Khái niệm chung về chức năng bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Khái niệm chức năng bào chữa
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 không đưa ra khái niệm cụ thể về chức năng tố tụng hình sự, mặc dù đã có nhiều nghiên cứu và tài liệu đề cập đến vấn đề này mà chưa có sự thống nhất Có nhiều quan điểm khác nhau về chức năng TTHS, từ việc coi nó là một bộ phận của các hoạt động tố tụng đến việc xem nó như những định hướng đặc biệt phân định các hoạt động của các chủ thể khác nhau Chúng tôi cho rằng chức năng TTHS nên được hiểu như một dạng chức năng nhà nước, với các định hướng lâu dài nhằm phân định rõ ràng vai trò của các chủ thể trong việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của họ Mục tiêu cuối cùng của TTHS là đảm bảo giải quyết đúng đắn các vụ án, yêu cầu sự phối hợp nhịp nhàng giữa các chủ thể để thực hiện các hoạt động tố tụng một cách chính xác và hiệu quả, đồng thời cần phân định rõ quyền và nghĩa vụ tố tụng của từng bên liên quan.
1 R.Đ.Rakhunốp (1961), Người tham gia tố tụng theo luật tố tụng hình sự Xô Viết, NXB Matxcơva, tr.61
2 P.X.Enkind (1963), Bản chất luật tố tụng hình sự Xô Viết, NXB LGU, tr.54 -55
3 M.A.Chen xốp (1962), Tố tụng hình sự Xô Viết, NXB Văn học pháp lý, tr 11
4 M.X.Xtrôgôvích (1951), Truy tố trong tố tụng hình sự, NXB Viện Hàn Lâm Liên Xô, tr.15
Chức năng TTHS được hiểu là một dạng chức năng của Nhà nước, với các định hướng cơ bản nhằm phân định hoạt động trong lĩnh vực TTHS giữa các chủ thể khác nhau Điều này diễn ra trong những phạm vi nhất định, phù hợp với mục đích, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia tố tụng.
Vấn đề đặt ra là chức năng TTHS bao gồm những chức năng cơ bản nào Vấn đề này có nhiều ý kiến khác nhau
Trong TTHS, ngoài ba chức năng chính là buộc tội, bào chữa và xét xử, còn có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật do Viện kiểm sát thực hiện Các hoạt động này trong TTHS Xô Viết được coi là vô cùng quan trọng trong tất cả các giai đoạn tố tụng hình sự.
Trong lĩnh vực tư pháp, chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật không chỉ giới hạn trong tố tụng hình sự (TTHS) mà còn hiện diện trong các lĩnh vực phi hình sự như tố tụng dân sự, lao động và hành chính Sự khác biệt trong việc thực hiện chức năng này giữa các lĩnh vực tố tụng chủ yếu đến từ đối tượng và phạm vi kiểm sát, cũng như phương thức và nội dung hoạt động Mặc dù trong TTHS có sự giao thoa với vấn đề dân sự, không phải vụ án hình sự nào cũng yêu cầu giải quyết vấn đề dân sự Thông thường, cơ quan tố tụng hình sự sẽ giải quyết các vấn đề dân sự liên quan để tiết kiệm thời gian và chi phí, nhưng các nguyên tắc tố tụng dân sự vẫn cần được tuân thủ Do đó, chức năng kiện tụng và bảo vệ quyền dân sự không được coi là chức năng cơ bản trong TTHS.
Nghiên cứu của Nguyễn Thái Phúc (1999) về quyền công tố của Viện kiểm sát đã được trình bày trong Kỷ yếu đề tài khoa học cấp bộ của Viện khoa học kiểm sát thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Hà Nội, trang 17 Bài viết phân tích một số vấn đề quan trọng liên quan đến quyền công tố, góp phần làm rõ vai trò và chức năng của Viện kiểm sát trong hệ thống tư pháp.
6 Lê Tiến Châu (2009), Chức năng xét xử trong tố tụng hình sự Việt Nam, NXB tư pháp, Hà Nội, tr 25
7 Giáo trình TTHS Xô Viết (1980), Matxcơva, NXB Văn học pháp lý, tr.19
Trong Tố tụng hình sự (TTHS), các quan điểm khác nhau đều đồng nhất về ba chức năng cơ bản: chức năng buộc tội, chức năng bào chữa và chức năng xét xử Mặc dù mỗi chức năng có vai trò và nội dung riêng, nhưng chúng có mối liên hệ chặt chẽ và không thể tách rời Các chủ thể thực hiện những chức năng này đều hướng tới việc tìm kiếm sự thật vụ án, đảm bảo rằng quá trình giải quyết được thực hiện đúng người, đúng tội và đúng pháp luật.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi tập trung vào chức năng bào chữa, một hoạt động tố tụng quan trọng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội Hiện tại, khái niệm về chức năng bào chữa chưa được định nghĩa cụ thể trong luật, dẫn đến sự thiếu thống nhất và nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này.
Chức năng bào chữa được định nghĩa là hoạt động tố tụng nhằm sử dụng lý lẽ và chứng cứ để bảo vệ quyền lợi cho một đương sự trong các vụ án hình sự và dân sự Quan điểm này cho thấy rằng bào chữa không chỉ giới hạn trong lĩnh vực hình sự mà còn có vai trò quan trọng trong các tranh chấp dân sự giữa cá nhân, tổ chức Tuy nhiên, khái niệm này có thể quá rộng và không rõ ràng trong việc phân biệt giữa bào chữa và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các đương sự Bào chữa thực chất là việc sử dụng lý lẽ và chứng cứ để biện minh cho hành vi của một cá nhân đang bị cáo buộc, nhằm thuyết phục cơ quan chức năng về tính hợp pháp của hành vi đó.
Chức năng bào chữa được hiểu là hoạt động của người bào chữa nhằm làm rõ các tình tiết có thể minh oan hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị cáo.
Theo từ điển tiếng Việt (1996), chức năng bào chữa được hiểu là hoạt động của người bào chữa nhằm minh oan hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị can, bị cáo Tuy nhiên, quan điểm này không đồng tình với việc xem hoạt động tự bào chữa của bị can, bị cáo là không hợp lệ, bởi họ mới là những người thực sự bị xâm hại quyền lợi hợp pháp Bào chữa không chỉ áp dụng cho bị can, bị cáo mà còn cho cả người bị bắt và người bị tạm giữ, điều này được quy định rõ trong Hiến pháp năm 2013, khẳng định rằng mọi cá nhân có quyền tự bào chữa hoặc nhờ luật sư bào chữa trong quá trình điều tra và xét xử.
Theo quy định tại Điều 11 BLTTHS 2003, cơ quan và người tiến hành tố tụng có trách nhiệm xác định các tình tiết chứng minh sự vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội Điều này cho thấy rằng hoạt động bào chữa hiện nay còn hạn chế và chưa phản ánh đầy đủ chức năng bào chữa trong quá trình tố tụng.
Quan điểm thứ ba về chức năng bào chữa nhấn mạnh rằng người bị buộc tội có quyền thực hiện hành vi bào chữa nhằm chống lại cáo buộc và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của mình Trong quá trình điều tra và xét xử, cần làm rõ không chỉ các chứng cứ buộc tội mà còn cả những chứng cứ có lợi cho bị cáo Người bị buộc tội có thể tự bào chữa bằng cách đưa ra chứng cứ và lập luận của riêng mình Đồng thời, cơ quan có thẩm quyền cũng phải tìm kiếm chứng cứ gỡ tội để chứng minh sự vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm cho người bị buộc tội Tuy nhiên, quan điểm này chỉ thừa nhận khả năng bào chữa của người bị buộc tội mà không công nhận quyền nhờ người khác bào chữa cho họ.
9 Hoàng Thị Sơn (1998), “Các chức năng buộc tội, bào chữa, xét xử trong tố tụng hình sự”, Tạp chí luật học, số 02
10 Khoản 4 Điều 31 Hiến pháp năm 2013
Bài viết của Nguyễn Thái Phúc (1999) tập trung vào các vấn đề liên quan đến quyền công tố của Viện kiểm sát Nghiên cứu này được trình bày trong kỷ yếu của đề tài khoa học cấp bộ thuộc Viện khoa học kiểm sát, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, tại Hà Nội.
Chức năng bào chữa, mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau, được xác định bởi chủ thể, phạm vi, cách thức và nội dung cụ thể Theo quan điểm của chúng tôi, chức năng bào chữa là hoạt động được pháp luật bảo đảm cho người bị buộc tội, cho phép họ hoặc người đại diện đưa ra chứng cứ và lập luận nhằm bác bỏ sự buộc tội, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, và cung cấp những thông tin có lợi trong quá trình tố tụng Trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử, cần làm rõ không chỉ những chứng cứ buộc tội mà còn cả những yếu tố có lợi cho người bị buộc tội.
Chủ thể thực hiện chức năng bào chữa và chủ thể có trách nhiệm đảm bảo việc thực việc chức năng bào chữa
Chủ thể thực hiện chức năng bào chữa trong quan hệ pháp luật tố tụng hình sự có thể tự mình hoặc nhờ người khác bào chữa, sử dụng lập luận, lý lẽ và chứng cứ nhằm chứng minh sự vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.
Khái niệm chức năng bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự…
Xét xử là hoạt động do Tòa án thực hiện nhân danh quyền lực Nhà nước nhằm giải quyết các vụ án hình sự, dân sự, kinh tế, lao động và hành chính theo quy định pháp luật Hoạt động này không thuộc về cá nhân hay tổ chức nào khác mà nhằm củng cố pháp chế và bảo vệ quyền tự do của con người, cũng như quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức Xét xử còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật, góp phần duy trì trật tự xã hội Để đảm bảo thực hiện phán quyết, Tòa án có thể nhờ đến sự cưỡng chế hợp pháp của Nhà nước Vậy, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là gì?
Võ Thị Kim Oanh (2013) đã trình bày nghiên cứu về quyền bào chữa trong Hiến pháp và pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam trong báo cáo tổng kết đề tài nghiên cứu khoa học tháng 10/2013 Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền bào chữa trong hệ thống pháp luật, đồng thời phân tích các quy định liên quan nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị cáo.
21 Võ Thị Kim Oanh (2011), Xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Đại học quốc gia
Theo giáo trình Luật Tố tụng Hình sự của trường Đại học Luật Hà Nội năm 2006, xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là giai đoạn quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự, trong đó Tòa án có thẩm quyền xem xét và giải quyết vụ án, đồng thời ra bản án và quyết định tố tụng theo quy định của pháp luật.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, mặc dù không được định nghĩa cụ thể trong Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), có thể hiểu là quá trình xét xử vụ án ở cấp đầu tiên, tuân theo một quy trình tố tụng nhất định Quá trình này bao gồm việc đánh giá và xem xét hành vi có phải là tội phạm hay không, và nếu có, xác định tội danh cũng như hình phạt phù hợp cho người thực hiện hành vi phạm tội Kết quả cuối cùng của xét xử sơ thẩm là quyết định hoặc bản án do Tòa án ban hành, tuy nhiên, các bản án và quyết định này chưa có hiệu lực pháp luật ngay lập tức.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là hoạt động nhà nước do Tòa án thực hiện ở cấp xét xử thứ nhất, nhằm xem xét và đánh giá toàn diện các chứng cứ, tài liệu liên quan đến vụ án Qua đó, Tòa án ra bản án và quyết định để xác định hành vi có vi phạm tội hay không, xác định người thực hiện hành vi phạm tội, hình phạt áp dụng và giải quyết các vấn đề khác liên quan trong vụ án hình sự.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một hoạt động quan trọng trong tố tụng hình sự, bao gồm sự tham gia của các cơ quan tố tụng, người tham gia tố tụng và các bước từ khởi tố đến thi hành án Mục tiêu chính của hoạt động này là phát hiện và xử lý công minh các hành vi phạm tội, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tham gia tố tụng, đồng thời đảm bảo không bỏ sót tội phạm và không làm oan người vô tội Tòa án thực hiện xét xử sơ thẩm thông qua Hội đồng xét xử, nhằm xác định tội danh và hình phạt phù hợp cho người phạm tội.
22 Võ Thị Kim Oanh (2011), Xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Đại học quốc gia
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là cấp xét xử đầu tiên theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), bao gồm hai cấp xét xử: sơ thẩm và phúc thẩm Xét xử sơ thẩm diễn ra trên cơ sở nhất định và phải tuân theo trình tự, thủ tục tại phiên tòa, nhằm đảm bảo giá trị pháp lý cho phán quyết của Tòa án Quá trình xét xử cần đảm bảo các nguyên tắc cơ bản như quyền bào chữa của bị cáo, sự độc lập của thẩm phán và hội thẩm, cũng như nguyên tắc không ai bị coi là có tội khi chưa có bản án kết tội có hiệu lực pháp luật.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng quan trọng, diễn ra sau các bước điều tra và truy tố Theo quy định của pháp luật TTHS, giai đoạn này nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà nước và công dân, đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật Tòa án sẽ nghiên cứu hồ sơ và tiến hành xét xử công khai để xác định có hay không có tội phạm, cũng như xác định người phạm tội, từ đó đưa ra bản án phù hợp với tính chất vụ án mà Viện kiểm sát đã truy tố.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một biểu hiện quan trọng của chức năng tố tụng hình sự, bao gồm ba chức năng cơ bản: buộc tội, xét xử và bào chữa Quá trình tranh tụng diễn ra với sự tham gia của người tham gia tố tụng và bên buộc tội, bào chữa, dưới sự điều khiển của Tòa án Tòa án đóng vai trò trung tâm trong suốt quá trình này và đưa ra quyết định cuối cùng, thể hiện ý nghĩa quan trọng của hoạt động xét xử sơ thẩm trong việc đảm bảo công lý và quyền lợi của các bên liên quan.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là chức năng quan trọng nhất của Tòa án và toàn bộ quá trình tố tụng hình sự Tại phiên tòa, vụ án được xem xét công khai và toàn diện, với sự tham gia đầy đủ của các chủ thể Tòa án thực hiện việc xét xử thông qua quá trình điều tra trực tiếp, dựa trên kết quả tranh tụng công khai và dân chủ Vai trò của Tòa án là kiểm tra và đánh giá khách quan các chứng cứ và tình tiết của vụ án, đảm bảo tính hợp pháp và có căn cứ của các chứng cứ do cơ quan Điều tra và Viện kiểm sát thu thập Trong phiên tòa, tất cả chứng cứ và tài liệu được thẩm tra công khai lại.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự diễn ra công khai, nơi các bên thực hiện chức năng tố tụng của mình Kiểm sát viên thực hiện chức năng buộc tội, trong khi bị cáo và người bào chữa thực hiện chức năng bào chữa Tòa án đóng vai trò phán xét, xác định có tội hay không và áp dụng hình phạt phù hợp Quyết định này dựa trên việc điều tra và đánh giá trực tiếp các chứng cứ trong hồ sơ cùng với các căn cứ bổ sung tại phiên tòa Tại đây, số phận pháp lý của bị cáo được quyết định.
Xét xử sơ thẩm là giai đoạn quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án, nơi thể hiện rõ nhất các nguyên tắc tố tụng cơ bản và có sự tham gia đông đảo của các chủ thể Tại phiên tòa, quyền của bị cáo được bảo đảm tối đa, cùng với việc thực hiện công khai quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng Các bên có cơ hội tranh tụng, đưa ra lập luận và căn cứ để bảo vệ quyền lợi của mình hoặc bác bỏ các cáo buộc thông qua việc cung cấp và kiểm tra chứng cứ Do đó, phiên tòa chính là nơi hội tụ chân lý, góp phần làm sáng tỏ sự thật khách quan.
Hoạt động xét xử tại phiên tòa sơ thẩm đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra kết quả điều tra và truy tố, nhằm khắc phục những thiếu sót trong các giai đoạn trước Một bản án sơ thẩm hợp pháp và công minh không chỉ thuyết phục bị cáo và những người tham gia tố tụng, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc thi hành án, đồng thời giảm thiểu khả năng kháng cáo và kháng nghị.
Xét xử sơ thẩm có vai trò quan trọng trong việc xác định trách nhiệm pháp lý và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia tố tụng Phiên tòa này không chỉ nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp của người thực hiện tố tụng, mà còn góp phần tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật cho những người có mặt tại phiên tòa Hơn nữa, đây còn là một hình thức giám sát của nhân dân đối với quá trình tố tụng.
Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế và trật tự xã hội, đồng thời bảo vệ quyền và tự do của công dân Hành động này góp phần hiệu quả vào công cuộc đấu tranh và phòng chống tội phạm trong toàn xã hội.
Chức năng bào chữa trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
