CÔNG TÁC CHỈ ĐẠO CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH VỀ VIỆC THỰC HIỆN NHIỆM VỤ CỦA CƠ QUAN ĐĂNG KÝ ĐẦU TƯ
Những bất cập và nguyên nhân
Việc phân cấp cho chính quyền địa phương trong quản lý dự án đầu tư nước ngoài bắt đầu từ Luật Đầu tư năm 2006 và được củng cố hơn nữa với Luật Đầu tư năm 2016, cho phép cấp giấy chứng nhận đầu tư mà không giới hạn quy mô dự án Theo các chuyên gia kinh tế, sự phân cấp này đáp ứng nhu cầu phát triển và thu hút vốn đầu tư nước ngoài cho nền kinh tế Việt Nam Dòng vốn này không chỉ giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tạo việc làm mà còn đóng góp vào ngân sách địa phương Hơn nữa, nó thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, xóa bỏ cơ chế "xin - cho", nâng cao năng lực và trách nhiệm của địa phương, đồng thời giảm thiểu chi phí cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm thực hiện phân cấp quản lý nhà nước về đăng ký đầu tư theo Khoản 5 Điều 68 Luật Đầu tư 2014, bao gồm việc cấp, điều chỉnh và thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư Các cơ quan như sở kế hoạch và đầu tư, ban quản lý khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao và khu kinh tế cũng tham gia vào việc quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư thuộc thẩm quyền.
Nghị định 118/2014/NĐ-CP quy định nhiệm vụ và quyền hạn của ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc chỉ đạo, hướng dẫn và giám sát Cơ quan đăng ký đầu tư cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư và quản lý hoạt động đầu tư tại địa phương Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo các cơ quan liên quan như cơ quan đăng ký đầu tư, cơ quan đăng ký kinh doanh và các cơ quan quản lý nhà nước về đất đai, môi trường, xây dựng thực hiện liên thông thủ tục nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư Điều 32 của Luật Đầu tư 2014 xác định rõ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với các dự án đầu tư không thuộc thẩm quyền của Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ, bao gồm các dự án được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu hoặc nhận chuyển nhượng; dự án yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất; và dự án sử dụng công nghệ thuộc danh mục công nghệ hạn chế chuyển giao theo quy định pháp luật.
Theo quy định của Luật Đầu tư và Nghị định số 118/2015/NĐ-CP, ủy ban nhân dân cấp tỉnh đã chỉ đạo các sở ngành tăng cường thực hiện thủ tục hành chính về đầu tư, đặc biệt là đăng ký đầu tư cho dự án có vốn đầu tư nước ngoài Các sở, ngành đã cải cách quy trình giải quyết hồ sơ, đảm bảo rõ ràng, công khai, kịp thời và hiệu quả Việc phân cấp mạnh mẽ cho địa phương trong quản lý đăng ký đầu tư đã tạo nên sự cạnh tranh giữa các tỉnh trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài Tuy nhiên, do đặc điểm tình hình của từng địa phương, công tác chỉ đạo của ủy ban nhân dân tỉnh trong việc đăng ký đầu tư cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vẫn còn nhiều bất cập.
Ủy ban nhân dân tỉnh đã chủ động xây dựng và ban hành bộ thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký đầu tư cho các dự án có vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là trong việc cấp và điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư Tuy nhiên, các thủ tục liên quan đến điều kiện kinh doanh cho tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài vẫn chưa được công bố do phụ thuộc vào việc rà soát của các bộ ngành trung ương Mặc dù Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp quy định ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền trong việc cấp giấy chứng nhận đầu tư mà không cần ý kiến của các bộ ngành trung ương, nhưng thực tế một số địa phương vẫn yêu cầu ý kiến từ các bộ ngành về ngành nghề kinh doanh có điều kiện mà nhà đầu tư nước ngoài đăng ký, gây khó khăn trong việc công bố thủ tục hành chính và làm kéo dài quy trình thực hiện do phải chờ hướng dẫn từ trung ương.
Hiện nay, chưa có quy định cụ thể về trình tự và thủ tục bổ sung ngành nghề kinh doanh cho các tổ chức kinh tế có nhà đầu tư nước ngoài tham gia góp vốn hoặc mua cổ phần Ngành nghề kinh doanh dự kiến bổ sung này cần phải xin ý kiến từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư theo quy định tại Điểm đ Khoản 2 Điều 10 Nghị định số 118/NĐ.
Ngày 12/11/2015, Chính phủ ban hành CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư 2014, gây khó khăn cho cơ quan đăng ký đầu tư trong việc cấp điều chỉnh giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Tổ chức kinh tế có nhà đầu tư nước ngoài muốn bổ sung ngành nghề kinh doanh chưa được cam kết theo các điều ước quốc tế và chưa có quy định đầu tư cụ thể tại Việt Nam gặp khó khăn trong việc xác định trình tự, thủ tục đăng ký bổ sung Luật Đầu tư 2014 và các văn bản hướng dẫn hiện hành chưa đề cập đến tình huống này, dẫn đến việc chưa rõ ai sẽ nhận Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, tổ chức kinh tế hay nhà đầu tư nước ngoài Điều này gây khó khăn cho cơ quan cấp giấy chứng nhận đầu tư trong việc công bố thủ tục hành chính, đồng thời cản trở hoạt động đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Tại tỉnh Bến Tre, Công ty TNHH Yeah1 Network Việt Nam đã hợp tác với một công ty trong nước để thành lập pháp nhân mới Công ty này đã nộp hồ sơ đăng ký thực hiện dự án Trung tâm nội dung số tại thành phố Bến Tre, với ngành nghề kinh doanh được đăng ký là phát triển nội dung số.
“quảng cáo điện tử, dịch vụ tạo lập nội dung số” Sau khi thẩm định hồ sơ, Sở
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã gửi văn bản lấy ý kiến các Bộ ngành Trung ương liên quan đến ngành nghề “quảng cáo điện tử”, theo cam kết dịch vụ của Việt Nam khi gia nhập WTO, cho phép đầu tư nước ngoài không hạn chế tỷ lệ góp vốn trong liên doanh từ ngày 01/01/2009 Đối với ngành “dịch vụ tạo lập nội dung số”, Việt Nam không cam kết dịch vụ này khi gia nhập WTO, nhưng các quy định hiện hành như Luật Công nghệ thông tin và Nghị định số 72.2013/NĐ-CP không giới hạn tỷ lệ góp vốn của nhà đầu tư nước ngoài Mặc dù nhiều ngành nghề đã đăng ký kinh doanh nhưng chưa được bổ sung mã ngành, “phim số, ảnh số, nhạc số, quảng cáo số” đã được quy định trong danh mục sản phẩm nội dung thông tin số Do đó, Công ty TNHH Yeah1 Network Việt Nam đã đăng ký Trung tâm nội dung số với ngành nghề “dịch vụ tạo lập nội dung số”.
Quảng cáo điện tử tuân thủ quy định của Luật chuyên ngành theo Thông tư số 43/2016/TT-BTTTT, do đó việc cơ quan đăng ký đầu tư lấy ý kiến từ các Bộ ngành Trung ương là không cần thiết.
Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo xây dựng chính sách thu hút đầu tư, đặc biệt là các dự án có vốn đầu tư nước ngoài Mặc dù đã ban hành một số chính sách ưu đãi đầu tư, thực tế cho thấy nhiều chính sách chưa được triển khai và nhà đầu tư chưa được hưởng các ưu đãi này, như chính sách ưu đãi cho dự án chợ và hạ tầng khu cụm công nghiệp tại Bến Tre Nguyên nhân chủ yếu là do ngân sách địa phương không đủ khả năng thực hiện các chính sách ưu đãi đã quy định, cùng với việc chưa có bảng giá đất cụ thể cho các trường hợp thu hồi đất giải phóng mặt bằng.
Theo Khoản 5 Điều 68 Luật Đầu tư 2014, ủy ban nhân dân tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo các cơ quan liên quan thực hiện liên thông thủ tục để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư Tuy nhiên, nhiều địa phương như Bến Tre, Tiền Giang, và Đồng Tháp chưa thực hiện đầy đủ công tác này, vẫn tuân theo Nghị quyết số 43/NQ-CP ban hành trước khi Luật Đầu tư 2014 có hiệu lực Điều này dẫn đến hiệu quả thực hiện liên thông thủ tục chưa cao Nguyên nhân chủ yếu là do một số nhiệm vụ cải cách chưa được triển khai đầy đủ và hệ thống pháp luật liên quan đến đầu tư kinh doanh, đặc biệt là đối với tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài, còn chồng chéo và chưa đồng bộ.
Theo Điều 33 Nghị định 73/2012/NĐ-CP ngày 26/9/2012, hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận đầu tư trong lĩnh vực giáo dục cần có giải trình kinh tế - kỹ thuật và đề án tiền khả thi, đồng thời phải lấy ý kiến của các Bộ, Sở ngành liên quan để thẩm tra điều kiện cấp Giấy chứng nhận đầu tư Tuy nhiên, Điều 32 Luật Đầu tư 2014 đã bãi bỏ thẩm quyền quyết định đầu tư của Chính phủ đối với dự án giáo dục, nhưng quy định về chủ trương đầu tư của Chính phủ tại Nghị định 73/2012/NĐ-CP vẫn chưa được điều chỉnh.
Luật Đầu tư năm 2014 quy định rằng doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thực hiện hoạt động mua bán hàng hóa phải xin cấp giấy phép kinh doanh sau khi có ý kiến của Bộ Công Thương Hoạt động này được coi là lĩnh vực đầu tư có điều kiện, nhưng chưa rõ thời gian thực hiện đề nghị cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư là cùng lúc hay sau đó Ngoài ra, cơ quan đăng ký đầu tư gặp khó khăn trong việc cấp giấy phép kinh doanh cho các doanh nghiệp nước ngoài không bắt buộc phải xin giấy chứng nhận đầu tư, dẫn đến việc ghi số giấy phép kinh doanh phức tạp hơn.
Giải pháp
Phân tích những hạn chế và nguyên nhân trong công tác chỉ đạo của ủy ban nhân dân tỉnh đối với cơ quan đầu tư trong việc đăng ký đầu tư cho dự án có vốn đầu tư nước ngoài, chúng tôi đề xuất một số giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và thu hút đầu tư.
Các bộ, ngành và ủy ban nhân dân các cấp cần phối hợp chặt chẽ với Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư để rà soát và đánh giá các quy định về điều kiện kinh doanh Cần kiên quyết bãi bỏ những quy định không cần thiết và sửa đổi, bổ sung các quy định cho phù hợp, nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động kinh doanh Đồng thời, cần sớm nghiên cứu và kiến nghị Chính phủ ban hành danh mục các điều kiện đối với các dự án thuộc lĩnh vực đầu tư có điều kiện.
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cần tổ chức hợp lý các đơn vị thực hiện Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư theo hướng tập trung và kết nối hệ thống, nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức Việc phối hợp giữa các sở và Ủy ban nhân dân cấp huyện trong quản lý doanh nghiệp là rất quan trọng Để thực hiện điều này, các Bộ ngành Trung ương cần ban hành văn bản phối hợp quy chế thực hiện liên thông hồ sơ thủ tục liên quan đến đầu tư, đất đai, môi trường và xây dựng, làm cơ sở cho các tỉnh thực hiện thủ tục liên thông tại địa phương.
Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang rà soát quy định về đầu tư, đặc biệt là thời điểm cấp quyết định chủ trương đầu tư để phù hợp với đánh giá tác động môi trường của dự án Dự kiến sẽ sửa đổi Điều 33 Luật Đầu tư, yêu cầu hồ sơ đề nghị cấp quyết định chủ trương phải bao gồm nội dung đánh giá tác động môi trường và quy trình thẩm định của cơ quan quản lý Trong khi chờ luật sửa đổi, các địa phương sẽ được hướng dẫn không yêu cầu nhà đầu tư phải có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường khi cấp quyết định chủ trương đầu tư hoặc giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
Chấn chỉnh việc thực hiện quy trình thủ tục hành chính cho các dự án đầu tư sử dụng đất là cần thiết, nhằm khắc phục tình trạng chưa thực hiện đúng hoặc đầy đủ Cần giải quyết các chồng chéo và không thống nhất trong quy trình do hệ thống pháp luật liên quan chưa hoàn thiện và chưa tuân thủ đúng quy trình đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 43/NQ-CP Đồng thời, cần bãi bỏ thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư cho các dự án không thuộc lĩnh vực đầu tư có điều kiện của nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức kinh tế.
Đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực cho công tác quản lý nhà nước về dự án có vốn đầu tư nước ngoài là cần thiết, nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng quản lý chuyên nghiệp Cần kết hợp giữa các cơ quan quản lý và các cơ sở nghiên cứu, đào tạo trong và ngoài nước để giải quyết các vấn đề phức tạp trong hệ thống quản lý phân cấp Các địa phương và ban quản lý khu công nghiệp nên chủ động xây dựng kế hoạch đào tạo cho cán bộ, đặc biệt là những người làm việc trong lĩnh vực quy hoạch và chính sách Các bộ, đặc biệt là Bộ Tư pháp và Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cũng cần tham gia tích cực trong quá trình này.
Bộ Công Thương cùng các cơ quan liên quan cần tổ chức nhiều lớp tập huấn nhằm thông báo và đào tạo kỹ năng giải quyết các vấn đề liên quan đến quản lý dự án có vốn đầu tư nước ngoài.
Cơ chế phân cấp quản lý dự án đầu tư nước ngoài cho chính quyền địa phương là một chủ trương đúng đắn, nhưng việc thực hiện hiện nay chưa phù hợp với thực tế, dẫn đến nhiều hạn chế Để khắc phục, cần xây dựng luật pháp, chính sách rõ ràng và đồng bộ, cùng với các quy định cụ thể về điều kiện thực hiện phân cấp Hệ thống quy hoạch ngành, lĩnh vực cũng cần gắn với quy hoạch vùng lãnh thổ và địa phương, được công khai để địa phương dễ dàng áp dụng trong quá trình thẩm định và quản lý dự án Ngoài ra, cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm liên quan đến phân cấp cần được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc.
CÔNG TÁC HƯỚNG DẪN CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH VỀ VIỆC THỰC HIỆN NHIỆM VỤ CỦA CƠ QUAN ĐĂNG KÝ ĐẦU TƯ
Những bất cập và nguyên nhân
Theo Khoản 3 Điều 58 Nghị định số 118, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ của cơ quan đăng ký đầu tư trong việc cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư và quản lý hoạt động đầu tư tại địa phương Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc hướng dẫn này chưa được triển khai hiệu quả tại các địa phương.
Ủy ban nhân dân tỉnh chưa chủ động hướng dẫn thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư, dẫn đến khó khăn cho cơ quan cấp giấy chứng nhận đầu tư trong việc hỗ trợ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài Theo Nghị định số 23/2007/NĐ-CP, cơ quan đăng ký đầu tư phải xin ý kiến Bộ Công Thương trước khi cấp chứng nhận đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài Tuy nhiên, Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp không yêu cầu doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phải xin ý kiến khi thực hiện hoạt động mua bán hàng hóa, tạo ra sự chồng chéo với Nghị định 23 Cần thiết phải loại bỏ những quy định mâu thuẫn này để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.
Mặc dù Luật Đầu tư quy định thời gian phản hồi của các bộ ngành trung ương đối với địa phương, thực tế cho thấy văn bản thường bị chậm trễ Các bộ, ngành thường yêu cầu địa phương tham khảo ý kiến thêm từ các bộ ngành khác, dẫn đến việc kéo dài thời gian cấp giấy chứng nhận đầu tư Điều này gây khó khăn cho cơ quan đăng ký đầu tư trong việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan Qua phỏng vấn một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thời gian thực hiện thủ tục có thể kéo dài đến 12 tháng mà nhà đầu tư vẫn chưa nhận được kết quả, khiến nhiều nhà đầu tư phải hủy hồ sơ cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Vào đầu năm 2016, Công ty mỹ phẩm Pháp đã nộp hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận đầu tư trong lĩnh vực bán buôn và xuất nhập khẩu dầu thơm, mỹ phẩm Theo Nghị định số 23, Sở Kế hoạch và Đầu tư cần gửi hồ sơ lấy ý kiến Bộ Công thương và cấp giấy chứng nhận đầu tư nếu được Bộ Công thương chấp thuận Tuy nhiên, sau hai lần thẩm định, Bộ Công thương đã thông báo rằng doanh nghiệp chưa giải trình được việc đáp ứng điều kiện kinh doanh Đến năm 2017, doanh nghiệp đã quyết định hủy hồ sơ đăng ký đầu tư và đăng ký thành lập doanh nghiệp Tình huống này cho thấy Ủy ban nhân dân tỉnh chưa có hướng dẫn cụ thể về thủ tục hành chính, đặc biệt là trong việc thẩm định hồ sơ và đánh giá điều kiện đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực có điều kiện.
Hiện tại, vẫn chưa có hướng dẫn thống nhất về hình thức và nội dung của một số hồ sơ quan trọng, bao gồm báo cáo năng lực tài chính Các tài liệu này bao gồm báo cáo tài chính trong 02 năm gần nhất của nhà đầu tư, cam kết hỗ trợ tài chính từ công ty mẹ, cam kết từ các công ty tài chính, bảo lãnh về năng lực tài chính của nhà đầu tư, cùng với tài liệu thuyết minh năng lực tài chính của nhà đầu tư.
Theo Điều 33 và Điều 37 Luật Đầu tư, hồ sơ quyết định chủ trương đầu tư của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cần có tài liệu thuyết minh năng lực tài chính của nhà đầu tư Đối với nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức có trên 02 năm hoạt động, có thể sử dụng báo cáo tài chính 02 năm gần nhất hoặc cam kết hỗ trợ tài chính từ công ty tài chính hoặc công ty mẹ Ngược lại, nhà đầu tư nước ngoài cá nhân chưa có hoạt động kinh doanh tại nước ngoài sẽ không có báo cáo tài chính 02 năm gần nhất và chỉ có thể sử dụng tài liệu thuyết minh năng lực tài chính hoặc cam kết hỗ trợ tài chính từ các công ty tài chính.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam không cung cấp hướng dẫn chi tiết về tài liệu thuyết minh năng lực tài chính của nhà đầu tư, dẫn đến sự khác biệt trong cách hướng dẫn giữa các địa phương Tại Bến Tre, Tiền Giang, và Đồng Tháp, Sở Kế hoạch Đầu tư yêu cầu nhà đầu tư tự lập thuyết minh tài chính và chịu trách nhiệm về nội dung cam kết góp vốn Việc thiếu quy định thống nhất về tài liệu bảo lãnh năng lực tài chính gây khó khăn cho cơ quan đăng ký đầu tư trong việc hướng dẫn và thẩm định nhà đầu tư nước ngoài Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đã đăng ký đầu tư hàng trăm tỷ đô la Mỹ nhưng gặp khó khăn trong việc triển khai dự án do thiếu vốn, như trường hợp Công ty đầu tư điện gió Woojin (Hàn Quốc) được cấp giấy chứng nhận đầu tư 300 tỷ đô la Mỹ nhưng không thực hiện dự án sau 12 tháng do không đủ vốn.
Hướng dẫn cơ quan đăng ký đầu tư thẩm định công nghệ của dự án đầu tư là một bước quan trọng trong quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư Theo Luật Đầu tư 2014, hồ sơ đề nghị chấp thuận chủ trương phải bao gồm thẩm định công nghệ, bao gồm tên công nghệ, xuất xứ, sơ đồ quy trình, thông số kỹ thuật, và tình trạng sử dụng máy móc, thiết bị Các dự án sử dụng công nghệ thuộc Danh mục công nghệ hạn chế chuyển giao sẽ được ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét quyết định chủ trương Một số địa phương đã ban hành văn bản hướng dẫn cho các dự án sử dụng công nghệ, yêu cầu nhà đầu tư nộp hồ sơ thẩm định khoa học công nghệ theo Thông tư số 03/2016/TT-BKHCN Tuy nhiên, theo quy định, ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư cho các dự án thuộc danh mục công nghệ hạn chế chuyển giao, và mọi trường hợp đều phải thẩm định về công nghệ theo quy định tại Nghị định số 118.
Cơ quan đăng ký đầu tư không được yêu cầu nhà đầu tư nộp thêm giấy tờ ngoài các giấy tờ trong hồ sơ đăng ký đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư và Nghị định hiện hành, điều này dẫn đến sự không đồng bộ trong hướng dẫn của các cơ quan quản lý đầu tư với các quy định chuyên ngành Thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các tổ chức khoa học và công nghệ được quy định tại khoản 3 Điều 31 Luật Đầu tư 2014, trong đó nêu rõ rằng dự án của nhà đầu tư nước ngoài trong các lĩnh vực như kinh doanh vận tải biển, dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng, trồng rừng, xuất bản, báo chí, và thành lập tổ chức khoa học và công nghệ thuộc thẩm quyền của cơ quan có liên quan theo Luật Khoa học và công nghệ.
Bộ Khoa học và Công nghệ và Sở Khoa học công nghệ
Một số địa phương đang quá thận trọng trong việc chấp thuận đầu tư cho các dự án có vốn đầu tư nước ngoài, dẫn đến việc hướng dẫn cơ quan cấp giấy chứng nhận đầu tư thực hiện thủ tục chấp thuận khảo sát cho các dự án phức tạp như hạ tầng cụm công nghiệp và năng lượng tái tạo Hướng dẫn này vi phạm quy định của Luật Đầu tư, gây khó khăn cho cơ quan đăng ký đầu tư trong việc quản lý dự án và thiếu căn cứ pháp lý để xử lý các vi phạm của nhà đầu tư.
Công ty Green Solution (100% vốn Hàn Quốc) đã liên hệ với Ủy ban nhân dân tỉnh để xin chấp thuận đầu tư cho dự án điện năng lượng mặt trời Sau khi làm việc, Ủy ban hướng dẫn công ty gửi văn bản đề nghị chấp thuận khảo sát lập dự án đầu tư Ủy ban đã chấp thuận cho công ty thực hiện khảo sát trong 6 tháng Tuy nhiên, do thiếu năng lực tài chính, công ty không thể hoàn tất các thủ tục chấp thuận đầu tư theo thỏa thuận Sau khi hết thời hạn, Ủy ban đã thu hồi văn bản chấp thuận Theo Luật Đầu tư, cơ quan cấp giấy chứng nhận đầu tư không được yêu cầu nhà đầu tư thực hiện thủ tục khác ngoài việc xin chủ trương đầu tư và cấp giấy chứng nhận đầu tư, do đó quy định thủ tục này thiếu căn cứ pháp lý và không ràng buộc nhà đầu tư trong trường hợp vi phạm.
Vào thứ năm, hướng dẫn phối hợp kiểm tra thông tin và thẩm định hồ sơ cấp quyết định chủ trương đầu tư giữa cơ quan đăng ký đầu tư và các cơ quan liên quan như đất đai, môi trường được đề cập Một ví dụ điển hình là dự án sản xuất xi-măng của Công ty có vốn đầu tư nước ngoài tại tỉnh A, nơi mà sau khi Ủy ban nhân dân tỉnh cấp quyết định chủ trương, người dân trong vùng dự án đã phản ứng vì lo ngại ô nhiễm môi trường Tình huống này cho thấy trách nhiệm của cán bộ công chức trong việc khảo sát địa điểm trước khi cấp quyết định chưa được thực hiện đầy đủ Sự phối hợp giữa Ủy ban nhân dân tỉnh, các sở ngành và Ủy ban nhân dân cấp huyện, xã còn hạn chế, dẫn đến việc Ủy ban nhân dân tỉnh phải thu hồi quyết định chủ trương đầu tư vào tháng 11/2017.
Theo quy định của Luật Đầu tư năm 2014, sự chồng chéo với các luật chuyên ngành khác đã gây khó khăn cho cơ quan quản lý đầu tư trong việc hướng dẫn thực hiện thủ tục đầu tư Cụ thể, Khoản 1 Điều 33 của Luật Đầu tư không yêu cầu cung cấp báo cáo đánh giá tác động môi trường từ cơ quan có thẩm quyền khi phê duyệt thủ tục và hồ sơ yêu cầu quyết định chủ trương đầu tư.
Theo Điều 25 Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường là cơ sở để cơ quan Nhà nước ra quyết định chủ trương đầu tư dự án Thực tiễn cho thấy yêu cầu nhà đầu tư thực hiện thủ tục này trước khi quyết định chủ trương đầu tư là hợp lý Tuy nhiên, Điều 4 Luật Đầu tư quy định rằng trong trường hợp có sự khác biệt giữa Luật này và các luật khác về ngành nghề cấm hoặc có điều kiện đầu tư, thì ưu tiên theo quy định của Luật Đầu tư Do đó, cần thống nhất và đồng bộ hóa các quy định pháp luật để tránh chồng chéo, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn trong quá trình thẩm định và cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Theo quy định tại Điều 20 đến Điều 23 của Luật Doanh Nghiệp năm 2014, khi đăng ký thành lập doanh nghiệp, các loại hình doanh nghiệp cần cung cấp hồ sơ chi tiết Nghị định 78/2015/NĐ-CP, tại Khoản 2 Điều 9, quy định rằng cơ quan đăng ký kinh doanh không được yêu cầu thêm hồ sơ ngoài quy định Tuy nhiên, một số ngành nghề như sản xuất phim và tín dụng cần có giấy phép trước từ các Bộ chuyên ngành Việc yêu cầu nộp thêm hồ sơ từ Sở Kế hoạch và Đầu tư có thể vi phạm quy định này, trong khi không yêu cầu cũng có thể vi phạm luật chuyên ngành khác Để quản lý hiệu quả trong lĩnh vực đầu tư và môi trường, Ủy ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo các sở không phê duyệt dự án sử dụng công nghệ lạc hậu hoặc không phù hợp quy hoạch đất đai Quy định này tuy hạn chế quyền tự do đầu tư của doanh nghiệp và thu hút vốn đầu tư nước ngoài, nhưng cũng giúp cơ quan quản lý thực hiện tốt các thủ tục đầu tư và giám sát dự án.
Giải pháp
Từ việc phân tích hạn chế và nguyên nhân trên, đề xuất các giải pháp hoàn thiện như sau:
Các bộ ngành trung ương cần sớm rà soát và điều chỉnh Nghị định số 23/2007/NĐ-CP để phù hợp với Điều 33 Luật Đầu tư, nhằm cải thiện điều kiện đầu tư cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam Đồng thời, cần có quy định thống nhất và liên thông trong việc thẩm định hồ sơ cấp giấy chứng nhận đầu tư của địa phương, đảm bảo việc lấy ý kiến từ các bộ ngành theo quy định.
Các ủy ban nhân dân tỉnh cần thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ trong việc thẩm định hồ sơ cấp phép, nhằm đảm bảo quy trình diễn ra đồng bộ từ giai đoạn các tổ chức nước ngoài tìm hiểu thủ tục đầu tư cho đến khi hoàn tất khảo sát địa điểm, cấp quyết định chủ trương đầu tư và cấp giấy chứng nhận đầu tư.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã ban hành hướng dẫn quy trình cấp giấy chứng nhận đầu tư và chủ trương đầu tư cho các tổ chức có vốn đầu tư nước ngoài, áp dụng thống nhất trên toàn quốc Hướng dẫn này đặc biệt chú trọng đến các thủ tục đáp ứng điều kiện đầu tư cho những ngành mà Việt Nam chưa mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài hoặc không nằm trong danh mục cam kết quốc tế, đặc biệt liên quan đến tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.
Sự thiếu thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật đang cản trở ủy ban nhân dân tỉnh trong việc hướng dẫn cơ quan đăng ký đầu tư cho nhà đầu tư nước ngoài, dẫn đến tâm lý thiếu tin tưởng vào hệ thống pháp luật Để khắc phục, cần rà soát quy định về thời điểm cấp quyết định chủ trương đầu tư và đánh giá tác động môi trường của dự án Đồng thời, sửa đổi Điều 33 Luật Đầu tư để yêu cầu hồ sơ cấp quyết định chủ trương bao gồm nội dung đánh giá tác động môi trường Trong thời gian chờ luật sửa đổi, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần ban hành hướng dẫn, cho phép nhà đầu tư không cần có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường khi quyết định chủ trương đầu tư hoặc cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư.
Quy định về giãn tiến độ đầu tư hiện nay còn nhiều bất cập và cần được hướng dẫn cụ thể Do đó, đề nghị Chính phủ sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về giãn tiến độ đầu tư, bổ sung các trường hợp không cần cấp giấy chứng nhận đầu tư vẫn có thể thực hiện giãn tiến độ Cần quy định rõ số lần và tổng thời gian tối đa giãn tiến độ phù hợp với từng loại dự án cụ thể Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể về cách điều chỉnh tiến độ cho các dự án đã thực hiện thủ tục giãn tiến độ theo Luật Đầu tư 2005.
Xây dựng bộ quy định thủ tục hành chính thống nhất cho quản lý FDI tại Việt Nam là cần thiết để hỗ trợ các cơ quan nhà nước hiểu rõ cơ cấu và chính sách liên quan Cuốn cẩm nang này sẽ giúp xử lý sai phạm, khuyến khích đầu tư nước ngoài và phục vụ công tác xúc tiến Tài liệu có thể được phát triển thông qua các dự án hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế và chính phủ nước ngoài Đồng thời, cần công bố các trường hợp vi phạm cam kết với nhà đầu tư nước ngoài để rút ra bài học cho việc hoạch định chính sách đầu tư ở cả cấp trung ương và địa phương.
Để nâng cao hiệu quả quản lý FDI, cần đề cao vai trò hướng dẫn và tham vấn của các cơ quan nhà nước cấp trên đối với các cấp quản lý trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp như quy hoạch thu hút FDI và tổ chức hệ thống thông tin thống nhất, đồng bộ Việc đánh giá hiệu quả phân cấp theo từng giai đoạn là cần thiết để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm quy định Đồng thời, thông báo thường xuyên về những vướng mắc trong FDI tại các địa phương sẽ cung cấp cơ sở phân tích và đánh giá, giúp điều chỉnh chính sách phân cấp một cách hợp lý Thiết lập một cổng thông tin hoặc diễn đàn trao đổi sẽ tạo điều kiện cho các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và quản lý hiểu rõ tình hình, từ đó giảm thiểu và điều chỉnh các vấn đề phát sinh một cách hiệu quả.
Các bộ, ngành cần xây dựng quy định chi tiết và rõ ràng về các tiêu chí và điều kiện đầu tư trong lĩnh vực của mình Điều này sẽ làm cơ sở cho việc cấp phép và quản lý sau cấp phép, bao gồm suất đầu tư, tiêu chuẩn, yêu cầu kỹ thuật, công nghệ và môi trường.
Luật Doanh nghiệp năm 2014 và Luật Đầu tư năm 2014 thể hiện quyết tâm cải cách pháp luật của Nhà nước và ý chí của cộng đồng kinh doanh Tuy nhiên, nhiều vấn đề tồn tại như nội dung quy định chưa phù hợp và các văn bản pháp luật trước đó chưa đồng bộ với những cải cách mới, gây khó khăn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài Điều này dẫn đến chậm trễ và lúng túng trong việc áp dụng pháp luật tại các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư ở địa phương.
