt Tiến hành theo phương pháp chiết nóng (Phụ lục 12.10), dùng ethanol 96 % (TT) làm dung môi Định lượng diterpen lacton Dung dịch chuẩn: Cân xác khoảng 50 mg andrographolid chuẩn, cho vào bình định mức 50 ml, thêm ethanol 96 % (TT) lắc cho tan, thêm dung môi đến vạch, lắc đều, dung dịch có nồng độ 1000 µg/ml Xây dựng đường chuẩn: Từ dung dịch có nồng độ 1000 µg/ml, pha dung dịch chuẩn ethanol 96 % (TT) có nồng độ 25, 50, 100, 150, 200, 250, 300, 400, 500 µg/ml Lấy xác 1,0 ml dung dịch, cho vào ống, để bay hết dung môi cách thủy đến cắn Thêm vào ống ml ethanol 96 % (TT), lắc Ngay trước tiến hành đo quang, thêm vào ống 500 µl thuốc thử Kedde (250 µl Kedde A 250 µl Kedde B) Đo độ hấp thụ bước sóng 544 nm (Phụ lục 4.1), với mẫu trắng ml ethanol 96 % (TT) 500 µl thuốc thử Kedde thêm vào trước đo Vẽ đường chuẩn, lấy độ hấp thụ trục tung, nồng độ trục hoành Dung dịch thử: Cân xác khoảng g bột dược liệu qua rây số 125, chiết siêu âm lần, lần 30 với 20 ml ethanol 96 % (TT) Lọc, gộp dịch lọc, dùng 300 mg than hoạt để loại màu Lọc lấy dịch chiết, rửa giấy lọc ethanol 96 % (TT), gộp dịch lọc dịch rửa Cô áp suất giảm đến cắn Hòa tan cắn ethanol 96 % (TT), chuyển dịch ethanol vào bình định mức 100 ml, thêm ethanol 96 % (TT) đến vạch, lắc kỹ Lấy xác 20,0 ml dung dịch cho vào bình định mức 50 ml, thêm ethanol 96 % (TT) đến vạch, lắc kỹ, dung dịch thử Lấy xác 1,0 ml dung dịch thử, cho vào ống đo, để bay hết dung môi cách thủy đến cắn Thêm vào ống ml ethanol 96 % (TT), lắc Ngay trước tiến hành đo quang, thêm vào ống 500 µl thuốc thử Kedde (250 µl Kedde A 250 µl Kedde B) Đo độ hấp thụ bước sóng 544 nm (Phụ lục 4.1), với mẫu trắng ml ethanol 96 % (TT) 500 µl thuốc thử Kedde thêm vào trước đo Dựa vào đường chuẩn xây dựng trên, tính nồng độ (µg/ml) dung dịch thử, từ tính hàm lượng phần trăm diterpen lacton dược liệu theo andrographolid Ghi chú: Thuốc thử Kedde A: Dung dịch acid 3,5-dinitrobenzoic % ethanol (TT) Thuốc thử Kedde B: Dung dịch kali hydroxyd (TT) 5,7 % ethanol (TT) Phản ứng andrographolid thuốc thử Kedde nhanh màu nên trình đo quang cần tiến hành sau thực phản ứng tạo màu Hàm lượng diterpen lacton toàn phần khơng 6,0 % tính theo dược liệu khô kiệt Chế biến Thu hái bắt đầu nụ nở hoa Loại bỏ tạp chất, rửa sạch, thái thành đoạn, phơi hay sấy 50 °C đến 60 °C đến khô Bào chế LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê www.luatminhkhue.vn Lấy dược liệu khô, cắt nhỏ, vàng Bảo quản Trong bao bì kín, để nơi khơ mát Tránh sâu mọt, nấm mốc Tính vị, qui kinh Vị đắng Tính hàn Quy vào kinh phế, can, tỳ Công năng, chủ trị Thanh nhiệt giải độc, nhiệt táo thấp, tràng lỵ, phế khái Chủ trị bệnh viêm ruột, lỵ cấp tính, viêm phổi, viêm họng, amidan, ho, ho gà, viêm gan virus, viêm đường tiết niệu, mụn nhọt, ung thũng đinh độc, rắn độc cắn Cách dùng, liều lượng Ngày dùng g đến 16 g dạng thuốc sắc, bột Dùng ngoài: Ngày dùng 20 g đến 40 g tươi, giã nát để đắp, sắc lấy nước rửa chỗ mụn nhọt, ngứa lở Kiêng kỵ Do vị thuốc có vị đắng nên khơng dùng thời gian dài, ảnh hưởng đến tiêu hóa MỤC LỤC Lời nói đầu Lời giới thiệu Phạm vi áp dụng Tài liệu viện dẫn Các tiêu chuẩn Phần 1: Phương pháp kiểm nghiệm thuốc chuyên mục Phụ lục 1.25 Dung dịch rửa vết thương Phụ lục 4.5 Phổ khối Phụ lục 6.12 Phân tích nhiệt Phụ lục 12 12.21 Xác định hàm lượng aflatoxin B1 dược liệu 12.22 Xác định acid aristolochic I dược liệu Phần 2: Nguyên liệu hóa dược Acenocoumarol Acid aminocaproic Acid tranexamic Amoxicilin natri Bethamethason natri phosphat Bupivacain hydroclorid Cefoperazon natri Colchicin Diltiazem hydroclorid Emetin hydroclorid Heptaminol hydroclorid LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 Công ty luật Minh Khuê Imipramin hydroclorid Lansoprazol Levamisol hydroclorid Levodopa Ouabain Ramipril Salbutamol sulfat Phần 3: Thành phẩm hóa dược Bột pha tiêm cefuroxim Bột pha tiêm vancomycin Dung dịch acid boric % Dung dịch iod % Dung dịch thuốc diphenhydramin Nang clofazimin Nang flucloxacilin Nang lansoprazol Nang oxytetracyclin Thuốc nhỏ mắt betamethason Thuốc nhỏ mắt tobramycin Thuốc nhỏ tai cloramphenicol Thuốc tiêm dimercaprol Thuốc tiêm tobramycin Viên nén acenocoumarol Viên nén amitryptilin Viên nén amlodipin Viên nén aspirin cafein Viên nén codein phosphat Viên nén colchicin Viên nén colecalciferol Viên nén cortison Viên nén dapson Viên nén ergocalciferol Viên nén ethinylestradiol Viên nén glibenclamid Viên nén glycerin trinitrat Viên nén hyoscin butylbromid Viên nén imipramin Viên nén levodopa Viên nén nitrofurantoin Viên nén piperazin phosphat Viên nén ramipril Viên nén terfenadin LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 www.luatminhkhue.vn Công ty luật Minh Khuê Viên nén timolol Viên ngậm amphotericin Viên nén sủi calci gluconat Phần 4: Dược liệu Bách bệnh (Rễ) Chè đắng (Lá) Cơm cháy (Hoa) Cúc gai (Quả) Cỏ cứt lợn Dầu gấc Dây thìa canh Giảo cổ lam Khơi (Lá) Lá móng (Lá) Linh chi Rau đắng đất Sử quân tử Tinh dầu gừng Tinh dầu húng chanh Tinh dầu nghệ Trình nữ hồng cung (Lá) Vọng cách (Lá) Xuyên tâm liên LUẬT SƯ TƯ VẤN PHÁP LUẬT 24/7 GỌI 1900 6162 www.luatminhkhue.vn