LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀ
Cơ sở lý luận
Phân môn vẽ kĩ thuật lớp 8 trong chương trình Công Nghệ yêu cầu học sinh phát triển khả năng tưởng tượng không gian Môn học này không chỉ giúp học sinh trở nên năng động và sáng tạo, mà còn tạo nền tảng vững chắc cho việc tiếp cận tri thức khoa học và kỹ thuật, đồng thời định hướng nghề nghiệp tương lai một cách hiệu quả.
Trong môn Công nghệ 8, chương vẽ kỹ thuật cơ sở trang bị cho học sinh kiến thức nền tảng về vẽ kỹ thuật, bao gồm phương pháp hình chiếu vuông góc và các hình biểu diễn như hình chiếu, hình cắt, mặt cắt, hình chiếu trục đo và hình chiếu phối cảnh Những kiến thức này giúp học sinh thể hiện và biểu diễn chi tiết máy, vật thể hoặc sản phẩm cơ khí hoàn chỉnh, từ đó đọc hiểu các bản vẽ kỹ thuật đơn giản Đây là nền tảng quan trọng cho quá trình học tập nâng cao và giáo dục về lao động, sản xuất trong tương lai.
Vì sự quan trọng của phân môn này, cần nghiên cứu sâu và đổi mới phương pháp giảng dạy để nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức cho học sinh.
Cơ sở thực tiễn
Môn Công nghệ Trung học cơ sở, đặc biệt là phần vẽ kỹ thuật, chứa đựng nhiều nội dung khó khăn Kiến thức kỹ thuật bao gồm các khái niệm, cấu tạo và nguyên lý hoạt động của máy móc, vừa cụ thể vừa trừu tượng Học sinh thường gặp khó khăn trong việc tiếp thu nếu không nắm rõ các hình vẽ, điều này ảnh hưởng đến khả năng hiểu và áp dụng kiến thức vẽ kỹ thuật.
Kênh hình sách giáo khoa các môn học cung cấp kiến thức về vẽ kỹ thuật, bao gồm hình không gian trong Vật lý, hình học không gian trong Toán, và các hình cắt trong Sinh học Đặc biệt, môn Công nghệ chứa nhiều hình vẽ liên quan đến kỹ thuật, làm nổi bật tầm quan trọng của vẽ kỹ thuật trong giáo dục.
Môn Công Nghệ hiện nay đang đối mặt với nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, bao gồm sự thiếu thốn về vật thể trực quan, mô hình dạy học, tranh vẽ và dụng cụ vẽ cho việc giảng dạy phần Vẽ kỹ thuật Để nâng cao chất lượng dạy học, các thầy cô cần nỗ lực khắc phục những thiếu sót này và liên tục đổi mới phương pháp giảng dạy, rút kinh nghiệm sau mỗi bài học nhằm đạt được kết quả tốt hơn.
Sau nhiều năm giảng dạy, tôi đã tích lũy được một số kinh nghiệm quý báu trong việc dạy học sinh vẽ hình chiếu Những kinh nghiệm này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy và sáng tạo trong môn học Tôi hy vọng rằng những phương pháp này sẽ hỗ trợ giáo viên trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy và giúp học sinh tiếp thu bài học một cách hiệu quả hơn.
I Công nghệ 8” với mong muốn được trao đổi và đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp.
Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3 Mục đích và quá trình thực hiện.
Giúp việc dạy và học Vẽ kỹ thuật trở nên dễ dàng hơn, việc hiểu và nắm vững các phương pháp biểu diễn vật thể là rất quan trọng Điều này không chỉ giúp học sinh thành thạo kỹ năng vẽ mà còn tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập các môn học liên quan.
Vẽ kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong các trường chuyên nghiệp kỹ thuật và trong công việc sau này Qua quá trình trao đổi, các thầy cô dạy bộ môn Công nghệ đã rút ra nhiều kinh nghiệm quý báu nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy.
Trong nhiều năm qua, tôi đã nỗ lực đổi mới phương pháp dạy và học, đặc biệt là trong môn Vẽ kỹ thuật Tôi thường xuyên trao đổi với đồng nghiệp để áp dụng các phương pháp giảng dạy hiệu quả Sau mỗi bài giảng, tôi tổng kết và rút kinh nghiệm, từ đó tìm ra cách dạy phù hợp nhất Kết quả được đánh giá qua các bài kiểm tra và bài tập thực hành, giúp tôi tiếp tục cải thiện và đạt được thành tích tốt hơn.
Khi nhà trường trang bị thêm các phương tiện trình chiếu và kết nối Internet, tôi đã chủ động soạn bài giảng kết hợp với hình vẽ kỹ thuật để nâng cao chất lượng dạy học Tôi cũng tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm phát huy tính tích cực của học sinh Với kinh nghiệm giảng dạy môn Công Nghệ, đặc biệt là phần Vẽ kỹ thuật, tôi mong muốn chia sẻ và nhận được ý kiến đóng góp từ các đồng nghiệp.
4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Để có cơ sở, tư liệu khi nghiên cứu tôi đều dạy lớp 8.
Phạm vi nghiên cứu là Phần I: Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8.
NỘI DUNG GIẢI PHÁP, CẢI TIẾN
Đặc điểm Phần I: Vẽ kĩ thuật
Mỗi môn học đều có những đặc điểm riêng Để tìm ra phương pháp giảng dạy thích hợp phải hiểu rõ các đặc điểm này.
Nhiều giáo viên nhận định rằng phần vẽ kỹ thuật trong môn Công nghệ lớp 8 vừa thú vị vừa khó khăn, cả trong việc học lẫn việc dạy Học sinh thường ngần ngại với môn học này do cảm giác khó khăn, nhưng khi khám phá ra những điều thú vị, họ lại trở nên yêu thích và chuyển sang tiếp thu kiến thức mới.
Phần I cũng là phần có nhiều bài thực hành với thời lượng 7 bài thực hành.Tuy vậy nếu học sinh không vẽ và luyện tập ở nhà thì vẫn không đủ thời gian
Phần vẽ kỹ thuật là một thách thức lớn, yêu cầu khả năng tư duy trừu tượng và hình dung chính xác Học sinh cần nắm vững cách vẽ các hình chiếu vuông góc và hình cắt mặt cắt từ vật thể Đồng thời, từ các hình chiếu, học sinh cũng phải hiểu và thực hiện được hình chiếu trục đo cũng như hình chiếu phối cảnh của vật thể.
Lựa chọn nội dung kiến thức, trực quan và phương pháp
2.1 Về nội dung. a) Nội dung SGK theo chuẩn kiến thức và đề xuất.
Phần I với tiêu đề Vẽ kĩ thuật gồm 16 bài trong đó có 9 bài lý thuyết và 7 bài thực hành Các nội dung của chương các em đã được học nhưng sơ lược. Nội dung bồi dưỡng học sinh giỏi thi cấp huyện trở lên cần được nâng lên ở mức cao Các bài của Phần I gồm:
Bài 1: Vai trò của bản vẽ kĩ thuật trong sản xuất và đời sống.
Bài 3: Thực hành: Hình chiếu của vật thể Qua bài thực hành giúp các em tập vẽ các các đường nét dưới sự hướng dẫn của thầy và đúng hình chiếu làm cơ sở cho kỹ năng vẽ sau này.
Bài 4: Bản vẽ các khối đa diện.
Bài 5: Thực hành: Đọc bản vẽ các khối đa diện.
Bài 6: Bản vẽ các khối tròn xoay.
Bài 7: Thực hành: Đọc bản vẽ các khối tròn xoay.
Bài 8: Khái niệm về bản vẽ kĩ thuật, hình cắt.
Bài 9: Bản vẽ chi tiết.
Bài 10: Thực hành: Đọc bản vẽ chi tiết đơn giản có hình cắt Kiến thức này trong toán học gọi là hình không gian, vẽ và tưởng tượng tốt hình chiếu trục đo sẽ giúp các em học tốt môn toán hình không gian lớp 11.
Bài 12: Thực hành: Đọc bản vẽ chi tiết đơn giản có ren.
Bài 13: Bản vẽ lắp Là bài toán tổng hợp về các phương pháp biểu diễn vật thể vận dụng các phương pháp biểu diễn: Hình chiếu, hình cắt, hình chiếu trục đo
Bài 14: Thực hành: Đọc bản vẽ lắp đơn giản.
Bài 16: Thực hành: Đọc bản vẽ nhà đơn giản.
Bài 2 cung cấp kiến thức về tiêu chuẩn bản vẽ, đặc biệt là việc vẽ nối tiếp giữa hai đoạn thẳng và cung tròn, là cần thiết cho các bài tập thực hành Bài 3 hướng dẫn vẽ hình chiếu của vật thể theo phương pháp "Vẽ khối bao ngoài rồi cắt bỏ từng phần", nhưng phương pháp này có thể gây khó khăn cho học sinh trong việc thực hiện các bài tập thực hành, do đó cần bổ sung thêm các cách vẽ hình chiếu khác Tương tự, bài 4 chỉ cung cấp một cách vẽ hình chiếu trục đo, trong khi SGK yêu cầu chọn cách vẽ phù hợp dựa trên đặc điểm hình dạng của vật thể Để hỗ trợ học sinh vẽ hình chiếu trục đo hiệu quả, cần cung cấp thêm kiến thức và các phương pháp vẽ khác.
Nguyên tắc bổ sung kiến thức trong giáo dục cần được cân nhắc kỹ lưỡng, đảm bảo rằng việc bổ sung là thật sự cần thiết để hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập và thực hành Nội dung bổ sung phải phù hợp và không làm nặng thêm kiến thức trong sách giáo khoa, đồng thời không nên tạo ra mục riêng mà chỉ được giảng dạy khi cần thiết Việc trao đổi và thảo luận với đồng nghiệp cũng là yếu tố quan trọng trong quá trình này.
Những kiến thức cần bổ sung:
BỔ SUNG KIẾN THỨC VẼ NỐI TIẾP ĐƯỜNG THẲNG VỚI CUNG TRÒN:
Cách vẽ nối tiếp hai đường thẳng với một cung tròn giúp các em có kiến thức vẽ hình chiếu Cụ thể:
Bài tập Hình chiếu BẰNG cần vẽ nối tiếp.
Bài tập Hình chiếu ĐỨNG cần vẽ nối tiếp.
Vẽ lại các hình chiếu cũng phải vẽ nối tiếp.
BỔ SUNG CÁCH VẼ HÌNH CHIẾU
Ngoài phương pháp vẽ hình chiếu theo sách giáo khoa, giáo viên có thể bổ sung các kỹ thuật vẽ khác mà nhiều thầy cô đã sử dụng dựa trên định nghĩa hình chiếu Những cách vẽ này giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc thực hiện các bài tập vẽ hình chiếu.
Hình chiếu được định nghĩa trong sách giáo khoa là hình ảnh biểu diễn bề mặt có thể nhìn thấy của một vật thể từ góc nhìn của người quan sát Để thể hiện các phần không nhìn thấy của vật thể, có thể sử dụng nét đứt trong quá trình vẽ.
Có thể đưa ra các bước để vẽ hình chiếu như sau:
Bước 1: Xác định hướng chiếu.
Học sinh cần chú ý rằng bước chọn hướng chiếu trong hình chiếu đứng rất quan trọng, vì đây là hình chiếu chính của bản vẽ Hình chiếu đứng phải phản ánh rõ nét hình dạng của vật thể, do đó, việc lựa chọn hướng chiếu từ trước là cần thiết để đảm bảo yêu cầu này được thực hiện chính xác.
Bước 2: Dựa vào các hướng chiếu đã xác định, tiến hành xác định bề mặt nhìn thấy, nét thấy, bề mặt khuất và nét khuất Sau đó, thực hiện việc vẽ mờ theo thứ tự: Hình chiếu đứng, hình chiếu bằng và hình chiếu cạnh.
Bước 3: Tô đậm và ghi kích thước.
Trước khi tiến hành tô đậm, hãy kiểm tra và sửa chữa các sai sót trong bước vẽ mờ, bao gồm việc loại bỏ những nét thừa và bổ sung những nét thiếu Sử dụng bút chì mềm để tô đậm các chi tiết Cuối cùng, ghi lại kích thước của bản vẽ.
Xin lấy một vài ví dụ khi thực hiện bài tập vẽ hình chiếu: Vẽ hình chiếu tấm trượt dọc
2- Quan sát xác định bề mặt thấy khuất tiến hành vẽ a) Vẽ hình chiếu đứng.
Từ trước b) Vẽ hình chiếu bằng c) Vẽ hình chiếu cạnh.
Trong bài tập này, tác giả sách giáo khoa đã vẽ hình chiếu trục đo với chiều dài theo trục 0'y', trong khi đáng lẽ chiều dài phải theo trục 0'x' Tương tự, chiều rộng được thể hiện theo trục 0'x', nhưng thực tế, chiều rộng phải theo trục 0'y'.
Học sinh gặp khó khăn trong việc vẽ hình chiếu cạnh do không thể quan sát bề mặt bên trái của vật thể Một số đồng nghiệp đã gợi ý chọn hướng chiếu xoay 90 độ, nhưng cách này làm cho các hình chiếu trở nên khó hình dung Mặc dù vậy, phương pháp này vẫn cho phép suy luận về mặt trái của vật thể tương tự như khi nhìn từ mặt phải, nhưng cần chú ý đến chiều quan sát và xoay ngược lại 180 độ.
Bề mặt thấy HÌNH CHIẾU BẰNG
Kết quả thu được các hình chiếu như sau: Để hỗ trợ học sinh trong việc giải bài tập, có thể vẽ lại hình chiếu trục đo của vật thể Hình vẽ này giúp xác định hướng chiếu tối ưu, trong đó hình chiếu đứng thể hiện chiều dài và chiều cao, hình chiếu bằng thể hiện chiều dài và chiều rộng, và hình chiếu cạnh thể hiện chiều rộng và chiều cao Đặc biệt, bề mặt bên trái, được tô màu xám, giúp quan sát và vẽ hình chiếu cạnh một cách dễ dàng hơn.
Phương pháp vẽ này đã được tôi thảo luận với nhiều đồng nghiệp và nhận được sự đồng tình cao Học sinh áp dụng cách vẽ này sẽ dễ dàng hơn và giảm thiểu sự nhầm lẫn, tránh tình trạng phải tẩy xóa nhiều lần.
Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
Qua nhiều năm giảng dạy, tôi luôn tìm cách cải thiện hiệu quả dạy vẽ kỹ thuật Trước đây, tôi đã có những đề tài về phương pháp dạy môn này và nhận được sự ủng hộ từ đồng nghiệp Trong những năm gần đây, nhờ vào việc sử dụng máy chiếu và sưu tầm tài liệu từ internet, tôi đã đạt được nhiều thành công hơn trong mỗi bài giảng Năm học 2013 - 2014, tôi đã thử nghiệm phương pháp dạy truyền thống và phương pháp đổi mới, và nhận thấy sự khác biệt rõ rệt Phương pháp đổi mới giúp học sinh hiểu bài nhanh chóng, nắm vững lý thuyết và thực hành, cũng như biết vận dụng kỹ năng vẽ khi làm bài Học sinh cảm thấy vui vẻ và hứng thú trong học tập, nhiều em rất say mê với môn học này.
Trong bài thực hành chỉ với một lớp, tôi đã giảng dạy theo cách vẽ trong sách giáo khoa mà không bổ sung cách vẽ thứ hai, dẫn đến việc các em mất nhiều thời gian hơn và không hoàn thành bài đúng hạn, buộc phải gia hạn thời gian Ngược lại, những lớp khác có hướng dẫn thêm cách vẽ thứ hai thì hầu hết các em đều áp dụng và hoàn thành bài trong thời gian quy định Trong một tiết ôn tập khác, tôi đã giao đề vẽ hình chiếu trục đo (không lấy điểm), yêu cầu nửa lớp thực hiện theo cách vẽ khối bao ngoài, cắt bỏ từng phần như sách giáo khoa, trong khi nửa lớp còn lại làm theo phương pháp vẽ trước một mắt, từ đó khảo sát và thu được kết quả.
Các em thường gặp khó khăn khi vẽ theo phương pháp vẽ khối bao ngoài và cắt bỏ, dẫn đến việc quên xoá các nét thừa sau khi hoàn thành Điều này khiến cho bản vẽ trở nên xấu do phải tẩy xoá nhiều lần.
- Các em làm bài theo cách vẽ vẽ trước mặt cơ sở (cách 2) vẽ nhanh hơn, ít hỏi thày hơn. Điểm số cụ thể như sau:
Mỗi phương pháp vẽ đều có những ưu và nhược điểm riêng, nhưng đối với các đề tài đơn giản, cách vẽ trước mặt cơ sở là lựa chọn rất phù hợp cho các em học sinh.
Kết quả bài kiểm tra 1 tiết trong năm học 2013-2014 cho thấy học sinh đạt thành tích xuất sắc, với 100% số em có điểm từ 7 trở lên và không có điểm trung bình Mặc dù các em đều thực hiện bài vẽ đúng yêu cầu, nhưng kỹ năng vẽ vẫn cần được cải thiện.
Lợi ích của việc cân nhắc nội dung giảng dạy là rất rõ ràng, vừa tuân thủ chuẩn kiến thức bộ môn, vừa bổ sung các kiến thức cần thiết thông qua trao đổi nhóm chuyên môn Tôi mong các thầy cô cùng bộ môn thực hiện khảo sát và đóng góp ý kiến.