Định nghĩa thẩm quyền
- Thuật ngữ “thẩm quyền” bắt nguồn từ tiếng La Tinh là “compotentia”, có hai nghĩa là:
1) Phạm vi các quyền hạn của các cơ quan hoặc người có chức vụ nào đó;
Phạm vi kiến thức và kinh nghiệm của một cá nhân trong lĩnh vực khoa học pháp lý và quản lý được thể hiện qua hai khái niệm chính: "thẩm quyền pháp lý" và "thẩm quyền chuyên môn" Thẩm quyền pháp lý đề cập đến khả năng áp dụng luật pháp, trong khi thẩm quyền chuyên môn phản ánh sự am hiểu sâu sắc về lĩnh vực chuyên môn của cá nhân đó.
- “Thẩm quyền chuyên môn” và “thẩm quyền pháp lý” đều quan trọng đối với quản lý nhà nước và có quan hệ với nhau rất chặt chẽ.
Thẩm quyền chuyên môn của cơ quan được củng cố thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng và lựa chọn cán bộ theo tiêu chuẩn nhất định, đồng thời cũng được thể chế hóa thành pháp luật ở một mức độ nhất định.
Tuy nhiên trong khoa học, pháp luật và thực tiễn thuật ngữ “thẩm quyền” thường vẫn được hiểu với nghĩa là thẩm quyền pháp lý
Thẩm quyền, hay thẩm quyền pháp lý, không phải là một khái niệm đơn giản Sự phức tạp của nó cùng với nhiều khái niệm liên quan đã dẫn đến những quan điểm khác nhau về thẩm quyền.
Thẩm quyền là quyền lực pháp lý cho phép hoặc quy định trách nhiệm cho cá nhân hoặc tổ chức thực hiện một nhiệm vụ cụ thể Để đảm bảo tính hiệu quả trong việc thực thi thẩm quyền, cần có mức độ quyền lực đi kèm nhằm vượt qua những cản trở có thể xảy ra.
Định nghĩa thẩm quyền xét xử vụ án hành chính của Tòa án nhân dân
Tòa án nhân dân có thẩm quyền xét xử vụ án hành chính, bao gồm quyền và nghĩa vụ trong việc thụ lý và giải quyết các vụ án này.
Sự phát triển của thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính của tòa án nhân dân
Sau 12 năm hoạt động, Tòa án các cấp đã nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước trong việc giải quyết các vụ án hành chính Trước đây, cơ quan hành chính thường dựa vào Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân một cách chung chung để ban hành quyết định hành chính Tuy nhiên, hiện nay, các quyết định này được căn cứ cụ thể vào các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, đảm bảo đúng trình tự, thủ tục và thẩm quyền theo quy định của pháp luật Sự thành lập Tòa Hành chính đã thúc đẩy cải cách nền hành chính Nhà nước, buộc các cơ quan Nhà nước nâng cao năng lực quản lý và ý thức trách nhiệm, đồng thời khiến các cơ quan quản lý hành chính phải thận trọng hơn khi ban hành quyết định hay thực hiện hành vi hành chính.
Sau 12 năm hoạt động, Tòa Hành chính các cấp đã khẳng định vị trí quan trọng trong xã hội, trở thành công cụ thiết yếu cho công cuộc đổi mới đất nước và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Kết quả giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án cho thấy vai trò to lớn của việc giải quyết khiếu kiện hành chính thông qua con đường tư pháp.
Tòa Hành chính các cấp đã góp phần nâng cao niềm tin của người dân vào công cuộc đổi mới và cải cách tư pháp, đặc biệt là sau khi Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính có hiệu lực Người dân kỳ vọng vào sự công khai và minh bạch trong các phiên tòa xét xử, đồng thời nhận thức rõ ràng hơn về quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi các quyết định hành chính bị Tòa án hủy bỏ Điều này không chỉ chứng minh sự cần thiết của phán quyết hành chính mà còn giúp người khởi kiện hiểu biết sâu sắc hơn về pháp luật, từ đó cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra yêu cầu khởi kiện.
Chất lượng giải quyết các vụ án hành chính hiện vẫn còn tồn tại do đây là lĩnh vực mới, với đội ngũ Thẩm phán và cán bộ Tòa án chưa được đào tạo đầy đủ về nghiệp vụ và kiến thức quản lý hành chính Nhiều cán bộ chưa nắm vững quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo và Pháp lệnh thủ tục giải quyết vụ án hành chính, dẫn đến vi phạm trong điều kiện khởi kiện và thụ lý vụ án Sự nhầm lẫn giữa thẩm quyền của cơ quan hành chính và Tòa án cũng như thời gian giải quyết không đảm bảo theo quy định pháp luật đã khiến một số vụ án bị kháng nghị Điều này tạo ra sự nghi ngại cho công dân khi quyết định khởi kiện tại Tòa án.
) Về thẩm quyền theo loại việc bị khiếu kiện:
Theo Luật TTHC hiện hành, Tòa án có quyền giải quyết tất cả các quyết định và hành vi hành chính trong các lĩnh vực quản lý nhà nước, ngoại trừ những quyết định và hành vi liên quan đến quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo danh mục quy định của Chính phủ, cũng như các quyết định và hành vi mang tính chất nội bộ của cơ quan, tổ chức.
Luật Tố tụng hành chính năm 2010 đã thể chế hoá những khiếu kiện thuộc thẩm quyền giải quyết của Toà án tại Điều 28, đó là:
Khiếu kiện quyết định hành chính và hành vi hành chính được áp dụng, ngoại trừ các quyết định và hành vi thuộc bí mật nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, ngoại giao theo quy định của Chính phủ Đồng thời, các quyết định và hành vi mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức cũng không nằm trong phạm vi khiếu kiện.
- Khiếu kiện về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân.
-Khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc công chức giữ chức vụ từ Tổng Cục trưởng và tương đương trở xuống.
- Khiếu kiện quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh.
Theo Luật Tố tụng hành chính 2010, thẩm quyền giải quyết của Toà án đã được mở rộng so với quy định trước đây trong Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính, chỉ quy định 22 khoản tại Điều 11 Phương pháp loại trừ mới cho phép Toà án giải quyết nhiều loại vụ việc hơn, nâng cao khả năng xử lý các tranh chấp hành chính.
Theo Điều 264 của Luật Tố tụng hành chính 2010, liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai 2003, nếu có tranh chấp về quyền sử dụng đất mà đương sự không sở hữu giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc không có các loại giấy tờ được quy định tại các khoản tương ứng, thì sẽ gặp khó khăn trong việc giải quyết tranh chấp.
Theo Điều 50 của Luật Đất đai, sau khi Chủ tịch UBND cấp huyện hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh giải quyết tranh chấp mà các bên không đồng ý, họ có quyền khiếu nại tiếp hoặc khởi kiện tại Tòa án.
Trước khi Luật tố tụng hành chính 2010 có hiệu lực, các vụ án hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước Tuy nhiên, theo quy định mới, thẩm quyền này đã chuyển giao cho Tòa án, cụ thể thuộc nhóm việc quy định tại khoản 1 Điều 28 Điều này cũng ảnh hưởng đến thẩm quyền giải quyết theo các cấp Tòa án và theo lãnh thổ.
Nếu vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh và người khởi kiện không có nơi cư trú hoặc làm việc tại Việt Nam, thẩm quyền giải quyết thuộc về Tòa án nơi cơ quan hoặc người có thẩm quyền ra quyết định hành chính Đối với khiếu kiện liên quan đến quyết định hành chính của cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài, thẩm quyền thuộc về Tòa án nơi người khởi kiện có nơi cư trú trong cùng phạm vi địa giới hành chính Nếu người khởi kiện không có nơi cư trú tại Việt Nam, thẩm quyền thuộc về Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hoặc Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội.
Luật TTHC quy định rõ ràng về việc khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc đối với công chức Cụ thể, nếu quyết định này được ban hành bởi người đứng đầu cơ quan, tổ chức từ cấp huyện trở xuống, thì việc kiện phải được thực hiện tại Tòa án trong cùng phạm vi địa giới hành chính với cơ quan đó Ngược lại, đối với quyết định buộc thôi việc của người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp tỉnh, bộ, ngành trung ương, người khởi kiện sẽ nộp đơn tại Tòa án nơi họ làm việc.
Thẩm quyền xét xử các vụ án hành chính theo pháp luật hiện hành 1 Thẩm quyền theo loại việc bị khiếu kiện
Thẩm quyền theo các cấp Tòa án và theo lãnh thổ
Cơ sở pháp lý: Điều 29 và Điều 39 Luật TTHC, thẩm quyền theo các cấp Tòa án và theo lãnh thổ được hiểu như sau:
Tòa án nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết khiếu kiện của cá nhân, tổ chức đối với cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền cấp huyện trở xuống, bao gồm cả khiếu kiện về danh sách cử tri bầu cử Ngược lại, khiếu kiện liên quan đến cơ quan nhà nước hoặc người có thẩm quyền cấp tỉnh và trung ương, như quyết định hành chính và hành vi hành chính của các cơ quan này, thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
Theo quy định về thẩm quyền theo lãnh thổ, nếu người bị kiện là cơ quan nhà nước cấp địa phương (tỉnh, huyện, xã), thì vụ kiện phải được nộp tại Tòa án thuộc cùng lãnh thổ với cơ quan đó Ngược lại, nếu người bị kiện là cơ quan nhà nước cấp trung ương hoặc cá nhân có thẩm quyền trong các cơ quan này, thì cá nhân khởi kiện cần nộp đơn tại Tòa án nơi mình cư trú hoặc làm việc, hoặc nếu là cơ quan, tổ chức thì tại Tòa án nơi có trụ sở.
Ngoài ra Luật TTHC đã bổ sung thêm một số quy định mới mà trong Pháp lệnh TTGQCVAHC trước đây chưa quy định:
Nếu vụ việc thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, và người khởi kiện không có nơi cư trú, nơi làm việc hoặc trụ sở tại Việt Nam, thì thẩm quyền giải quyết sẽ thuộc về Tòa án nơi có cơ quan hoặc người có thẩm quyền đã ra quyết định hành chính hoặc thực hiện hành vi hành chính liên quan.
Khiếu kiện quyết định hành chính và hành vi hành chính của cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài thuộc thẩm quyền của Tòa án, nếu người khởi kiện có nơi cư trú trong cùng địa giới hành chính với Tòa án Nếu người khởi kiện không cư trú tại Việt Nam, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội và Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh sẽ có thẩm quyền giải quyết.
Có sự khác biệt lớn trong việc xác định thẩm quyền theo lãnh thổ giữa Pháp lệnh TTGQCVAHC và Luật TTHC liên quan đến khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc đối với công chức Theo Pháp lệnh TTGQCVAHC, khiếu kiện phải được thực hiện tại Tòa án cùng lãnh thổ với cơ quan ra quyết định, không phân biệt cấp bậc của cơ quan Trong khi đó, Luật TTHC quy định rõ hơn: đối với quyết định buộc thôi việc của công chức từ cấp huyện trở xuống, kiện tại Tòa án trong cùng phạm vi địa giới hành chính với cơ quan có thẩm quyền; còn đối với quyết định của cấp tỉnh hoặc bộ, kiện tại Tòa án nơi người khởi kiện làm việc.
Tòa án cấp tỉnh có thể tiếp nhận và giải quyết các khiếu kiện thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp huyện theo quy định tại điểm g khoản 1 Điều 30 của Luật TTHC khi cần thiết.
Khiếu kiện quyết định hành chính và hành vi hành chính của Uỷ ban nhân dân cấp huyện, cũng như Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp huyện, liên quan đến nhiều đối tượng và có tính chất phức tạp.
Khiếu kiện quyết định hành chính và hành vi hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp huyện, nhưng nếu tất cả các Thẩm phán của Tòa án đó từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi, thì cần có biện pháp xử lý thích hợp để đảm bảo quyền lợi của người khiếu kiện.
Trong trường hợp vụ án liên quan đến đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài, hoặc cần ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam, việc hợp tác với các cơ quan có thẩm quyền ở nước ngoài là cần thiết.
Giải quyết tranh chấp thẩm quyền giữa Tòa án với Tòa án và giữa Tòa án với cơ quan giải quyết khiếu nại
và gi ữ a Tòa án với cơ quan giải quyết khi ếu nại a Tranh chấp giữa Tòa án nhân dân với nhau (khoản 2 Điểu 32 Luật TTHC)
Tranh chấp về thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính giữa các Tòa án cấp huyện trong cùng một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sẽ được Chánh án Tòa án cấp tỉnh giải quyết.
Tranh chấp về thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính có thể xảy ra giữa các Tòa án cấp huyện thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương khác nhau hoặc giữa các Tòa án cấp tỉnh Những tranh chấp này sẽ được Chánh án Tòa án nhân dân tối cao giải quyết theo quy định Bên cạnh đó, cũng có thể xảy ra tranh chấp giữa Tòa án nhân dân và các cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, theo Điều 31 của Luật Tố tụng hành chính.
Khi người khởi kiện nộp đơn khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án có thẩm quyền và đồng thời gửi đơn khiếu nại đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, thẩm quyền giải quyết sẽ được xác định theo sự lựa chọn của người khởi kiện.
(Xem hướng dẫn tại Điều 5 Nghị quyết 02/2011/NQ-HĐTP)