Các công trình, nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án
1.1.1 Những công trình khoa học nước ngoài liên quan đến nguồn nhân lực
Cuốn sách của Trần Văn Tùng và Lê Ái Lâm, mang tên "Phát triển nguồn nhân lực: kinh nghiệm thế giới và thực tiễn nước ta", trình bày vai trò quan trọng của nguồn nhân lực trong nền kinh tế đổi mới Tác phẩm này cũng chia sẻ những kinh nghiệm giáo dục - đào tạo từ một số quốc gia, nhấn mạnh rằng việc áp dụng hiệu quả những bài học quý báu này sẽ là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại Việt Nam.
- Nguyễn Trọng Bảo (chủ biên), Gia đình, nhà trường, xã hội với việc phát hiện, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và đãi ngộ người tài [1].
Cuốn sách cung cấp cái nhìn sâu sắc về vấn đề "bồi dưỡng nhân tài" của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhấn mạnh vai trò quan trọng của gia đình, nhà trường và xã hội trong việc phát hiện, tuyển chọn, đào tạo và đãi ngộ nhân tài Các tác giả cũng đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao này.
Mai Quốc Chánh trong cuốn sách "Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước" đã phân tích vai trò quan trọng của nguồn nhân lực và nhấn mạnh sự cần thiết phải cải thiện chất lượng nguồn nhân lực Tác giả đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Christian Batal, Quản lý nguồn nhân lực trong khu vực Nhà nước
Cuốn sách này phân tích năng lực làm việc của cán bộ công chức trong khối doanh nghiệp nhà nước, nhằm xây dựng khung năng lực tiêu chuẩn và phân loại năng lực Đồng thời, nó cũng mô tả công việc chuyên môn của một số vị trí yêu cầu nhân lực chất lượng cao, như phụ trách đào tạo trong cơ quan nhà nước và thủ trưởng đơn vị trong doanh nghiệp nhà nước.
- Nguyễn Hữu Dũng, Sử dụng hiệu quả nguồn lực con người ở Việt Nam
Cuốn sách phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển, phân bố và sử dụng nguồn lực con người trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam Đồng thời, tác phẩm cũng đưa ra các chính sách và giải pháp nhằm tối ưu hóa việc phát triển, phân bố hợp lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực con người trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.
Cuốn sách "Quản lý nguồn nhân lực ở Việt Nam: một số vấn đề lý luận và thực tiễn" do Phạm Thành Nghị và Vũ Hoàng Ngân biên soạn, tập hợp các nghiên cứu, bài viết và tham luận từ Hội thảo của Đề tài KX.05.11 trong Chương trình khoa học - công nghệ cấp nhà nước giai đoạn 2001-2005 Tác phẩm này đề cập đến các vấn đề lý luận, kinh nghiệm và khuyến nghị quan trọng trong quản lý nguồn nhân lực tại Việt Nam, đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nguồn nhân lực, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hỗ trợ công cuộc đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đoàn Văn Khái nhấn mạnh vai trò quan trọng của con người như nguồn lực chủ yếu trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam Tác giả khẳng định rằng con người là tài nguyên quý giá nhất, giữ vị trí trung tâm trong mọi hoạt động xây dựng và phát triển đất nước Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc CNH, HĐH, tác giả đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm khai thác và phát triển nguồn nhân lực một cách hiệu quả.
Cuốn sách của Bùi Văn Nhơn, "Quản lý và phát triển nguồn nhân lực xã hội," bao gồm 6 chương quan trọng Nội dung sách đề cập đến các vấn đề như dân số và vai trò của nó trong việc hình thành nguồn lực xã hội, đặc điểm của nguồn nhân lực Việt Nam, và các chiến lược phát triển nguồn nhân lực nhằm thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa Ngoài ra, sách cũng phân tích hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực trong sản xuất xã hội, tổ chức tiền lương và bảo hiểm xã hội trong nền kinh tế quốc dân, cũng như việc phân bổ dân cư và nguồn nhân lực xã hội.
Cuốn sách "Phát triển văn hoá, con người và nguồn nhân lực thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước" do Phạm Minh Hạc làm chủ biên, phân tích mối quan hệ chặt chẽ giữa văn hoá, con người và nguồn nhân lực Tác giả nhấn mạnh rằng sự phát triển của ba yếu tố này phải diễn ra trong một tổng thể thống nhất và không thể tách rời Chất lượng nguồn nhân lực được thể hiện qua tri thức, kỹ năng và tính nhân văn của người lao động Cuốn sách cũng đề cập đến các vấn đề lý luận về con người và phát triển nguồn nhân lực, đồng thời đưa ra các định hướng và giải pháp cho sự phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao Trong đó, phát triển giáo dục - đào tạo được xác định là biện pháp quan trọng nhất để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Phạm Công Nhất nhấn mạnh rằng Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng về nguồn nhân lực cả về số lượng lẫn chất lượng Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gia tăng, chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế Từ đó, tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần vào sự phát triển lực lượng sản xuất của đất nước.
Nguyễn Văn Tài đã phân tích và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của đường lối, chính sách cán bộ của Đảng Cộng sản Việt Nam dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh Cuốn sách sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ Việt Nam hiện nay, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể và khả thi nhằm nâng cao chất lượng cán bộ ở các cấp.
- Trần Khánh Đức, Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ
Cuốn sách nhấn mạnh vai trò thiết yếu của giáo dục và đào tạo trong việc phát triển con người và nguồn nhân lực quốc gia Tác giả giải thích rõ ràng về khái niệm nguồn nhân lực, quá trình phát triển nguồn nhân lực và các tiêu chí đánh giá chất lượng nguồn nhân lực Theo tác giả, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cần thiết phải tiến hành đổi mới và cải cách giáo dục và đào tạo.
Cuốn sách "Khai thác và phát triển tài nguyên nhân lực Việt Nam" của Nguyễn Văn Phúc và Mai Thị Thu phân tích quá trình hình thành và phát triển nguồn nhân lực Việt Nam dưới ảnh hưởng của văn hóa, lịch sử, kinh tế và chính trị, cũng như quá trình hội nhập quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa Tác phẩm khẳng định rằng tài nguyên nhân lực Việt Nam đã đạt được những lợi thế nhất định và đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập trong việc khai thác và sử dụng lực lượng lao động Cuốn sách đề xuất các giải pháp và chính sách cụ thể nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc phát triển tài nguyên nhân lực quốc gia trong giai đoạn tới.
Nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) năm 2005 cảnh báo các quốc gia đang phát triển về nguy cơ rơi vào ba cái bẫy kỹ năng thấp nếu không đầu tư vào vốn con người Thứ nhất, lao động với kỹ năng thấp và năng suất kém sẽ dẫn đến cạnh tranh yếu Thứ hai, công nghệ lạc hậu do công nhân thiếu kỹ năng vận hành thiết bị hiện đại sẽ gây lãng phí và giảm động lực đổi mới Cuối cùng, sự thiếu hụt kiến thức và kỹ năng từ giáo dục dẫn đến sự kém sáng tạo trong lực lượng lao động.
- Nguyễn Tiệp, Tác động của WTO đối với phát triển nguồn nhân lực Việt
Bài viết của tác giả Nam phân tích tác động hai chiều đến phát triển nguồn nhân lực của Việt Nam khi gia nhập WTO và đề xuất các giải pháp cần thiết Cụ thể, Nhà nước cần triển khai chương trình đào tạo nhân lực chuyên môn kỹ thuật cho các ngành nghề bị ảnh hưởng lớn, mở rộng đào tạo cho các lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ, tăng cường số lượng nhân lực chuyên môn - kỹ thuật, đồng thời hoàn thiện thể chế và tiêu chuẩn lao động để phù hợp với quy định của WTO, cũng như cải thiện chính sách thị trường lao động.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƯỢNG CAO Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO 29 2.1 Quan niệm về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực chất lƣợng cao
Quan điểm của đảng nhân dân cách mạng lào về nguồn nhân lực chất lƣợng cao; các bộ phận cầu thành và tiêu chí đánh giá nguồn nhân lực chất lƣợng cao của lào
2.2.1 Quan điểm của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào về nguồn nhân lực chất lƣợng cao
Kể từ khi thành lập, Đảng NDCM Lào đã chú trọng phát triển nguồn nhân lực, đặc biệt trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và công nghiệp hóa, hiện đại hóa, với mục tiêu xây dựng dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh Từ Đại hội III (1982) đến Đại hội VI (1996), mặc dù chưa đề cập rõ ràng về nguồn nhân lực và NNLCLC, Đảng đã nhấn mạnh vai trò của người lao động và lực lượng sản xuất trong việc xây dựng và phát triển đất nước Trong đường lối và nhiệm vụ của giai đoạn cách mạng mới, Đảng khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng lực lượng sản xuất mới và con người mới để đảm bảo quản lý nhà nước và xã hội hiệu quả Bên cạnh phát triển kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân, việc phát triển giáo dục, văn hóa và y tế cũng được coi là vấn đề quan trọng nhất trong chính sách xã hội của Đảng.
Đảng nhấn mạnh vai trò quyết định của con người trong sự tồn tại và phát triển của đất nước, với mục tiêu hướng tới sự ấm no và hạnh phúc của nhân dân Nhân dân được coi là động lực chính cho sự phát triển quốc gia Trong Đại hội lần này, Đảng chú trọng phát triển nguồn nhân lực, xác định mục tiêu đào tạo công dân tốt, yêu nước, có kiến thức và nghề nghiệp, đồng thời khuyến khích phát triển giáo dục, y tế, văn hóa và giải quyết các vấn đề xã hội một cách tích cực.
Đại hội VII của Đảng NDCM Lào nhấn mạnh rằng công tác giáo dục và xây dựng con người có vai trò quyết định trong việc thúc đẩy sự phát triển của đất nước, giúp Lào bắt kịp xu thế phát triển toàn cầu Tại Đại hội VIII (2006), Đảng xác định công nghiệp hóa, hiện đại hóa là ưu tiên hàng đầu, trong đó phát triển kinh tế phải gắn liền với phát triển con người về tri thức và đạo đức Đại hội IX (2011) khẳng định cần xây dựng cơ sở vững chắc để đưa đất nước thoát khỏi tình trạng kém phát triển vào năm 2020, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa để tiến lên chủ nghĩa xã hội.
Cần thúc đẩy sự đột phá trong phát triển nguồn lực con người, đặc biệt chú trọng vào công tác đào tạo và bồi dưỡng Việc nâng cao trình độ tri thức cho cán bộ là rất quan trọng để đáp ứng yêu cầu phát triển trong mọi lĩnh vực.
Tại Đại hội lần thứ X (2016), Đảng đã xác định mục tiêu tổng quát đến năm 2020, nước CHDCND Lào sẽ thoát khỏi đói nghèo và lạc hậu, hướng tới công nghiệp hóa, hiện đại hóa Phát triển nguồn nhân lực được coi là yếu tố hàng đầu để nâng cao lực lượng sản xuất và xây dựng nền kinh tế tri thức, trong đó NNLCLC đóng vai trò quyết định Đảng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển nhanh nguồn nhân lực, đặc biệt là NNLCLC, như một quan điểm mới phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cuộc cách mạng công nghệ 4.0.
Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC) là yếu tố quan trọng hàng đầu để nâng cao năng lực sản xuất và xây dựng nền kinh tế tri thức, với con người là trung tâm của sự phát triển Cần gắn kết chặt chẽ giữa NNLCLC và phát triển khoa học, công nghệ, đồng thời xây dựng và hoàn thiện giá trị nhân cách con người Lào Đổi mới toàn diện nền giáo dục quốc dân theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế là cần thiết, trong đó cải cách quản lý giáo dục và phát triển đội ngũ giáo viên là khâu then chốt Giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước và toàn dân, với quan điểm đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển Việc chú trọng vào giáo dục sẽ tạo điều kiện cho kinh tế phát triển, và cần tiếp tục phát huy hiệu quả cải cách giáo dục theo các nguyên lý của hệ thống giáo dục quốc dân, đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn khu vực và quốc tế.
2.2.2 Các bộ phận cấu thành nguồn nhân lực chất lƣợng cao ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào
Nghiên cứu các bộ phận cấu thành của nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC) nhằm xác định rõ các nhóm đối tượng để đánh giá thực trạng của từng nhóm trong tổng thể NNLCLC của quốc gia Dựa trên những đánh giá này, cần xây dựng cơ chế và hệ thống chính sách phù hợp với từng đối tượng, từ đó phát huy hiệu quả tiềm năng và năng lực sáng tạo của họ trong quá trình sản xuất và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Cấu trúc nguồn nhân lực chất lượng cao của nước CHDCND Lào bao gồm các đối tượng cơ bản như đội ngũ cán bộ lãnh đạo và quản lý trong hệ thống chính trị, trí thức và nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao, công nhân kỹ thuật lành nghề, và những nông dân giỏi có khả năng ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất Họ đều sở hữu trình độ học vấn và tay nghề cao, đặc biệt là kỹ năng lao động chất lượng, hiệu quả và khả năng sáng tạo trong công việc.
Từ quan niệm nhƣ vậy, có thể xác định cấu trúc của NNLCLC ở Lào đƣợc biểu hiện cụ thể nhƣ sau:
Đội ngũ cán bộ lãnh đạo và quản lý trong hệ thống chính trị của nước CHDCND Lào đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định đường lối, chính sách và pháp luật của Đảng, Nhà nước, nhằm phát triển đất nước nhanh chóng và bền vững theo định hướng xã hội chủ nghĩa Họ không chỉ tham mưu cho Đảng và Chính phủ trong việc xây dựng chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, mà còn lãnh đạo và chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước Đội ngũ này là lực lượng chủ chốt trong việc tổ chức thực hiện chế độ chính sách nhà nước và có trách nhiệm quyết định những vấn đề quan trọng ảnh hưởng đến các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, và an ninh quốc phòng của quốc gia Họ được quyền giải quyết các công việc và xử lý tình huống theo phạm vi chức trách và nhiệm vụ của tổ chức, đảm bảo tuân thủ pháp luật hiện hành.
Sự thành công của sự nghiệp đổi mới và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước phụ thuộc vào năng lực và phẩm chất của đội ngũ lãnh đạo, quản lý Lịch sử đã chứng minh rằng quốc gia có đội ngũ cán bộ giỏi sẽ đạt được thành công trong phát triển Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, cho thấy vai trò quan trọng của cán bộ trong mọi thành công hay thất bại Sự phát triển vững mạnh cả về số lượng và chất lượng của đội ngũ này có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển của từng tổ chức, ngành nghề, địa phương và toàn quốc Lào.
- Thứ hai, đội ngũ trí thức, các nhà khoa học trong các lĩnh vực.
Họ là lực lượng chủ chốt trong việc nghiên cứu và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội, văn hóa, thể thao, và an ninh quốc phòng Với trình độ chuyên môn cao và khả năng sáng tạo, họ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển lý luận, xây dựng luận cứ khoa học cho các quyết sách của Đảng và Nhà nước Họ hoạt động từ Trung ương đến cơ sở, hỗ trợ lãnh đạo trong việc hoạch định chính sách và chiến lược phát triển quốc gia Đồng thời, họ cũng là những người tiên phong trong việc tiếp nhận và chuyển giao công nghệ, ứng dụng khoa học - công nghệ vào thực tiễn, góp phần vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước Ngoài ra, họ còn có khả năng đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực, nâng cao trình độ cho các bộ phận khác, bổ sung vào nguồn nhân lực chất lượng cao của quốc gia.
- Thứ ba,lực lượng công nhân kỹ thuật lành nghề thuộc lĩnh vực sản xuất công nghiệp và dịch vụ công nghiệp.
Lực lượng lao động giỏi và có trình độ tay nghề cao đóng vai trò quan trọng trong sản xuất và cung cấp dịch vụ công nghiệp đạt tiêu chuẩn quốc tế Họ không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu mà còn có khả năng tiếp thu công nghệ tiên tiến Với tri thức khoa học và kinh nghiệm tích lũy từ quá trình làm việc, lực lượng này sẽ dần làm chủ các công nghệ hiện đại.
Họ nhanh chóng và linh hoạt áp dụng các thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại vào sản xuất công nghiệp, giúp tăng năng suất và hiệu quả Điều này không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Những nông dân giỏi và giàu kinh nghiệm trong sản xuất nông nghiệp là những người năng động, tự chủ và sáng tạo Họ có khả năng ứng dụng các thành tựu khoa học - kỹ thuật và công nghệ cao vào quy trình sản xuất, dẫn đầu trong việc chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại Nhờ đó, họ tạo ra sản phẩm nông nghiệp hiệu quả cao, góp phần sản xuất nhiều của cải vật chất, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và xuất khẩu trong lĩnh vực nông nghiệp của đất nước.
2.2.3 Các tiêu chí cơ bản đánh giá chất lƣợng nguồn nhân lực chất lƣợng cao của Lào hiện nay
Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quyết định cho sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, phản ánh rõ rệt trình độ phát triển, chất lượng cuộc sống và mức độ văn minh của xã hội Nguồn nhân lực chất lượng cao (NNLCLC) là phần tinh túy nhất trong nguồn nhân lực, do đó, việc xác định và phân biệt NNLCLC với nguồn nhân lực phổ thông là rất cần thiết Để đánh giá NNLCLC, cần dựa vào các tiêu chí cụ thể nhằm đảm bảo tính chính xác và hiệu quả trong quá trình đánh giá.
Thứ nhất, tiêu chí về thể lực