lOMoARcPSD|10162138 TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ  TIỂU LUẬN MƠN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Đề tài: VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ PHƯƠNG THỨC ĐẠI ĐOÀN KẾT DÂN TỘC TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Giảng viên hướng dẫn: Nguyễn Quốc Đồn Nhóm sinh viên thực hiện:Nhóm 11 MSSV Phan Văn Trường 20205882 Nguyễn Đức Trung 20205876 Đào Nguyễn Anh Tuấn 20206020 Mã lớp: 123792 lOMoARcPSD|10162138 Hà Nội - 2020 Nhóm sinh viên thực Phan Văn Trường SHSV 20205882 Nhữ Minh Nhật 2020 Tạ Quang Hiệp 2020 Đặng Xuân Bách Tùng 2020 Mã lớp: 120831 Mã HP: SSH1111 Lớp: Cơ Khí - 02 Chuyên ngành: Kĩ Thuật Cơ Khí(ME2) Viện: Cơ Khí lOMoARcPSD|10162138 Mục Lục Trang PHẦN MỞ ĐẦU 3 Lý chọn đề tài .3 Tổng quan đề tài Mục đích nghiên cứu .4 Phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu Kết cấu tiểu luận PHẦN NỘI DUNG Chương Cơ sở lý luận chung Triết học Triết học tự nhiên .7 Vai trò Triết học 3.1 Vai trò giới quan triết học 3.2 Vai trò phương pháp luận Triết học .9 3.3 Vai trò Triết học Mác- Lênin Chương Khoa học phân loại khoa học 11 Khái niệm khoa học 11 Phân loại khoa học 13 Khoa học tự nhiên 15 3.1 Sự tác động khoa học tự nhiên phát triển triết học .15 3.1.1 Khoa học tự nhiên phát triển triết học trước Mác 15 3.1.2 Khoa học tự nhiên với đời phát triển triết học Mác - Lênin .16 3.2 Sự ảnh hưởng triết học phát triển khoa học tự nhiên 18 3.2.1 Triết học vật biện chứng sở phương pháp luận khoa học tự nhiên 18 3.2.2 Chủ nghĩa tâm phương pháp siêu hình cản trở phát triển khoa học tự nhiên 19 3.2.3 Phép biện chứng vật phương pháp luận đắn khoa học tự nhiên đại 20 Triết học vận dụng môn khoa học tự nhiên .21 4.1 Triết học Toán học 21 4.2 Triết học Vật lý 22 4.3 Triết học Hóa học .23 lOMoARcPSD|10162138 4.4 Triết học Sinh học .24 PHẦN KẾT LUẬN .26 TÀI LIỆU THAM KHẢO 27 lOMoARcPSD|10162138 Phần mở đầu Lý chọn đề tài Khoa học hệ thống tri thức phản ánh quy luật vận động phát triển tự nhiên, xã hội tư Nó bao gồm nhiều môn khoa học cụ thể Giữa mơn khoa học cụ thể lại có mối quan hệ liên hệ chặt chẽ với nhau, tác động qua lại với Trong mối liên hệ quan hệ Triết học khoa học tự nhiên có mối quan hệ đặc biệt khăng khít, khơng tách rời Việc nghiên cứu nắm vững mối quan hệ có vị trí vai trò quan trọng hoạt động nhận thức hoạt động thực tiễn Trong xã hội ngày phát triển, cách mạng khoa học kỹ thuật đại diễn nhiều, biến động cách mạng lớn lao làm thay đổi tận gốc rễ mặt sống xã hội, đòi hỏi nhà triết học nhà khoa học chuyên môn giải đắn kịp thời yêu cầu lý luận thực tiễn cấp bách Sự giải đáp thực sở nắm vững vận dụng cách đắn sáng tạo giới quan phương pháp luận triết học chủ nghĩa Mác– Lênin Do việc nghiên cứu vấn đề mối quan hệ triết học khoa học cụ thể vấn đề chức phương pháp luận triết học khoa học cụ thể có ý nghĩa quan trọng Tổng quan đề tài Vấn đề mối quan hệ triết học khoa học tự nhiên (KHTN) nói riêng hay khoa học cụ thể nói chung, đặc biệt vấn đề chức phương pháp luận triết học khoa học cụ thể, vốn vấn đề quan trọng di sản triết học C Mác, Ph Ăngghen V.I Lênin Vấn đề nhiều tác giả nước ta bắt đầu nghiên cứu từ năm 1960– 1970 Vào hè năm 1965, nói chuyện Ủy ban Khoa học kỹ thuật Nhà nước, đồng chí Phạm Văn Đồng dặn dị: “ Các đồng chí cần tự rèn luyện giúp người khác rèn luyện phương pháp lOMoARcPSD|10162138 tác phong người làm công tác khoa học kỹ thuật, phương pháp suy nghĩ, phương pháp làm việc, phương pháp nghiên cứu, phương pháp giải vấn đề, phương pháp trình bày,…và tác phong điều tra, nghiên cứu, tác phong xác,…” Đối với nhà trường đồng chí nói: “Ở trường Đại học, điều chủ yếu học phương pháp, bên cạnh việc học điều điều Điều điều có người nói sau 810 năm sau 15 năm trở nên lạc hậu Cái lại đáng quý phương pháp Nếu anh tự vũ trang phương pháp vững mạnh anh dùng suốt đời anh phải học mãi.” (Bài nói chuyện trước Đại hội Đại biểu lần thứ tư liên hiệp học sinh đại học Việt Nam) Như vậy, từ thập niên 1960– 1970, đồng chí lãnh đạo Đảng Nhà nước thấy rõ tầm quan trọng việc nghiên cứu mối quan hệ Triết học Mác Các Khoa học cụ thể, có việc nắm vững, nghiên cứu vận dụng sáng tạo tư tưởng vấn đề tác giả kinh điển Chủ nghĩa Mác Lê- nin thực vấn đề mà đồng chí lãnh đạo dặn dị Mục đích nghiên cứu Tiếp cận triết học Mác Lê-nin khoa học tự nhiên Nhận xét liên hệ mối quan hệ triết học Mác Lê-nin với khoa học tự nhiên Qua tiểu luận có nhiệm vụ: - Phân tích khái niệm triết học Mác Lê-nin, khoa học tự nhiên Đưa mối quan hệ triết học Mác Lê-nin khoa học tự nhiên - Làm rõ vai trò triết học khoa học tự nhiên Phạm vi nghiên cứu Trên ta thấy tầm quan trọng vấn đề mối liên hệ triết học khoa học cụ thể nói chung hay khoa học tự nhiên nói riêng Vì thời gian nghiên cứu khơng nhiều, đề tài mang tính thu thập lại số kết người trước với ý lOMoARcPSD|10162138 tưởng nêu lại cách khái quát ngắn gọn vấn đề có ý nghĩa to lớn– mối liên hệ triết học khoa học tự nhiên Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài triết học Mác Lê-nin khoa học tự nhiên, mở rộng mơn Tốn học, Vật lý học, Hóa học, Sinh học Phương pháp nghiên cứu Những nguyên lý chủ nghĩa Mác Lê- nin sở phương pháp luận định hướng nghiên cứu Ngoài phương pháp luận, tiểu luận sử dụng phương pháp cụ thể, phân tích, tổng hợp… Kết cấu tiểu luận Ngoài phần mở đầu phần kết luận, phần nội dung tiểu chia làm chương Chương 1: Triết học vai trò triết học Chương 2: Khoa học phân loại khoa học Phần nội dung Chương Cơ sở lý luận chung Triết học Sau 2500 năm tồn phát triển, khái niệm triết học hiểu không giống nhau, đối tượng nghiên cứu triết học thay đổi theo giai đoạn lịch sử Vào thời cổ đại, mà lao động trí óc vừa tách khỏi lao động chân tay, tầng lớp trí thức hình thành, tri thức lồi người nghèo nàn đơn giản Bản thân ngành khoa học chưa tồn Ở Trung Hoa, triết học gắn liền với vấn đề trị- xã hội; Ấn Độ, triết học gắn liền với vấn đề tôn giáo; Hy Lạp, triết học gắn liền với khoa học tự nhiên gọi triết học tự nhiên, thời kỳ lOMoARcPSD|10162138 triết học Hy Lạp coi “Người mẹ” ngành khoa học Trên sở đó, hình thành nên cách hiểu truyền thống triết học: người Trung Quốc coi triết học truy tìm chất, thấu hiểu nguyên vật, việc; người Ấn Độ coi triết học đường suy ngẫm dẫn dắt đến lẽ phải; đến chân lý siêu nhiên, thần thánh; người Hy Lạp coi triết học ham hiểu biết, u thích thơng thái (philosophia) Như vậy, dù phương Đông hay phương Tây, quan niệm truyền thống xem triết học đỉnh cao lý trí, sử dụng lý trí để thấu hiểu giới, để nắm chất vạn vật, khám phá chân lý Triết học xem phương thức hoạt động lý trí, đào sâu mở rộng tức đề cao lý trí Vào thời trung cổ, Giáo hội Thiên chúa giáo thống trị nước Tây Âu, nhiệm vụ triết học lý giải chứng minh tính “đúng đắn” nội dung Kinh thánh, củng cố niềm tin tôn giáo, hướng người đến với Thượng đế- đấng siêu nhiên Từ triết học kinh viện đời, phục vụ cho thần học Nhà thờ Trái với triết học tự nhiên thời cổ đại, triết học kinh viện thời kỳ hạ thấp lý trí đê nâng cao lịng tin, thủ tiêu khoa học, mà trước hết khoa học tự nhiên, rộng đường cho thần học phát triển Đến thời phục hưng– cận đại, mà phương thức sản xuất tư chủ nghĩa sớm hình thành phát triển mạnh mẽ với hồi sinh phát triển khoa học tự nhiên sau thời gian dài bị “bóp nghẹt” thời kỳ trung cổ, theo quan niệm cho triết học “Người mẹ” khoa học vốn bị lãng quên thời trung cổ khôi phục lại Sang đầu thời cận đại, quan niệm phát triển thành quan niệm coi triết học “khoa học khoa học”, lý trí triết học hiểu biết khoa học lần vượt lên lý lẽ thần học niềm tin tơn giáo Cuối thời cận đại, Đức cịn nước phong kiến chủ nghĩa tư phát triển vững Anh, Pháp Do ảnh hưởng từ bên (nước Anh, Pháp) nhiều mặt như: kinh tế, trị, luật pháp, văn hóa, khoa học, tư tưởng… từ bên (yêu cầu giai cấp tư sản Đức hình thành) mà triết học cổ điển Đức hình thành phát triển mạnh mẽ lập trường tâm mà đỉnh cao triết học Hêghen– hệ thống triết học– “khoa học khoa học” đồ sộ cuối lịch sử lOMoARcPSD|10162138 Sự phát triển khoa học vào cuối kỷ XVIII– đầu kỉ XIX, khoa học tự nhiên đạt nhiều thành tựu bật phân thành ngành độc lập, tách khỏi triết học tự nhiên Do quan niệm cho triết học “khoa học khoa học” trở nên lỗi thời, chí lố bịch bắt đầu ngăn cản phát triển khoa học tự nhiên, phương pháp tư siêu hình khơng cịn phù hợp nữa, mở đường cho chủ nghĩa vật biện chứng đời Trước tình hình đó, chủ nghĩa thực chứng xuất kịp thời để hướng dẫn ngành khoa học phát triển Chủ nghĩa thực chứng cố gắng chứng minh triết học khoa học, đồng thời đối lập với triết học truyền thống Chủ nghĩa thực chứng cho triết học thực không giải vấn đề quan hệ vật chất– ý thức, khơng tìm hiểu giới để xây dựng giới quan mà phải giải vấn đề khả năng, hình thức, cách thức tăng trưởng tri thức khoa học Sang đầu thời đại, trước yêu cầu đấu tranh giai cấp vô sản phát triển khoa học tự nhiên, triết học macxit đời Theo đó, triết học macxit thức đào thải quan niệm cho triết học “khoa học khoa học” không chấp nhận quan niệm chủ nghĩa thực chứng đối tượng, nội dung vai trò triết học Triết học macxit xác định đối tượng nghiên cứu tiếp tục giải vấn đề mối quan hệ vật chất– ý thức lập trường vật quan điểm thực tiễn, nghiên cứu quy luật chung tự nhiên, xã hội tư Cuộc cách mạng khoa họ – công nghệ ngày bên cạnh việc mang lại thành tựu to lớn gây hậu nghiêm trọng nhiều mặt: đạo đức, xã hội, môi trường… Do vậy, để giải vấn đề nhiều trào lưu triết học khác đời hướng đến giải vấn đề khác nhau, hệ thống tư tưởng “triết học phương Tây macxit” hình thành Tóm lại, vật, tượng giới tồn gắn liền với điều kiện lịch sử cụ thể, thời gian không gian cụ thể Triết học không ngoại lệ, thời đại lịch sử khác lên vấn đề thời đại khác giải giai cấp, tầng lớp khác nhau, tạo nên đối tượng nghiên cứu triết học khác nhau, hình thành quan niệm khơng giống Tuy vậy, quan niệm có điểm chung: tất hệ thống triết học hệ lOMoARcPSD|10162138 thống tri thức có tính trừu tượng khái qt cao, cố tìm chất vấn đề, quy luật chi phối vạn vật giới Như ta hiểu rằng: “Triết học mơn khoa học chung nhất, nghiên cứu vật tượng tự nhiên xã hội, nhằm tìm quy luật đối tượng nghiên cứu Mục đích triết học giải vấn đề thể luận nhận thức luận” Triết học luôn bổ sung, phát triển ngày hồn thiện, nhằm đáp ứng kịp thời địi hỏi cấp bách mặt lý luận lẫn thực tiễn xã hội ngày Triết học tự nhiên Giới tự nhiên tồn khách quan, độc lập với ý thức người, thường xuyên tác động vào giác quan người, buộc người phải nhận thức lý giải Vì thế, với đời phát triển nhận thức khái niệm “Triết học tự nhiên” nảy sinh vận động lịch sử Về chất “Triết học tự nhiên” hình thái ý thức xã hội nghiên cứu quy luật vận động phát triển giới tự nhiên với tính cách chỉnh thể Tuy nhiên, lịch sử vận động phát triển tư tưởng triết học nhân loại, trước Triết học Mác chưa có quan niệm đắn, thống chất Triết học tự nhiên Trên thực tế xuất nhiều quan niệm khác vấn đề Ở thời kỳ cổ đại, Triết học tự nhiên hình thái ý thức dung hợp tất tri thức người giới Tức hiểu biết người tự nhiên, xã hội tư (bao gồm tri thức giới tự nhiên, đời sống xã hội lẫn tri thức tư người) nằm Triết học tự nhiên Lúc chưa có phân định tri thức tri thức khoa học tự nhiên, tri thức tri thức khoa học xã hội, tri thức tri thức Triết học, mà Triết học tự nhiên bao hàm tri thức người giới Tốn học, Vật lý, Hóa học, Sinh học, Chính mà thời kỳ cổ đại, Triết học tự nhiên thường người Hy Lạp gọi Vật lý học hay Siêu hình học Đặc trưng bật Triết học tự nhiên giai đoạn lý giải có tính biện chứng tự phát, ngây thơ mộc mạc tự nhiên Họ coi tự nhiên chỉnh thể sống, gắn bó chặt chẽ, khăng khít vật lại với Ngay thân người đồng với tự nhiên, không tách rời khỏi tự nhiên lOMoARcPSD|10162138 - Theo nguồn gốc: Khoa học túy (sciences pures), lý thuyết (sciences theorique), thực nghiệm (sciences experimentales), thực chứng (sciences positives), quy nạp (sciences inductives), diễn dịch (sciences deductives)… - Theo mục đích ứng dụng: Khoa học mơ tả, phân tích, tổng hợp, ứng dụng, hành động, sáng tạo… - Theo mức độ khái quát: Cụ thể, trừu tượng, tổng quát… - Theo tính liên quan khoa học: Liên ngành, đa ngành… - Theo cấu hệ thống tri thức: Cơ sở, bản, chuyên ngành… - Theo đối tượng nghiên cứu: Tự nhiên, kỹ thuật, xã hội nhân văn, công nghệ, nông nghiệp, y học… Nhưng thông thường, người ta chia lĩnh vực khoa học thành hai nhóm chính: khoa học tự nhiên nghiên cứu tượng tự nhiên (kể đời sống sinh học) khoa học xã hội nghiên cứu hành vi người xã hội Ví dụ: - Các lĩnh vực khoa học tự nhiên như: sinh học: nghiên cứu sống; sinh thái học khoa học môi trường: nghiên cứu mối quan hệ tương hỗ sống mơi trường; hóa học nghiên cứu cấu tạo, phản ứng hóa học, cấu trúc, tính chất vật chất biến đổi lý hóa mà chúng trải qua; khoa học trái đất: nghiên cứu trái đất, chuyên ngành gồm có: địa chất học, thủy văn, khí tưởng học, địa vật lí hải dương học, khoa học đất; vật lí học: nghiên cứu thành phần vũ trụ, lực tương tác chúng, kết lực này… - Các lĩnh vực khoa học xã hội như: nhân loại học: nghiên cứu nguồn gốc phát triển văn hóa xã hội loài người; xã hội học:quan sát giống người cách tổ chức xã hội, đặc biệt trọng đến hoạt động nhóm người; trị học: nghiên cứu hình thành phương cách tổ chức hành quản trị loài người Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 Khoa học tự nhiên Kể từ tách khỏi Triết học tự nhiên để trở thành khoa học độc lập, khoa học tự nhiên có lịch sử vận động phát triển riêng biệt Việc làm sáng tỏ chất lịch sử vận động, phát triển có quan hệ trực tiếp, tạo tiền đề quan trọng cần thiết việc xác định thời kỳ, cách phân loại khoa học tự nhiên việc khảo sát thể tư tưởng, nguyên lý, quy luật Triết học khoa học tự nhiên cụ thể Vì vậy, khơng thể khơng nghiên cứu trình vận động phát triển Khi đề cập đến chất khoa học tự nhiên, chủ nghĩa vật biện chứng khẳng định rằng, khoa học tự nhiên hệ thống tri thức người quy luật vận động phát triển giới tự nhiên Hệ thống tri thức thể mơn khoa học cụ thể Toán học, Cơ học, Vật lý học, Hóa học, Sinh học Kể từ đời, môn khoa học tự nhiên vận động phát triển song hành với phát triển khoa học khác phát triển nhận thức khoa học người Tuy nhiên, so với lĩnh vực khoa học khác khoa học tự nhiên có tốc độ phát triển mạnh mẽ, nói vũ bão Theo số liệu thống kê người ta thấy rằng, sau năm năm số lượng tri thức khoa học ngành khoa học lại tăng lên gấp đôi Đứng trước tăng trưởng phát triển đó, buộc người phải tìm cách hệ thống hóa, phân loại ngành khoa học xác định mối quan hệ có tính quy luật khoa học với khoa học khác, để từ mà đưa phương thức cụ thể cho việc vận dụng thành tựu khoa học vào thực tiễn Trong mối liên hệ quan hệ mối quan hệ khoa học tự nhiên Triết học có vị trí đặc biệt Bởi vì, nắm vững mối quan hệ tạo định hướng phương pháp luận đắn cho việc hệ thống hóa ngành khoa Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 học, cho vận dụng có hiệu thành tựu khoa học tự nhiên vào sản xuất, mà xác định động lực vận động, phát triển khoa học tự nhiên Triết học 3.1 Sự tác động khoa học tự nhiên phát triển triết học 3.1.1 Khoa học tự nhiên phát triển triết học trước Mác Triết học đời vào khoảng từ kỷ VIII trước Công nguyên với thành tự rực rỡ triết học cổ đại Hy Lạp, Trung Quốc Ấn Độ Trình độ nhận thức giai đoạn cịn thấp dẫn đến việc chưa hình thành mơn khoa học độc lập có đối tượng phương pháp riêng nên tri thức triết học tri thức khoa học quyện vào hình thức triết học tự nhiên Các nhà tư tưởng cổ đại Hy Lạp trở thành người phát họa tranh chung giới mà đại thể đắn dựa quan điểm vật chất phát phép biện chứng thơ ngây Thời kỳ trung cổ, Tây Âu quyền lực Giáo hội bao trùm lĩnh vực đời sống xã hội triết học trở thành nơ lệ thần học Nền triết học tự nhiên bị thay triết học kinh viện Triết học lúc phát triển cách chậm chạp môi trường chật hẹp đêm trường trung cổ Sự phát triển mạnh mẽ khoa học vào kỷ XV, XVI tạo sở tri thức vững cho phục hưng triết học Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, đặc biệt yêu cầu sản xuất công nghiệp, môn khoa học chuyên ngành khoa học thực nghiệm đời với tư cách khoa học độc lập Sự đời ngành khoa học độc lập bước làm phá sản tham vọng triết học muốn đóng vai trị " khoa học khoa học" Triết học Hêghen học thuyết triết học cuối mang tham vọng Hêghen tự coi triết học hệ thống phổ biến nhận thức, ngành khoa học riêng biệt mắt khấu phụ thuộc vào triết học Triết học vật chủ nghĩa dựa sở tri thức khoa học thực nghiệm phát triển nhanh chóng đấu tranh với chủ nghĩa tâm tôn giáo đạt tới đỉnh cao chủ nghĩa vật kỷ XVII- XVIII Anh, Pháp, Hà Lan, với đại biểu tiêu biểu Ph.Bếcơn, T.Hốpxơ (Anh), Điđrô, Henvetiuýt (Pháp), Xpinoda ( Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 Hà Lan )… Tuy nhiên, chủ nghĩa vật giai đoạn thực tế chủ nghĩa vật hoàn toàn giới Điều phù hợp với trạng thái khoa học tự nhiên thời mà vật lý học, hóa học sinh vật học cịn thời kỳ ấu trĩ tuyệt đối làm sở cho quan niệm chung tự nhiên Trong tất khoa học tự nhiên có học trọng lực đạt tới mức độ hồn bị đó; hóa học sinh vật học cịn trình độ phơi thai, thể thực vật động vật nghiên cứu cách thơ sơ người ta giải thích cách giới; địa chất học hoàn toàn chưa biết đến, tư tưởng tiến hóa chưa xác lập cách khoa học 3.1.2 Khoa học tự nhiên với đời phát triển triết học Mác Lênin Hoàn cảnh kinh tế- xã hội phát triển mạnh mẽ khoa học vào đầu kỷ XIX dẫn đến đời triết học Mác Điều cắt nghĩa mối liên hệ khăng khít triết học khoa học nói chung, khoa học tự nhiên nói riêng Trong thập kỷ đầu kỷ XIX, khoa học tự nhiên phát triển mạnh với nhiều phát minh quan trọng, cung cấp sở tri thức khoa học để phát triển tư biện chứng vượt khỏi tính tự phát phép biện chứng cổ đại, đồng thời khỏi vẻ thần bí phép biện chứng tâm, làm bộc lộ rõ tính hạn chế bất lực phương pháp tư siêu hình việc nhận thức giới Ba phát minh lớn khoa học tự nhiên đầu kỉ XIX tiền đề khoa học tự nhiên cho đời chủ nghĩa vật biện chứng: - Định luật bảo tồn chuyển hóa lượng: chứng minh chuyển hóa lượng bắt nguồn từ khám phá đương lượng học nhiệt Điều chứng minh tất nguyên nhân tác động tự nhiên, trước tồn cách bí mật khơng thể giải thích được, hình thái, phương thức tồn đặc biệc lượng, tức vận động Sự thống vận động tự nhiên khơng cịn đốn triết học, mà kiện khoa học Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 - Thuyết tế bào: coi tế bào hữu đơn vị từ thể từ thấp sinh lớn lên cách sinh sơi phân hóa Phát minh phá tan bí mật bao phủ lên trình phát sinh, trưởng thành cấu tạo thể Điều kỳ diệu, trước hiểu nổi, hình thức trình quy luật giống tất thể đa bào - Thuyết tiến hóa Đácuyn: Tiến hóa luận lần Đácuyn xây dựng lên trình bày cách có hệ thống Nhờ mà khơng cắt nghĩa sản phẩm tiêu biểu đời sống hữu tồn tại, mà cịn xây dựng sở cho nghiên cứu tiền sử trí tuệ lồi người Nếu khơng có tiền sử này, tồn óc biết suy nghĩ người kỳ lạ Ba phát vĩ đại thành tựu lớn lao khác khoa học tự nhiên khác kể đến thuyết tương đối hẹp (1905) thuyết tương đối rộng (1916); thuyết lượng tử (1900); lý thuyết kết cấu nguyên tử lượng tử hoá (1913); lý thuyết học lượng tử (1925), lý thuyết thông tin, lý thuyết điều khiển (những năm 40 kỷ XX); lý thuyết lập, lý thuyết phân hình, lý thuyết hỗn độn, (những năm 70, 80 kỷ XX) mà dựa vào đó, vạch nét chung toàn bộ, mối liên hệ trình tự nhiên lĩnh vực riêng biệt, mối liên hệ lĩnh vực riêng biệt Do đó, trình bày tranh tổng qt tồn tự nhiên coi chỉnh thể, hình thức có hệ thống, tài liệu khoa học tự nhiên thực nghiệm cung cấp Những thành tựu khoa học tự nhiên có vai trị quan trọng thiếu cho đời triết học Mác Những phát minh lớn khoa học tự nhiên làm bộc lộ rõ tính hạn chế, chật hẹp bất lực phương pháp tư siêu hình việc nhận thức giới, đồng thời cung cấp sở tri thức khoa học để phát triển tư biện chứng, hình thành phép biện chứng vật Những thành tựu khoa học tự nhiên không ngừng xác nhận thúc đẩy triết học Mác- Lênin tiến lên Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 3.2 Sự ảnh hưởng triết học phát triển khoa học tự nhiên 3.2.1 Triết học vật biện chứng sở phương pháp luận khoa học tự nhiên Trên sở tư tưởng vật biện chứng, triết học có dự kiến thiên tài trước khoa học tự nhiên nhiều lĩnh vực dành cho khoa học tự nhiên nhiệm vụ chứng minh chi tiết Trong nửa đầu kỷ XVIII, khoa học tự nhiên thời kỳ cổ Hy Lạp bao nhiều mặt khối lượng kiến thức mặt phân loại tài liệu, lại thời kỳ nhiêu mặt vận dụng tư tưởng để làm chủ lấy tài liệu đó, mặt quan niệm cách tổng quát giới tự nhiên Khoa học cịn bị chơn Thần học Ở khắp nơi, tìm thấy thúc đẩy từ bên làm nguyên lý cuối cùng, thúc đẩy mà xuất phát từ thân tự nhiên khơng thể giải thích Tư tưởng tổng quát cao mà khoa học tự nhiên đạt tư tưởng cho xếp tự nhiên có mục đích cả, mục đích luận tầm thường Vơnphơ, theo mèo sinh để ăn chuột, chuột sinh để bị mèo ăn, toàn tự nhiên tạo để chứng minh trí tuệ Đấng tạo hóa Thật vinh dự lớn cho triết học lúc giờ, khơng bị tình trạng có hạn kiến thức thời tự nhiên đưa vào đường lầm lẫn, mà trái lại kiên trì, xuất phát từ than giới để giải thích cho giới dành cho khoa học tự nhiên sau nhiệm vụ chứng minh chi tiết Các nhà khoa học tự nhiên từ đầu xây dựng sở nhận thức luận vật, chủ nghĩa vật tự phát, tức lịng tin tự phát, khơng có ý thức mặt triết học tuyện đại đa số nhà khoa học tự nhiên thực khách quan giới bên ý thức ta phản ánh Vì vậy, nhiều nhà bác học lĩnh vực khoa học người vật vững vàng, bên ngồi lĩnh vực họ người tâm, bất khả tri, chí tín đồ thống ngoan đạo Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 3.2.2 Chủ nghĩa tâm phương pháp siêu hình cản trở phát triển khoa học tự nhiên Chủ nghĩa tâm triết học cho ý thức, tinh thần có trước sản sinh giới tự nhiên, cách hay cách khác thừa nhận sáng tạo giới Về phương diện nhận thức luận, sai lầm chủ nghĩa tâm bắt nguồn từ cách xem xét phiến diện, tuyệt đối hóa, thần thánh hóa mặt, đặc tính q trình nhận thức mang tính biện chứng người Vì vậy, tơn giáo thường sử dụng học thuyết tâm làm sở lý luận, luận chứng cho quan điểm Chủ nghĩa kinh viện đời trở thành nét đặc trưng triết học Tây Âu thời kỳ trung cổ Đây triết học thức chiếm độc quyền giảng dạy nhà trường Triết học đời xác định nhiệm vụ “đầy tớ thần học bảo vệ trật tự phong kiến” Không nhà thờ tu viện cịn nằm tay quyền lực trị luật pháp thời kỳ khoa học triết học không phát triển Các nhà khoa học thần học khơng khỏi giải thích bình luận kinh thánh, nên xét mặt phát triển bước thụt lùi Chủ nghĩa vật siêu hình hình thức thứ hai chủ nghĩa vật, thể rõ nhà triết học kỷ XV đến kỷ XVIII đỉnh cao vào kỷ thứ XVII, XVIII Chủ nghĩa vật giai đoạn chịu tác động mạnh mẽ phương pháp siêu hình, máy móc- phương pháp nhìn giới cỗ máy khổng lồ mà phận tạo lên ln trạng thái biệt lập tình Mặc dù có vai trị to lớn việc đấu tranh chống chủ nghĩa tâm tôn giáo, nhiên quan niệm tự nhiên chủ nghĩa vật giai đoạn phù hợp với phép biện chứng khoa học tự nhiên cận đại Phương pháp siêu hình làm cho người "chỉ nhìn thấy vật riêng biệt mà khơng nhìn thấy mối liên hệ qua lại vật ấy, nhìn thấy tồn vật mà khơng nhìn thấy phát sinh tiêu vong vật ấy, nhìn thấy trạng thái tĩnh vật mà quên vận động vật ấy, nhìn thấy mà khơng thấy rừng "Các nhà khoa học tự nhiên bị sa lầy phạm trù siêu hình, tỏ bất lực phải giải thích cho hợp lý, cụ thể nhà hóa học siêu hình mà chưa thể phân tích cách cụ thể q trình hóa học tạo lý luận lực gọi “ái lực hóa học” Ngồi Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 nhiều ngành khoa học khác bị rơi vào bế tắc theo quan điểm siêu hình Ăngghen nhận định khoa học tự nhiên, phát triển thân nó, quan điểm siêu hình khơng thể tồn nữa” 3.2.3 Phép biện chứng vật phương pháp luận đắn khoa học tự nhiên đại Sự đời triết học Mác tạo nên biến đổi có ý nghĩa cách mạng lịch sử phát triển triết học nhân loại C.Mác Ph.Ăngghen kế thừa cách có phê phán thành tựu tư nhân loại, sáng tạo nên chủ nghĩa vật triết học triệt để, khơng điều hịa với chủ nghĩa tâm phép siêu hình Triết học Mác khắc phục tách rời giới quan vật phép biện chứng lịch sử phát triển triết học Đoạn tuyệt triệt để với quan niệm "khoa học khoa học", triết học mácxít xác định đối tượng nghiên cứu tiếp tục giải mối quan hệ vật chất ý thức lập trường vật triệt để nghiên cứu quy luật chung tự nhiên, xã hội tư Ăngghen nhận định “thốt khỏi chủ nghĩa thần bí, phép biện chứng trở thành tất yếu tuyệt khoa học tự nhiên, khoa học rời bỏ địa hạt mà trước có phạm trù cố định đủ” Phép biện chứng hình thức tư quan trọng khoa học tự nhiên đại, đem lại phương pháp giải thích q trình phát triển diễn giới tự nhiên, giải thích mối quan hệ chung, bước độ từ lĩnh vực nghiên cứu sang lĩnh vực nghiên cứu khác Trên sở tư tưởng vật biện chứng, triết học có dự kiến thiên tài trước khoa học tự nhiên nhiều lĩnh vực dành cho khoa học tự nhiên nhiệm vụ chứng minh chi tiết Điển hình sau phân tích cách mạng diễn khoa học tự nhiên cuối kỷ XIX, đầu kỷ XX, Lênin phát minh khoa học thời gian phát minh sau phá vỡ quan niệm lý luận cũ, lỗi thời mặt cấu tạo thuộc tính vật chất Lênin xem q trình tiến tiên đốn phát triển khoa học tiếp tục theo đường phá vỡ khái nhiệm khoa học cũ Tiên đốn chứng minh sau đó, năm 1908, V Ơxvanaơ phải cơng khai thừa nhận thất bại Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 thuyết lượng sau buộc phải thừa nhận tính thực phân tử nguyên tử mà trước Oxyanaơ gay gắt phủ nhận Năm 1913, N Bo tạo mơ hình ngun tử tính thực nguyên tử phân tử tuyệt đại đa số nhà bác học thừa nhận, cho thấy chủ nghĩa tâm vật lý đầu kỷ XX thất bại hoàn toàn Trong vật lý học có quan niệm thống trị hàng bao kỷ cho không gian thời gian, tồn khách quan, hồn tồn khơng có liên hệ với vật chất Bất chấp ý kiến đó, chủ nghĩa vật biện chứng, lần đầu tiên, sở vật, nêu lên tư tưởng cho khơng gian thời gian hình thức tồn vật chất Và sau thuyết tương đối mối tương quan không gian– thời gian phụ thuộc vào tốc độ chuyển động vật, lý thuyết hấp dẫn chứng minh thân thuộc tính không gian thời gian phụ thuộc vào phân bố vật chất Như vậy, cách đặt vấn đề đại thể, chủ nghĩa vật biện chứng trước khoa học tự nhiên cụ thể hàng chục năm Chủ nghĩa vật biện chứng nói chung, phép biện chứng vật nói riêng góp phần giúp cho nhà khoa học nhìn nhận vật chúng vốn có, nhờ giúp nhà khoa học sớm phát thật xây dựng lý thuyết phản ánh vật cách xác hơn, tránh sai lầm phiến diện, giản đơn hay máy móc, giáo điều cơng tác nghiên cứu Triết học vận dụng mơn khoa học tự nhiên 4.1 Triết học Tốn học Từ tách khỏi Triết học tự nhiên, Tốn học có vị trí vai trị quan trọng phát triển khoa học nói chung Triết học nói riêng Điều thể trước hết chỗ, Toán học giúp cho Triết học khái quát trừu tượng từ đại lượng, số lượng hình thức khơng gian để tìm quy luật vận động phát triển chung đối tượng ấy; cung cấp cho môn khoa học cụ thể phương pháp cách thức tính tốn cách xác, mang tính định hướng quy luật vận động phát triển đối tượng mà khoa học cụ thể phản ánh Đồng thời giúp cho Triết học khoa học tăng cường tính logic, hệ thống chặt chẽ Vấn đề của Triết học Toán học cụ thể hóa vấn đề mối quan hệ vật chất ý thức vào Tốn học Đó mối quan hệ số lượng hình thức khơng gian vật giới thực với tri thức Toán học Khi Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 giải vấn đề hình thành hai khuynh hướng đối lập nhau, đấu tranh với chủ nghĩa vật chủ nghĩa tâm Toán học Đây thể cách cụ thể hai trào lưu triết học chủ nghĩa vật chủ nghĩa tâm Triết học Toán học Chủ nghĩa vật Toán học cho rằng, xuất Toán học kết phản ánh vật, tượng giới thực Đối lập với quan niệm trên, chủ nghĩa tâm Toán học lại cho rằng, mối quan hệ Tốn học giới thực Tốn học có trước, yếu tố sản sinh đối tượng giới thực Việc nghiên cứu quan niệm đối tượng Toán học thuộc Triết học khoa học tự nhiên có ý nghĩa sâu sắc mặt Triết học Nó ví dụ để chứng minh rằng, trừu tượng Toán học hay trừu tượng khoa học khác, có trừu tượng triết học suy cho phản ánh thực khách quan Điều có nghĩa là, ý thức người phản ánh giới vật chất, không cso trừu tượng trống rỗng, túy Thế giới vật chất đa dạng, phong phú, nhiều hình, nhiều vẻ, vơ cùng, vơ tận Cho nên, mối quan hệ mặt số lượng hình thức không gian vô cùng, vô tận Những quan hệ phản ánh tính đa dạng, phong phú khái niệm Toán học Đối tượng nghiên cứu Toán học quan hệ mặt số lượng hình thức khơng gian vật giới thực Nhưng để có đối tượng địi hỏi phải có trừu tượng hóa cao từ vật, tượng cụ thể, tức tách rời khỏi đặc tính quy định mặt vật chất vật, tượng Chính vậy, để rút đối tượng nghiên cứu Tốn học phải dựa vào trừu tượng hóa vật, tượng mà trừu tượng hóa Tốn học trừu tượng hóa cao Mức độ trừu tượng hóa Tốn học tương đương với mức độ trừu tượng hóa Triết học Nghiên cứu đối tượng Toán học Triết học khoa học tự nhiên tạo sở quan trọng vững chủ nghĩa vật biện chứng đấu tranh chống lại quan niệm sai lầm chủ nghĩa tâm tôn giáo 4.2 Triết học Vật lý Sau tách khỏi Triết học tự nhiên, Vật lý học trở thành khoa học độc lập Nó nghiên cứu quy luật vận động phát triển hạt vi mô vật thể giới vật chất Trong trình vận động phát triển nhận thức khoa học, Vật lý học lại tách thành môn khoa học khác Cơ học, Nhiệt học, Điện học Mỗi mơn Vật lý nghiên cứu quy luật chuyển động đối tượng khác Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 Từ đời, Vật lý học có vị trí vai trị quan trọng môn khoa học khác nhận thức người Trước hết, giúp người tìm hiểu quy luật vận động tượng vật lý (sự va chạm sóng âm ) Nhờ người giải thích tượng xảy tự nhiên đời sống xã hội Đồng thời vận dụng quy luật vào việc chế tạo cơng cụ, thiết bị đại phục vụ cho đời sống người kính hiển vi, kính thiên văn, máy biến Vấn đề Triết học Vật lý học cụ thể hóa mối quan hệ vật chất ý thức Vật lý học Đó mối quan hệ hình thức vận động vật lý vật giới thực với tri thức Vật lý học Khi giải mối quan hệ xuất hai trường phái khác nhau, đối lập nhau, trường phái Vật lý học tâm trường phái Vật lý học vật Những người theo trường phái Vật lý học tâm cho rằng, tri thức thể Vật lý học sản phẩm túy tư người Nó sản sinh quy luật vận động giới thực Đối lập với quan niệm trên, nhà vật lý học vật cho mối quan hệ Vật lý học giới thực quy luật vận động phát triển giới thực có trước Từ việc nghiên cứu vấn đề triết học Vật lý thấy rằng, đối tượng nghiên cứu Vật lý học hình thức vận động vật thể, phân tử, điện tử hạt diễn giới vật chất (những hình thức vận động Cơ học hình thức vận động Vật lý) Việc xác định đối tượng Vật lý học đem lại cho giới quan đắn xem xét mối quan hệ Vật lý học giới thực Điều thể chỗ tri thức khoa học Vật lý nói chung định luật khoa học Vật lý nói riêng kết phản ánh hình thức vận động Vật lý vật thể vào tư người Nó giúp Triết học khẳng định sở biện chứng việc nghiên cứu tìm hiểu tượng Vật lý; củng cố thể giới quan vật trình tìm hiểu nghiên cứu giới thực 4.3 Triết học Hóa học Trong lịch sử phát triển khoa học, tri thức Hóa học xuất từ sớm Nhưng lúc ban đầu, tri thức phận thuộc Triết học tự nhiên Đến khoảng kỷ XVI- XVII, Hóa học tách khỏi Triết học tự nhiên để trở thành ngành khoa học độc lập, chúng nghiên cứu trình phân giải hóa hợp chất Từ đời Hóa học có vị trí quan trọng nhận thức nói Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 chung khoa học nói riêng Điều thể chỗ, đời Hóa học làm phong phú thêm tri thức người việc nhận thức giới; giúp người lý giải tượng xảy đời sống mà môn khoa học khác lý giải Sự xuất Hóa học cịn sở giúp cho môn khoa học khác khái quát để xây dựng nguyên lý, quy luật cách đắn Vấn đề Triết học Hóa học cụ thể hóa vấn đề mối quan hệ vật chất ý thức Hóa học Đó vấn đề mối quan hệ hình thức vận động hóa học vật giới thực với tri thức hóa học Khi giải vấn đề hình thành hai khuynh hướng đối lập chủ nghĩa vật chủ nghĩa tâm Hóa học Chủ nghĩa tâm Hóa học cho rằng, tri thức hóa học có trước, tức tư tưởng khái niệm, quy luật hóa học có trước Nó sản phẩm sáng tạo túy ý tưởng người Chủ nghĩa vật Hóa học cho rằng, khái niệm, định luật, tri thức Hóa học kết phản ánh thuộc tính hóa học vốn có giới vật chất Việc tìm hiểu đối tượng nghiên cứu Hóa học đặt từ sớm, từ đầu người ta xác định cách đắn đối tượng Hóa học Trên thực tế, việc xác định đối tượng Hóa học thay đổi qua thời kỳ khác Trong tất định nghĩa đối tượng nghiên cứu Hóa học thời kỳ này, dáng dấp quan niệm chiều, phiến diện xuất xu hướng khái quát, tổng hợp để nhìn thấy mối quan hệ hai mặt đối lập mâu thuẫn với tính cách động lực có tính quy luật phát triển chuyên ngành Hóa học Tuy nhiên, khuynh hướng chưa thể cách rõ rệt Từ việc nghiên cứu quan niệm đối tượng Hóa học xác nhận vấn đề phức tạp, thể nhiều quan niệm khác nhau, chí đối lập Cuộc tranh luận quan niệm với quan niệm khác khơng cịn đơn vấn đề thân hóa học mà cịn vấn đề Triết học Ở đấu tranh chủ nghĩa vật chủ nghĩa tâm, phép biện chứng phép siêu hình diễn ác liệt Như vậy, rõ ràng Hóa học Triết học có mối quan hệ khăng khít với nhau, tồn không tách rời nhau, tạo tiền đề cho tồn Do đó, việc nghiên cứu hóa học khơng thể tách rời khỏi việc nghiên cứu Triết học ngược lại 4.4 Triết học Sinh học So với môn khoa học tự nhiên khác, Sinh học đời muộn Sự xuất Sinh học có vai trị quan trọng phát triển khoa học lịch sử phát triển nhận thức người Nó giúp người hiểu biết quy luật hình thành, vận động phát triển sống diễn Sinh vật, giải đáp Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 vấn đề cụ thể trao đổi lượng thể động vật thực vật mơi trường Từ người tìm quy luật hình thành phát triển loài động, thực vật sau vận dụng vào hoạt động thực tiễn nhằm tạo điều kiện phục vụ cho lợi ích đời sống Vấn đề Triết học Sinh học cụ thể hóa vấn đề mối quan hệ vật chất ý thức Sinh học Tức xác định xem Sinh học mối quan hệ vật chất ý thức thể thành mối quan hệ nào, quan hệ với gì? Có thể khẳng định cách chắn rằng, lĩnh vực Sinh học mối quan hệ vật chất ý thức thể thành mối quan hệ hình thức vận động Sinh học giới thực, thực vật với tri thức sinh học Khi giải mối quan hệ đó, lịch sử vận động phát triển Sinh học xuất quan niệm khác nhau, chí đối lập Song có hai quan niệm chủ nghĩa tâm chủ nghĩa vật Sinh học Các nhà sinh vật học tâm cho rằng, mối quan hệ loài sinh vật hình thức vận động sinh vật với tri thức sinh học tri thức sinh học tức khái niệm, phạm trù, quy luật sinh học có trước Đối lập với quan niệm nhà sinh vật học vật lại khẳng định rằng, mối quan hệ lồi sinh vật hình thức vận động chúng với tri thức sinh học lồi sinh vật hình thức vận động chúng có trước Vấn đề sống vấn đề trọng tâm, việc nghiên cứu sinh học Đây vấn đề phức tạp, nảy sinh nhiều quan điểm khác nhau, đối lập chủ nghĩa vật chủ nghĩa tâm Nguồn gốc sâu xa quan niệm tâm chất sống bất lực người việc giải thích lượng tạo hoạt động sống Từ việc nghiên cứu sống, thấy rõ ý nghĩa to lớn mặt Triết học Điều thể trước hết chỗ, cho ta hiểu chất sống hình thái vận động vật chất, hình thành từ tổ hợp yếu tố vật chất yếu tố tinh thần hay lực lượng siêu tự nhiên sáng tạo Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 Phần kết luận Vì thời gian thục ngắn, nên tiểu luận chủ yếu mang tính chất thu nhập số nhận định số nhà nghiên cứu trước, gom nhặt có xếp lại để có nhìn khái quát mối liên hệ triết học Mác Lê-nin khoa học tự nhiên Tóm lại, lịch sử chứng minh thiếu quan điểm phương pháp luận đắn vấn đề mối liên hệ lẫn khoa học thành tựu lớn lao ngành khoa học sinh xu hướng khơng khơng thúc đẩy phát triển ngành khác mà chí cịn cản trở chúng Phép biện chứng vật đời giúp nâng cao lực tư lý luận, vạch nghệ thuật sử dụng phạm trù, khái niệm quy trình nghiên cứu khoa học tự nhiên đại Ăngghen khẳng định "một dân tộc muốn đứng vững đỉnh cao khoa học khơng thể khơng có tư lý luận” Và phát triển phép biện chứng vật đòi hỏi phát triển khoa học tự nhiên, thấy thành tựu khoa học tự nhiên tiền đề cho đời triết học Mác Như vậy, triết học vật biện chứng tìm thấy khoa học tự nhiên sở khoa học vững mình, cịn khoa học tự nhiên tìm thấy triết học vật biện chứng giới quan đắn phương pháp luận sắc bén để sâu nghiên cứu giới tự nhiên Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) lOMoARcPSD|10162138 Tài liệu tham khảo Nguyễn Văn Nghĩa (1973) Về mối quan hệ Triết học Khoa học tự nhiên, Nhà xuất Khoa học xã hội, Hà Nội Lâm Bá Hòa (2010) Mối quan hệ triết học vật biện chúng với khoa học tự nhiên, Tạp chí khoa học công nghệ, ĐH Đà Nẵng Bộ giáo dục Đào tạo (1995) Giáo trình Triết Mác Lê-nin, Nhà xuất Chính trị Quốc gia, Hà Nội Nguyễn Như Hải (2008) Triết học khoa học tự nhiên, Nhà xuất Giáo Dục, Hà Nội F Engen (1963), Phép biện chứng tự nhiên, Nhà xuất Sự thật, Hà Nội TS Lê Minh Châu (Tháng 12, 2013), Mối quan hệ Triết học khoa học, Tạp chí Triết học, số 12 (271) Lê Văn Giạng, Khoa học kỷ XX số vấn đề lớn triết học, Nhà xuất Chính trị Quốc gia, Hà Nội Downloaded by Quang Tran (quangvaytiennhanh1994@gmail.com) ... học tự nhiên nhiệm vụ chứng minh chi tiết Điển hình sau phân tích cách mạng diễn khoa học tự nhiên cuối kỷ XIX, đầu kỷ XX, Lênin phát minh khoa học thời gian phát minh sau phá vỡ quan niệm lý... việc nhận thức giới Ba phát minh lớn khoa học tự nhiên đầu kỉ XIX tiền đề khoa học tự nhiên cho đời chủ nghĩa vật biện chứng: - Định luật bảo tồn chuyển hóa lượng: chứng minh chuyển hóa lượng bắt... thiên tài trước khoa học tự nhiên nhiều lĩnh vực dành cho khoa học tự nhiên nhiệm vụ chứng minh chi tiết Trong nửa đầu kỷ XVIII, khoa học tự nhiên thời kỳ cổ Hy Lạp bao nhiều mặt khối lượng kiến