Các khái niệm cơ bản liên quan đến kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Nợ được định nghĩa trong Từ điển Tiếng Việt là "cái vay phải trả mà chưa trả" Tuy nhiên, khái niệm nợ không chỉ giới hạn trong các hợp đồng vay tài sản mà còn mở rộng ra nhiều loại hợp đồng khác trong các quan hệ dân sự như mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, thuê tài sản và cho thuê tài chính Dựa vào tiêu chí và mục đích khác nhau, nợ có thể được phân loại thành nợ thường, nợ xấu, nợ dân sự và nợ kinh doanh, cũng như nợ trong nước và nợ quốc tế Sự phát triển của xã hội đã làm cho khái niệm nợ trở nên phong phú và đa dạng hơn, không chỉ đơn thuần là khoản vay chưa trả.
Nghị định 104/2007/NĐ-CP định nghĩa nợ là nghĩa vụ của tổ chức kinh tế, cá nhân phải trả tài sản cho tổ chức kinh tế, cá nhân khác, mở rộng phạm vi nợ so với định nghĩa trong Từ điển Tiếng Việt Khái niệm nợ không chỉ giới hạn trong quan hệ hợp đồng vay, mượn mà còn xuất hiện trong nhiều lĩnh vực khác của đời sống xã hội Các khoản nợ mà doanh nghiệp dịch vụ đòi nợ tham gia cung ứng có thể phát sinh từ nhiều quan hệ xã hội khác nhau Nợ được xem là tài sản mà cá nhân, tổ chức kinh tế có nghĩa vụ phải trả khi tham gia quan hệ nợ Bộ Luật Dân sự 2005 quy định tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản, trong đó quyền đòi nợ cũng được xem là quyền tài sản để đảm bảo thực hiện các giao dịch dân sự.
Tại Việt Nam, hiện chưa tồn tại một khái niệm pháp lý tổng quát và thống nhất về nợ Các khái niệm về nợ khác nhau tùy thuộc vào lĩnh vực và nội dung điều chỉnh cụ thể Bài viết này sẽ tập trung vào việc làm rõ khái niệm nợ trong phạm vi nghiên cứu.
1 Viện Ngôn ngữ học (2006), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm từ điển học, NXB Đà Nẵng, Tr 741
2 Khoản 1 Điều 3 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về Kinh doanh dịch vụ đòi nợ
3 Điều 163 Bộ luật Dân sự 2005
Theo Điều 322 Bộ Luật Dân sự 2005 và Nghị định 104/2007/NĐ-CP, nợ được định nghĩa là các nghĩa vụ tài sản mà tổ chức kinh tế hoặc cá nhân phải thanh toán cho tổ chức kinh tế hoặc cá nhân khác.
Chủ nợ, theo Từ điển tiếng Việt, là người cho vay trong mối quan hệ với con nợ Theo Bộ luật Dân sự 2005, chủ nợ là bên cho vay, có quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng vay tài sản, bao gồm việc yêu cầu bên vay trả lại số tiền hoặc tài sản đã cho vay khi hợp đồng hết hạn Nếu có thỏa thuận về lãi suất, chủ nợ có quyền yêu cầu trả lãi theo thỏa thuận Trong trường hợp bên vay không thực hiện nghĩa vụ đúng hạn, chủ nợ có quyền xử lý tài sản bảo đảm hoặc yêu cầu bán đấu giá Bên cho vay cũng phải đảm bảo giao tài sản đúng số lượng, chất lượng và chủng loại như đã thỏa thuận; nếu vi phạm và gây thiệt hại cho bên vay, họ phải bồi thường.
Chủ nợ, trong phạm vi hợp đồng vay tài sản, được hiểu là người cho vay nợ Tuy nhiên, tư cách chủ nợ không chỉ phát sinh từ hành vi cho vay mà còn có thể được chuyển nhượng từ một chủ thể sang chủ thể khác thông qua việc chuyển quyền thụ hưởng giá trị tài sản trong khoản nợ cho bên thứ ba Những cá nhân hoặc tổ chức không sở hữu khoản nợ nhưng được ủy quyền đòi nợ hoặc bán quyền đòi nợ cũng được xem là chủ nợ, với điều kiện họ cam kết bảo đảm khả năng thanh toán của bên mắc nợ Việc xác định khoản nợ có được xem là nợ với chủ nợ mới hay không phụ thuộc vào tư cách chủ thể và tính chất của hợp đồng chuyển giao Tuy vậy, định nghĩa hiện tại về chủ nợ chủ yếu chỉ đề cập đến cá nhân trong quan hệ vay tài sản, chưa phản ánh đầy đủ nội hàm của khái niệm này.
5 Khoản 1 Điều 3 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
6 Viện Ngôn ngữ học (2006), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm từ điển học, NXB Đà Nẵng, Tr 179
7 Điều 449 Bộ Luật Dân sự 2005 về mua bán quyền tài sản
Nghị định 104/2007/NĐ-CP định nghĩa "Chủ nợ" là tổ chức kinh tế hoặc cá nhân có quyền đòi nợ, với phạm vi rộng và bao quát, không chỉ trong quan hệ vay tài sản mà còn trong mọi giao dịch dân sự Thông tư 79/2011/TT-BTC mở rộng khái niệm này, xác định chủ nợ là doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có nợ phải thu, cho thấy chủ nợ có thể là bất kỳ chủ thể nào trong các mối quan hệ xã hội, kinh tế, dân sự Từ đó, có thể hiểu chủ nợ là những doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có quyền đòi nợ.
Trong mối quan hệ giữa chủ nợ và con nợ, con nợ được định nghĩa là người vay nợ theo Từ điển Tiếng Việt Khái niệm này không chỉ giới hạn ở cá nhân mà còn bao gồm các tổ chức và doanh nghiệp Khi có khoản nợ, tư cách con nợ có thể được chuyển giao cho bên thứ ba thông qua thỏa thuận giữa các bên, tương tự như chủ nợ.
Trong Nghị định 104/2007/NĐ-CP, thuật ngữ “Khách nợ” được sử dụng thay vì “con nợ”, với định nghĩa là tổ chức kinh tế hoặc cá nhân có nghĩa vụ trả nợ Điều này cho thấy rằng khái niệm khách nợ có phạm vi rộng hơn con nợ, bao gồm cả cá nhân lẫn tổ chức kinh tế Thêm vào đó, Thông tư số 79/2011/TT-BTC cũng đã đưa ra khái niệm liên quan đến khách nợ.
“Khách nợ là các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có nợ phải trả” 12 , với khái niệm
Khoản 1 Điều 7 Thông tư số 79/2011/TT-BTC ngày 08/06/2011 quy định về Điều lệ, tổ chức và hoạt động của công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên mua bán nợ tại Việt Nam, nhằm đảm bảo sự minh bạch và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh nợ Thông tư này hướng dẫn cách thức thành lập, quản lý và vận hành công ty, đồng thời nhấn mạnh vai trò và trách nhiệm của các thành viên trong việc tuân thủ các quy định pháp luật liên quan.
9 Viện Ngôn ngữ học (2006), Từ điển Tiếng Việt, Trung tâm từ điển học, NXB Đà Nẵng, Tr 200
10 Điều 315, Bộ Luật Dân sự 2005
11 Khoản 3 Điều 3 Nghị định 104/2007/NĐ-CP ngày 14/6/2007 về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Theo Mục 3.3, Khoản 3, Phần thứ nhất của Thông tư số 79/2011/TT-BTC ngày 08/06/2011, phạm vi chủ thể được mở rộng bao gồm các doanh nghiệp và tổ chức Trong mối quan hệ với các doanh nghiệp cung ứng dịch vụ đòi nợ hoặc Công ty mua, bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp (DATC), khái niệm khách nợ được hiểu là những khách hàng đang có khoản nợ và mong muốn nhận được các phương án xử lý, giải quyết nợ phù hợp từ các doanh nghiệp.
Trong lĩnh vực pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ, khái niệm "khách nợ" được định nghĩa là các doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân có nghĩa vụ phải trả nợ, đối lập với khái niệm "chủ nợ".
- Kinh doanh dich vụ đòi nợ:
Dịch vụ là sản phẩm kinh tế bao gồm các hoạt động lao động, tổ chức quản lý, cùng với kiến thức và kỹ năng chuyên môn nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh hoặc tiêu dùng của cá nhân và tổ chức Theo Luật Thương mại 2005, cung ứng dịch vụ được định nghĩa là hoạt động thương mại trong đó bên cung ứng dịch vụ có trách nhiệm thực hiện dịch vụ và nhận thanh toán, trong khi bên sử dụng dịch vụ, hay còn gọi là khách hàng, có nghĩa vụ thanh toán và sử dụng dịch vụ theo thỏa thuận.
Dịch vụ đòi nợ theo Nghị định 104/2007/NĐ-CP bao gồm các hoạt động đại diện cho chủ nợ để xác định các khoản nợ và thực hiện nghĩa vụ trả nợ của khách nợ Các dịch vụ này bao gồm đôn đốc khách nợ, thu nợ, làm việc với các tổ chức hoặc cá nhân liên quan, và tư vấn pháp luật cho cả chủ nợ và khách nợ về quy trình xử lý nợ Đặc biệt, dịch vụ còn thực hiện các biện pháp thu thập và phân tích thông tin liên quan đến nợ, thông báo yêu cầu khách nợ cung cấp thông tin, và nhận tài sản để thực hiện nghĩa vụ trả nợ Ngoài ra, dịch vụ cũng tiến hành đàm phán với chủ nợ theo ủy quyền của khách nợ.
13 Bộ Tư pháp-Viện khoa học pháp lý (2006), Từ điển Luật học, , NXB Bách Khoa, NXB Tư
14 Khoản 9 Điều 3 Luật Thương mại 2005
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ là hoạt động thương mại nhằm sinh lợi thông qua việc cung ứng dịch vụ đòi nợ Đây là một lĩnh vực mới trong quan hệ thương mại, mang lại lợi nhuận cao, thậm chí có thể vượt xa so với sản xuất hàng hóa Chi phí dịch vụ đòi nợ dao động từ 3-35% giá trị khoản nợ thu hồi, và trong những trường hợp khó khăn, phí dịch vụ có thể lên tới 50% Mức chi phí này phụ thuộc vào độ khó của khoản nợ và thời gian quá hạn.
Đặc điểm của hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ được xác định là một loại hình cung ứng dịch vụ có điều kiện với các đặc điểm cơ bản sau:
Hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ là một hình thức dịch vụ thương mại, trong đó con người tham gia thực hiện các công việc cụ thể như lao động thể lực, tổ chức quản lý và áp dụng kiến thức chuyên môn để giải quyết nợ cho khách hàng Các doanh nghiệp và nhân viên trong lĩnh vực này sử dụng các kỹ năng như hiểu biết về pháp luật, kỹ năng đàm phán và xử lý tình huống để đạt được thỏa thuận hợp pháp trong việc thanh toán nợ Những kỹ năng này không chỉ quyết định hiệu quả và giá trị của dịch vụ đòi nợ mà còn ảnh hưởng đến thù lao mà dịch vụ nhận được.
Chọn cách thu hồi nợ khó đòi là một chủ đề quan trọng trong lĩnh vực dịch vụ đòi nợ, theo Lê Hữu Phước (2012) trong bài viết trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn Đạo đức nghề nghiệp và chuyên môn của các chủ thể cung cấp dịch vụ này đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng dịch vụ đòi nợ.
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ chỉ được thực hiện theo yêu cầu của chủ nợ hoặc khách nợ nhằm mục đích thu lợi Kết quả của dịch vụ này thể hiện qua số tiền nợ thu được, tuy nhiên, khách hàng thường không biết rõ về chất lượng dịch vụ Chất lượng chỉ được kiểm nghiệm qua quá trình đòi nợ, bao gồm tiến độ thu hồi, các vấn đề pháp lý phát sinh, và mức độ tư vấn pháp lý cho khách hàng Việc đánh giá chất lượng dịch vụ đòi nợ là khó khăn và phức tạp, và khách hàng thường dựa vào danh tiếng, uy tín và quy trình làm việc của đơn vị cung cấp dịch vụ để có cái nhìn tổng quan.
Tham gia vào hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ bao gồm các doanh nghiệp được cấp phép, nhân viên của họ và khách hàng, bao gồm cả khách nợ và chủ nợ Các bên này đảm nhận vai trò khác nhau trong việc cung ứng và sử dụng dịch vụ đòi nợ Doanh nghiệp và nhân viên cung cấp dịch vụ, trong khi khách hàng là bên sử dụng dịch vụ Mối quan hệ giữa bên cung ứng và bên sử dụng dịch vụ được thiết lập thông qua hợp đồng cung ứng dịch vụ đòi nợ kèm theo giấy ủy quyền, tạo thành một hệ thống độc lập và chuyên nghiệp trong lĩnh vực này.
Các chủ thể tham gia dịch vụ đòi nợ cần tuân thủ quy định về trách nhiệm và quyền hạn của doanh nghiệp, chủ nợ, khách nợ, cũng như trách nhiệm của nhân viên trong doanh nghiệp Họ cũng phải tuân theo các hành vi bị nghiêm cấm trong quá trình cung ứng và sử dụng dịch vụ đòi nợ.
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ tại Việt Nam là một lĩnh vực mới với phạm vi hoạt động hẹp, chỉ giới hạn trong việc ủy quyền thu hồi nợ cho khách hàng mà không được phép kinh doanh các ngành nghề khác Dịch vụ này bao gồm việc đại diện cho khách hàng xác định khoản nợ, làm việc với các bên liên quan để thu hồi nợ, tư vấn pháp luật và thống nhất các biện pháp xử lý nợ So với các công ty quản lý tài sản và tổ chức tín dụng, dịch vụ đòi nợ có phạm vi hoạt động hạn chế hơn, chỉ áp dụng cho các khoản nợ trong lĩnh vực Dân sự, Kinh tế và Thương mại, ngoại trừ các khoản nợ theo bản án của Tòa án hoặc nợ liên quan đến các tổ chức chính trị và Nhà nước.
Trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ đòi nợ, các công ty phải thực hiện những công việc đặc thù, khác biệt so với các ngành nghề như dịch vụ pháp lý đòi nợ, hoạt động mua bán nợ của các công ty VAMC hay DATC.
Dịch vụ pháp lý đòi nợ của Luật sư và kinh doanh dịch vụ đòi nợ có sự khác biệt cơ bản Luật sư tư vấn và hướng dẫn khách nợ thực hiện thanh toán dựa trên quy định pháp luật, giúp họ tránh kiện tụng và bảo vệ uy tín Thông thường, Luật sư không trực tiếp nhận tiền từ khách nợ trừ khi có uỷ quyền bằng văn bản Trong khi đó, dịch vụ đòi nợ thực hiện các hoạt động đôn đốc khách nợ trả nợ, trực tiếp nhận tiền và tài sản, đồng thời cung cấp tư vấn pháp luật cho cả chủ nợ và khách nợ về quy trình xử lý nợ, tập trung vào giai đoạn đầu của tiến trình đòi nợ.
Khoản 2 Điều 4 Nghị định 104/2007/NĐ-CP quy định về kinh doanh dịch vụ đòi nợ, cho phép các VAMC và DATC thực hiện xử lý nợ và tài sản với mục tiêu tái cơ cấu nợ xấu của ngân hàng và doanh nghiệp thua lỗ Các công ty này hoạt động nhằm phục vụ lợi ích sinh lợi và giải quyết nợ xấu, đồng thời thực hiện các hoạt động hợp pháp để thu nợ và tư vấn cho khách hàng về quy trình xử lý nợ, nhằm đạt được lợi nhuận cho doanh nghiệp cung ứng dịch vụ.
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ là hoạt động thương mại do các doanh nghiệp được cấp giấy phép thực hiện, với sự tham gia của nhân viên và khách hàng, bao gồm cả bên nợ và bên cho vay Các chủ thể này hoạt động độc lập và có mối quan hệ giữa bên cung cấp và bên sử dụng dịch vụ Phạm vi hoạt động của dịch vụ đòi nợ tương đối hẹp và khác biệt so với dịch vụ pháp lý đòi nợ hay hoạt động mua bán nợ của các công ty như VAMC và DATC, với mục tiêu chính là tối đa hóa lợi nhuận.
Sự phát triển của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ ở Việt Nam
Ở nhiều nước phát triển, dịch vụ đòi nợ đã có lịch sử phát triển lâu dài, đi kèm với sự hình thành các quy định pháp luật để điều chỉnh ngành nghề này Cả Châu Âu và Mỹ đều công nhận dịch vụ đòi nợ (Debt Collection Service) là một ngành nghề dịch vụ, với các quy định pháp luật rõ ràng để quản lý hoạt động kinh doanh này.
Bộ luật Dân sự và Đạo luật Bảo vệ Tín dụng và Tiêu dùng 18 tại Anh được điều chỉnh bởi Luật Tín dụng Tiêu dùng 1974, quy định các hoạt động của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đòi nợ.
Nghị định số 53/2013/NĐ-CP ngày 18/05/2013 của Chính phủ quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng tại Việt Nam Điều 12 của nghị định này nêu rõ các quy định cụ thể liên quan đến chức năng và nhiệm vụ của công ty, nhằm đảm bảo quản lý hiệu quả tài sản và hỗ trợ các tổ chức tín dụng trong việc xử lý nợ xấu.
18 Nguyễn Ngọc Thạch (2006), “Góp ý dự thảo nghị định kinh doanh dịch vụ đòi nợ”, http://www.vibonline.com.vn/Forum/TopicDetail.aspx?TopicID3, truy cập ngày19/11/2012
19 http://translate.googleusercontent.com/translate_c?depth=1&hl=vi&prev=/search%3Fq%3DDebt
The Consumer Credit Act 1974 is a key piece of legislation in the UK that regulates consumer credit and ensures protection for borrowers It establishes rules for credit agreements, requiring lenders to provide clear information about terms and conditions The Act also grants consumers rights to challenge unfair practices and seek redress Additionally, it mandates that lenders conduct thorough assessments of a borrower's ability to repay, promoting responsible lending practices Overall, the Act aims to create a fair and transparent credit market, safeguarding consumer interests.
Văn phòng Thương mại Công bằng (The Office of Fair Trading) chịu trách nhiệm cấp phép hoạt động Gần đây, tại khu vực Châu Á, đặc biệt là Hàn Quốc, dịch vụ đòi nợ được điều chỉnh bởi Luật về Thông tin tín dụng.
Trước ngày 14/06/2007, pháp luật Việt Nam không quy định cấm hay cho phép hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ Các cá nhân và tổ chức muốn hoạt động trong lĩnh vực này phải tuân theo các quy định của Bộ luật Dân sự, Luật Thương mại, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật hình sự, cùng với các Nghị định và Thông tư liên quan Cụ thể, dịch vụ đòi nợ chủ yếu dựa vào quy định ủy quyền trong Bộ luật Dân sự, cho phép luật sư tư vấn và thực hiện đòi nợ cho khách hàng thông qua Giấy ủy quyền Luật sư có thể trực tiếp nhận tiền từ khách nợ và chuyển lại cho chủ nợ, hoặc đại diện chủ nợ khởi kiện khách nợ tại Tòa án để yêu cầu thi hành án.
Trong giai đoạn hiện tại, hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ chưa được điều chỉnh bởi một văn bản pháp lý chuyên biệt, dẫn đến sự quản lý hạn chế và không hiệu quả Mặc dù nhu cầu về dịch vụ này trong xã hội rất lớn, nhiều chủ nợ vẫn phải tìm đến các băng nhóm hoặc cá nhân hoạt động "xã hội đen" để thu hồi nợ, hoặc nhờ tư vấn từ các văn phòng luật sư Một ví dụ tiêu biểu là Công ty TNHH dịch vụ thu hồi nợ và tư vấn Nhật An, được cấp giấy phép kinh doanh tại TP.Hồ Chí Minh, hoạt động trong lĩnh vực tài chính từ năm 2002.
Cổng thông tin điện tử Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã đăng tải bài viết vào năm 2011, đề cập đến "Kinh nghiệm quản lý dịch vụ đòi nợ tại Hàn Quốc" Bài viết này có thể được truy cập qua đường link http://thongtinphapluatdansu.edu.vn/2011/02/09/kinh-nghi%E1%BB%87m-qu%E1%BA%A3n-l-d%E1%BB%8Bch-v%E1%BB%A5-di-n%E1%BB%A3-t%E1%BA%A1i-hn-qu%E1%BB%91c/, và thông tin đã được kiểm tra vào ngày 16 tháng 11 năm 2013.
21 Thời điểm Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh đòi nợ ban hành
Hiện có khoảng 70 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đòi nợ và thu hồi nợ, cùng với nhiều văn phòng luật sư và công ty luật cũng cung cấp dịch vụ tương tự.
Công ty Tư vấn, Dịch vụ - Quảng cáo chuyên xử lý thu hồi nợ quá hạn đã tiếp nhận 15.000 hồ sơ tính đến năm 2007, với trung bình 1.000 hồ sơ mỗi năm Đến nay, công ty đã giải quyết thành công 80% số hồ sơ đòi nợ, với mức phí dịch vụ dao động từ 22-25% tổng số tiền thu được Ngoài ra, công ty còn đóng góp tích cực trong việc ngăn chặn các dịch vụ xiết nợ kiểu “xã hội đen”.
Trước nhu cầu ngày càng cao về dịch vụ đòi nợ trong các giao dịch dân sự, kinh tế và thương mại, Bộ Tài chính đã được Chính phủ giao nhiệm vụ nghiên cứu và xây dựng khung pháp lý cho dịch vụ này Qua các hội thảo và tham khảo kinh nghiệm từ các nước phát triển, đặc biệt là Hàn Quốc, Bộ Tài chính đã đề xuất Nghị định số 104/2007/NĐ-CP ngày 14/6/2007 về kinh doanh dịch vụ đòi nợ Tiếp đó, Thông tư số 110/2007/TT-BTC ngày 12/9/2007 đã được ban hành để hướng dẫn thực hiện Nghị định, tạo ra cơ sở pháp lý cho hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ tại Việt Nam.
Bộ Công an đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định số 72/2009/NĐ-CP ngày 03/9/2009, quy định điều kiện về an ninh trật tự (ANTT) cho một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện Đồng thời, Bộ cũng đã ban hành Thông tư số 33/2010/TT-BCA ngày 05/10/2010, quy định cụ thể các điều kiện về ANTT đối với những ngành nghề này, trong đó có dịch vụ đòi nợ.
Ngoài Luật Doanh nghiệp 2005 và Luật Thương mại, còn nhiều văn bản pháp luật khác cũng điều chỉnh các hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ.
Luật Dân sự 2005 và Luật Xử lý vi phạm hành chính 2013, cùng với các nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành, tạo thành hệ thống quy định pháp lý quan trọng Những văn bản này không chỉ quy định rõ ràng các quyền và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức mà còn quy định các biện pháp xử lý vi phạm, góp phần đảm bảo trật tự xã hội và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân.
23 http://www.thongtincongty.com/doanh-nghiep.php?id00976850, http://www.vietask.com/web/Danh- ba.asp?module1&cid=6&subid06&nid2878&NHaT-AN-CTY-TNHH-THU-HoI-No-NHaT-AN,
Dịch vụ đòi nợ là một nghề đầy thách thức nhưng mang lại thu nhập cao Bài viết trên báo Diễn đàn Doanh nghiệp (2007) đã chỉ ra rằng, các quy định hiện hành điều chỉnh những nội dung chung mà các văn bản chuyên biệt về dịch vụ này chưa đề cập.
Đặc trƣng của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ là một hoạt động thương mại đặc thù, do đó pháp luật điều chỉnh lĩnh vực này cũng có những đặc điểm riêng biệt.
Pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ mới được ban hành, không chỉ bao gồm các quy định chuyên biệt mà còn có những quy định khác liên quan, cùng góp phần điều chỉnh hoạt động này.
Hoạt động cung ứng dịch vụ này bao gồm một chu trình liên tục, bắt đầu từ việc nhận hồ sơ vụ việc và thu thập thông tin từ khách hàng Quá trình này tiếp tục với việc nghiên cứu hồ sơ, xác minh và đưa ra nhận định sơ bộ về đối tượng và vụ việc Sau khi thông báo chi phí cho khách hàng, các bước tiếp theo bao gồm ký kết hợp đồng, ủy quyền, tư vấn và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ giải quyết, thu nợ và thanh lý hợp đồng Mỗi chuỗi hoạt động đòi hỏi các quy định đặc thù, đồng thời luôn có sự điều chỉnh từ các quy định pháp luật liên quan, tạo nên mối liên hệ thống nhất giữa chúng.
Dịch vụ đòi nợ là một hoạt động thương mại được điều chỉnh bởi Luật Thương mại 2005 Theo quy định của pháp luật về tài sản, quyền đòi nợ được coi là một loại quyền tài sản, và quyền tài sản là một trong bốn loại tài sản theo quy định hiện hành Do đó, quyền đòi nợ có thể hiểu là một tài sản, với đối tượng là khoản tiền sẽ được thanh toán vào một thời điểm nhất định Theo quy định này, bên có quyền đòi nợ có thể yêu cầu bên nợ phải thanh toán hoặc yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền buộc bên nợ thực hiện nghĩa vụ trả nợ, đây là một quyền yêu cầu hợp pháp theo quy định.
25 Khoản 1 Ðiều 322, Bộ Luật Dân Sự 2005
26 Ðiều 163, Bộ Luật Dân Sự 2005
Theo Bộ luật Dân sự 2005 (BLDS 2005), các doanh nghiệp là chủ thể chính trong việc cung ứng dịch vụ đòi nợ, do đó, các hoạt động liên quan phải tuân thủ quy định của luật này Bên cạnh đó, dịch vụ đòi nợ còn phải tuân theo các văn bản pháp luật chuyên ngành, bao gồm Nghị định số 104/2007/NĐ-CP ngày 14/6/2007 quy định về kinh doanh dịch vụ đòi nợ và Thông tư số 110/2007/TT-BTC ngày 12/9/2007 hướng dẫn thực hiện một số nội dung của Nghị định trên.
Vào ngày 03/9/2009, CP đã ban hành quy định về điều kiện an ninh trật tự (ANTT) đối với một số ngành, nghề kinh doanh có điều kiện Tiếp theo, Thông tư số 33/2010/TT-BCA ngày 05/10/2010 đã cụ thể hóa các điều kiện về ANTT cho những ngành, nghề này.
Do đó, có nhiều quy phạm pháp luật từ hệ thống các văn bản pháp luật khác nhau cùng điều chỉnh hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Theo quy định của pháp luật, cá nhân cung cấp dịch vụ đòi nợ phải đáp ứng các tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, trình độ học vấn, kiến thức pháp luật và đảm bảo các điều kiện về an ninh trật tự.
Hoạt động cung ứng dịch vụ đòi nợ yêu cầu sự tham gia trực tiếp của con người, bao gồm việc đại diện cho chủ nợ xác định các khoản nợ, đôn đốc khách nợ trả nợ, thu nợ và làm việc với các bên liên quan Đồng thời, dịch vụ này cũng bao gồm việc tư vấn pháp luật cho cả chủ nợ và khách nợ về các biện pháp xử lý nợ Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hoạt động này rất phức tạp và nhạy cảm, dẫn đến nhiều vấn đề liên quan đến an ninh trật tự Do đó, pháp luật quy định các cá nhân kinh doanh dịch vụ đòi nợ phải đáp ứng các tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, trình độ học vấn và kiến thức pháp luật, kèm theo các giấy tờ như bằng cấp, giấy phép doanh nghiệp, lý lịch tư pháp và giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự từ cơ quan có thẩm quyền.
Pháp luật quy định rằng dịch vụ đòi nợ là ngành nghề kinh doanh có điều kiện cao, yêu cầu các chủ thể tham gia phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn nghiêm ngặt Để thành lập doanh nghiệp dịch vụ đòi nợ, các tổ chức phải có vốn pháp định và duy trì số vốn này trong suốt quá trình hoạt động Người quản lý và giám đốc phải có lý lịch tốt, không tiền án tiền sự, có trình độ đại học trở lên và không thuộc diện cấm đảm nhiệm chức danh Đối với nhân viên, yêu cầu cũng không kém phần nghiêm ngặt, với tiêu chuẩn về lý lịch và trình độ học vấn từ trung cấp trở lên Ngoài ra, các chủ thể phải tuân thủ các điều kiện về an ninh trật tự và các quy định pháp luật khác liên quan đến hoạt động kinh doanh.
Trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ đòi nợ, các quy định pháp luật về điều kiện và tiêu chuẩn hoạt động là rất nghiêm ngặt Điều này tạo nên sự đặc thù cho ngành nghề này, thể hiện tính chất cao của yêu cầu pháp lý trong việc quản lý và điều hành dịch vụ đòi nợ.
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ là một ngành nghề mới và đặc thù, được điều chỉnh bởi nhiều quy định pháp luật khác nhau Các cá nhân và doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực này cần đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể về nhân thân, năng lực chuyên môn, trình độ học vấn và các điều kiện liên quan đến an ninh trật tự Những yêu cầu này đã hình thành nên những đặc trưng cơ bản của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ.
Vai trò của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ là hệ thống quy phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ giữa các chủ thể tham gia dịch vụ đòi nợ và cơ quan quản lý Nhà nước, nhằm phát triển dịch vụ này trong khuôn khổ pháp luật Vai trò của pháp luật trong lĩnh vực này là rất quan trọng, góp phần vào hoạt động và sự phát triển bền vững của dịch vụ đòi nợ trong giai đoạn hiện nay.
Để đảm bảo hoạt động cung ứng dịch vụ đòi nợ diễn ra hợp pháp, cần hình thành một khung pháp lý rõ ràng nhằm xác lập, điều chỉnh và kiểm soát các dịch vụ cũng như mối quan hệ giữa người cung cấp và người sử dụng dịch vụ.
Nghị định 104/2007/NĐ-CP cùng các văn bản pháp lý liên quan đã quy định rõ ràng về hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ tại Việt Nam, bao gồm phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, nguyên tắc hoạt động, nội dung và các biện pháp cấm trong dịch vụ này Các quy định cũng xác định trách nhiệm và quyền hạn của chủ nợ, khách nợ, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đòi nợ và nhân viên của họ Điều này giúp quản lý hoạt động đòi nợ, đảm bảo tuân thủ pháp luật và từng bước đưa dịch vụ này vào nề nếp, góp phần vào việc phát triển thị trường dịch vụ đòi nợ tại Việt Nam.
Trước năm 1995, dịch vụ đòi nợ tại Hàn Quốc chưa được pháp luật điều chỉnh, dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của dịch vụ đòi nợ bất hợp pháp do các băng nhóm xã hội đen thực hiện Để khắc phục tình trạng này và đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, năm 1995, Hàn Quốc đã ban hành Luật về Thông tin tín dụng, quy định rõ về dịch vụ đòi nợ Luật này đã tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của dịch vụ đòi nợ hợp pháp Đến năm 2005, Hàn Quốc đã có 22 công ty dịch vụ đòi nợ hoạt động trên toàn quốc, góp phần tích cực vào việc giải quyết tình trạng công nợ dây dưa, đặc biệt là nợ xấu phát sinh từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997.
Nghị định 104/2009/NĐ-CP đã thiết lập khung pháp lý cho hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ tại Việt Nam, giúp các doanh nghiệp hoạt động ổn định và phát triển đúng theo quy định pháp luật, góp phần vào sự phát triển kinh tế của đất nước.
Thứ hai, dịch vụ đòi nợ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các bên tham gia xác lập, thực hiện và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, từ đó tạo ra môi trường thuận lợi cho việc cung ứng dịch vụ này.
Cổng thông tin điện tử ngân hàng nhà nước Việt Nam (2011) đã chia sẻ kinh nghiệm quản lý dịch vụ đòi nợ tại Hàn Quốc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các phương thức đòi nợ cạnh tranh và lành mạnh Mục tiêu là tiến tới xoá bỏ các hình thức đòi nợ trái pháp luật tại Việt Nam, nhằm đảm bảo môi trường tài chính minh bạch và an toàn cho người dân.
Thực trạng đòi nợ hiện nay cho thấy nhiều cá nhân và doanh nghiệp sử dụng các biện pháp đe dọa và khủng bố tinh thần đối với khách nợ, dẫn đến việc nhiều người phải cầu cứu sự bảo vệ từ cơ quan Công an Các hình thức đòi nợ "kiểu giang hồ" phổ biến bao gồm việc cử nhân viên có vẻ ngoài dữ tợn đến gây áp lực tại nhà hoặc trụ sở doanh nghiệp, gửi tin nhắn đe dọa đến sức khỏe và tính mạng của người thân, cũng như khai thác thông tin riêng tư của con nợ để tạo áp lực Đáng chú ý, đã xảy ra các trường hợp bắt giữ người trái pháp luật do chủ nợ hoặc người được thuê thực hiện Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp thu hồi nợ thuê cũng lợi dụng thông tin từ dịch vụ đòi nợ để trục lợi, thậm chí đại diện cho cả chủ nợ và khách nợ trong cùng một khoản nợ.
Sau khi Nghị định 104/2007/NĐ-CP được ban hành, tình hình hoạt động của doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ trên toàn quốc cho thấy nhiều vấn đề đáng lo ngại Tại Hải Phòng, có 05 doanh nghiệp nhưng không kê khai thuế và không thực hiện dịch vụ đòi nợ, đang chờ xử lý Hà Nội ghi nhận 103 doanh nghiệp, trong đó 06 doanh nghiệp tạm dừng hoạt động, 07 doanh nghiệp mất tích, và 56 doanh nghiệp không đủ điều kiện về vốn điều lệ Tỉnh Khánh Hòa có 01 doanh nghiệp đang giải thể do không đáp ứng yêu cầu, trong khi An Giang và Tiền Giang lần lượt có 01 và 02 doanh nghiệp không còn hoạt động Dữ liệu thống kê cho thấy tình trạng vi phạm trong lĩnh vực này là phổ biến, với nhiều doanh nghiệp không đảm bảo điều kiện và vi phạm quy định, nhưng đã được phát hiện và xử lý kịp thời, góp phần làm trong sạch môi trường cung cấp dịch vụ đòi nợ.
Các quy định hiện hành của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ đã hạn chế đáng kể các hoạt động đòi nợ trái pháp luật Điều này không chỉ tạo ra một môi trường phát triển lành mạnh cho dịch vụ đòi nợ mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia.
Pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ đã định hướng hiệu quả cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này, từ đó góp phần hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc quản lý và giám sát hoạt động đòi nợ.
Theo Bộ Tài chính (2011), số liệu thống kê các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ đòi nợ tính đến hết ngày 31/12/2011 cho thấy vai trò quan trọng của hệ thống Tư pháp trong việc giải quyết các khoản nợ tồn đọng trong giao dịch dân sự, kinh doanh và thương mại, đặc biệt là trong giai đoạn thi hành án.
Tỷ lệ thi hành án dân sự hiện nay vẫn ở mức thấp, với 38,37% trong số 450.971 bản án Kinh tế, Dân sự không có điều kiện thi hành Nhiều trường hợp không thể thi hành là do sự cố tình gây ra từ cán bộ thi hành hoặc người bị thi hành, dẫn đến tình trạng bế tắc Mặc dù Cục Thi hành án Dân sự Tp Hồ Chí Minh được coi là cơ quan hoạt động hiệu quả nhất, năm 2006, tỷ lệ giải quyết chỉ đạt 56,7% so với tổng số việc phải thi hành Về giá trị, Cục đã thu được hơn 672 tỷ đồng, đạt 30,4% so với tổng số tiền có điều kiện thi hành, không đạt chỉ tiêu 55% do Bộ Tư pháp giao.
Trong những năm qua, các doanh nghiệp dịch vụ đòi nợ đã ký nhiều hợp đồng, giúp chủ nợ thu hồi một khoản tiền lớn mà không tốn nhiều thời gian và công sức như khi theo đuổi qua Tòa án hay Trọng tài Theo thống kê chưa đầy đủ, tại Tp Hồ Chí Minh có 1.091 hợp đồng đòi nợ với tổng số tiền ủy quyền lên đến 1.125.374 tỷ đồng, trong đó đã thu hồi được 158.223 tỷ đồng Tại tỉnh An Giang, tổng nợ nhận ủy quyền là 6.677.312.696 đồng, đã thu hồi được 1.188.500.000 đồng Tỉnh Sóc Trăng ghi nhận tổng nợ ủy quyền là 16.727 triệu đồng, với số nợ đã thu hồi là 454.373.600 đồng.
Doanh nghiệp dịch vụ đòi nợ đã đạt được kết quả thu hồi nợ ấn tượng trong các lĩnh vực dân sự, kinh tế và thương mại nhờ vào sự hỗ trợ quan trọng từ pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ Pháp luật này không chỉ tạo ra khung pháp lý vững chắc mà còn giúp các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn trong việc thu hồi nợ.
29 Nguyễn Mạnh Thuật (2007), “Nghề “đòi” nợ thuê – góc nhìn toàn cảnh”, Báo Tin tức cuối tuần
- TTXVN, http://luatsudongnama.com/?mn1=2&mn2=1&id8, [Truy cập ngày 16/10/2013]
30 Ủy Ban nhân dân TP.Hồ Chí Minh (2012), Báo cáo Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số
104/2007/NĐ-CP của Chính phủ về hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ trên địa bàn Tp Hồ Chí Minh
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ KINH DOANH DỊCH VỤ ĐÒI NỢ VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH
Thực trạng quy định của pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
2.1.1 Phạm vi hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Kinh doanh dịch vụ đòi nợ chỉ được thực hiện đối với các khoản nợ hợp pháp đã quá hạn thanh toán Tuy nhiên, có một số loại nợ không được phép đòi, bao gồm các khoản nợ đang thực hiện theo bản án, quyết định của Tòa án, cũng như nợ của các tổ chức chính trị, cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang, và nợ giữa Việt Nam với các tổ chức quốc tế hoặc quốc gia khác Những quy định này cần được tuân thủ để đảm bảo tính hợp pháp trong hoạt động đòi nợ.
Quy định mới cho phép dịch vụ đòi nợ hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm cả nợ doanh nghiệp và nợ có yếu tố nước ngoài, tạo ra một thị trường dịch vụ đòi nợ đa dạng Điều này khác biệt so với nhiều quốc gia khác, như Hoa Kỳ, nơi dịch vụ đòi nợ chỉ áp dụng cho nợ cá nhân phục vụ mục đích gia đình, và Hàn Quốc, nơi dịch vụ đòi nợ chưa được phép thực hiện đối với nợ của cá nhân.
Doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ không được thực hiện các khoản nợ đang thi hành theo bản án và quyết định của Toà án có hiệu lực pháp luật.
32 Khoản 2 Điều 1 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dich vụ đòi nợ
33 Khoản 3 Điều 1 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dich vụ đòi nợ
34 Nguyễn Ngọc Thạch (2006), “Góp ý dự thảo Nghị định kinh doanh dich vu đòi nợ”, http://www.vibonline.com.vn/Forum/TopicDetail.aspx?TopicID3, truy cập ngày19/11/2013
Quy định hiện hành đã làm hạn chế phạm vi các khoản nợ mà doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đòi nợ có thể thực hiện, đặc biệt đối với các khoản nợ phát sinh từ hợp đồng kinh tế và thương mại Điều này ảnh hưởng đến khả năng quản lý và thu hồi nợ của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này.
Khoản nợ hợp pháp được xác định dựa trên các thông tin và tài liệu do khách hàng cung cấp, cũng như các tài liệu tự điều tra và thu thập của doanh nghiệp Mặc dù Nghị định và Thông tư hướng dẫn không nêu rõ tiêu chí xác định khoản nợ hợp pháp, nhưng doanh nghiệp đòi nợ thường áp dụng kiến thức từ các quy định pháp luật, đặc biệt là Luật Dân sự, để đưa ra đánh giá chính xác.
Để đánh giá tính hợp pháp của một khoản nợ, cần xem xét các quy định trong Tố tụng Dân sự, Luật Thương mại và các văn bản liên quan Tuy nhiên, việc xác định khoản nợ đó có hợp pháp hay không thường phức tạp và chủ yếu phụ thuộc vào quan điểm của doanh nghiệp.
Để xác định tính hợp pháp của khoản nợ, các doanh nghiệp thường dựa vào quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền như Tòa án hoặc Trọng tài, đặc biệt trong trường hợp có tranh chấp Khoản nợ phát sinh từ giao dịch dân sự, thường được thực hiện qua hợp đồng vay, có thể là bằng miệng hoặc bằng văn bản Hợp đồng bằng văn bản cần có xác nhận của người làm chứng hoặc chính quyền địa phương để được coi là hợp pháp, trong khi hợp đồng bằng lời nói gặp khó khăn trong việc xác định tính hợp pháp Trong lĩnh vực thương mại, việc xác định tính hợp pháp của khoản nợ trở nên phức tạp hơn, đặc biệt khi khoản nợ phát sinh từ hợp đồng thương mại Nếu có tranh chấp, Tòa án hoặc Trọng tài sẽ quyết định xem hợp đồng có vô hiệu hay không, và chỉ khi hợp đồng được xác định là hợp lệ, khoản nợ mới được coi là hợp pháp Do đó, cần có hướng dẫn rõ ràng để làm sáng tỏ vấn đề này.
Khoản nợ được phép thực hiện phải quá hạn thanh toán, nghĩa là nợ chưa được khách hàng thanh toán cho chủ nợ sau thời hạn đã thỏa thuận hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước Quy định này gây khó khăn cho doanh nghiệp đòi nợ trong việc cạnh tranh với dịch vụ đòi nợ của luật sư và hạn chế khả năng cung ứng dịch vụ cho ngân hàng, tổ chức tín dụng muốn thu hồi nợ sớm Theo Luật các Tổ chức tín dụng 2010, dù nợ chưa đến hạn, tổ chức tín dụng vẫn có quyền thu hồi nợ trước hạn nếu phát hiện vi phạm hợp đồng hoặc có dấu hiệu không thanh toán Điều này tạo thuận lợi cho bộ phận đòi nợ của ngân hàng, trong khi doanh nghiệp đòi nợ phải chờ đến thời gian thỏa thuận mới được thực hiện, dẫn đến việc thường phải xử lý các khoản nợ “khó đòi” với khả năng thu hồi thấp.
Quy định về phạm vi các khoản nợ mà doanh nghiệp cung cấp dịch vụ đòi nợ thực hiện hiện nay khá rộng, nhưng khi phân tích kỹ, phạm vi này đã bị thu hẹp, chủ yếu tập trung vào các khoản nợ trong giao kết dân sự, thường là các khoản nợ khó đòi và quá hạn lâu Điều này làm giảm thị trường cho doanh nghiệp dịch vụ đòi nợ, khiến chủ nợ thường chọn cá nhân hoặc băng nhóm “xã hội đen” để thu hồi nợ Hệ quả là hoạt động đòi nợ hợp pháp không phát triển, và việc ngăn chặn hoạt động đòi nợ vi phạm pháp luật trở nên khó khăn Vì vậy, cần bổ sung các quy định về phạm vi hoạt động dịch vụ đòi nợ để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.
2.1.2 Nguyên tắc kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Khi thực hiện dịch vụ đòi nợ, doanh nghiệp phải tuân thủ bốn nguyên tắc theo Điều 4 của Nghị định 104/2009/NĐ-CP, trong đó có một số vấn đề quan trọng cần lưu ý để đảm bảo hoạt động hợp pháp và hiệu quả.
36 Khoản 1 và khoản 3, Điều 95 Luật các Tổ chức tín dụng 2010
Theo quy định hiện hành, chỉ những doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ đòi nợ mới được phép hoạt động trong lĩnh vực này Nguyên tắc này làm rõ phạm vi các chủ thể tham gia đăng ký kinh doanh dịch vụ đòi nợ, yêu cầu doanh nghiệp phải có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp Để giảm thiểu thủ tục hành chính, Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hiện nay cũng đồng thời là Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và Giấy chứng nhận đăng ký thuế Tuy nhiên, quy định này chưa thống nhất về thuật ngữ giữa giấy đăng ký kinh doanh và giấy đăng ký doanh nghiệp, do đó cần sửa đổi theo hướng sử dụng cụm từ Giấy đăng ký doanh nghiệp cho sự đồng nhất.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2005, quyền đòi nợ được xem là quyền tài sản, cho phép chủ nợ ủy quyền cho cá nhân có năng lực thực hiện việc đòi nợ thay mình Cá nhân nhận ủy quyền có thể nhận lợi ích từ việc này, được gọi là chi phí thực hiện ủy quyền Về mặt kinh doanh, cá nhân đó thực hiện đầy đủ các dấu hiệu của dịch vụ đòi nợ, do đó, theo Bộ luật Dân sự 2005, họ có thể cung cấp dịch vụ đòi nợ thông qua ủy quyền Tuy nhiên, điều này tạo ra sự không thống nhất giữa quy định của Nghị định và Bộ luật Dân sự 2005, khi chỉ những doanh nghiệp có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh dịch vụ đòi nợ mới được phép hoạt động trong lĩnh vực này.
Các văn phòng Luật sư và công ty Luật hoạt động theo Luật Luật sư đã thực hiện tư vấn và tham gia thu hồi nợ theo yêu cầu của khách hàng thông qua ủy quyền Hiện nay, các công ty Luật vẫn đại diện cho thân chủ trong việc đòi nợ và nhận thù lao qua hợp đồng ủy quyền, đồng thời cung cấp tư vấn pháp luật liên quan Nếu so sánh các công việc của Luật sư với dịch vụ đòi nợ theo Nghị định, có thể thấy phần lớn nội dung công việc là tương đồng Điều này cho thấy hoạt động của Luật sư cũng chính là một hình thức cung ứng dịch vụ đòi nợ.
Văn phòng Luật sư và công ty Luật khi thực hiện hoạt động thu hồi nợ cần phải đăng ký kinh doanh dịch vụ đòi nợ và tuân thủ theo các quy định của Nghị định liên quan.
37 Khoản 1, Điều 4 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dich vu đòi nợ
38 Khoản 2, điều 3, Nghị định 43/2010/NĐ-CP ngày 15/4/2010 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp
Nghị định 104/2007/NĐ-CP quy định về hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ đang gặp phải sự không nhất quán trong thực tiễn Việc cho phép hoạt động mà không cần đăng ký kinh doanh dịch vụ đòi nợ có thể dẫn đến vi phạm từ các văn phòng luật sư và công ty luật Ngược lại, nếu cho phép đăng ký kinh doanh, điều này lại vi phạm nguyên tắc không cho phép các doanh nghiệp này kinh doanh các ngành nghề khác, như tư vấn pháp luật Do đó, cần có sự điều chỉnh để đảm bảo tính nhất quán và phù hợp với quy định hiện hành.
Thực tiễn thi hành pháp luật về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
Trước khi Nghị định 104/2007/NĐ-CP được ban hành, Việt Nam ghi nhận khoảng 70 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đòi nợ và thu hồi nợ, cùng với nhiều văn phòng luật sư và công ty khác cũng tham gia vào lĩnh vực này.
93 Khoản 4 Điều 22 Nghị định 104/2007/ND-CP về kinh doanh dịch vụ đòi nợ
94 Điểm c Khoản 1 Điều 21 và Khoản 2 Điều 25 của Luật xử lý vi phạm hành chính
Luật cung cấp dịch vụ đòi nợ theo Nghị định 104/2007/NĐ-CP đã dẫn đến sự hình thành 127 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này trên toàn quốc Tuy nhiên, một số doanh nghiệp và chi nhánh đã phải tạm ngưng hoạt động hoặc giải thể do không đáp ứng đủ các điều kiện quy định Các quy định này không chỉ giúp định hướng cho các doanh nghiệp mà còn thúc đẩy họ hoạt động trong khuôn khổ pháp lý, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong ngành dịch vụ đòi nợ.
Hình 1 Số lượng doanh nghiệp kinh doanh dịch nợ trên cả nước (đến năm 2011)
Thành phố Hồ Chí Minh, một trung tâm kinh tế và tài chính sôi động, chứng kiến sự gia tăng của các dịch vụ đòi nợ trong giao dịch dân sự, kinh tế và thương mại để đáp ứng nhu cầu thị trường Hiện tại, trên địa bàn thành phố có 19 doanh nghiệp và chi nhánh cung cấp dịch vụ đòi nợ, trong đó có 10 doanh nghiệp và 1 chi nhánh thuộc doanh nghiệp có trụ sở tại TP Hồ Chí Minh.
I don't know!
Theo số liệu từ Bộ Tài chính năm 2012, tính đến hết ngày 31/12/2011, có 96 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ hoạt động tại Việt Nam, trong đó bao gồm 03 chi nhánh thuộc doanh nghiệp thành phố và 04 văn phòng đại diện tại các tỉnh.
Theo Nghị định số 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dịch vụ đòi nợ và Thông tư số 110/2007/TT-BTC hướng dẫn thực hiện nội dung của Nghị định này, cùng với Nghị định số 72/2009/NĐ-CP quy định điều kiện về an ninh trật tự đối với một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Thông tư số 33/2010/TT-BCA đã xác định rõ các điều kiện về an ninh trật tự cho dịch vụ đòi nợ UBND cần tuân thủ các quy định này để đảm bảo hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ diễn ra hợp pháp và an toàn.
Ngày 20/3/2012, Tp Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định số 12/2012/QĐ-UBND về quy chế phối hợp quản lý hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ Quyết định này quy định cơ chế phối hợp trong quản lý Nhà nước về đăng ký kinh doanh, cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện an ninh trật tự, kiểm tra và xử lý vi phạm, cũng như chế độ báo cáo trong lĩnh vực này Công an thành phố là cơ quan chủ trì phối hợp, cùng với các cơ quan như Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Lao động Thương binh và Xã hội, UBND quận, huyện và các đơn vị liên quan Trong quá trình quản lý, đã xảy ra một số vụ vi phạm trong hoạt động của doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ.
- Vụ việc công ty cổ phần thu nợ Song Long
Công ty cổ phần thu nợ Song Long, với Giấy phép kinh doanh số 0310968111 được cấp ngày 05/07/2011, chuyên cung cấp dịch vụ đòi nợ Mặc dù công ty thực hiện nghiêm túc các quy định pháp luật, nhưng vẫn có một số vi phạm, điển hình là vào ngày 30/8/2011, Công an Tp.Hồ Chí Minh đã phát hiện công ty hoạt động mà không có giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự và sử dụng nhân viên không đủ tiêu chuẩn trong lĩnh vực kinh doanh có điều kiện Việc này vi phạm quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự.
97 UBND TP Hồ Chí Minh (2012), Báo cáo Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số 104/2007/NĐ-
CP của Chính phủ về hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ trên địa bàn Tp Hồ Chí Minh
98 http://www.thongtincongty.com/doanh-nghiep.php?id10968111#ixzz2ZvYNHimQ [Truy cập ngày 22/9/2014]
Theo khoản 1 Điều 14 Nghị định 73/2010/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự và an toàn xã hội, Giám đốc Công an thành phố đã quyết định xử phạt hai hành vi vi phạm với tổng số tiền 10.350.000đ và yêu cầu khắc phục ngay các vi phạm này.
Vào ngày 11 và 21 tháng 11 năm 2011, Công ty đã tiến hành thu hồi nợ từ Phòng khám đa khoa H ở quận Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh, nhưng không gặp được giám đốc phòng khám Nhân viên đòi nợ đã yêu cầu chị Nguyễn Thị H, kế toán viên, ký giấy cam kết trả nợ, hành động này vi phạm quyền tự do cá nhân của chị vì chị không phải là khách nợ Khoản nợ phát sinh từ hợp đồng mua máy X-quang năm 2008 giữa Công ty Q.Đ và Phòng khám H, nhưng máy chưa được nghiệm thu, do đó khoản nợ này không có cơ sở hợp pháp Công ty Song Long đã xác định khoản nợ là hợp pháp và tiến hành thu hồi một cách vội vàng và chủ quan Hơn nữa, việc không thông báo trước cho khách nợ khi thực hiện đòi nợ đã vi phạm quy định tại Nghị định 104/2007/NĐ-CP về hoạt động dịch vụ đòi nợ.
Công ty Song Long đã vi phạm một số quy định của Nghị định 104/2007/ND-CP trong quá trình thực hiện hoạt động đòi nợ Cụ thể, công ty chưa đảm bảo điều kiện về an ninh trật tự theo Nghị định 72/2009/NĐ-CP và thiếu cơ sở xác định tính hợp pháp của khoản nợ đang đòi, đặc biệt là những khoản nợ đang trong tình trạng tranh chấp hợp đồng Hơn nữa, công ty đã không thông báo trước về việc đòi nợ mà đã áp dụng ngay các biện pháp đòi nợ, gây áp lực cho khách nợ bằng cách sử dụng đông nhân viên.
Báo cáo Tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số 104/2007/NĐ-CP của Chính phủ về hoạt động kinh doanh dịch vụ đòi nợ tại TP Hồ Chí Minh được UBND TP Hồ Chí Minh công bố vào năm 2012, nhằm đánh giá hiệu quả và tình hình hoạt động của các dịch vụ đòi nợ trong khu vực.
101 Nhóm PVĐT (2011), “Cần quản lý chặt các công ty dịch vụ đòi nợ thuê”, http://www.cand.com.vn/vi-VN/xahoi/2011/12/161300.cand (Truy cập ngày 22/9/2014)
Theo Khoản 3 Điều 1 Nghị định 104/2007/NĐ-CP về kinh doanh dịch vụ đòi nợ, khoản nợ thực hiện đòi nợ phải là khoản nợ hợp pháp Việc dừng xe với khẩu hiệu “Tiền của túi bạn phải trả về túi bạn” trước cơ sở kinh doanh của doanh nghiệp đã dẫn đến tình trạng tụ tập đông người, gây mất an ninh trật tự tại Phòng khám H và khu vực công cộng xung quanh, làm khó khăn cho hoạt động bình thường của Phòng khám H, vi phạm quy định tại Nghị định 73/2010/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh và trật tự, an toàn xã hội.
- Vụ việc Chi nhánh công ty TNHH thu hồi nợ Công Lý
Công Ty TNHH thu hồi nợ Công Lý (Mã số Doanh nghiệp 0102035072) do ông Nguyễn Ngọc Quang làm đại diện, có trụ sở tại Hà Nội Vào tháng 4/2011, chi nhánh công ty tại Phú Nhuận đã bị điều tra vì hành vi bắt giữ người trái pháp luật trong quá trình thu hồi nợ Cụ thể, vào khoảng 10h ngày 16/4/2011, ông Hồng từ Huế đến TP HCM và sau đó đã bị một nhóm người yêu cầu ra khỏi nhà ông Vượng, rồi bị ép lên taxi và đưa về chi nhánh công ty, nơi ông bị giam giữ trái phép.
Trong một vụ việc căng thẳng, ông Hồng bị tám người yêu cầu thanh toán nợ cho bà Gương, mặc dù vụ việc đang được tòa án giải quyết Không đồng ý với lời ông Hồng, Hiếu và Long cùng với những người khác đã lao vào đánh ông, trong đó Long dùng dùi cui sắt đánh mạnh vào đầu ông, khiến ông chảy máu Sau đó, nhóm này ép ông Hồng phải cởi áo dính máu, dọn dẹp hiện trường và thay áo mới Họ không dừng lại ở đó, mà còn dùng roi điện hành hung, đe dọa ông Hồng ký giấy cam kết trả nợ 900 triệu đồng cho bà Gương, chia làm ba lần trong vòng năm tháng, và yêu cầu ông viết một giấy vay tiền khống.
103 Thời điểm năm 2011, Nghị định 73/2010/NĐ-CP còn hiệu lực, chưa được thay thế bằng Nghị định 163/2014/NĐ-CP
