TÀI SẢN “ẢO” VÀ CÁC GIAO DỊCH VỀ TÀI SẢN “ẢO” HIỆN NAY
Tài sản “ảo” trên mạng
1.1.1 Định nghĩa tài sản “ảo”:
Theo Từ điển Tiếng Việt:
"Tài sản" được định nghĩa là của cải vật chất hoặc tinh thần có giá trị đối với chủ sở hữu, bao gồm cả của cải và vật chất phục vụ cho sản xuất hoặc tiêu dùng.
Tài sản (Property): “là bất kì những gì tồn tại bên ngoài mà ở đó quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt được thực hiện” 9
Từ “Ảo” (Virtual) có nghĩa là: “giống như thật, nhưng không có thật” 10 Trái nghĩa với từ này là “thật” (Real)
Tài sản “ảo” được hiểu là những của cải có giá trị cho chủ sở hữu nhưng không tồn tại trong thế giới thực Chúng giống như những vật chất thật nhưng lại không thể chạm vào, chỉ có thể được nhìn thấy qua màn hình máy tính.
Trong lĩnh vực công nghệ thông tin, tài sản "ảo" được hiểu là các đoạn mã máy tính do con người tạo ra trên Internet, với các chức năng được lập trình theo ý muốn của người dùng.
Hiện nay, tại Việt Nam chưa có định nghĩa pháp lý rõ ràng về tài sản "ảo" Thuật ngữ "tài sản ảo" chủ yếu phản ánh cách hiểu thông thường của người dùng Internet và các phương tiện truyền thông, liên quan đến các đoạn mã và chương trình máy tính.
6 Viện ngôn ngữ học (2006), “Từ điển Tiếng Việt”, NXB Đà Nẵng , trang 884
7 Nguyễn Văn Xô (2008), “Từ điển Tiếng Việt”, NXB Thanh Niên, tái bản lần V, trang 631
Black's Law Dictionary là một trong những từ điển pháp luật nổi tiếng và được sử dụng rộng rãi tại Mỹ Tác giả của từ điển này là Henry Campbell Black, và ấn bản đầu tiên của nó được phát hành vào năm 1891 Đây là nguồn tài liệu quan trọng cho các luật sư và sinh viên ngành luật.
9 Bryan A.Garner (2001), “Black’s Law Dictionary”, Second pocket Edition, ST Paul, Minn
Nhiều tranh cãi và ngộ nhận đã nảy sinh xung quanh khái niệm tài sản "ảo", khi mà các nhà làm luật vẫn chưa giải quyết được những câu hỏi quan trọng như: Tài sản "ảo" có thực sự là tài sản hay không? Tại sao lại được gọi là "ảo"? Cụm từ tài sản "ảo" trong luận văn này được hiểu theo nghĩa tương đối, với việc sử dụng dấu ngoặc kép nhằm nhấn mạnh ý nghĩa này.
Tài sản “ảo” trong các trò chơi được hiểu là những vật phẩm mà người chơi sở hữu, tương tự như tài sản ngoài đời thực như quần áo, trang sức, và bất động sản, nhưng chỉ tồn tại trong môi trường game Ngoài ra, trên các trang web cá nhân và mạng xã hội, tài sản “ảo” bao gồm tài liệu, thông tin, và hình ảnh cá nhân được lưu trữ trực tuyến, với quyền truy cập và chia sẻ do người sử dụng quyết định Mỗi người chơi có một tài khoản đăng nhập và mật khẩu để quản lý tài sản ảo của mình trong trò chơi.
Tham khảo một số cách hiểu về tài sản “ảo” của các nhà nghiên cứu trong nước và trên thế giới cho thấy tài sản “ảo”:
Là “phần mềm và mã được thiết kế để hành xử như thể và có những phẩm chất vật lý của một thế giới thật” 14
Mặc dù pháp luật Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về quyền sở hữu tài sản “ảo”, nhưng người chơi trong các trò chơi trực tuyến vẫn coi đó là tài sản của mình và thực hiện mua bán, trao đổi bằng tiền mặt Hành động này tiềm ẩn rủi ro, vì pháp luật khó có khả năng bảo vệ quyền lợi của họ khi xảy ra sự cố.
Mạng xã hội, hay còn gọi là mạng xã hội ảo (Social network), là dịch vụ kết nối các thành viên có sở thích chung trên Internet với nhiều mục đích khác nhau, không bị giới hạn về không gian và thời gian Các tính năng của mạng xã hội bao gồm chat, email, chia sẻ phim ảnh, voice chat, chia sẻ file, blog và xã luận.
Gmail là một dịch vụ email trên nền Web, được ra mắt lần đầu tiên vào ngày 1 tháng 4 năm 2004 dưới dạng beta chỉ dành cho người dùng có thư mời Đến tháng 2 năm 2007, dịch vụ này đã mở rộng và trở thành bản beta cho tất cả mọi người.
14 Nelson Dacunha (2010), “Virtual property-Real concern”
Tài sản trong trò chơi trực tuyến bao gồm các vật phẩm như vũ khí, quần áo, ngân lượng, kim hoàn, đất đai và nhiều hàng hóa khác Những tài sản này thường có giá trị trong trò chơi và đóng vai trò quan trọng trong trải nghiệm của người chơi.
Tài sản ảo trong trò chơi trực tuyến đại diện cho giá trị và bản chất của nhân vật trong thế giới ảo Về cơ bản, tài sản này là một phần của chương trình phần mềm máy tính, góp phần tạo nên trải nghiệm người chơi.
Hai cách hiểu về tài sản "ảo" chủ yếu tập trung vào thế giới ảo và các loại tài sản mà người chơi trang bị cho nhân vật Tuy nhiên, cách hiểu này còn hạn chế và chưa phản ánh đầy đủ nội hàm của tài sản "ảo", vì các tác giả chỉ phân tích tài sản trong trò chơi trực tuyến, mà chưa đề cập đến những loại tài sản "ảo" khác.
Tài sản “ảo” được hiểu một cách tổng quát là các mã và phần mềm máy tính tồn tại trong không gian mạng Internet, mang lại giá trị cho người sở hữu quyền sử dụng chúng Mặc dù chưa có định nghĩa pháp lý thống nhất, nhưng điểm chung giữa các nhà nghiên cứu là sự công nhận về giá trị và tính chất của tài sản này trong bối cảnh số hóa.
Trong phần tiếp theo, tác giả sẽ trình bày một số loại tài sản "ảo", tuy nhiên các loại tài sản này chỉ dựa trên cách hiểu thông thường mà chưa có tiêu chí cụ thể nào để phân loại.
1.1.2 Các loại tài sản “ảo” trên thực tế:
Các giao dịch và tranh chấp liên quan đến tài sản “ảo” và những bất cập trong việc giải quyết tranh chấp hiện nay tại nước ta
trong việc giải quyết tranh chấp hiện nay tại nước ta:
1.2.1 Các giao dịch và tranh chấp liên quan đến tài sản “ảo”:
Với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, số lượng người sử dụng Internet ngày càng tăng, kéo theo nhiều vấn đề liên quan đến tài sản “ảo” Trong số đó, các giao dịch và tranh chấp về tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến đang trở thành vấn đề nổi bật Bài viết này sẽ phân tích một số tranh chấp điển hình liên quan đến tài sản “ảo” và tập trung vào các giao dịch cũng như tranh chấp trong lĩnh vực trò chơi trực tuyến.
1.2.1.1 Các giao dịch và tranh chấp liên quan đến mạng xã hội, tài khoản email, tài khoản trực tuyến:
Các trang mạng xã hội, tài khoản email và tài khoản trực tuyến thường mang tính chất cộng đồng, cho phép người dùng chia sẻ thông tin và hình ảnh cá nhân với bạn bè và người thân Tuy nhiên, việc giao dịch liên quan đến tài sản trên những nền tảng này cần được chú ý cẩn thận để bảo vệ thông tin riêng tư.
“ảo” là rất ít Tuy nhiên, ít giao dịch không đồng nghĩa với việc số lượng tranh chấp
In his 2005 work, Joshua A.T Fairfield describes the concepts of rivalrousness, persistence, and interconnectivity in relation to virtual property, exemplified by a pen that remains with its owner even when left behind This raises important questions about ownership in the digital realm, especially highlighted by the shutdown of Yahoo 360 on July 13, 2007, in Vietnam The incident prompts us to consider who truly owns online accounts, including personal blogs, social media profiles, and email accounts, as users may have unique passwords but lack real ownership over these platforms.
Yahoo! đã quyết định thay đổi chiến lược kinh doanh toàn cầu, trong đó bao gồm việc đóng cửa Blog Yahoo! 360, ảnh hưởng lớn đến nhiều người dùng tại Việt Nam Người dùng buộc phải lựa chọn giữa việc chuyển sang dịch vụ Yahoo! 360 Plus hoặc tìm kiếm nhà cung cấp khác như Facebook, Myspace, hay Twitter Tuy nhiên, Yahoo! 360 Plus lại gặp nhiều hạn chế, gây khó khăn cho người sử dụng, đặc biệt là việc mất dữ liệu khi chuyển đổi sang hình thức mới.
Việc làm này của Yahoo! được ví như việc người dùng giao “địa chỉ” lẫn
Việc chuyển giao "chìa khóa" căn nhà Yahoo! blog cho một ông chủ khác đã gây lo ngại về tính bảo mật của tài khoản người dùng Nhiều trường hợp mất tài khoản không thể phục hồi sau khi chuyển sang Yahoo! 360 Plus đã xảy ra Mặc dù có những bất cập, người dùng vẫn phải tuân theo yêu cầu của nhà cung cấp mà không có quyền quyết định, chỉ nhận thông báo sau cùng.
Yahoo! thực sự là chủ sở hữu các tài khoản email, thể hiện qua quyền chấm dứt dịch vụ mà không cần sự đồng ý của người dùng, điều này cũng tương tự với dịch vụ Gmail của Google Trong Điều khoản dịch vụ của Gmail, có quy định rõ ràng về quyền hạn này.
Việc sử dụng dịch vụ của chúng tôi không đồng nghĩa với việc bạn sở hữu bất kỳ quyền sở hữu trí tuệ nào liên quan đến dịch vụ hoặc nội dung mà bạn truy cập Chúng tôi có quyền thêm hoặc xóa các chức năng, tính năng, và có thể tạm ngừng hoặc ngừng hoàn toàn dịch vụ bất cứ lúc nào.
51 http://nhipsongso.tuoitre.vn/Nhip-song-so/318826/Yahoo%C2%A0360-chinh-thuc%C2%A0khai- tu%C2%A0tu-ngay-13-7.html
Google có quyền ngừng cung cấp dịch vụ hoặc áp đặt giới hạn mới vào bất kỳ thời điểm nào Chúng tôi tin rằng bạn sở hữu dữ liệu của mình và việc bảo đảm quyền truy cập của bạn là rất quan trọng Nếu chúng tôi quyết định ngừng một dịch vụ, chúng tôi sẽ thông báo trước hợp lý và tạo cơ hội để bạn lấy thông tin ra khỏi dịch vụ đó.
Theo các quy định hiện hành, chủ tài khoản chỉ được cấp quyền sử dụng mà không có quyền quyết định về sự tồn tại của tài khoản Điều này dẫn đến việc nhiều người dùng coi tài khoản là tài sản riêng của họ, từ đó phát sinh tranh chấp Kết quả thường khiến chủ tài khoản phải gánh chịu thiệt hại.
Thông tin cá nhân và hình ảnh trên các nền tảng như Gmail, Facebook, Twitter có thể bị đánh cắp, dẫn đến thiệt hại cho cá nhân, dù không liên quan đến giao dịch mua bán Hãy tưởng tượng một bức ảnh riêng tư bị phát tán hoặc thông tin khách hàng trong Gmail bị lộ, gây ra tranh chấp giữa người dùng, nhà cung cấp và bên thứ ba Việc giải quyết các tranh chấp này không hề đơn giản Trong phần tiếp theo, bài viết sẽ phân tích những bất cập trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan.
1.2.1.2 Các giao dịch và tranh chấp liên quan đến Tên miền:
Khác với tranh chấp trên mạng xã hội và tài khoản trực tuyến, tranh chấp về tên miền thường tập trung vào quyền sử dụng tên miền và việc mua bán, đấu giá tên miền Nhiều tranh chấp phát sinh khi tổ chức hoặc cá nhân phát hiện có người khác đã đăng ký tên miền sử dụng thương hiệu hoặc họ tên của mình Ông Trần Minh Tân, Phó giám đốc Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC), cho biết rằng khi VNNIC lần đầu cấp phát tên miền vn, tình trạng tranh chấp cũng đã xảy ra.
52 Điều khoản dịch vụ Google, lần sửa đổi cuối ngày 01 tháng 3 năm 2012
Trong phần tiếp theo, bài viết sẽ phân tích những bất cập và khó khăn trong việc giải quyết tranh chấp, đặc biệt là vấn đề Thỏa thuận người dùng cuối mang tính chất “một chiều” Nhiều chủ thể ưu tiên đã chủ quan không thực hiện đăng ký, dẫn đến việc người khác nhanh chóng đăng ký trước, từ đó phát sinh tranh chấp Một số tranh chấp tiêu biểu sẽ được đề cập trong bài viết.
- Tranh chấp tên miền ebay.com.vn 54
- Tranh chấp liên quan đến tên miền spite.com.vn; coke.com.vn; fanta.com.vn… 55
Theo thống kê của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), số lượng vụ kiện liên quan đến tranh chấp tên miền đang gia tăng Trong năm qua, tình hình này cho thấy sự cần thiết phải chú trọng hơn đến quản lý và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực tên miền.
2003, có khoảng 16 vụ kiện, nhưng đến năm 2006, số lượng là 36 vụ và năm 2010 lá 63 vụ Tổng số vụ kiện mà VIAC giải quyết trong năm năm gần đây (2006 –
Theo thống kê năm 2010, có 235 vụ việc liên quan đến tên miền Tuy nhiên, VIAC cho biết rằng nhiều trường hợp chủ thể hợp pháp của tên miền đã chấp nhận thỏa thuận ngầm và mua lại tên miền với giá trị cao do ngại các thủ tục pháp lý.
1.2.1.3 Các giao dịch và tranh chấp liên quan đến tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến:
Người chơi thường xem các vật phẩm trong trò chơi trực tuyến là tài sản của mình, giúp nhân vật trở nên mạnh mẽ và nổi bật trong cộng đồng Sự hấp dẫn của những vật phẩm này dẫn đến nhu cầu trao đổi và mua bán để sở hữu chúng nhanh chóng, thay vì tốn thời gian "luyện" lên cấp Ban đầu, việc mua bán diễn ra trong trò chơi thông qua tiền tệ ảo như Lượng, Vàng, Xu và tiền Linden Sau đó, hình thức này đã chuyển sang giao dịch bằng tiền mặt thật, tạo ra các giao dịch "thật" liên quan đến tài sản ảo và ngày càng trở nên phổ biến.
Hệ thống pháp luật về tài sản “ảo”
Tài sản “ảo” hiện nay được quy định trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau, thuộc nhiều lĩnh vực Để thuận tiện cho việc nghiên cứu, tác giả đã phân loại các quy định pháp luật liên quan thành các phần, dựa trên các loại tài sản “ảo” tại Chương I.
Pháp luật về tên miền
Pháp luật về tài khoản email
Pháp luật về tài khoản trực tuyến, các trang mạng xã hội, mạng cá nhân
Pháp luật về tài sản “ảo” trong các trò chơi trực tuyến
Cần lưu ý rằng thuật ngữ “tài sản ảo” là không chính thức và không xuất hiện trong các văn bản pháp luật hiện hành Vì vậy, để hiểu rõ về các loại tài sản “ảo”, tác giả sẽ nghiên cứu các quy định pháp luật tương ứng với từng loại hình Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về các quy định này.
2.1.1 Pháp luật về Tên miền:
Sự bùng nổ của các website thương mại điện tử đã dẫn đến gia tăng tranh chấp về tên miền, đặc biệt là những tên miền liên quan đến nhãn hiệu và tên thương mại Tình trạng này yêu cầu một cơ chế pháp luật chặt chẽ và hiệu quả để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan đến tên miền.
Các quy định pháp luật liên quan đến Tên miền có thể kể đến:
66 Bộ Công thương, “Báo cáo thương mại điện tử 2009”
Điều 68 Luật Công nghệ thông tin 2006 về bảo vệ tên miền “.vn”:
1 Tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” và tên miền cấp dưới của tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” là một phần của tài nguyên thông tin quốc gia, có giá trị sử dụng như nhau và phải được quản lý, khai thác, sử dụng đ ng mục đích, có hiệu quả
Nhà nước khuyến khích cá nhân và tổ chức đăng ký tên miền quốc gia ".vn" Tên miền cần thể hiện tính nghiêm túc để tránh hiểu lầm hoặc xuyên tạc do sự đa âm, đa nghĩa, đặc biệt khi không sử dụng dấu trong tiếng Việt.
2 Tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” dành cho tổ chức Đảng, cơ quan nhà nước phải được bảo vệ và không được xâm phạm
3 Tổ chức, cá nhân đăng ký sử dụng tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về mục đích sử dụng và tính chính xác của các thông tin đăng ký và bảo đảm việc đăng ký, sử dụng tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” không xâm phạm các quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác có trước ngày đăng ký
4 Bộ Bưu chính, iễn thông quy định việc đăng ký, quản lý, sử dụng và giải quyết tranh chấp tên miền quốc gia Việt Nam “.vn”
Điểm d Khoản 1 Điều 130 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009: Quy định về hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến Tên miền:
Việc đăng ký, chiếm giữ hoặc sử dụng tên miền trùng hoặc tương tự với nhãn hiệu, tên thương mại được bảo hộ của người khác, hoặc chỉ dẫn địa lý mà không có quyền sử dụng, nhằm mục đích chiếm đoạt tên miền, trục lợi hoặc gây thiệt hại đến uy tín và danh tiếng của nhãn hiệu, tên thương mại hay chỉ dẫn địa lý tương ứng là hành vi vi phạm pháp luật.
Thông tư số 10/2008/BT-BTTTT quy định về việc giải quyết tranh chấp Tên miền quốc gia Việt Nam “.vn”
Thông tư này quy định về việc giải quyết tranh chấp liên quan đến tên miền, đặc biệt là trong quá trình sử dụng các tên miền cấp dưới thuộc tên miền quốc gia.
Việt Nam đã ban hành các quy định liên quan đến việc giải quyết tranh chấp tên miền ".vn", cung cấp căn cứ và hình thức xử lý cho các tổ chức trọng tài và tòa án Thông tư này sẽ là tài liệu tham khảo quan trọng trong việc phân xử các tranh chấp dân sự và thương mại liên quan đến tên miền quốc gia Nó nêu rõ các nguyên tắc cơ bản về điều kiện khởi kiện tranh chấp tên miền, tiêu chí xác định "hành vi sử dụng tên miền với ý đồ xấu", cũng như yêu cầu về bằng chứng cho quyền và lợi ích hợp pháp liên quan đến tên miền.
Hiện nay, Việt Nam đã ban hành các quy định về vi phạm tên miền theo Nghị định số 63/2007/NĐ-CP ngày 10/4/2007 và Nghị định số 28/2009/NĐ-CP ngày 20/3/2009.
2.1.2 Pháp luật về tài khoản email:
Các tài khoản email được đặc trưng bởi quy trình đăng ký theo hướng dẫn của nhà cung cấp dịch vụ Hiện tại, có hai hình thức liên quan đến các tài khoản này.
Thông tin, hình ảnh có trong các tài khoản email
Khi đăng ký sử dụng dịch vụ của các phần mềm, người dùng cần tuân thủ các điều khoản EULA do nhà cung cấp đưa ra Đặc biệt, do tính chất của phần mềm máy tính trong việc giao tiếp cộng đồng và lưu trữ, pháp luật về quyền tác giả sẽ được áp dụng để điều chỉnh Cụ thể, trong thông tin đăng ký dịch vụ bổ sung của Yahoo!, có quy định rõ ràng về quyền sở hữu trí tuệ thuộc về Yahoo!.
Việc đăng ký dịch vụ bổ sung này không mang lại cho bạn bất kỳ quyền lợi, quyền hạn hay lợi ích nào liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ mà Yahoo! sở hữu hoặc cấp bản quyền, bao gồm cả dịch vụ và các nhãn hiệu của Yahoo!.
67 Bộ Công Thương, “Báo cáo thương mại điện tử 2009”
Liên quan đến thông tin, hình ảnh và tài liệu trong dịch vụ email, Luật sở hữu trí tuệ và Bộ luật Dân sự 2005 điều chỉnh việc bảo vệ thông tin cá nhân, coi đây là quyền cơ bản của con người Bảo vệ thông tin cá nhân là yêu cầu thiết yếu của một xã hội văn minh, nhất là khi công nghệ thông tin và thương mại điện tử phát triển nhanh chóng, kéo theo nguy cơ xâm phạm và lạm dụng thông tin cá nhân Điều này làm giảm lòng tin của người tiêu dùng trong giao dịch điện tử, cản trở sự phát triển của thương mại điện tử Do đó, việc xây dựng quy định pháp lý về bảo vệ thông tin cá nhân là cần thiết để thúc đẩy ứng dụng thương mại điện tử Điều 72 Luật công nghệ thông tin 2006 quy định về việc đảm bảo an toàn và bảo mật thông tin.
Thông tin riêng hợp pháp của tổ chức và cá nhân được bảo vệ bí mật trên môi trường mạng, đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật.
Xu hướng của các dự luật thay thế hiện nay
Trước sự phát triển nhanh chóng của trò chơi trực tuyến và thế giới ảo, đã có một số dự luật mới được đề xuất để thay thế các quy định cũ Tuy nhiên, cho đến nay, những dự luật này vẫn chỉ dừng lại ở giai đoạn dự thảo và chưa được thông qua.
Dự thảo Quyết định thay thế Thông tư 60/2006/TTLT-BVHTT-BBCVT- BCA ngày 01/6/2006 về quản lý trò chơi trực tuyến:
Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng Quyết định quản lý trò chơi trực tuyến nhằm thay thế Thông tư 60, do nhận thấy một số nội dung quản lý không phù hợp với thực tiễn như giờ chơi và quản lý vật phẩm ảo Mục tiêu của Quyết định là thiết lập quy định quản lý chặt chẽ và hiệu quả, phù hợp với thực tế tại Việt Nam, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp nội dung số, nâng cao hiệu quả sử dụng hạ tầng viễn thông và phát triển thị trường lao động công nghệ cao Tuy nhiên, đến nay, Quyết định này vẫn chưa được thông qua.
Dự thảo Quyết định mới chủ yếu tập trung vào việc áp dụng các biện pháp quản lý hành chính kết hợp với quản lý kỹ thuật và giáo dục để sàng lọc các đối tượng xấu trên Internet Mặc dù có nhiều ý kiến trái chiều về việc cần có quy định cụ thể và công nhận địa vị pháp lý của tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến, dự thảo hiện tại không đề cập đến vấn đề này và thiếu hướng đi rõ ràng Việc này đặt ra thách thức cho các nhà soạn luật trong việc quản lý trò chơi trực tuyến và tài sản “ảo”, đặc biệt trong bối cảnh tranh chấp ngày càng gia tăng.
Dự thảo Nghị định mới nhằm thay thế Nghị định số 97/2008/NĐ-CP, được ban hành vào ngày 28/8/2008, sẽ quy định về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ Internet cũng như thông tin điện tử trên Internet Nghị định này hướng đến việc nâng cao hiệu quả quản lý và đảm bảo an toàn thông tin trong môi trường mạng.
68 http://www.tinmoi.vn/Se-ban-hanh-quy-che-quan-ly-tro-choi-truc-tuyen-moi-0683910.html
Bộ TT&TT đã giao Cục Viễn thông chủ trì xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 97/2008/NĐ-CP từ giữa năm 2011, và đến nay đã có hai Dự thảo được công bố để lấy ý kiến.
Chương IV của Dự thảo Nghị định quy định riêng về dịch vụ trò chơi trực tuyến, khác với Nghị định 97/2008 chưa có quy định cụ thể Một điểm mới đáng chú ý là tại khoản 5 Điều 25, điểm b, quy định rằng: "Không được sửa đổi thông tin, dữ liệu nhằm tăng giá trị của vật phẩm ảo trong trò chơi so với giá trị được xác định tại thời điểm nội dung kịch bản trò chơi được cấp phép."
Dự thảo quy định mới kế thừa các quy định cấm mua bán và trao đổi tài sản có giá trị trong trò chơi theo Thông tư 60/2006, đồng thời đưa ra quy định cấm các hình thức làm tăng giá trị vật phẩm ảo nhằm mục đích lợi nhuận Tuy nhiên, Dự thảo này không cấm hoàn toàn như Thông tư 60 mà có hướng tiếp cận “mở” hơn, cho phép các doanh nghiệp cung cấp trò chơi trực tuyến được “khởi tạo” tài sản có giá trị trong trò chơi với mục đích lợi nhuận.
Trong trò chơi, giá trị của "ảo" được xác định tại thời điểm cấp phép và nhà cung cấp không được phép tăng giá trị này.
Quy định này sẽ công nhận giá trị của tài sản "ảo" trong trò chơi trực tuyến, nhưng vẫn chưa giải quyết được vấn đề quan trọng: ai là chủ sở hữu của những vật phẩm đó và liệu người chơi có quyền giao dịch chúng trên thị trường bên ngoài trò chơi hay không?
69 http://mic.gov.vn/layyknd/Trang/D%E1%BB%B1th%E1%BA%A3oNgh%E1%BB%8B%C4%91%E1%B B%8Bnhinternet.aspx
Theo Thông tư 60/2006, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trò chơi trực tuyến không được phép tạo ra tài sản có giá trị trong trò chơi nhằm mục đích kinh doanh thu lợi nhuận Hơn nữa, họ cũng không được sửa đổi thông tin về tài sản giá trị của người chơi.
71 http://mic.gov.vn/tintucsukien/tinhoatdongcuabo/Trang/D%E1%BB%B1th%E1%BA%A3oNgh%E1%BB
%8B%C4%91%E1%BB%8Bnhthayth%E1%BA%BFNgh%E1%BB%8B%C4%91%E1%BB%8Bnh97s%E1
%BA%BDc%C3%B3nhi%E1%BB%81un%E1%BB%99idungm%E1%BB%9Bi%C4%91%C6%B0%E1%BB%A3cb%E1%BB%95sung.aspx
Nghị định thay thế Nghị định 97/2008/NĐ-CP đang được hoàn thiện với 6 Chương và 53 Điều, bao gồm nhiều nội dung bổ sung và sửa đổi quan trọng Nội dung chính tập trung vào việc tăng cường quản lý trò chơi điện tử trên mạng, đặc biệt là các điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng, với ba giải pháp điều chỉnh: quản lý doanh nghiệp cung cấp trò chơi điện tử, phân loại trò chơi theo độ tuổi, và quản lý chặt chẽ các điểm dịch vụ công cộng Ngoài ra, việc quản lý nội dung thông tin, đặc biệt trên các mạng xã hội nước ngoài, cũng được chú trọng Nghị định còn bổ sung quy định về đấu giá và chuyển nhượng tên miền, cùng với quyền và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc đăng tải và sử dụng thông tin trên mạng.
Mặc dù đã có một số quy định mới, vấn đề tài sản "ảo" trong các trò chơi trực tuyến vẫn chưa được giải quyết rõ ràng, đặc biệt là về việc xác định liệu chúng có phải là tài sản hay không và ai có quyền sở hữu Xu hướng hiện tại vẫn là tiếp tục cấm cho đến khi pháp luật có thể bao quát đầy đủ Hiện tại, câu trả lời cho vấn đề này là: "Pháp luật cần thêm thời gian để hoàn thiện."
Hiện nay, quy định pháp luật về tài sản "ảo", đặc biệt trong trò chơi trực tuyến, vẫn còn hạn chế và thiếu rõ ràng Mặc dù các nhà làm luật đang nỗ lực hoàn thiện khung pháp lý, nhưng việc chậm ban hành quy định mới dẫn đến gia tăng tranh chấp và quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan chưa được bảo vệ kịp thời.
Vấn đề địa vị pháp lý của tài sản “ảo” trong pháp luật Việt Nam hiện nay
Pháp luật hiện nay công nhận quyền sở hữu đối với các tài sản "ảo" trên Internet như thông tin cá nhân, hình ảnh và bài viết, đồng thời áp dụng các biện pháp xử lý khi có sự xâm phạm Mặc dù chưa có quy định cụ thể xác định tài khoản email hay tài khoản trực tuyến là tài sản, nhiều chuyên gia và nhà soạn luật đều cho rằng chúng thuộc loại tài sản "ảo" Tuy nhiên, tranh cãi chủ yếu xoay quanh vấn đề ai là chủ sở hữu thực sự của các tài khoản này, người dùng hay nhà cung cấp dịch vụ như Yahoo! hay Google.
Hiện nay, pháp luật chưa có sự rõ ràng về việc công nhận tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến là loại tài sản theo pháp luật dân sự Sự công nhận hay không công nhận tài sản này sẽ dẫn đến những hệ quả pháp lý khác nhau Vì vậy, tác giả sẽ phân tích địa vị pháp lý của các tài sản “ảo” trong trò chơi để làm rõ vấn đề này.
Theo Thông tư 60/2006, Khoản 5 Điều 9 cấm khởi tạo "tài sản có giá trị trong trò chơi", không công nhận và không cho phép giao dịch tài sản "ảo" bên ngoài các trò chơi Tuy nhiên, thực tế cho thấy các giao dịch này vẫn diễn ra hàng ngày mà không thể kiểm soát hay xử phạt do thiếu chế tài Để giải quyết vấn đề này, cần xác định liệu tài sản "ảo" có được coi là tài sản hay không, từ đó đối chiếu với các quy định của Bộ luật Dân sự 2005 về tài sản và các đặc điểm của tài sản "ảo".
Trước khi Bộ luật dân sự 2005 ra đời, Bộ luật dân sự 1995 chỉ công nhận tài sản dưới dạng hữu hình, tiền hoặc giấy tờ có giá trị, hoàn toàn không thừa nhận tài sản "ảo" Tuy nhiên, Bộ luật dân sự 2005 đã có sự thay đổi quan trọng khi định nghĩa tài sản là “vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản”, không yêu cầu tài sản phải là vật “có thực” Điều này mở ra cơ hội cho việc công nhận tài sản "ảo" trong hệ thống pháp luật hiện nay.
Trong Báo cáo Thương mại điện tử 2009 của Bộ Công thương, ông Nguyễn Thanh Hưng, Vụ trưởng Vụ Thương mại điện tử, đã liệt kê 72 loại tài sản “ảo” và đưa ra những ý kiến quan trọng về các loại tài sản này trong thực tế.
73 Theo vụ việc mà người viết nêu tại mục 1.2.1.1 khi Yahoo! chấm dứt cung cấp dịch vụ Yahoo! 360 0 tại
Tài sản “ảo” không được xem là “tiền” hay “giấy tờ có giá”, mà có thể được hiểu là “vật” Theo quy định, “vật” ở đây bao gồm cả vật “thực” và vật “vô hình”.
Tập bài giảng tài sản và thừa kế của Trường đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh đưa ra những phân tích về “vật” như sau: 74
Vật được định nghĩa là một bộ phận của thế giới vật chất, giới hạn trong không gian và có khả năng thỏa mãn nhu cầu vật chất hoặc tinh thần của con người Để được xem là đối tượng của quyền sở hữu, vật phải đáp ứng các điều kiện nhất định, trong đó con người có khả năng chiếm hữu chúng.
+ Là một bộ phận của thế giới vật chất
+ Phải có ích, tức là có khả năng thỏa mãn một nhu cầu nào đó của con người
+ Con người có khả năng chiếm hữu được
Tài sản "ảo" thuộc về thế giới "ảo" và không đáp ứng tiêu chí đầu tiên của "vật" Về tiêu chí thứ hai, khả năng chiếm hữu tài sản ảo cũng gặp nhiều hạn chế.
“ảo” mang tính tương đối, do vậy cũng không đáp ứng được tiêu chí này một cách hoàn toàn
Theo Giáo trình Luật dân sự Việt Nam của Đại học Luật Hà Nội năm 2009, "vật có thực" là một phạm trù pháp lý trong thế giới vật chất, đáp ứng nhu cầu vật chất của con người Để trở thành tài sản, vật phải nằm trong sự chiếm hữu của con người, mang giá trị và là đối tượng của giao lưu dân sự Sự phát triển khoa học công nghệ đã mở rộng khái niệm về vật trong pháp lý; ví dụ, phần mềm máy tính và chất thải sử dụng làm nguyên liệu được coi là vật, mặc dù phần mềm thường không được xem là vật Phần mềm máy tính là một loại tài sản "vô hình".
Theo Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Điện, các đặc điểm của tài sản “vô hình” là: 75
74 Khoa luật Dân sự, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, “Tập bài giảng tài sản và thừa kế”, trang 17
75 Nguyễn Ngọc Điện (2001), “Bình luận khoa học về tài sản trong Luật dân sự Việt Nam”, NXB Trẻ
Việc nhận biết mối quan hệ pháp luật không chỉ dựa vào giác quan tiếp xúc mà còn phải thông qua ý niệm về quyền lợi giữa người khai thác tài sản và bên thứ ba.
+ Không phải là quyền chủ nợ cũng không gắn liền với vật thể: Dành cho tất cả và không chống lại bất kì ai
Tài sản vô hình không thể bị chiếm hữu và không nằm trong tầm kiểm soát của con người; nó thuộc về người sở hữu nhờ các chuẩn mực xử sự mà luật pháp quy định cho bên thứ ba.
Quyền sở hữu tài sản vô hình chỉ có thể được xác lập khi có sự tham gia của bên thứ ba, cụ thể là khách hàng Giống như một cuốn sách, nếu không có ai mua và đọc, quyền sở hữu này sẽ không thể tồn tại.
Bất động sản nhân tạo là loại tài sản có tính chất động sản, chịu ảnh hưởng bởi các đặc điểm tự nhiên, nhưng không gắn liền với đất và không thể di dời Loại tài sản này chủ yếu được xác định bởi con người và pháp luật.
Tài sản vô hình, theo nghĩa hẹp, là quyền tài sản không thể nhìn thấy hoặc đo lường bằng giác quan Điểm quan trọng của loại tài sản này là khả năng quy đổi thành tiền, với giá trị thay đổi theo từng thời điểm Trong doanh nghiệp, các tài sản vô hình phổ biến bao gồm thương hiệu, bản quyền, và quyền sở hữu trí tuệ.
+ Các sáng chế, phát minh, công thức, quy trình, mô hình, kỹ năng
+ Bản quyền và các tác phẩm âm nhạc, văn học, nghệ thuật
+ Thương hiệu, tên thương mại, nhãn hiệu hàng hóa
+ Quyền kinh doanh, giấy phép, hợp đồng
+ Phương pháp, chương trình, hệ thống, thủ tục, khảo sát, dự báo, dự toán, danh sách khách hàng, các số liệu kĩ thuật,
+ Đội ngũ nhân lực, vị trí kinh doanh 76
So sánh tài sản “ảo” và tài sản vô hình cho thấy chúng có những điểm khác biệt rõ rệt, bên cạnh những điểm tương đồng Tài sản “ảo” thường liên quan đến giá trị số và giao dịch trực tuyến, trong khi tài sản vô hình chủ yếu đề cập đến giá trị không thể chạm tới như bản quyền, thương hiệu hay bí mật kinh doanh Sự khác biệt này ảnh hưởng đến cách thức quản lý và định giá của từng loại tài sản.
Rõ ràng cả tài sản “ảo” và tài sản vô hình đều không thể cảm nhận được bằng xúc giác, nhưng điểm khác của chúng thể hiện ở đặc điểm:
Các quan điểm khác nhau về địa vị pháp lý của tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến
Hiện nay, có hai quan điểm chính về địa vị pháp lý của tài sản “ảo” trong các trò chơi trực tuyến, xuất phát từ các quy định pháp luật và thực tiễn.
Quan điểm thứ nhất: Nên công nhận tài sản “ảo” trong trò chơi trực tuyến là một loại tài sản theo quy định của pháp luật dân sự
Quan điểm thứ hai cho rằng không nên công nhận tài sản “ảo” trong các trò chơi trực tuyến là tài sản, ít nhất là trong bối cảnh hiện tại, khi mà hệ thống pháp luật vẫn chưa có những quy định hoàn chỉnh để theo kịp sự phát triển nhanh chóng của các trò chơi này.
Trong bài viết này, tác giả không phân chia quan điểm thành hai luồng rõ ràng mà tổ chức ý kiến theo từng nhóm đối tượng như nhà soạn luật, nhà phát hành trò chơi trực tuyến, cá nhân và luật gia Sự phân chia này nhằm thể hiện tính phức tạp của vấn đề, khi mà trong cùng một nhóm, cũng xuất hiện nhiều quan điểm khác nhau Tác giả không đưa ra phán xét về đúng sai mà chỉ trình bày các quan điểm và nhận xét về tính hợp lý trong lập luận của từng tác giả.
2.4.1 Quan điểm của các nhà soạn luật:
Ông Trần Hữu Linh, Phó Cục trưởng Cục thương mại điện tử và công nghệ thuộc Bộ Công thương, cho rằng sự thay đổi của công nghệ đã làm thay đổi khái niệm tài sản, từ hữu hình sang vô hình, và tài sản ảo cũng cần được công nhận pháp lý để hỗ trợ phát triển thế giới ảo Ông nhấn mạnh rằng tài sản ảo, được tạo ra từ lao động hợp pháp, xứng đáng được công nhận vì người chơi game đã đầu tư công sức để thu thập những vật phẩm có giá trị Ngược lại, Tiến sĩ Đỗ Thu Vân từ Bộ Tư Pháp lại lập luận rằng theo Bộ luật dân sự 2005, tài sản ảo không thể được xem là tài sản vì chúng không tồn tại trong thế giới thực và chỉ có giá trị trong trò chơi Bà cũng phân tích tài sản ảo từ góc độ quyền tài sản theo quy định của pháp luật.
Năm 2005, mặc dù giá trị của tài sản "ảo" có thể được quy đổi thành tiền và chuyển nhượng trong giao dịch dân sự, nhưng do thiếu thuộc tính sở hữu, việc xác định tài sản này vào một loại quyền tài sản vẫn gặp nhiều khó khăn.
Hai ý kiến trên chỉ ra rằng, mặc dù vấn đề đang rất cần được điều chỉnh, nhưng quá trình chuyển đổi thực tế thành quy định pháp luật vẫn còn nhiều khó khăn So sánh giữa các quy định pháp luật và thực tế tại Việt Nam hiện nay cho thấy sự bất cập rõ rệt.
Vào tháng 6 năm 2011, Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã đề xuất với Thủ tướng Chính phủ xem xét việc cấm kinh doanh tài sản có giá trị.
Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng việc kinh doanh vật phẩm ảo trong trò chơi trực tuyến vi phạm quy định pháp luật Trong khi chờ các cơ quan nhà nước ban hành quy định cụ thể về quản lý trò chơi trực tuyến, các cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm tra và xác định rằng kịch bản các trò chơi trực tuyến không chứa nội dung mua bán vật phẩm ảo, không có danh sách vật phẩm ảo đăng ký mua bán, và cũng không có thông tin về giá cả giao dịch.
78 http://www.thongtincongnghe.com/article/9815
Ủy ban đã kết luận rằng việc mua bán vật phẩm ảo trong game online vi phạm các quy định tại Thông tư 60/2006/TTLT-BVHTT-BBCVT-BCA ngày 01/6/2006 Hành vi này cũng trái với nội dung kịch bản đã được Bộ Thông tin và Truyền thông phê duyệt cho các doanh nghiệp cung cấp trò chơi trực tuyến.
Ba ý kiến trên cho thấy sự không thống nhất giữa các nhà làm luật và cơ quan chức năng về địa vị pháp lý của tài sản “ảo” Hầu hết đều đồng ý rằng cần có một văn bản quy định rõ ràng và thống nhất để giải quyết vấn đề này.
2.4.2 Quan điểm của các doanh nghiệp cung cấp trò chơi trực tuyến trên thị trường Việt Nam:
Một số công ty đã công nhận quyền sở hữu tài sản ảo của người chơi trong trò chơi, cho phép họ nắm giữ, bán và trao đổi như tài sản cá nhân Ông Trương Đình Anh, Tổng giám đốc FPT Telecom, nhấn mạnh rằng game thủ là chủ sở hữu tài sản ảo, bất chấp việc pháp luật có công nhận hay không FPT tôn trọng quyền này và cho phép người chơi tự do giao dịch tài sản ảo bằng tiền trong game hoặc tiền thật Sau một thời gian im lặng, FPT đã công nhận giá trị của tài sản ảo và cho phép giao dịch trên thị trường, tuy nhiên, điều này đòi hỏi họ phải đầu tư thêm về mặt kỹ thuật để quản lý các giao dịch phức tạp này.
Ông Lê Hồng Minh, Phó Chủ tịch hiệp hội phần mềm Việt Nam và Chủ tịch Hội đồng quản trị công ty VinaGame, nhấn mạnh rằng tài sản ảo thuộc về nhà cung cấp.
80 http://www.hoptactre.com/index.php?option=com_content&view=article&idg:kin-ngh-khong-kinh- doanh-tai-sn-o-trong-game-online&catid:bai-vit&Itemid4
Người dùng cuối chỉ được phép sử dụng các sản phẩm như phần mềm, sách báo, nhạc, phim theo quy định của nhà cung cấp và không có quyền sở hữu sản phẩm Điều này có nghĩa là VinaGame không công nhận quyền sở hữu tài sản "ảo" cho người chơi, dẫn đến việc không chấp nhận các giao dịch mua bán vật phẩm này bằng tiền mặt.
Người chơi Võ Lâm Truyền Kì sẽ không được bảo vệ các giao dịch mua bán trên thị trường như trong trò chơi MU – Xứng Danh Anh Hùng, dẫn đến sự không đồng nhất trong thị trường trò chơi trực tuyến và người chơi là những người chịu thiệt thòi nhất Việc công nhận hay không công nhận giao dịch này có những lý do hợp lý; FPT cho rằng các giao dịch diễn ra trên thị trường là một xu hướng tất yếu và không thể tránh khỏi, trong khi VinaGame lại dựa vào quy định truyền thống về quyền sở hữu trí tuệ để đưa ra lý giải của mình.
2.4.3 Quan điểm của một số luật gia: Ông Phạm Thành Long, Giám đốc Công ty luật gia Phạm và đồng sự nêu quan điểm không nên bảo hộ tài sản „ảo” trong trò chơi bởi các lý do: